Waarheid en leugen - Prostitutie.nl

Intrinsiek aan spiritueel georiënteerde praktijken en ideeën zijn echter aannames van een
ultieme realiteit, van hoger weten en een waar Zelf. (…) Dit betekent echter niet dat elke
vorm van spiritualiteit ook uitgaat van expliciete metafysische grondslagen. Integendeel,
stromingen zoals het zen-boeddhisme kennen juist een grote terughoudendheid ten aanzien
van overkoepelende metafysische theorieën. Daarin schuilt namelijk het gevaar zich niet meer
onbevangen open te stellen voor de werkelijkheid zoals deze zich aan de mens aandient,
terwijl dit nu juist als doel van meditatie en meditatief handelen kan worden gezien.’ 29 De
terughoudendheid in omschrijvingen van de ervaring van een transcendente werkelijkheid had
ik zelf ook geconcludeerd in de paragraaf over het Boeddhisme.
Spiritualiteit kent net als het postmodernisme veel gewicht toe aan de waarde van
subjectiviteit. De ervaring van transcendentie gaat via het subject. ‘De paradoxale ontologie
houdt in dat er een relatief aspect is van realiteit en identiteit, contextgebonden en
veranderlijk. Dit komt overeen met de vorm van subjectiviteit waar het postmodernisme aan
refereert. Er is echter ook een absoluut aspect aan realiteit en identiteit. Dit aspect is oneindig,
staat buiten de tijd, kenmerkt zich door heelheid, volledigheid en eeuwigheid.’ 30 Hierin
herken ik mijn eigen opvatting van de dominantie van subjectiviteit boven objectieve
waarheid, en tegelijk het voorzichtige geloof dat er meer is dan dat, waarbij de subjectieve
ervaring wel een cruciale rol speelt.
Waarheid als openbaarwordingsgebeuren
Een vrij recente filosofische opvatting van waarheid is waarheid als
openbaarwordingsgebeuren. ‘Wat waarheid is, deze Pilatusvraag kan op vele manieren
beantwoord worden. Van de talloze definities, in de loop der tijd gegeven, zijn in dit verband
het meest relevant die, welke de nadruk leggen op het element onverborgenheid: de
onverborgenheid, waarin de schijn der dingen doorzichtig wordt, en de eigenlijke aard van de
wereld aan het licht komt, inclusief de zin en bestemming van het leven. De waarheid kennen
betekent dan zoveel als in het bezit zijn van de enig juiste voorstelling van zijn en welzijn.
Wie enigermate bewust leeft, neemt afstand naar twee kanten: van zijn eigen impulsen en van
de omringende werkelijkheid zoals die zich in de naïeve waarneming voordoet.’ 31
29
IJssel, S. van, ‘Voorbij het dualistisch denken. Over de spanningen tussen postmodernisme en spiritualiteit’.
In: Tijdschrift voor Humanistiek 13 (2003), p. 40
30
Ibidem, p. 44
31
Goudsblom, J., Nihilisme en cultuur. Europese ideeëngeschiedenis in een sociologisch perspectief
(Amsterdam 2003), p. 107
18