Axel POELS - Faro

2.3.Soorten vervalsingen?
We kunnen de verschillende vervalste objecten meestal indelen in drie grote groepen 31 :
1. Totale vervalsing : dit is de volledige productie van een nieuw werk dat vervolgens al
dan niet kunstmatig verouderd wordt en op de markt gebracht wordt als een authentiek
antiek voorwerp. Een voorbeeld hiervan zijn de werken, zogezegd van de hand van
Karel APPEL, die uit het atelier voortkwamen van de Nederlander Geert Jan
JANSEN. Het zijn volledig nieuwe werken, die soms door hem verouderd werden
door ze in thee te drenken of er het stof uit de zak van de stofzuiger over te gieten, en
die daarna aangeboden werden in veilingzalen en aan argeloze kopers verkocht
werden als zijnde authentieke werken van APPEL.
2. Halfvervalsing : hierbij worden authentieke stukken of fragmenten samengevoegd om
één of meerdere nieuwe stukken te maken. Zo gebeurt het bijvoorbeeld dat een
authentiek schilderij in stukken gezaagd wordt en men met de originele stukken
verschillende nieuwe schilderijen maakt, waarbij het niet altijd makkelijk is om de
vervalsing te ontdekken, vermits een heel groot stuk van de nieuwe werken authentiek
is. Deze techniek wordt soms gebruikt om meer te verdienen aan de verkoop van een
kunstwerk (van één werk maakt men er immers twee of meer, met tweemaal meer
winst als gevolg…), maar is ook een truc die door kunstdieven wordt toegepast om
gemakkelijker gestolen kunstwerken op de markt te brengen. Als er twijfel bestaat
over de herkomst van een werk, zal door deze truc een vergelijking tussen het
verdachte werk en de foto van het originele gestolen kunstwerk, niet altijd leiden tot
de ontdekking van het gestolen stuk. Met de nieuwste software, die door verschillende
Europese politiediensten nu gebruikt wordt om hun databanken van gestolen
kunstwerken te beheren (Franse politie, Italiaanse Carabinieri en binnenkort ook
Nederlandse Rijksrecherche) is het echter mogelijk om bij fotografische vergelijking
een gestolen kunstwerk te identificeren, zelfs al is er maar een foto van een deel van
het werk voorhanden.
3. “Verbetering” van authentieke, bestaande werken: in tegenstelling tot de vorige
categorie, worden de kunstwerken hier niet in stukken gehakt om totaal nieuwe nietauthentieke
stukken te maken. Hier laat men het originele kunstwerk heel, maar gaat
men bepaalde zaken toevoegen, zoals bijvoorbeeld een signatuur. Dit is één van de
meest voorkomende vervalsingen. Tal van middelmatige schilderijen uit een bepaalde
periode of van navolgers of leerlingen van bekende meesters, worden op die manier
geüpgraded tot een hogere categorie, waardoor natuurlijk ook hun waarde stijgt. We
moeten hier echter niet te snel van stapel lopen, want tal van authentieke werken uit de
renaissance, die ongesigneerd waren, maar waarvan het duidelijk was wie de maker
was, hebben in de 18 de en de 19 de eeuw soms een signatuur gekregen. Het was
namelijk een gewoonte dat verzamelaars die zeker waren van de herkomst van hun
objecten en van de makers ervan, zelf de signatuur van de maker lieten aanbrengen.
Hoewel de signatuur op die werken dus niet authentiek is, gaat het hier wel degelijk
om authentieke werken van de hand van de artiesten, wier naam onderaan het werk
gezet werd 32 .
Men moet hier ook zeer voorzichtig zijn met niet-authentieke werken waarop wel
authentieke signaturen worden aangebracht door de artiesten. Het hierboven al
31 Zie hierover o.a. ISNARD, G., o.c., p.8-44 ; X, Forgery relating to antiquities and ethnographica, in:
www.caslon.com ; de lezingen van Janpiet CALLENS ; LEMANS, L., o.c. ;…
32 MARIJNISSEN, R., o.c., p. 139
24