studiereeks14.pdf (3.44MB) - VRWI

fondsen- en donorcoördinatie vanuit het standpunt van ontwikkelingslanden reeds langer een noodzaak
is (UN, 2003), en de Vlaamse politiek terzake bijgevolg geen geïsoleerde maar een extern afgestemde
politiek dient te zijn.
Naast deze politieke omkadering maken we ook gebruik van wetenschappelijke literatuur. Dit om
bestaande regelgeving te plaatsen, maar vooral om een gefundeerde discussie te kunnen voeren op het
snijpunt van wetenschap en beleid.
3.1 DE VERANDERENDE BETEKENIS VAN ONDERZOEK VOOR ONTWIKKELING
Om te kunnen spreken over ‘ontwikkelingsrelevant’ onderzoek hebben we een visie nodig op ontwikkeling
– als een wereldwijd fenomeen – en de plaats die derdewereldlanden hierin innemen.
Zonder grootse theorieën te willen poneren of ontwikkelingsblamen te willen uitspinnen, lijken ons twee
stellingen binnen het bestek van deze bijdrage relevant. Ten eerste moet ons spreken over ontwikkelingsrelevant
onderzoek uitgaan van de structurele, nog steeds reële (machts)ongelijkheid tussen Noord en
Zuid (zie 3.2). Ten tweede moeten we ontwikkelingsrelevantie beschrijven vanuit de actuele en complexe
ontwikkelingswetten die ontwikkeling in het noorden, evenals in het zuiden sturen. Hierbij is net de
betekenis van onderzoek voor ontwikkeling sterk veranderd, en dit in dubbele zin:
3.1.1 Kennis als sleutel tot actuele ontwikkeling:
een toenemend ontwikkelingspotentieel voor onderzoek
3.1.1.1 GLOBALISERING EN DE KENNISGEBASEERDE MAATSCHAPPIJ
In het actuele ontwikkelingsdenken kunnen we niet heen om het fenomeen van de globalisering, die grenzen
van natiestaten heeft geopend en ontelbare verbindingen tot stand bracht tussen culturen, plaatsen
en individuen. Het proces is vandaag doorgedrongen tot de meest afgelegen hoeken van de wereld, en
wordt in de eerste plaats gekenmerkt door een verhoogde mobiliteit van kapitaalstromen, producten en
technologie (Ohmae, 1996). Deze veranderde aard van productie en handel gaat gepaard met een veranderde
status en betekenis van kennis en onderzoek in het productieproces. Het vrije verkeer van kennis
schept zo een groot potentieel voor ontwikkeling dat men de huidige maatschappij omschrijft als ‘kennisgebaseerd’
(EU, 2002; UNDP, 2001). In dergelijke kennisgebaseerde samenleving – waarin kennis als primaire
motor voor ontwikkeling wordt beschreven (Gibbons, 1999) – is een ontwikkelingsbegrip gestoeld
op de basic needs-gedachte problematisch. “De idee dat ontwikkelingslanden in versneld tempo de
(industriële) ontwikkeling van de westerse landen zullen overdoen – en hun actuele noden bijgevolg af te
14
ontwikkelingsrelevantie