Axel POELS - Faro

1. Inleiding
We leven in een tijd van massale namaak. De globalisering en de economische opkomst
van landen als China, hebben er voor gezorgd dat op dit moment niet alleen meer dure
merkgoederen, zoals Rolex-horloges of Vuitton-handtassen, nagebootst worden, maar ook
alledaagse goederen zoals motoren, batterijen en zelfs teddyberen en geneesmiddelen 1 .
Het is dan ook logisch dat ook de kunst-en antiekmarkt hier niet aan ontsnapt. Bovendien
is deze markt aan het ontploffen : iedere maand wordt er weer een veilingrecord gebroken
bij Christie’s of Sotheby’s en op een antiekbeurs als TEFAF in Maastricht was ede
verkoop nooit zo goed. Tegelijkertijd is de middenmoot van de markt echter in crisis :
steeds meer antiekhandelaars op de zavel in Brussel moeten bijvoorbeeld de boeken
sluiten.
In zo’n context wordt het natuurlijk interessant om vervalste kunstwerken te verhandelen :
enerzijds zijn er grote winsten te halen en anderzijds kan dit redding brengen, wanneer het
faillissement wenkt. We komen hier nog op terug, wanneer we de verkooptechnieken van
valse kunst bespreken.
In de antieksector zijn deze praktijken echter niet nieuw. Vanaf het moment dat kunst
verhandelen interessant werd, zijn er mensen geweest die winst hebben trachten te slaan
uit de verkoop van niet-authentieke stukken. Zo werden in het Oude Rome reeds antieke
Griekse beelden nagemaakt en verkocht voor echte. En op hun beurt werden overblijfselen
uit het Romeinse rijk (munten, beelden,…) in de Renaissance-periode nagebootst en aan
nietsvermoedende kopers aangeboden.
Vanaf het moment dat artiesten hun werken begonnen te signeren en de handel in
kunstwerken meer professionele vormen aannam werd het nog erger. Zo begon
bijvoorbeeld kannunik François van Hillewerve in 1660-1662 in Antwerpen een proces
tegen een zeker Pieter Meulewels, die hem een serie van dertien panelen (Twaalf
Apostelen en de Heilige Verlosser) zogezegd van de hand van Antoon van Dyck verkocht
had. Zijn raadsman stelde duidelijk dat dertien stukken geen originelen bleken, maar enkel
geretoucheerde copies waren 2 .
Sinds de negentiende eeuw is de productie van vervalste kunstwerken echt ten volle op
gang gekomen, mede door de industrialisatie en door een verdere professionalisering van
de kunstmarkt. Dat het daarbij niet alleen maar gaat om het namaken van schilderijen,
zullen we zien in het deeltje over de soorten kunstwerken die vervalst worden.
De hamvraag in heel deze discussie blijft natuurlijk : “wat is authentiek en wat niet?”
Soms kunnen stilistische experts hier uitsluitsel brengen, soms moet men beroep doen op
meer wetenschappelijke expertises. Probleem blijft hierbij de waarde van al deze
expertises (en vooral van al die experts). Ook dit zullen we nader bekijken en illustreren
met enkele praktijkvoorbeelden.
1 Zie bijvoorbeeld L.V.R. - “La guerre des faux jumeaux” in Le Vif/L’Express, 31.03.2006, p. 32-38
2 “Tis nu soo dat de voorschreven derthien stucken die originaele niet en syn, maer dat de selve stucken
allenelyck syn geretoucheerde copyen, by andere persoonen geschildert, naer de originele, deen stuck min en
dander meer gerethocheerd by den voorschreven van Dyck” in MARIJNISSEN, R.H. – Tableaux, authentiques,
maquillés, faux, Elsevier, Brussel, 1985, p. 19
4