WAAR WIJ TROTS OP ZIJN

De nieuwe Steve irwin? Misschien. Hij stort zich inderdaad met
evenveel passie bovenop de gevaarlijkste gifslangen. Hij heeft
datzelfde enthousiasme bij het overbrengen van zijn boodschap.
Maar Freek vonk is ook nog eens een zeer talentvolle wetenschapper.
tijdens zijn studie publiceerde hij al meermalen in toptijd schriften.
nu vervolgt hij als promovendus zijn onderzoek naar
de evolutie van gifslangen.
“Slangen zijn niet alleen maar eng, en wetenschap is niet alleen maar
saai. Die boodschap wil ik graag uitdragen.” Aan het woord is Freek
Vonk, kersverse promovendus bij het Instituut Biologie Leiden. In
juni haalde hij zijn doctoraaldiploma, waarna hij meteen bij dezelfde
afdeling aan de slag kon met een Toptalentbeurs van NWO. Met deze
beurs van 180.000 euro kunnen talentvolle onderzoekers hun eigen
promotietraject invullen. Een prestigieuze zaak. “Ik weet nog goed
dat ik een telefoontje kreeg dat ik de beurs had gekregen,” vertelt hij.
“Dat was op Koninginnedag. Ik stond te dansen en te springen van
vreugde.”
Twee maanden later volgde nog zo’n verrassingsmoment.
Vonk: “Ik was in Israël om slangen te vangen toen ik een e-mail
kreeg: onze slangenfoto was uitgekozen voor de voorpagina van
Nature. Daarmee was ons artikel het coverartikel geworden.
FREEK VONK inStitUUt BiOLOgie LeiDen (iBL)
IN DE BAN VAN SLANGENGIF
Ongelooflijk.” Het artikel in kwestie verscheen eind juli in het
toptijdschrift, met Vonk als eerste auteur. Het ging over de evolutie
van giftanden bij slangen, een onderwerp dat altijd veel discussie
heeft opgeroepen. “Verschillende groepen slangen hebben verschillende
typen giftanden,” vertelt Vonk. “De ‘primitieve’ slangen, zoals
pythons en boa’s, hebben geen giftanden. De ‘geavanceerde’ slangen
hebben giftanden die ofwel voorin, ofwel achterin de bek staan.
Cobra’s en adders hebben ze voorin, maar zelfs die soorten vormen
niet één verwante groep in de slangenstamboom. Ze hebben
bijvoorbeeld verschillende giftanden. Die van cobra’s zijn klein en
onbeweeglijk, terwijl die van adders lang en beweeglijk zijn en in
rust tegen het gehemelte aanliggen.”
embryo’s
Het was vooralsnog onduidelijk hoe deze verscheidenheid aan
giftanden in de loop van de evolutie is ontstaan uit een rij ‘normale’
tanden, zoals die van een python. Zijn giftanden bij de verschillende
groepen slangen onafhankelijk van elkaar geëvolueerd? Of zijn ze
slechts één keer ontstaan? “Giftanden zijn uniek in de dierenwereld,”
zegt Vonk, “dus het zou raar zijn als ze bij slangen meerdere keren
zouden zijn ontstaan, maar nergens anders in de dierenwereld.
Vanuit een evolutionair oogpunt is dat moeilijk te accepteren,
maar toch was dat de gangbare theorie.”
33