WAAR WIJ TROTS OP ZIJN

More documents

Recommendations

Info

26 MICHAEL STECH Echinodium-soorten wel nauw met elkaar verwant waren, maar de overeenkomst in die typische vormen is zo overtuigend, dat daar nooit echt onenigheid over was.” Het wonderlijke verspreidingspatroon was de afgelopen honderd jaar wel onderwerp van discussie. Het idee was, dat het geslacht Echinodium vroeger op heel veel plaatsen vertegenwoordigd was, maar nu is teruggedrongen tot een paar laatste toevluchtsoorden. En inderdaad groeien de soorten op de Atlantische eilanden in laurierbossen, de restanten van een ecosysteem dat ooit overal in het Middellandse-Zeegebied voorkwam maar nu bijna geheel verdwenen is. “De laurierbossen van de eilanden vormen één van de meest unieke ecosystemen van Europa”, zegt Stech. Ook in het Pacifisch gebied leven de Echinodium-soorten in restanten oud bos. Toch blijft het verspreidingspatroon vreemd. Het is wel heel sterk dat er nergens anders Echinodium groeit. Zo’n raadsel was vroeger onoplosbaar. Dankzij de mogelijkheid van DNA-analyses kon Stech de kwestie nu wel aanpakken. Hoe meer verschillen in het DNA van twee soorten, hoe minder nauw ze aan elkaar verwant zijn, is het uitgangspunt. Met DNA-onderzoek zijn verwantschappen te achterhalen. Frisse blik Stech bezocht Madeira en vijf van de negen Azoren om mossen te verzamelen. Uit het Pacifisch gebied was ook materiaal beschikbaar. Naast de zes Echinodium-soorten (vier Atlantische, twee Pacifische) analyseerde hij ook DNA van andere slaapmossen: 62 mosplantjes in totaal. De stamboom die hij op grond van die analyses heeft gemaakt, laat in één oogopslag zien wat er aan de hand is. De Echinodiumsoorten vormen niet één, maar drie takken, en die takken zitten dichter bij andere soorten dan bij elkaar. Conclusie: de Echinodiumsoorten zijn helemaal niet zo nauw aan elkaar verwant. De vorm overeenkomst was misleidend. De twee Pacifische soorten vormen samen een takje. Daarmee is meteen het vreemde verspreidingspatroon van tafel: de Pacifische soorten staan helemaal los van de Atlantische. Ze zijn niet langer Echinodium-soorten, maar horen thuis in een ander geslacht: Thamnobryum. Dan is er een tak met drie Echinodium-soorten van de Atlantische eilanden. Zij blijven Echinodium heten. En dan de grootste verrassing: de vierde Atlantische Echinodiumsoort blijkt niet verwant te zijn met de andere drie, maar verhuist naar het geslacht Isothecium. Stech keek daar ook van op, maar kan zich nu goed vinden in die uitkomst: “Deze soort ziet er toch wel iets anders uit, de blaadjes zijn wat minder lang en spits. Als je er met een frisse blik naar kijkt, past hij heel goed bij andere Isotheciumsoorten. Dat is het mooie van dit werk. Toen DNA-analyses net nieuw waren, betwijfelden veel biologen of de resultaten ervan even bruikbaar waren als uiterlijke kenmerken. Nu blijkt dat DNA-onderzoek aanvullende gegevens levert die de vormkenmerken kunnen ondersteunen.” aanpassingen Het idee is nu dat de voormalige Echinodium-soorten uit drie verschillende voorouders zijn ontstaan, waarschijnlijk op de plaats waar ze nu groeien. De vraag is dan nog wel waarom ze zo verraderlijk veel op elkaar lijken. Stech schrijft dat toe aan hun overeenkomstige leefomgevingen, waaraan ze zich hebben aangepast met een overeenkomstige vorm van takken en blaadjes. De herkomst van de Atlantische mossen is nog niet helemaal opgelost. Van Isothecium komen soorten voor in Europa; de Nederlandse naam is palmpjesmos. Waar de voorouders van de drie overgebleven Echinodium-soorten vandaan kwamen, weet Stech nog steeds niet. “Er zijn duizenden soorten slaapmossen en we hebben van veel te weinig soorten DNA-gegevens om een definitieve stamboom te kunnen maken”, legt hij uit. “We weten nog niet met welke andere soorten de drie Echinodium-soorten het meest verwant zijn, dus ook niet waar we een voorouder moeten zoeken.” En daarmee is hij aangekomen bij zijn plannen voor de toekomst: doorzoeken tot hij ook die vraag heeft beantwoord. Willy van Strien
Echinodium renauldii is een mossoort die alleen op de Azoren voorkomt. Het eiland Madeira is nog tot ca. 20% bedekt met laurierbossen – een uniek ecosysteem in het midden van de Atlantische oceaan. Echinodium renauldii en vele andere soorten zijn bedreigd omdat op de Azoren (hier op het eiland Terceira) nog maar restanten van de oorspronkelijke laurierbossen te vinden zijn. 27
Page 1 and 2: WAAR WIJ TROTS OP ZIJN De OntDekkin
Page 3 and 4: Robbert de Haan Mathematisch Instit
Page 5 and 6: BIJZONDERE ONDERSCHEIDINGEN EN PRIJ
Page 7 and 8: • Gilles van Wezel (LIC) ontving
Page 9 and 10: ROBBERT DE HAAN MatHeMatiSCH inStit
Page 11 and 12: Rekenen met valsspelen Behalve over
Page 13 and 14: Dat ze de kiem van het leven bestud
Page 15 and 16: De kunstmatige membranen van Semrau
Page 17 and 18: OFER SHIR LeiDen inStitUte OF aDvan
Page 19 and 20: Een klassiek voorbeeld van evolutio
Page 21 and 22: REMCO VAN DER BURG, FRANCIS VUIJSJE
Page 23 and 24: Het bovenste paneel laat een schema
Page 25: MICHAEL STECH natiOnaaL HeRBaRiUM n
Page 29 and 30: MARTIJN VERDOES LeiDS inStitUUt vOO
Page 31 and 32: Het principe van tweestapslabelling
Page 33 and 34: De nieuwe Steve irwin? Misschien. H
Page 35 and 36: Adult maxillary dentition mapped on
Page 37 and 38: KAI YE LeiDen/aMSteRDaM CenteR FOR
Page 39 and 40: Entropy of Class-A GPCRs 3 2 1 0 0
Page 41 and 42: abundant bonding in chemistry by Ma
Page 43 and 44: Colofon Tekst: Bas den Hond, Marco

WAAR WIJ TROTS OP ZIJN

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?