Gratis! (maar niet heus) - Ouders Online

hebben wij lesmateriaal ontwikkeld voor basisscholen. Dat is gratis te downloaden van onze
website. Daarnaast organiseren we onder meer bijeenkomsten en congressen om de
maatschappelijke discussie aan te zwengelen, schrijven we boeken en artikelen en lobbyen we bij
de overheid.”
Vooral dat laatste – “en lobbyen we bij de overheid” – is opmerkelijk. Op de website van Reklame
Rakkers staat namelijk dat Reklame Rakkers mede een initiatief zou zijn van de overheid:
“Stichting Reklame Rakkers is een initiatief van maatschappelijke organisaties, wetenschappelijke
instellingen, Nederlandse media, de overheid [cursivering MKO], de communicatiebranche en het
bedrijfsleven.”
Daar kunnen we eerlijk gezegd geen touw aan vastknopen. De overheid die het initiatief neemt
om bij zichzelf te lobbyen? Voor zover wij kunnen beoordelen, is Reklame Rakkers vooral een
vehikel van de reclamebranche, dat ook deels daardoor gefinancierd wordt. Reklame Rakkers
publiceerde onder andere de JeugdReclameWijzer, “een educatieve handleiding voor
beleidsmakers op het gebied van commerciële communicatie gericht op jongeren onder de 18
jaar.”
Nieuwe EU-richtlijn
Op 12 december 2007 werd in de Europese Unie een nieuwe richtlijn van kracht om misleidende
reclame en agressieve verkooppraktijken aan te pakken. Zo is er bijvoorbeeld een verbod
geformuleerd op ‘gratis’ aanbiedingen die niet gratis zijn, en een maatregel om de zeurterreur in
te dammen, oftewel een verbod om kinderen ertoe aan te zetten hun ouders over te halen een
bepaald product te kopen.
Maar let op: deze richtlijn is slechts een papieren tijger zolang hij niet in de vorm van nationale
wetten en regels geïmplementeerd is. In Nederland heeft hij op dit moment (januari 2008) nog
geen enkele betekenis.
Vier hoofdonderdelen
De nieuwe EU-richtlijn bevat vier hoofdonderdelen:
• een algemene bepaling waarin verboden praktijken gedefinieerd worden;
• een gedetailleerde definitie van misleidende en agressieve praktijken, de twee
voornaamste vormen van oneerlijke handelspraktijken;
• bepalingen die moeten voorkomen dat er wordt geprofiteerd van kwetsbare consumenten
(zoals kinderen);
• een zwarte lijst van specifieke praktijken die onder alle omstandigheden verboden zijn.
Zwarte lijst
De zwarte lijst bevat meer dan dertig verboden praktijken. We noemen er zes.
• de consument verlokken tot kopen door reclame te maken voor een product tegen een
zeer lage prijs zonder dat daarvan een redelijke voorraad aanwezig is.
• een product als “gratis” (of “voor niets”, “kosteloos”, etc.) omschrijven als de consument
alsnog andere – bijkomende – kosten moet betalen;
• kinderen er rechtstreeks toe aanzetten om geadverteerde producten te kopen ("Koop het
Gratis! (maar niet heus) – Dossier over digitale reclame voor kinderen - Mijn Kind Online - 2008 15