Denken en dichten - Filosofie.info

DENKEN EN DICHTEN IN PLATO’S ION
In het volgen van de Ion gaan we niet iedere zin na. Omwille van de duidelijkheid
volgt een kort overzicht van de gang van de dialoog.
De Ion is uiteenlopend gekarakteriseerd als een dialoog over de Ilias, over
Homerus, over de rapsode, over de dichtkunst, over de inspiratie, over de literaire
kritiek. Maar het zou kunnen, dat dergelijke karakteriseringen voorbijgaan aan dat wat
in het gesprek aan de orde is. In ieder geval slaat men met een dergelijke titel geen acht
op het feit dat hier geen sprake is van een traktaat, maar van een dialoog.
De gang van de Ion laat zich met enkele penseelstreken schetsen. Ion, een
rapsode van gewicht, arriveert in Athene. Socrates vraagt naar zijn expertise: is Ion
uitsluitend geverseerd in Homerus, of ook in andere dichters als Archilochus en
Hesiodus? Ion antwoordt: alleen Homerus. Bij de andere dichters slaapt hij in en weet
geen zinnig woord uit te brengen. Socrates geeft een verklaring waarom dit zo is. Ion is
volgens hem een idioot die zijn vakgebied niet beheerst, maar door een goddelijke
kracht of beschikking wordt bewogen. Ion is geen deskundige, maar een maniak,
bezeten van Homerus.
Het tweede probleem dat Socrates aan Ion voorlegt is het karakter van zijn
vermeende deskundigheid, de rapsodie, of deze nu alle dichters of alleen Homerus
betreft. Tot hoever strekt Ions expertise zich uit met betrekking tot Homerus? ‘Over
alles (a(/panta) [wat Homerus zegt] 48 , zegt Ion, maar moet dat snel weer terugnemen.
Homerus spreekt immers veelvuldig over vaardigheden zoals visserij of
paardenmennerij, waarvan de vissers of paardenmenners evident meer afweten dan
hij. Van welke aard is dan de kennis die is voorbehouden aan de rapsode? Ion
beschouwt zichzelf als een kenner van a(\ pre/pei a)ndri\ ei)pei=n kai\ o(poi=a gunaiki/, kai\
o(poi=a dou/l% kai\ o(poi=a e)leuqe/r%, kai\ o(poi=a a)rxome/n% kai\ o(poi=a a)/rxonti - ’de taal die
past in de mond van de man, de taal die past in de mond van de vrouw, in die van de
slaaf en in die van de vrije, in die van de onderdaan en in die van de bevelhebber’. 49
Maar ook deze definitie loopt spaak op Ions onwetendheid ten opzichte van de
technische vaardigheden met hun eigen technische taal. Tenslotte houdt Ion vast aan
de taal van de strateeg. Rapsodenkunst en krijgskunde zijn volgens hem identiek. Deze
uitvlucht is voor Socrates niet acceptabel. Ion heeft zich slechts in bochten gewrongen,
48 Ion, 539e6.
49 Ion, 540b3-5.
23