Wegbekendheid voor machinisten - Intergo

Wegbekendheid | rapport 3364 | versie 1.0 | 11.08.2012
Er is steeds een spanningsveld aanwezig tussen de theorie en de praktijk. De ontwerper
projecteert de in een bepaalde situatie toe te passen seinbeelden op basis van hun onderlinge
samenhang en beschikbare afstanden. De machinist zal in zijn algemeenheid de onderlinge
samenhang der seinbeelden en de onderlinge afstand echter niet kennen en op zijn gevoel
remmen. Daarbij komt dan nog dat de seinafstanden in de meeste situaties, zoals op de vrije
baan en doorgaande sporen in stations, veel tot zeer veel groter zijn dan de benodigde
remweg. Wegbekendheid en een niet uit te bannen verwachtingspatroon zullen daardoor het
remgedrag van de machinist blijven beïnvloeden, ondanks de aangescherpte regelgeving.
Middelraad ziet wegbekendheid dus als noodzakelijk maar op gespannen voet met een
[onterechte] verwachting.
4.3.2 Proefschrift Van den Top
Van den Top [22] onderscheidt enerzijds kennis en anderzijds het vermogen die toe te passen.
De functie van wegbekendheid wordt hier niet gegeven. Op basis van interviews noemt Van
den Top (vrij vertaald, §7.4.4):
› Helpen de machinist diens positie te bepalen
› Anticiperen op wat komt op de route
› Weten waar ‘moeilijke’ seinen staan. Het is opvallend dat wegbekendheid dan in feite dient
om slechte beslissingen van anderen op te vangen. Beperkingen in dat geval zijn dat
wegbekendheid statisch is terwijl de praktijk dynamisch is. Bijvoorbeeld de door de
treindienstleider ingestelde route is niet bekend.
In het oudere seinstelsel van 1946 was wegbekendheid zelfs noodzakelijk om de betekenis van
een sein te kunnen bepalen. Zo gaf een groene lamp in het midden een snelheid aan tussen 45
en 90 km/u, met een bepaalde remafstand. De machinist diende zelf de exact toegestane
snelheid ter plaatse te onthouden, bijvoorbeeld als een wissel slechts met maximaal 70
gepasseerd mocht worden. Dit was één van de redenen over te stappen op het huidige NS54
stelsel.
Van den Top vindt echter geen erkende functie van wegbekendheid. Hij stelt dat het nuttig is
maar geen garantie is voor veiligheid (§7.4.4).
Bevindingen uit zijn interviews bij het onderhouden van wegbekendheid zijn:
› Machinisten hebben niet altijd herkenningspunten onderweg, bijvoorbeeld in het donker en
in gebieden zonder openbare verlichting is heel weinig te zien.
› Routes zijn vaak hetzelfde zodat er geen ervaring ontstaat met andere routes. Dat speelt
met name voor afzonderlijke rijwegen. Een machinist kan zeer vaak in een gebied rijden
maar slechts heel af en toe via een afwijkende rijweg of naar een afwijkend spoor rijden.
› Nieuwe wegkennis was vaak slecht beschikbaar, zowel de overdacht van ProRail naar de
vervoerder als de beschikbaarheid binnen de vervoerder verliep niet soepel. Dit lijkt
opgelost.
› ‘Teveel’ of goede wegbekendheid in combinatie met een slechte herziening (hoe dan ook
veroorzaakt) kan gevaarlijk zijn. De machinist verwacht dan iets dat er niet meer is.
Wegbekendheid lijkt in een opzicht op verwachting. Ze kunnen echter tegengesteld zijn. Een
zeer goede wegbekendheid wordt als gunstig beschouwd maar impliceert tevens een zeer
sterke verwachting, iets wat juist ongewenst is. Een goede wegbekendheid kan echter ook
INTERGO pagina 40