2rootje nr1.pdf - Katho

Navigatie
Zoals hierboven vermeld, werden de sterren vroeger gebruikt als navigatiemiddel. Daarvoor werden
verschillende hulpmiddelen ontworpen. Enkele voorbeelden:
Het astrolabium
Het astrolabium is een instrument om aan de hand van de hemellichamen de
juiste locatie en tijd te bepalen. Het werd voor het eerst gemaakt in de 4 de eeuw
n.C. Het is de voorloper van de moderne planisfeer.
De Jacobsstaf
Een meetinstrument uit de 17 de eeuw, waarmee je onder andere tijdens de
navigatie op zee de huidige breedtegraad kan berekenen. Het bestaat uit een
stok van ongeveer één meter lang met daarop een schaalverdeling. Dwars op
de stok is een tweede stok bevestigd, die heen en weer kan schuiven. Werkwijze:
je houdt de stok aan je gezicht en kijkt afwisselend naar de horizon en
het hemellichaam waarvan je de hoek wil meten. Wanneer je nu de dwarse
stok zodanig schuift dat hij net tussen de horizon en het hemellichaam past,
kan je de hoek aflezen. Met dit instrument is het ook mogelijk om de hoogte
van iets te meten.
Het kwadrant
Een meetinstrument dat gebruikt werd om de breedtegraad waarop je je bevond te bepalen.
Men kon dat berekenen door de hoogte van de Poolster te meten. Het instrument is
vergelijkbaar met de Jacobsstaf.
Een sextant
Een navigatiemiddel dat vooral gebruikt wordt in de zeevaart om de
hoek tussen een hemellichaam en de horizon te meten. Werd
uitgevonden begin 17 de eeuw. Wanneer je de hoek gemeten hebt en
weet wat de datum en het uur is, dan kan je berekenen op welke
hoogtelijn je je bevindt. De resultaten zijn het nauwkeurigst als de
hoek van de zon en de horizon gemeten wordt wanneer de zon zich
op zijn hoogste punt bevindt. ‟s Nachts kan men “poolshoogte nemen”,
door de hoogte van de Poolster te meten. Dit werd algemeen
in gebruik genomen, omdat het een veel grotere nauwkeurigheid
heeft dan de Jacobsstaf of het astrolabium.
De planisfeer
Planisfeer betekent letterlijk „hemelplein‟. Hij werd voor het eerst gemaakt in de 17 de
eeuw en is een hulpmiddel bij het herkennen van sterren en sterrenbeelden.
(meer hierover: Actief!)
Bronnen:
Kerrod, R.. (2001). Hemel bij nacht - Sterrengids. Hedel: Libero.
Albers, F.J. (13 december 2003). Het Astrolabium. Internet, 30 augustus 2009 (http://www.kennislink.nl/
publicaties/het-astrolabium)
5