2rootje nr1.pdf - Katho

De hemel vanaf de aarde
De vroege beschavingen bestudeerden de sterrenhemel op een behoorlijk primitieve manier: al hun
waarnemingen gebeurden met het blote oog en van op het aardoppervlak. Toch konden ze al heel wat
waarnemen: enerzijds zagen ze sterren die in een vast patroon aan de hemel staan, anderzijds zagen ze
sommige sterren die als het ware tussen die sterren heen reizen.
In de Griekse oudheid werden die “reizende” sterren planètes genoemd, wat zoveel betekent als
„zwerver‟. Het woord is afgeleid van het Griekse woord „ronddolen‟ en werd vooral gebruikt bij het
beschrijven van een kudde vee. Die planètes die de Grieken konden waarnemen kennen wij nu beter als
de planeten Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en Uranus.
De vaste patronen die de Oude Grieken waarnamen gaven ze een naam: de sterrenbeelden. De Oude
Grieken kenden er 48. Wij kennen 88 sterrenbeelden en gebruiken nog steeds de oude namen die de
Grieken gaven, weliswaar vertaald in het Latijn.
Sterrenbeelden lijken vaste patronen te zijn van sterren die als
groep door de ruimte bewegen. Toch is dit niet zo: de verschillende
sterren binnen één sterrenbeeld liggen in werkelijkheid op sterk
verschillende afstanden van de aarde. We zien ze vanaf de aarde
gewoon als een groep aan de hemel staan, maar ze reizen zelfs in
een verschillende richting doorheen de ruimte. We zien ze niet
bewegen, want ze staan te veraf. Maar geleidelijk, en dan spreken
we over een periode van tienduizenden jaren, zullen onze sterrenbeelden
volledig vervagen uit de nachtelijke hemel.
De sterrenbeelden die we bij ons kunnen zien, zijn niet dezelfde die te zien zijn in bijvoorbeeld Australië.
Net zoals we een noordelijk en zuidelijk halfrond hebben, bestaat er ook zoiets als een noordelijk hemel-
en zuidelijk hemelhalfrond.
Noordelijk hemelhalfrond
In ons noordelijk hemelhalfrond is de belangrijkste ster de Poolster. In tegenstelling tot wat algemeen
bekend is, is de Poolster niet de helderste ster aan het noordelijk hemelhalfrond: meer dan 50 sterren zijn
helderder of vergelijkbaar in helderheid! Wat wel speciaal is aan deze ster: ze ligt ongeveer in de
hemelnoordpool, waardoor ze een handig oriëntatiemiddel is.
Het bekendste sterrenbeeld aan de noordelijke hemel is de Grote Beer.
Wij kennen de Grote Beer als 7 sterren die samen precies een steelpan
vormen, maar eigenlijk bestaat het oude sterrenbeeld van de Grote Beer
uit meerdere sterren. Er zijn er 21 in totaal die ook de kop en poten vormen
van de beer, zoals hiernaast te zien op de tekening.
De Grote Beer is eeuwenlang een wegwijzer geweest voor de scheepvaart.
Dat komt omdat de 2 helderste sterren van de Grote Beer naar de Poolster
wijzen, die deel uitmaakt van de Kleine Beer. (meer informatie: Actief!)
3