Axel POELS - Faro

• Competentie en mogelijkheden : het is de verantwoordelijkheid van de restaurateur
om alleen die onderzoekingen en handelingen aan een voorwerp te verrichten
welke binnen de grenzen van zijn competentie en mogelijkheden liggen.
• Permanente zelfeducatie : het is de verantwoordelijkheid van de restaurateur om
op de hoogte te blijven van nieuwe ontwikkelingen in zijn vakgebied en om zijn
bekwaamheid te blijven verbeteren, zodat hij altijd in staat is de best mogelijke
behandeling te geven.
• Rapportage : de restaurateur houdt een verslag van zijn handelingen en gebruikte
materialen bij zodat in de toekomst geput kan worden uit de opgebouwde
documentatie
• Preventieve conservering : iedere restaurateur zou eerst moeten zorgen voor
preventieve conservering voordat objecten van het cultureel erfgoed behandeld
worden
Het spreekt natuurlijk vanzelf dat zo’n ethische code een goede zaak is, maar dat er geen
standaardprocedure bestaat: de restaurateur zal voortdurend afwegingen moeten maken,
maar daarbij zou toch moeten voorop staan dat bijvoorbeeld retouches zo gebeuren dat er
nog steeds een onderscheid kan gemaakt worden tussen het oorspronkelijk materiaal en de
later aangebrachte verf (daar bestaan verschillende technieken voor, maar de detaillering
hiervan valt buiten het bestek van dit betoog).
Het grootste probleem voor een restaurateur (en voor degene die later een werk koopt dat
door hem/haar gerestaureerd werd) is zijn opdrachtgever. Het is vrij gemakkelijk om zich
aan de bovenvermelde deontologische regels te houden, wanneer men bijvoorbeeld voor
een museum of een staatsinstelling (zoals het Koninklijk Instituut voor Kunstpatrimonium
– KIK) werkt, maar het wordt veel minder evident wanneer de opdrachtgever een privéverzamelaar
of een handelaar is. Zowel de handelaar als de privé-verzamelaar hebben
meestal andere verwachtingen: ofwel willen ze dat hun werk gerestaureerd wordt volgens
een ideaalbeeld dat ze voor ogen hebben ofwel willen ze een technisch zo perfect
mogelijke hyperrestauratie (onzichtbaar voor het blote oog), die liefst de financiële
waarde van een voorwerp verhoogt 26 . Het spreekt vanzelf dat alle mooie ethische codes
hun aantrekkingskracht verliezen, wanneer er brood op de plank moet komen. Het gevaar
blijft dan ook altijd reëel dat een stuk aangekocht wordt dat zodanig gerestaureerd werd,
dat men eigenlijk niet meer van een authentiek stuk kan spreken.
De antiekhandelaar, die een werk koopt van een andere handelaar of een privéverzamelaar,
waarvan hij vermoedt dat het wel eens zwaar gerestaureerd kan zijn, moet
dan ook duidelijk aan de verkoper garanties hieromtrent vragen (liefst schriftelijk). Bij
twijfel is het zelfs aangeraden om één of ander stilistisch of wetenschappelijk onderzoek
te laten uitvoeren (al dan niet op kosten van de verkoper). We weten natuurlijk ook wel
dat dergelijke, meestal dure onderzoeken, niet zullen besteld worden, wanneer de waarde
van het kunstwerk niet al te hoog is. Op dat moment moet de koper beroep doen op zijn
gezond verstand en hopen dat de verkoper zich ook houdt aan een zekere deontologie…
Al deze afwegingen en problemen i.v.m. restauratie zijn vorig jaar aan bod gekomen in
een prachtige tentoonstelling in het Brugse Groeningemuseum, “Fake or not Fake – Het
26 CONKLIN, J.E., o.c., p. 59
18