studiereeks14.pdf (3.44MB) - VRWI

tot de aanwezigheid van grote onderzoeksinstellingen binnen industrieën zelf (Marshall, 1992). De vraag die
we hierbij minstens kunnen stellen is in hoeverre onderzoeksnoden nog gericht zijn op menselijke ontwikkeling,
dan wel eerder op de ontwikkeling van de economie als zelfstandig subsysteem.
Ook ging de transitie naar de kennissamenleving gepaard met een verandering inzake het type kennis en
onderzoek dat vandaag, om het letterlijk te stellen ‘in de markt ligt’. “Eén van de grote implicaties van het
primaat van de economie, van het denken in ‘deliverables’, voor onderzoek is dat onderzoek vandaag bij
voorkeur casuïstisch is. We moeten snoeien in de breedte – een (in de ogen van sponsors) herkenbare
selectie maken uit het te onderzoeken materiaal – en in de lengte – onderzoeksprojecten beperken zich
vandaag meestal tot een horizon van vier jaar – van onderzoeksprojecten. Hierdoor wordt onderzoek tot
een fundamenteel niveau en daadwerkelijk ingrijpen op ‘ontwikkeling’ haast onmogelijk, aangezien
ontwikkeling zich voltrekt op het niveau van structuren en bijna per definitie generationeel is. Voor de
sociale wetenschappen betekent dit dat we zeer weinig toegepast onderzoek kunnen uitvoeren. Het opleiden
van een klein aantal literacy-experten in een ruraal gebied bijvoorbeeld, past niet in dit economisch
onderzoeksparadigma, en zal niet als ‘onderzoek’ maar als een ‘project’ worden bekeken.” (Blommaert,
2003).
UNESCO (2002) beschrijft de huidige situatie zelfs als een trendbreuk met het traditionele universitair
onderzoek dat vrij en lange-termijnonderzoek kon zijn. “De huidige context prefereert andere criteria,” zo
stelt men, “voornamelijk onmiddellijke toepassing en gediversifieerde subsidiebronnen. Het resultaat is
een trend van academische kapitalisatie of privatisering van hoger onderwijs en onderzoek, waarbij kennis
als verhandelbaar goed primeert.” Dat deze trendbreuk de relatie tussen onderzoek en ontwikkeling
bemoeilijkt, wordt ondermeer door de UNDP in haar Human Development Report 2001 erkend.
Ze duiden hierin bijvoorbeeld het probleem van het korte-termijnonderzoek, door te stellen dat “current
politics and the short-term planning horizons of many bilateral and multilateral donor agencies limit
investments in S&T and technology-based development programmes that require long-term
experimentation before they show results.” (UNDP, 2001)
3.2 ONDERZOEK ALS POLITIEK-ETHISCHE VERANTWOORDELIJKHEID
Met de beklemtoning van de toenemende betekenis van kennis voor ontwikkeling enerzijds en de
bemoeilijkte condities waarmee aan kennisverwerving kan worden gedaan anderzijds, willen we erop
wijzen dat de vraag naar ‘ontwikkelingsrelevant onderzoek’ geen objectieve maar een normatieve inhoud
kent. We bevinden ons hiermee in een ideologische discussie en moeten in de eerste plaats een grondige
ontwikkelingsrelevantie
17