Gratis! (maar niet heus) - Ouders Online

Voor reclame op internet is nog lang niet genoeg geregeld, zoals blijkt uit dit dossier, maar de
noodzaak daartoe groeit enorm. Zo is het bijvoorbeeld duidelijk dat websites voor kinderen een
sterker commercieel element hebben dan welk ander medium gericht op kinderen dan ook. De
nieuwe omgevingen, waarin kinderen zich helemaal onderdompelen, kunnen voor een groot deel
gevuld worden met advertenties en andere commerciële uitingen, zonder dat kinderen die als
zodanig herkennen en zonder dat ouders dat merken.
We zullen ook gaan zien hoe spelomgevingen en educatieve omgevingen steeds vaker in elkaar
overgaan. Een educatieve omgeving is niet noodzakelijk meer een omgeving waarvan ouders
kunnen verwachten dat kinderen daar niet met commercie geconfronteerd worden. Nu al is de
helft van alle educatieve websites voor kinderen in de VS tegelijkertijd zwaar commercieel (zie C.
Shuler, D is for Digital – An analysis of the Children’s Interactive Media Environment, december
2007). In Nederland is het nog niet zover, maar die ontwikkeling is wel in gang gezet.
Bijvangst
In de voorgaande hoofdstukken hebben we laten zien dat kinderen niet alleen geconfronteerd
worden met reclame die rechtstreeks op hen gericht is, maar ook – bijvoorbeeld op spelletjessites
en tikfout-domeinen – met reclame die helemaal niet voor hen bedoeld is. Deze ‘bijvangst’ kan
voor een deel geen kwaad, zoals advertenties voor auto’s, verzekeringen of elektrische
zwembadoverkappingen. Het ziet ernaar uit dat kinderen er overheen proberen te kijken en er
nauwelijks op klikken, hoewel daar nog niet voldoende onderzoek naar gedaan is. Binnenkort
hopen we met ons eigen usability-onderzoek meer duidelijkheid hierover te krijgen.
Voor een ander deel leidt de bijvangst echter wel degelijk tot onwenselijke confrontaties met
schadelijke content, zoals pornografisch materiaal. We zagen dat onder andere bij de tikfoutdomeinen.
(Waaruit de schadelijkheid van porno voor kinderen bestaat, en welke soorten
kinderen er vooral gevoelig voor zijn, gaat het bestek van dit reclame-dossier te buiten.)
Veel ouders, maar ook mensen die hun geld verdienen met of via internet, begrijpen waarschijnlijk
nog onvoldoende hoe ernstig het is wanneer kinderen geconfronteerd worden met schadelijke
content en wat de gevolgen daarvan kunnen zijn.
Gelukkig kun je porno bestrijden met filters, wat wij dan ook nadrukkelijk adviseren (aan ouders
en scholen). Maar tegen de toenemende, overal aanwezige, ondoorzichtige en misleidende
vormen van internet-reclame voor kinderen, kunnen ouders nog maar weinig uitrichten.
Onze conclusie is dat adverteerders op internet op dit moment veel – of té veel – vrije ruimte
hebben. Zonder dat er kritisch naar gekeken wordt hoe het gebeurt, kunnen kinderen op heel veel
plekken benaderd worden. De Reclame Code is weliswaar een leidraad, maar zegt nog niet
genoeg over digitale reclame. We komen daar straks nog op terug bij de aanbevelingen.
De mythe van de falende ouders
Kritische reclamemakers koesteren op hun beurt ook een mythe, namelijk die van de falende
ouders (zie o.a.: de Jeugd Reclame Wijzer van Stichting Reklame Rakkers). Ouders zouden te
weinig doen om hun kinderen te beschermen tegen reclame. Ook zouden ze te weinig ‘nee’
Gratis! (maar niet heus) – Dossier over digitale reclame voor kinderen - Mijn Kind Online - 2008 52