WAAR WIJ TROTS OP ZIJN

MICHAEL STECH natiOnaaL HeRBaRiUM neDeRLanD (nHn)
MOSSENRAADSEL OPGELOST
al als jongetje in Duitsland was Michael Stech in de weer met
planten. als dertienjarige begon hij een herbarium, als zeventienjarige
specialiseerde hij zich in mossen en schreef hij daar twee
artikelen over. Dat enthousiasme is gebleven. Stech boog zich over
het wonderlijke verspreidingspatroon van een groepje mossen met
de naam echinodium. Ze zijn te vinden op eilanden in de atlantische
Oceaan (azoren, Madeira en Canarische eilanden) én helemaal aan
de andere kant van de aarde, in het Pacifisch gebied rond nieuw-
Zeeland. verder nergens. Stech loste dit raadsel op.
Mossen trekken veel minder aandacht dan bloemplanten, zelfs
bij biologen. Ze vallen minder op. Maar bekijk je ze met de loep
of onder de microscoop, dan blijkt er een grote diversiteit onder
mossen te bestaan. Ze vormen een belangrijk onderdeel van bijna
alle ecosystemen. Dat waren de redenen dat Stech er juist wel
aandacht voor had. Dankzij de beslissing van de Leidse tak van het
Nationaal Herbarium om de mossenstudie na lange tijd weer op te
pakken, kon hij hier aan de slag.
Hij zocht een interessante plek uit voor zijn onderzoek: de Azoren,
Madeira en de Canarische eilanden in de Atlantische Oceaan. Die
eilanden zijn omhooggekomen vulkanen van 20 miljoen jaar oud,
nooit verbonden geweest met het vasteland. De vraag is dan: waar
komen de planten die er van nature groeien vandaan? En zijn er
soorten bij die op de eilanden zelf zijn ontstaan?
“Van de bloemplanten weten we, dat ze sterk verwant zijn aan de
soorten van het Middellandse-Zeegebied”, vertelt Stech. “Dat is ook
het meest nabij. Maar mossen hebben hele kleine sporen waarmee ze
zich gemakkelijk over grotere afstanden kunnen verspreiden. Het
blijkt dan ook dat er veel mossen op de Atlantische eilanden groeien
waarvan de herkomst in Midden- en Zuid-Amerika ligt, naast
soorten met een oorsprong in Europa, Afrika en Noord-Amerika.”
De vier mossoorten van het geslacht Echinodium stelden de biologen
echter voor een raadsel (nauw verwante soorten vormen samen een
geslacht). De enige andere plekken ter wereld waar ook nog twee
Echinodium-soorten groeiden, liggen namelijk zo ver weg als maar
enigszins mogelijk is: het zuidoostelijke puntje van Australië,
Nieuw-Zeeland, Nieuw-Caledonië en Fiji, kortom: een deel
van het Pacifisch gebied.
toevluchtsoorden
Op het bureau van Stech liggen een paar dichtgevouwen A4-tjes en
krantenpagina’s die hij openmaakt om de verschillende Echinodiummossen
te laten zien die er in zitten. Ze lijken allemaal sprekend op
elkaar. Ze zijn vrij groot en struikachtig met onregelmatige vertakkingen
en ze hebben lange spitse blaadjes met een nerfachtige
verdikking in het midden. “Voor de slaapmossen, de grote groep
waartoe deze soorten behoren, zijn dat bijzondere kenmerken”,
vertelt Stech. “Er is weleens iemand geweest die betwijfelde of alle
25