De Schutting Voorbij - Invoering Wmo

De Schutting Voorbij
Eindrapport Wmo-proeftuinen in Breda

De Schutting Voorbij
Eindrapport Wmo-proeftuinen in Breda
Colofon
Uitgave Gemeente Breda, directie Maatschappelijke Ontwikkeling
Auteurs Frank Kemper en Yvonne Thomassen
Stichting Zet
Vormgeving SSC Communicatie / Vormgeving, Gemeente Breda
Fotografe Kees Bennema/HH
Te verkrijgen bij Gemeente Breda
Directie Maatschappelijke Ontwikkeling
Postbus 252
4800 CM Breda
Tel. (076) 529 48 89
Fax (076) 529 46 29
Maatschappelijke.ontwikkeling@breda.nl
Datum oktober 2007
-

Inhoudsopgave
>
1. Inleiding............................................................................................................................. 3
2. Samenvatting.................................................................................................................... 5
3. Aanleiding ......................................................................................................................... 7
3. . Voorgeschiedenis 7
3.2. Startfase 8
4. Doelstelling ....................................................................................................................... 9
4. . Sociale participatie in de wijk 9
4.2. Integraal (functiegericht) wijknetwerk 9
4.3. Inclusief beleid – iedereen mag meedoen 9
5. Beoogde resultaten ........................................................................................................ 11
5. . Beoogde resultaten instellingen
5.2. Beoogde resultaten voor cliënten
6. Werkwijze........................................................................................................................ 13
6. . Werken met projectgroepen en schillen 3
6.2. Werving cliënten 3
6.3. Betrokkenheid cliëntenorganisaties 4
7. Procesbeschrijving .......................................................................................................... 15
7. . Plan van Aanpak 5
7.2. Communicatietraject 5
7.3. Uitvoering Hoge Vucht en Haagse Beemden 6
7.4. Experiment Hoge Vucht 9
7.5. Ervaren knelpunten en ondernomen acties 2
7.6 Geïnvesteerde uren van de deelnemende instellingen 22
8. Resultaten........................................................................................................................ 23
8. . Resultaten cliënten 23
8.2. Resultaten experiment Hoge Vucht en Tijd voor Elkaar 24
9. Meten is weten ............................................................................................................... 27
9. . Onderzoek gemeente 27
9.2. Evaluaties Ministerie van VWS 27
10. Aanbevelingen en conclusies......................................................................................... 29
0. Algemeen 29
0.2 Aanbevelingen 3
11. Tot slot ............................................................................................................................. 33
Bijlage 1
Samenvatting Projectplan proeftuin Wmo Breda 35
Bijlage 2
Plannen van aanpak 39
Bijlage 3
De projectgroepen c.q. deelnemende organisaties 45
Bijlage 4
PR-plan Proeftuin Wmo 47
Bijlage 5
Foldertekst intermediairen 49
Bijlage 6
Tekst brief Tijd voor elkaar 5
Bijlage 7
Overzicht geleverde prestaties door de deelnemende instellingen 53
Wmo-proeftuinen in Breda

Wmo-proeftuinen in Breda 2

Inleiding
Op januari 2007 trad de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in werking. De
Gemeente Breda liep daarop vooruit met het ‘Geschikt Wonen voor Iedereen’-beleid (GWI)
dat anticipeert op de gevolgen van vergrijzing en de vermaatschappelijking van de zorg.
Breda grijpt de komst van de Wmo aan om haar reeds in gang gezette beleid verder vorm te
geven. GWI biedt een kader om de vijftien Bredase woongebieden te toetsen op levensloopbestendigheid.
De gemeente spant zich samen met maatschappelijke partners in, om in de
eigen woonomgeving voorwaarden te scheppen voor zelfredzaamheid en participatie van
bewoners en een grotere leefbaarheid .
Gekoppeld aan deelname aan het maatschappelijk verkeer – het Leitmotiv van de Wmo –
levert dit een aanvraag op als Wmo-proeftuin. Een aanvraag die het ministerie van VWS
honoreert, mede vanwege de positie die Breda inneemt als koploper op het gebied van de
integratie van wonen, welzijn en zorg. Voorbeelden daarvan zijn de experimenten in de
achterliggende periode met klantgericht werken (project vraagarticulatie) en de bevordering
van sociale integratie, bij het project ‘Over Schuttingen en Geraniums’. Het laatstgenoemde
project beoogde ervoor te zorgen dat ouderen en mensen met beperkingen niet ‘achter de
geraniums blijven zitten’ als gevolg van de vermaatschappelijking van de zorg. Intersectorale
samenwerking en afstemming van de voorzieningen in de wijk moest dat tegengaan. Onder
projectleiding van de stichting Zet2 werkten de deelnemende instellingen vraaggericht samen
om te voorkomen dat problematiek ‘over de schutting’ wordt gegooid. De ervaringen bij dit
project werden mede gebruikt voor de opzet van de proeftuin Wmo.
Sociale participatie - het meedoen – en het zo zelfstandig mogelijk functioneren van mensen
met een beperking is één van de negen prestatievelden van de Wmo. Na de instemming van
het ministerie met de voorgestelde aanpak trok de gemeente dezelfde projectleiders van
Stichting Zet aan om dit prestatieveld verder uit te werken in twee verschillende wijken. Het
afsluitend symposium van ‘Over Schuttingen en Geraniums’ in november 2005 heette niet
voor niets: Breda op weg naar de Wmo.
De proeftuin Wmo werkt vanuit het idee, dat de burger eerst voor zichzelf en zijn naasten
moet zorgen en dat de gemeente hem/haar daarin als dat noodzakelijk is dient te ondersteunen.
De woon-, zorg- en welzijnsvoorzieningen zijn dan vooral dienstbaar aan de hulpvraag van
burgers, in dit geval op het terrein van sociale participatie.
De gemeente werkt de proeftuin Wmo uit in twee wijken. Per wijk sluiten maatschappelijke
partners samenwerkingsovereenkomsten, waarin de doelen, prestaties, verwachte inzet en
verantwoordelijkheden zijn aangegeven. De welzijnstafel neemt de procesbewaking op zich.
Deze overlegtafel maakt deel uit van de overlegstructuur van het GWI beleid, dat ook een
Woontafel, een Zorgtafel en een overkoepelend Bredaas Integraal Beraad3 kent. De Welzijntafel
is dé tafel waaraan al die partijen deelnemen. De gemeente levert de voorzitter en secretaris.
De uitdaging van de Wmo-proeftuinen is, om het integrale denken opnieuw in twee wijken
gestalte te geven. In het eindrapport dat voor u ligt doen we verslag van de werkwijze, de
behaalde resultaten en de conclusies die we daaruit trekken.
Een samenvatting treft u in het hierna volgende hoofdstuk 2. In hoofdstuk 3 staan we stil bij
de voorgeschiedenis en de startfase. Hoofdstuk 4 beschrijft vervolgens de doelstelling van de
Wmo-proeftuinen. Het gaat om de sociale participatie van burgers, met name van burgers die
GWI gebiedsbeschrijvingen, Zorg in Bredase wijken. Gemeente Breda, 2005.
2 Voorheen van respectievelijk Prisma Brabant en het Brabants Ondersteuningsinstituut Zorg.
3 De drie regierollen van de gemeente Breda bij het project Geschikt Wonen voor Iedereen. Gemeente Breda, 2007.
Wmo-proeftuinen in Breda 3

door ouderdom of beperkingen van verstandelijke, psychische of fysieke aard daarbij een
steuntje in de rug kunnen gebruiken. Daartoe moet een wijknetwerk van voorzieningen
integraal (lees: functiegericht) worden ingericht. Uiteindelijk gaat het in een stad of dorp om
inclusief beleid – iedereen moeten kunnen meedoen, ongeacht leeftijd of beperking.
Hoofdstuk 5 gaat in op de beoogde resultaten. Die zijn verschillend voor de deelnemende
instellingen en voor de cliënten. Vandaar dat we deze ook in aparte paragrafen beschrijven.
In hoofdstuk 6 staat de gevolgde werkwijze centraal; de ‘schillenstructuur’ met een eerste
schil van projectuitvoerders en een tweede voor toeleiding en signalering. Ook beschrijven we
in dit hoofdstuk de werving van cliënten, waarbij meerdere wegen naar Rome leiden.
Bijzonder aan de Bredase proeftuinen is de betrokkenheid van verschillende cliëntenorganisaties.
Mede door hun impuls spreken we niet alleen over sociale participatie, maar ook over de
vorming van sociale netwerken. Meedoen aan een activiteit is een ding, bouwen aan een
sociaal netwerk verrijkt mensenlevens zeker zo veel.
In hoofdstuk 7 staat de procesbeschrijving, vanaf het plan van aanpak tot en met de
gesignaleerde knelpunten en de daarop ondernomen acties. Ook maken we de vergelijking
tussen de uitvoering in de twee betreffende wijken.
Hoofdstuk 8 geeft de resultaten weer, verschillend voor de deelnemende instellingen en voor
de cliënten. Hoofdstuk 9 behandelt kort het nog lopende effectonderzoek door de gemeentelijke
dienst O&I en de evaluaties die richting het ministerie van VWS zijn gegaan.
In hoofdstuk 0 volgen de aanbevelingen en conclusies. Met name staan we stil bij de vraag
hoe we van een gebiedsgerichte naar een persoonsgerichte benadering komen en we
noemen de voorwaarden voor een succesvolle benadering.
Wmo-proeftuinen in Breda 4

Samenvatting
2
De Gemeente Breda koos voor de inrichting van levensloopbestendige wijken in het kader
van haar GWI-beleid: Geschikt Wonen voor Iedereen. Binnen de GWI wijken moeten de
daarvoor benodigde voorzieningen aanwezig zijn, maar de gemeente wil ook de voorwaarden
scheppen voor een zo optimaal mogelijke sociale participatie van bewoners, met of zonder
beperkingen. Eerder werd in het project “Over Schuttingen en Geraniums” ervaring opgedaan
met wijkgerichte samenwerking tussen zorg- en welzijnsinstellingen. Een integrale projectgroep
richtte zich op de begeleiding van geïsoleerde wijkbewoners naar ontmoetingsmogelijkheden
en activiteiten in de wijk. De aanpak stond model voor de proeftuin Wmo Breda.
De proeftuin is uitgevoerd in twee Bredase wijken, de Hoge Vucht en de Haagse Beemden,
door 5 samenwerkende organisaties op gebied van wonen, welzijn en zorg. Op beide
locaties vormen consulenten van zorg- en welzijnsinstellingen een projectgroep die zich
bezighoudt met de begeleiding van cliënten, “de eerste schil”. Daaromheen participeren
organisaties als de woningcorporaties en de thuiszorg, die een signalerende en toeleidende
functie hebben: de “tweede schil”. Per locatie heeft een projectleider de aansturende rol.
De gemeente Breda heeft de regie; de “Welzijnstafel” met een afvaardiging van alle
deelnemende partijen fungeert als klankbordgroep. Ook organisaties van ouderen en
gehandicapten zijn daarin vertegenwoordigd. Een effectmeting door de afdeling O&I van de
gemeente Breda kijkt naar de vorderingen van de samenwerkende partijen in de proeftuin.
Centraal daarin staan de functiegerichte werkwijze (vraaggericht, sector en doelgroepoverstijgend)
en de ontwikkeling naar een netwerkorganisatie.
De doelstelling van proeftuin richt zich op prestatieveld 5 van de Wmo, het bevorderen van
deelname van kwetsbare groepen aan het maatschappelijke verkeer. Concreet wil de
proeftuin de sociale participatie in de wijk bevorderen van kwetsbare bewoners, toewerken
naar een integraal (functiegericht) wijknetwerk, met de focus op inclusief beleid. Beoogde
resultaten zijn enerzijds een goede afstemming tussen de instellingen die als een keten
samenwerken om vragen van burgers te beantwoorden; anderzijds voor de cliënten bevredigende
activiteiten en contacten in de eigen woonomgeving.
De eerste schil, de werkgroep van consulenten van de verschillende instellingen werkt daartoe
als één organisatie voor diverse doelgroepen. Het moet voor een bewoner niet uitmaken tot
wie hij zich wendt met welke vraag. Waar specifeke expertise nodig is, vindt collegiale
consultatie plaats, hetzij tijdens maandelijkse cliëntbesprekingen hetzij tussentijds. De
projectleider zorgt voor de toebedeling van cliënten, zit de projectgroepen voor, signaleert
knelpunten en rapporteert aan de welzijnstafel. De deelnemers in de tweede schil signaleren
waar bewoners in een isolement verkeren en introduceren deze bij de projectleider. Om de
drie maanden komen eerste en tweede schil gezamenlijk bij elkaar.
De werving van cliënten kan langs vier kanalen plaatsvinden. Mensen melden zichzelf aan:
binnen de wijk is het project onder de aandacht gebracht via folders en buurtmedia. Of via
intermediairs: de projectleiders leggen daartoe contact met bewonerscomités, de kerken,
huisartsen en wijkagenten. Signalering vindt plaats vanuit de tweede schil (huismeesters,
thuishulpen) of cliënten zijn afkomstig uit de eigen caseloads van de deelnemende instellingen.
Het plan van aanpak gaat uit van 36 tot 42 cliënten per locatie, uitgaande van een maximale
begeleidingsduur van een half jaar.
Wmo-proeftuinen in Breda 5

Het begin van het project loopt enige vertraging op omdat de productie van folders iets meer
tijd in beslag neemt dan voorzien. Hierdoor loopt de begeleidingsperiode van april 2006 tot
3 maart 2007. De eerste en tweede schil komen vier keer bijeen en bespreken dan de
ontwikkelingen. Al snel blijkt dat het project te maken krijgt met cliënten met een complexere
problematiek, die ook bij meerdere instellingen bekend zijn. Dat vraagt om wijkteams en
casemanagement. Het effect van de wervingsactiviteiten stelt teleur, de meeste cliënten
komen uit de caseloads, de signalering vanuit de tweede schil komt niet uit de verf en de
inspanningen richting intermediairs leveren geen resultaat. Het eind van het project staat in
het teken van methodiekontwikkeling rond het thema sociale netwerken.
De constatering dat cliënten bij meerdere instellingen bekend zijn, zonder dat die dat van
elkaar weten, leidt in de wijk Hoge Vucht tot een experiment in een aantal geselecteerde
straten. De instellingen inventariseren op welke adressen zij hulpverleningscontacten hebben
en leveren die gegevens aan bij de projectleider. Zij bekijkt in hoeverre overlap bestaat en of
afstemming wenselijk is. De overlap blijkt gering. Een tweede experiment, op dezelfde
adressen, richt zich op het versterken van relaties tussen buren: het deelproject ‘Tijd voor
Elkaar4 ’. Gedurende een aantal weken leggen stagiaires van de deelnemende instellingen huis
aan huis bezoeken af en houden vraaggesprekken met bewoners. Inzet daarbij is te kijken in
hoeverre bewoners meer met elkaar zouden willen doen. Dat leidt tot een groot bestand van
vragen en aanbod aan activiteiten en diensten. Het uitgangspunt is wederkerigheid: wie een
aanbod doet plaatst ook een vraag en omgekeerd. Uiteindelijk leidt dat bij 28% van de
geïnteresseerde bewoners tot een geslaagde koppeling. Tijd voor Elkaar is mede mogelijk
dankzij een fnanciële bijdrage van het Bredaas Centrum voor Gehandicaptenbeleid.
Tijdens de uitvoering van de proeftuin levert de betrokkenheid van de tweede schil knelpunten
op. Al bij aanvang is niet bij alle partijen duidelijk wat van hen verwacht wordt en laat de
aanwezigheid bij bijeenkomsten te wensen over. Halverwege het project komt er een
herbezinning op de eigen rol en de wijze waarop die wordt ingevuld. Bij de thuiszorg leidt tot
een wisseling in bezetting. Bij woningcorporaties komt een discussie op gang die uitmondt in
een nieuwe visie op de eigen mogelijkheden met betrekking tot de sociale participatie van
bewoners.
In totaal bereikt de proeftuin op beide locaties 49 cliënten (in plaats van de verwachte 72).
Met name de werving vanuit de tweede schil en de intermediairen stelde teleur. Een kwart
van de cliënten heeft te maken met zware en terugkerende problematiek. Meer dan de helft
van de begeleidingstrajecten wordt succesvol afgesloten, een vijfde deel doorverwezen.
De aanbevelingen staan in het teken van ketenbenadering. We presenteren een typologie van
interventies en netwerken, gericht op het versterken van de participatie van wijkbewoners.
De lichtste vorm zien we bij een project als Tijd voor Elkaar, waarbij bewoners de volledige
regie houden en geen professionele inzet geboden is. Bij een aanpak als de proeftuin werken
professionals wijkgericht samen voor bewoners die met een lichte vorm van ondersteuning de
eigen regie kunnen behouden. De zwaarste vorm is die van maatschappelijk steunsystemen
voor zware problematiek, waar de regie is overgenomen en zware (bemoei)zorg geboden is.
We zijn geconfronteerd met cliënten waarvan de problematiek in feite te zwaar was voor de
opzet van de proeftuin, mensen die permanent of regelmatig ondersteuning nodig hebben.
Na bespreking van dit gegeven wordt gedacht aan een tussenliggende vorm van ondersteuning
voor deze categorie. Hiervoor zou de regie in handen moeten komen te liggen van een
zogenoemde probleemhouder, om afglijden naar de zwaarste vorm van zorg te voorkomen.
Inzetten op deze vorm van preventie loont op den duur. In elk van de vier onderscheiden
categorieën kunnen de samenwerkingspartners ondersteuning op maat bieden.
Tot slot hebben we gewerkt aan de aandacht voor het sociaal netwerk in de intake procedures
en wordt de noodzaak gevoeld van een signaleringstraining voor mensen in publieksfuncties
(huismeesters, thuishulpen, vrijwilligers buurthuizen).
4. Van het deelproject “Tijd voor Elkaar Hoge Vucht” is een afzonderlijke beschrijving met handleiding uitgebracht (gemeente Breda,
oktober 2007).
Wmo-proeftuinen in Breda 6

Aanleiding
3.1. Voorgeschiedenis: Over Schuttingen en Geraniums
3
De Wmo-proeftuinen in Breda bouwen voort op beleidsvoornemens ten aanzien van de
gebiedsgerichte indeling en met name op een reeds opgedane ervaring met het project ‘Over
Schuttingen en Geraniums’. In de periode 2004-2005 werkte een projectgroep van consulenten
van verschillende welzijns- en zorginstellingen aan de begeleiding van bewoners die in een
sociaal isolement verkeerden, met als doel om hen in contact te brengen met activiteiten en
ontmoetingsmogelijkheden in de eigen wijk, de Hoge Vucht.
Het project leverde een aantal nuttige inzichten op. De eerste betrof inzicht in leemten en
knelpunten in het bestaande (recreatieve) aanbod. Dat bleek vooral op ouderen toegespitst,
vooral overdag beschikbaar en niet in het weekeinde. Aan de behoefte aan een sociaal
netwerk voor mensen met een verstandelijke, psychische of fysieke beperking werd amper
tegemoet gekomen. Aanbevolen werd dan ook om de toegankelijkheid en het activiteitenaanbod
te verbeteren en te kijken naar de gewenste ondersteuning en activiteiten voor de
andere doelgroepen dan alleen ouderen.
De intersectorale uitwisseling kreeg vooral op uitvoerend niveau gestalte. Consulenten wisten
elkaar sneller te vinden, raakten beter op de hoogte van elkaars expertise, werkwijze en
doelgroep. En ook belangrijk: men leerde in hoeverre de eigen werkwijze al dan niet aansloot
bij andere doelgroepen. Het blijft de vraag of de deelnemende consulenten erin zijn geslaagd
om de eigen organisaties te overtuigen van de voordelen van intersectorale samenwerking.
Tot slot vond niet iedereen een bevredigende vrijetijdsbesteding in de wijk. Een van de
redenen was dat er verschillende cliënten zijn die om intensievere begeleiding vroegen dan in
het project was voorzien.
Al deze inzichten leidden tot verschillende conclusies, met als de belangrijkste: zorg voor
voldoende aandacht voor het welzijnsaspect. Dat is immers onontbeerlijk voor de sociale
integratie van kwetsbare groepen in hun eigen leefomgeving. Het project leverde een pleidooi
op voor algemene toegankelijkheid en integraal casemanagement, om te voorkomen dat
mensen wegzakken in inactiviteit of isolement.
Kwartiermaken in een wijk of dorp, de weg bereiden voor sociale participatie van verschillende
doelgroepen, blijkt nog geen geëffend pad. Ook blijken de grotere instellingen niet altijd raad
te weten met de individuele vraagsturing of snel op situaties te kunnen inspelen. De
toegankelijkheid van het algemene of categorale aanbod levert eveneens de nodige discussie
op.
De beleidsvoornemens in de gebiedsgerichte werkwijze krijgen inmiddels steeds vastere vorm.
De Gemeente Breda wil zich goed voorbereiden op de toenemende vergrijzing en de reeds
lang in gang gezette vermaatschappelijking van de zorg. Op het terrein van wonen houdt
men rekening met bewoners, die zo lang mogelijk zelfstandig wonen. En als gevolg van de
extramuralisering gaan diverse doelgroepen opnieuw zo zelfstandig mogelijk wonen. Vanuit
die overwegingen ging eerder het programma ‘Geschikt Wonen voor Iedereen’ van start,
gericht op de ontwikkeling van levensloopbestendige woonwijken.
De bestaande woningvoorraad is tegen het licht gehouden. Voor iedere wijk of dorp ( 5
gebieden in totaal) liet de gemeente het aantal ouderen en andere mensen met beperkingen
berekenen en de mogelijkheden en wensen van instellingen in kaart brengen. Dat betekent
twee dingen:
- de Gemeente Breda bereidt zich al in een vroeg stadium voor op komende ontwikkelingen.
- het is vooral een verhaal over stenen en over zorg. De zaak is het nu om wonen en de
zorgverlening te verbinden met de algemene dienstverlening en vooral ook met welzijn.
Wmo-proeftuinen in Breda 7

Met al deze inzichten in het achterhoofd begint de plannenmakerij voor de Wmo-proeftuinen.
Niet in één wijk zoals voorheen, maar op twee plaatsen: in de wijk Haagse Beemden West als
nieuwe locatie en opnieuw in de Hoge Vucht. In de laatste genoemde wijk wil men ook een
experiment aangaan, dat moet leiden tot een betere afstemming tussen de diverse instellingen
op basis van een inventarisatie van hulp- of ondersteuningscontacten bij activiteiten bij een
selectie van adressen. In het Plan van Aanpak staat een en ander beschreven. 5
3.2. Startfase
Het symposium op 4 november 2005 ‘Over Schuttingen en Geraniums’ markeert de opmaat
voor de gemeente Breda naar de Wmo-proeftuinen. De brochure ‘Breda op weg naar de Wmo’
van 5 december van hetzelfde jaar maakt dit ook aan de Bredase bevolking bekend. Hierin
staat te lezen: ‘De gemeente is een van de 25 Wmo pilotgemeenten in Nederland. In de
proeftuinen Wmo werkt Breda aan de realisatie van het prestatieveld bevorderen van de
participatie van mensen met een beperking. In Hoge Vucht wordt de eerdere pilot verbreed
en verdiept. In de Haagse Beemden werkt men aan nieuwe samenwerking op de terreinen
welzijn, wonen en zorg. Hierbij gebruikt men de ervaringen uit Hoge Vucht.’
Al eerder kwam het projectvoorstel6 voor de ontwikkelpilot Wmo Breda tot stand en voerde
de gemeente overleg met een vijftiental organisaties op het terrein van wonen, zorg en
welzijn. Deze organisaties, zowel van de zijde van vragers- als aanbieders, tekenden in
december 2005 een samenwerkingsovereenkomst voor de wijk Hoge Vucht, alsmede voor de
wijk Haagse Beemden. Hiermee is de samenwerking tussen de organisaties en de inzet van
consulenten voor deze proeftuin geregeld. Alle partners die zorg of diensten leveren aan de
verschillende doelgroepen zijn betrokken.
De organisaties nemen deel aan projectgroepen in iedere wijk binnen een ‘twee schillenstructuur’.
De eerste schil bestaat uit consulenten die zich direct met de cliëntbegeleiding
bezighouden. De tweede schil speelt met name een rol bij de signalering. Voor de projectleiding
trekt de gemeente twee adviseurs aan, die dezelfde rol vervulden bij ‘Over Schuttingen en
Geraniums’. Iedere projectleider werkt voor een wijk7 . Het is de bedoeling dat de nieuwe
projectgroepen januari 2006 van start gaan.
De regie ligt bij de gemeente Breda. Haar brede Welzijnstafel fungeert als klankbordgroep om
de voortgang te toetsen en naar oplossingen te zoeken voor eventuele knelpunten. Aan die
Welzijnstafel nemen alle ondertekenaars deel van de samenwerkingsovereenkomsten. Het
zijn enerzijds de aanbieders van zorg- en welzijnsdiensten, anderzijds de cliëntenorganisaties8 .
Bij de start voert de afdeling O&I van de gemeente Breda een ‘nulmeting’ uit onder de
instellingen over de vraag hoe zij aankijken tegen de onderlinge samenwerking en de
regievoering door de gemeente9 . De nulmeting kijkt bij de samenwerking met name naar:
- functiegerichte werkwijze (vraaggericht, doelgroep- en sectoroverstijgend)
- samenwerking tussen front- en backoffce
- ontwikkeling naar een netwerkorganisatie
5 Zie bijlage 2.
6 Zie bijlage .
7 Dat wil zeggen: Frank Kemper wordt projectleider in de Haagse Beemden, Yvonne Thomassen projectleider in de Hoge Vucht.
Aanspreekpunt voor de projectleiders is Juan Seleky, adviseur zorg- en ouderenbeleid van de Gemeente Breda.
8 Deze cliëntenorganisaties betreffen met name het Bredaas Centrum voor Gehandicapten (BCG) en het Overleg Ouderenbonden
Breda (OOB).
9 De uitkomsten van dit eerste onderzoek staan in ‘Oog voor elkaar’, beginmeting proeftuinen Wmo, Gemeente Breda, Onderzoek
en informatie, september 2006 (publicatienummer 383).
Wmo-proeftuinen in Breda 8

Doelstelling
4
Als algemene doelstelling geldt het bieden van ondersteuning bij de sociale participatie van
kwetsbare bewoners, met name wat betreft vrijetijdsbesteding en ontmoeting in de wijk. De
twee Wmo-proeftuinen dienen bij te dragen aan een situatie waarin iedere burger zo lang
mogelijk zelfstandig kan wonen en kan meedoen. Dat vraagt om een integrale, intersectorale
en vraaggerichte samenwerking in de wijk tussen de organisaties op gebied van wonen,
welzijn en zorg. In principe moet iedere burger een activiteit of een ontmoetingsmogelijkheid
kunnen vinden in de eigen woonomgeving. Daarnaast verschaffen de beide projecten inzicht
in knelpunten en leemtes in de wijk en dragen ze oplossingen aan.
4.1. Sociale participatie in de wijk
Iedere burger wordt geacht deel te nemen aan het maatschappelijk verkeer. Om dit mogelijk
te maken voor kwetsbare burgers zijn in de Wmo-proeftuin projectgroepen ingericht, die
burgers een steuntje in de rug bieden. Maar sociale participatie is meer dan dat. De Wmo wil
stimuleren dat burgers voor elkaar opkomen, samen zaken aanpakken en elkaar diensten
bewijzen. Met name dat laatste gaat in de Hoge Vucht een rol spelen.
4.2. Integraal (functiegericht) wijknetwerk
De beide proeftuinen sluiten aan bij bestaande organisatiestructuren. In de wijk de Hoge
Vucht betreft dat de projectgroep GWI Noordoost en in de Haagse Beemden is dat de
structuur rond het wooncentrum Heksenwiel en het wijkinfopunt, dat sinds oktober 2005
operationeel is.
Voorheen waren vooral de welzijnsaanbieders in beeld, zij het uitgebreid met de GGZ en een
tweedelijns instelling voor zorg voor mensen met een verstandelijke beperking.
De proeftuin kiest voor verbreding. Ook woningcorporaties nemen nu deel, alsmede de
thuiszorg en een tweedelijns zorginstelling voor mensen met meervoudige beperkingen. Tot
slot sluiten ook de verzorgings- en verpleeghuizen aan, omdat ook zij steeds meer extramuraal
werken en in het kader van het GWI-beleid als zorgkruispunt kunnen opereren.
4.3. Inclusief beleid – iedereen mag meedoen
Zoals al aangegeven richt de proeftuin de focus vooral op de meer kwetsbare burgers, om te
voorkomen dat zij geen deel uitmaken van het maatschappelijke verkeer. Waar we heen
willen is een samenleving waarin iedereen meetelt en mee kan doen. Dat vraagt om inclusief
beleid; instellingen houden in hun eigen beleid vanzelfsprekend rekening met burgers met
diverse beperkingen. Maar ze zoeken ook actief de samenwerking die nodig is voor de
participatie aan de samenleving als geheel.
Niet iedereen vindt het vanzelfsprekend of gemakkelijk om ergens op af te stappen. Niet
iedereen heeft nog een sociaal netwerk om zich heen, dat dit voor hen vergemakkelijkt. Er
kunnen zich in ieder mensenleven ingrijpende gebeurtenissen voordoen, die de kans op
isolement vergroten. Het kan gaan om sterfte van een naaste of ernstige ziekte, maar ook
verlies van werkkring of een vaste relatie. Daarnaast zijn er altijd en overal mensen die door
persoonskenmerken niet vanzelfsprekend in staat zijn een sociaal netwerk op te bouwen of
te onderhouden. Samenwerking tussen instellingen in de uitvoering levert meer kansen voor
die meer kwetsbare burgers.
Daarnaast gaat het project actief op zoek naar die kwetsbare burgers. Vaak zijn het mensen
die minder van zich laten horen en niet zo zichtbaar zijn. Een naar buiten gerichte benadering
is daarom op zijn plaats.
Wmo-proeftuinen in Breda 9

Wmo-proeftuinen in Breda
0

Beoogde resultaten
5.1. Beoogde resultaten instellingen
5
De beoogde resultaten voor de instellingen zitten vooral op het vlak van samenwerking en
afstemming. Ketensamenwerking en vraagsturing behoren niet automatisch tot de corebusiness
van instellingen. De instellingen worden daar tot op heden niet op afgerekend. Een
andere reden is dat de keteninspanning niet automatisch tot resultaten leidt. Afstemming is
hard werken en daaraan moet verder worden geschaafd en getimmerd voordat het én in
beleid én in de werkwijze tot uitdrukking komt. Vraagsturing is lastig, zo lang men uitgaat
van kant en klare producten. Ook dit vergt een omslag in denken en doen.
5.2. Beoogde resultaten voor cliënten
Het project moet er voor de cliënten toe leiden dat zij contacten opdoen en een nieuwe
tijdsbesteding vinden. De insteek is dat mensen door het deelnemen aan een activiteit vaker
onder de mensen komen, contacten opbouwen en iets voor een ander gaan betekenen. Dat
kan ook gaan in de richting van vrijwillige inzet voor de wijk of voor andere wijkbewoners,
liefst wederzijds tussen bewoners onderling. Allemaal zaken die maken dat mensen zich
ingebed voelen in een sociale omgeving.
Die contacten of activiteiten kunnen divers zijn, zoals:
• tuinieren, wandelen, voetballen of knutselen;
• foto’s maken, kaarten of internetten;
• vrijwilligerswerk doen op school of in de bibliotheek;
• een baantje in het winkelcentrum;
• bij iemand op de koffe of samen winkelen;
• iemand helpen met de Nederlandse taal of huiswerk;
• deelnemen aan een gespreksgroep of een cursus volgen;
• een keer samen koken of samen eten.
Wmo-proeftuinen in Breda

Wmo-proeftuinen in Breda
2

Werkwijze
6.1. Werken met projectgroepen en schillen
6
De deelnemende organisaties zijn uitgenodigd deel te nemen in de twee projectgroepen, in
elke wijk één. Sommigen participeren op beide locaties, anderen slechts in één van de
projectgroepen, omdat ze alleen in de betreffende wijk werkzaam zijn.
In de eerste schil hebben de uitvoerende consulenten zitting. De werkwijze komt overeen met
die van het eerdere project ‘Over Schuttingen en Geraniums’ 0 . De achterliggende flosofe is,
dat de consulenten functioneren als één organisatie, die voor uiteenlopende doelgroepen
werkt als een soort mobiele frontoffce. Het moet voor een bewoner niet uitmaken tot wie hij
of zij zich richt met een vraag. Meer dan driekwart van de vragen op gebied van wonen,
welzijn en zorg zijn dermate a-specifek dat professionals met algemene agogische vaardigheden
ze kunnen afhandelen. Voor het overige is specifeke knowhow vereist. In de eerste schil
oefenen consulenten in integraal werken, doordat ze cliënten begeleiden die niet tot hun
eigen doelgroep behoren.
Aanmelding en toebedeling gebeurt via de projectleider. Maandelijks bespreekt de eerste schil
de voortgang tijdens een gezamenlijke bijeenkomst, waar collegiale consultatie mogelijk is
met consulenten die over specifeke expertise beschikken betreffende de cliënt. De bespreking
gebeurt onder waarborg van vertrouwelijkheid en de verslaglegging is geanonimiseerd.
In de tweede schil nemen voorzieningen deel met een meer signalerende rol. Woningcorporaties
hebben bijvoorbeeld geen direct hulpverleningscontact met hun bewoners, maar zij krijgen
wel uit andere hoofde te maken met mensen waar het project iets voor kan betekenen. Hun
taak is deze mensen in contact te brengen met de projectleider, die zorgt voor de start van
het begeleidingstraject. Daarnaast hebben de deelnemers aan de tweede schil een functie als
een ‘linking pin’ met hun organisatie. Om de drie tot vier maanden komt de projectgroep in
zijn totaliteit (eerste en tweede schil) bijeen om zaken door te spreken en om elkaar te
informeren.
6.2. Werving cliënten
De werving van de cliënten geschiedt langs een aantal kanalen.
• Mensen kunnen zichzelf aanmelden. Ze zijn geattendeerd op de mogelijkheden van de
proeftuin via een centraal informatiepunt of in publicaties in buurtkranten of via de
folder. De projectleiding werkt met een PR-plan (bijlage 4), dat doelgroepen en informatiekanalen
benoemt en ingaat op de strategie en te gebruiken middelen. Voor potentiële
cliënten is per wijk een folder (bijlage 5) gedrukt en verspreid.
• Intermediairs kunnen cliënten aanbrengen. De beide projectleiders leggen daartoe in hun
wijk persoonlijk contact met wijkagenten, pastoors, huisartsen en bewonersgroepen.
Voor potentiële intermediairs is per wijk een afzonderlijke folder gemaakt en verspreid.
• Partijen uit de tweede schil, met name de woningcorporatie en de thuiszorg vangen
signalen over bewoners op en attenderen hen op de mogelijkheden die het project hen
biedt.
• Consulenten uit de eerste schil brengen cliënten in uit eigen caseload of die van hun
collega’s. Het feit dat een instelling zorg of verpleging biedt aan cliënten betekent immers
nog niet dat men er ook naar het welzijn kijkt.
0 Deze methodiek staat beschreven in: Over Schuttingen en Geraniums, deel 2. Een uitgave van de Gemeente Breda, november
2005.
Deze centrale meldpunten zijn respectievelijk: het Inlooppunt in de Hoge Vucht en het centrale meldpunt van Heksenwiel in de
Haagse Beemden.
Wmo-proeftuinen in Breda
3

Deelname aan het project geschiedt op basis van vrijwilligheid. De cliënten stemmen in met
de werkwijze en weten dat begeleiding plaats vindt door iemand die normaal met andere
doelgroepen werkt. Is een bewoner reeds cliënt bij een deelnemende instelling, dan vindt in
principe een ‘warme overdracht’ plaats. Gaat het om cliënten uit de eigen caseload van een
zorg- en dienstverlenende instelling, dan blijft deze eindverantwoordelijk, de cliënt is als het
ware ‘uitgeleend’. Mocht de begeleiding niet bevredigend zijn, of doorlopen na afoop van
het project, dan neemt de ‘oude’ instelling de draad weer op.
6.3. Betrokkenheid cliëntenorganisaties
De betrokkenheid van de cliëntenorganisaties is gewaarborgd via deelname aan de Welzijnstafel.
Daarnaast bestaat de bereidheid tot consultatie. Ook gevraagd en ongevraagd advies
behoort tot de mogelijkheden. Een voorbeeld:
Een van de cliëntenorganisaties, het Bredaas Centrum Gehandicaptenbeleid (BCG) hield
ongeveer een jaar voor de start van de proeftuin een achterbanraadpleging onder mensen
met verstandelijke, fysieke of psychische beperkingen 2 . Daarin is onder meer gevraagd naar
hun dagbesteding. Een aantal mensen gaf aan zich eenzaam te voelen of bezigheden in de
wijk te missen. Het BCG vermoedde dat deze groep wellicht gebaat zou zijn met een
interventie vanuit de projectgroepen. Door het anonieme karakter van de raadpleging
beschikte het BCG echter niet over de adressen, alleen de postcodes. Vanuit de proeftuin
stuurden we daarop een schriftelijke oproep aan alle adressen in de betreffende postcodegebieden
in de wijken Hoge Vucht en Haagse Beemden. Dat leverde uiteindelijk een klein
aantal cliënten op.
Ook het Overleg Ouderenbeleid Breda (OOB) neemt deel aan de Welzijnstafel. Het OOB
koerst op vraagsturing, zoals blijkt uit hun advies ten aanzien van het WWZ loket van de
toekomst 3 . Met name gaat hun belangstelling uit naar de vraag achter de vraag. Zij pleiten
er dan ook voor goed te kijken wat een wijkbewoner kan en wil.
2 Geschikt wonen voor iedereen met een beperking. Uitgave BCG / Gemeente Breda, november 2004.
3 ‘ Als ik het voor het zeggen had …’, een initiatief van het OOB in het kader van het project Versterking Vraagarticulatie.
Wmo-proeftuinen in Breda
4

Procesbeschrijving
7.1. Plan van Aanpak
7
Eind 2005 stellen de projectleiders, op verzoek van de gemeente, een algemeen Plan van
Aanpak op. Later volgt een verfjning naar de specifeke situatie in de twee verschillende
wijken 4 .
Het project heeft betrekking op Wmo prestatiegebied vijf: ‘het bevorderen van sociale
participatie’. De proeftuin kent in twee woongebieden in Breda een project om de deelname
aan het maatschappelijk verkeer en het zelfstandig functioneren van mensen met beperkingen
te helpen vergroten. Het plan beoogt gedurende een periode van 5 maanden zoveel
mogelijk mensen te begeleiden of bemiddelen bij de vraag naar ontmoeting, vrije tijdsbesteding,
dagactiviteiten, educatie of vrijwilligerswerk. Dit gebeurt met hulp van de deelnemende
organisaties op het terrein van wonen, welzijn en zorg.
Het oogmerk van de Wmo-proeftuinen is drieledig:
• Deelnemende cliënten vinden een vorm van tijdsbesteding, die hen in staat stelt in contact
te komen met medewijkbewoners. Ze krijgen een vorm van ondersteunende begeleiding,
gericht op de versterking van zelfwerkzaamheid.
• Consulenten oefenen in intersectorale samenwerking.
• Knelpunten en leemtes worden gesignaleerd en zo mogelijk verholpen.
De deelnemende organisaties zijn in drie groepen onder te verdelen.
• Uitvoerend, in rechtstreeks contact met de cliënt, gericht op sociale participatie. Deze
behoren tot de eerste schil.
• Weliswaar uitvoerend, maar dan in de zin van het mogelijk maken van contact en
bemiddeling. Bijvoorbeeld door signalering, toeleiding en doorverwijzing of het bieden
van mogelijkheden tot sociale participatie. Deze organisaties hebben in de tweede schil
plaats.
• Adviserend in geval van de cliëntenorganisaties.
Het Plan van Aanpak vermeldt het aantal te begeleiden cliënten: per locatie is dat maximaal
36 tot 42. De begeleiding is in principe kortdurend en eindig. De maximale begeleidingsduur
per cliënt is zes maanden. De fase van cliëntbegeleiding beloopt dan een jaar, tot januari
2007 met een uitloop van drie maanden voor een zorgvuldige afronding. De geplande
einddatum is 3 maart van dat jaar.
7.2. Communicatietraject
De werving was bij ‘Over Schuttingen en Geraniums’ een lastig punt. De vraag ligt dan voor
welke verbetering mogelijk is. Het Plan van Aanpak zet in op wijkintermediairs en kwartiermakers.
Daarvoor is natuurlijk materiaal nodig en een strategie. Bij de start van het project
stellen we een PR-plan op met de fasering van het communicatietraject, segmentering van
doelgroepen op verschillende niveaus, de bijpassende boodschap en middelen 5 . Onderdeel
zijn de folder voor bewoners als potentiële cliënten en de folder voor intermediairen in elke
wijk 6 . Andere middelen zijn stukjes in de wijkkrant en de bezoeken van projectleiders aan
intermediairs. Dat laatste gebeurt soms ook door vrijwilligers van een deelnemende organisatie.
En we maken een voorbeeldtekst, die kan dienen als basis voor een stuk in de huisorganen
van de deelnemende instellingen. Dit om zoveel mogelijk collega’s van de consulenten kennis
te laten maken met het project en hen te stimuleren tot het door verwijzen van cliënten. We
4 Zie bijlage 2.
5 Zie bijlagen 4 en 5.
6 Zie voor de tekst hiervan bijlage 5
Wmo-proeftuinen in Breda
5

willen ook uitzendingen bij zendamateurs. Als blijkt dat deze geen onomstreden legale status
hebben zien we daarvan af.
Daarnaast zal de proeftuin Wmo lokale, regionale en landelijke belangstelling genereren. Het
initiatief voor communicatie ligt hier bij de Gemeente Breda, de projectleiding denkt
desgevraagd mee en verzorgt incidenteel projectpresentaties elders in het land.
Tot slot rapporteren we de voortgang elke drie maanden bij het ministerie, gebruikmakend
van het format dat VWS daarvoor aanlevert.
Terugkijkend moeten we concluderen dat in de planning te weinig tijd was ingeruimd voor de
productie van onze publiciteitsmiddelen. Met name de afstemming met de gemeentelijke
dienst voorlichting over de tekst en vormgeving van de folders vroeg veel meer tijd dan
gepland. Dat kwam het eindproduct ten goede, maar het was handiger geweest om het
drukwerk bij de start van het project al gereed te hebben.
7.3. Uitvoering Hoge Vucht en Haagse Beemden
De proeftuin Wmo gaat op beide locaties van start in januari 2006. Tot en met juni 2007
komt de projectgroep in 6 (Haagse Beemden) tot 7 keer (Hoge Vucht) bijeen.
De start
De startfase staat in het teken van “fne-tuning”; de defnitieve keuze van instellingen voor
de eerste of de tweede schil, de personele invulling daarvan en de gebiedsafbakening.
De plannen van aanpak omschrijven specifeke woongebieden in de twee wijken als werkgebied
voor het project. In de Haagse Beemden is dat gebied beperkt tot de Heksenwiel, de
buurt die onmiddellijk grenst aan het gelijknamige woonzorgcentrum. Op suggestie van de
projectgroep besluit de welzijnstafel het project uit te breiden tot de hele westelijke helft van
de Haagse Beemden, omdat daardoor meer bewoners uit de sociale huursector (o.a. de
buurten Kesteren en Muizenberg) van het project kunnen profteren. De optie om de gehele
Haagse Beemden te kiezen valt af, omdat de oostelijke helft van de wijk een afzonderlijk
GWI-gebied vormt. Als gevolg van de gebiedswijziging nodigen we ook woningcorporatie
WonenBreburg uit om toe te treden tot de projectgroep.
In de Hoge Vucht doen zij dan reeds mee. Ook ontstaat discussie of het werk beperkt moet
blijven tot de afgebakende woongebieden. Daarop besluit de Welzijnstafel om het project
niet te beperken tot enkele straten met fats, maar in principe op de gehele wijk.
Overeenkomstige partijen maken op de beide locaties soms een andere keuze voor de eerste
resp. tweede schil. In Hoge Vucht nemen de verzorgingshuizen Raffy en Vuchterhage deel
aan de eerste schil en houden zich dus direct bezig met cliëntbegeleiding. In Haagse Beemden
opteren de verpleeg- en verzorgingshuizen Breedonk en Aeneas (beiden onderdeel van
Heksenwiel) voor de tweede schil en spelen daar vervolgens geen actieve rol meer in.
Overigens draagt de activiteitenbegeleiding van Aeneas positief bij aan de zoektocht naar
activiteiten voor de cliënten 7 .
De begeleidingstrajecten
Bij de begeleiding maken de consulenten gebruik van instrumenten, die reeds zijn ontwikkeld
in het voorgaande project “Over Schuttingen en Geraniums”: een checklist met domeinen
waar de consulenten uit kunnen putten bij de intake met cliënt om een indruk te krijgen van
diens levenssituatie en een protocol met de te volgen stappen gedurende het begeleidingstraject.
Opvallend bij de vraagverheldering is de behoefte van veel bewoners om samen dingen te
ondernemen met gelijkgestemden. Dat leidt onder meer tot het idee om op zoek te gaan
7 Aan de eerste schil nemen uiteindelijk deel:
Ouderenwerk (SOB), maatschappelijk werk (IMW), sociaal cultureel werk (Vertizontaal), zorginstellingen voor mensen met
verstandelijke (Amarant), lichamelijke (NSWAC) en psychiatrische (GGZ Breda) beperkingen, MEE-West Brabant en Thuiszorg Breda.
In de Hoge Vucht participeren ook de beide verzorgingshuizen Raffy en Vuchterhage.
Aan de tweede schil nemen uiteindelijk deel:
De Woningcorporaties Singelveste en WonenBreburg, Thuiszorg Breda en in de Haagse Beemden ook woonzorgcentrum Breedonk
en verpleeghuis Aeneas.
Wmo-proeftuinen in Breda
6

naar een vorm van bemiddeling tussen vraag en aanbod, waarbij de wederkerigheid en het
opbouwen van sociale netwerken het uitgangspunt zijn. In de Hoge Vucht vindt dat zijn
uitwerking in het deelproject “Tijd voor Elkaar”, in de Haagse Beemden tot het voornemen
van het wijkinfopunt om initiatieven in deze richting te ontplooien. Daarover meer in 7.4.
Om een indruk te geven van de soort van vragen waar het project succesvol in is een
voorbeeld: een blinde vrouw wil onder de mensen komen en doet graag iets met muziek. Ze
helpt als vrijwilliger bij de Grand Café activiteiten in het zorgcentrum in de buurt, int het geld
en zorgt voor de muzikale omlijsting, wat de gasten erg waarderen.
Een overzicht van de behaalde resultaten bij de cliëntbegeleiding treft u in 8.
In oktober 2006 melden we de tussenstand van het project op de conferentie ‘Hoe Sterk is
uw Netwerk’. Tijdens die bijeenkomst presenteert de projectleider Hoge Vucht de ervaringen
met het wijknetwerken tijdens de proeftuin. Daarnaast presenteert Thuiszorg Breda de
ervaringen met ketensamenwerking bij de thuiszorg voor patiënten tijdens de herstelperiode
na ziekenhuisopname. Het derde gepresenteerde voorbeeld komt van de GGZ regio Breda,
het Maatschappelijk Steunsysteem (MASS).
Thema’s
Bij de aanvang van het project komen projectgroepen tweemaal voltallig bijeen. Daarna start
de fase van cliëntbegeleiding en komen de eerste en tweede schil nog vier keer bijeen met
een tussenperiode van drie tot vier maanden. Tijdens deze bijeenkomsten bespreken we de
gang van zaken en -naar aanleiding van geconstateerde knelpunten- een aantal inhoudelijke
thema’s:
a) de noodzaak van wijknetwerken en casemanagement
b) het effect van wervingsactiviteiten
c) complexe en permanente cliënten
d) methodiekontwikkeling: sociaal netwerk.
Ad a. De noodzaak van wijknetwerken en casemanagement
Inclusief beleid en ketenbenadering vragen om duidelijke afspraken en afstemming. Het
uitgangspunt van de proeftuin is dat de consulenten van de deelnemende instellingen
fungeren als een virtueel loket in de wijk, waar bewoners met uiteenlopende vragen terecht
kunnen en adequaat worden geholpen. Daarnaast zoekt de proeftuin aansluiting met de
bestaande aanzetten tot een fysiek loket in de beide wijken, het wijkinfopunt in Heksenwiel
en het inloopcentrum bij Vuchterhage.
Het project richt zich in eerste instantie op bewoners met behoeften op het gebied van
sociale participatie, maar het perspectief is dat van een verdergaande samenwerking in de
wijk. Dat vraagt niet alleen het nodige van de deelnemende consulenten, maar ook van hun
organisaties en van de gemeente als regievoerende.
Binnen de projectgroep maken consulenten kennis met elkaars expertise en werkwijze en
verdiepen hun kennis van de sociale kaart in de wijk. Een voorwaarde voor het welslagen van
het project is daarnaast dat verwijzende instanties in de tweede schil en intermediairen in de
wijk op de hoogte zijn van de (on)mogelijkheden van het project.
Tijdens de uitvoering van het project krijgt de projectgroep te maken met oneigenlijke vragen
van cliënten, variërend van hulp bij het op orde brengen van de administratie tot zware
psychosociale problematiek. Voor een aantal cliënten is niet alleen sprake van sociaal
isolement, maar is ook interventie nodig van bijvoorbeeld GGZ, verslavingszorg of schuldhulpverlening.
Een zorgvuldige afhandeling en doorverwijzing naar bijvoorbeeld crisisopvang en
bemoeizorg is van groot belang.
De voorwaarden voor netwerkvorming en ketenbenadering zijn binnen het project herhaaldelijk
onderwerp van discussie. De begeleiding van cliënten kan botsen met de verschillende
werkwijzen van instellingen (wijkgericht, stedelijk of zelfs regionaal; outreachend of niet;
wachtlijsten, stagnatie door vakantieperioden) en de wijze van bekostiging (AWBZ of Wmo,
op indicatie of niet; kortdurende of langdurige trajecten).
Wmo-proeftuinen in Breda
7

Ook de noodzaak van casemanagement is herhaaldelijk onderwerp van discussie. Binnen de
keten kan een cliënt immers te maken krijgen met een veelheid aan instanties en hulpverleners
en lang niet elke bewoner is bij machte om het overzicht te houden. De discussie leidt tot een
pleidooi voor integrale wijknetwerken, waar cliënten met verschillende problematiek
onderwerp van gesprek zijn. Aan die netwerken kunnen uiteenlopende partijen deelnemen:
ad hoc of op agendabasis.
Bij meervoudige problematiek is integraal casemanagement geboden. Een functionaris blijft
dan verantwoordelijk voor het overzicht en de afstemming gedurende het gehele begeleidings-
of hulpverleningstraject, ook wanneer dat langdurig is.
Tot slot zijn ook de randvoorwaarden benoemd. Netwerkoverleg en casemanagement kosten
uren, die ook moeten worden bekostigd. Een complicerende factor daarbij zijn de verschillende
geldstromen die gelden voor behandeling en voor dienstverlening.
Ad b. Het effect van wervingsactiviteiten
Halverwege het project blijkt de werving te stagneren. Het euvel waaraan zijn voorloper mank
ging blijkt ook de Wmo-proeftuin parten te spelen. Mensen die in een sociaal isolement
verkeren zijn moeilijk op te sporen, en dat maakt deel uit van hun problematiek. Naarmate
het isolement groter is, isoleren ze zichzelf ook steeds meer. Ze nemen steeds minder
initiatieven richting buitenwereld en dat gaat gepaard met het verlies aan sociale vaardigheden.
De stagnatie is eind 2006 aanleiding om het effect van de diverse wervingsstrategieën tegen
het licht te houden:
- de werving uit eigen caseload;
Meer dan tweederde van de cliënten blijkt op dat moment afkomstig uit het eigen cliëntenbestand
van de deelnemende instellingen. De consulenten doen verslag van hun wervingspogingen
en de obstakels waar ze tegenaan lopen. Zo is het voor regionaal werkende
instellingen vaak lastig om cliënten uit een bepaalde wijk te traceren, omdat de collega’s geen
wijkgerichte optiek hebben. Organisaties die vooral groepsgericht werken kijken sowieso niet
in de eerste plaats naar individuele problematiek. En dan zijn er nog de organisaties die
slechts een beperkt aantal cliënten hebben die in de wijk woonachtig zijn.
- de werving uit de tweede schil
De toeleiding vanuit de tweede schil komt aan het eind van het project op gang bij een van
de locaties (Haagse Beemden), zij het dat de cliënten vaak niet passen bij het profel van het
project; de problematiek is te zwaar. Een verklaring ligt bij het feit dat de deelnemers aan de
proeftuin niet in directe verbinding staan met potentiële cliënten. Het zijn eerder de woonconsulenten
dan de huismeesters; eerder de staf van de thuiszorg dan de verpleeghulpen.
Signalering vraagt een andere werkwijze binnen de organisatie, waardoor verschillende
afdelingen beter over elkaars werkveld geïnformeerd raken. Ook intern een ketenbenadering
dus. Het vergt ook een goede toerusting van de mensen die direct contact hebben met
bewoners: de huismeesters, het onderhoudspersoneel, de alfahulpen en de vrijwilligers die
activiteiten begeleiden. Die dienen bedacht te zijn op signalen van vereenzaming. Maar het
moet hen ook duidelijk zijn wat ze vervolgens daarmee kunnen aanvangen. “Ze moeten de
tools in hun koffertje hebben”.
- de werving via intermediaire kanalen
Voor intermediaire kanalen geldt dat eenmalig persoonlijk contact of een korte publiciteitscampagne
te weinig impact heeft. Beide wijken kennen tal van projecten en netwerken, die
ook een beroep op de spaarzame tijd van intermediairen doen. De proeftuin boekt pas succes
als hij een duidelijke meerwaarde heeft voor de kernactiviteit van betrokkene. Het tijdelijke
karakter van welk project dan ook ontmoedigt partners om erin te investeren.
Ad c. Complexe en permanente cliënten
De projectgroep kent genoeg cliënten die met een lichte vorm van begeleiding de weg vinden
naar activiteiten en contacten in de wijk. Meer dan de helft van de trajecten leidt tot
bevredigende resultaten. Maar daarnaast krijgen de beide projectgroepen te maken met een
beperkt aantal cliënten dat erg veel tijd vraagt.
Wmo-proeftuinen in Breda
8

We kennen:
- cliënten met een meervoudige problematiek, waarbij interventies op andere terreinen nodig
zijn, voordat we de sociale participatie kunnen aanpakken;
- cliënten met een dermate zware psychosociale problematiek, dat het de opzet van het
project te boven gaat. Dan blijkt doorverwijzen en loslaten niet altijd mogelijk;
- cliënten waarbij blijkt dat zelfstandig participeren te hoog gegrepen is. Hoewel de hulpverlening
bij voorkeur in afgebakende trajecten werkt, met duidelijk omschreven targets, hebben deze
cliënten bij voortdurend of herhaling begeleiding nodig, soms levenslang.
Een project als de proeftuin werkt niet in een vacuüm. Het welslagen van het project is
gebaat bij een soepele aansluiting bij de voorafgaande schakel -de signalering vanuit de
tweede schil en de erop volgende schakel- de intensievere hulpverlening, tot bemoeizorg aan
toe. Deze discussie komt andermaal uit bij het pleidooi voor wijknetwerken en integraal case
management.
Ad d. Methodiekontwikkeling: sociaal netwerk.
In december 2006 trekken leden van de klankbordgroep (de Welzijntafel) aan de bel. Ze
stellen voor geen extra energie meer te steken in de werving van nieuwe cliënten, maar de
resterende tijd vooral te gebruiken om met de projectgroep te werken aan methodiekontwikkeling.
Na consultatie van enkele praktijkdeskundigen concludeert de projectleiding dat
‘sociaal netwerk’ daarbij het kernbegrip moet zijn. Er is een omvangrijke stapel literatuur die
een verband laat zien tussen psychisch welbevinden en zelfredzaamheid enerzijds en het
persoonlijke sociale netwerk anderzijds.
Beide projectgroepen bespreken vervolgens enkele reeds afgesloten trajecten, toegespitst op
de vraag of we voldoende zicht hebben op de aard, omvang en kwaliteit van het sociale
netwerk van betrokkene. Een tweede spoor is een nadere analyse van de intakeformulieren
van de verschillende deelnemende instellingen en de wijze waarop sociaal netwerk daarin
naar voren komt.
Het punt sociale netwerk blijkt echter nauwelijks uitgewerkt te zijn. En dat, terwijl er in den
lande veel meetinstrumenten ontwikkeld zijn: de traditionele netwerkanalyse, die de
betrokkene als middelpunt neemt van een aantal uitdijende cirkels met relaties van afnemende
intimiteit (familie, vrienden, kennissen, buren, collega’s, professionele hulpverleners). Binnen
iedere categorie wordt gekeken naar de frequentie, aard en wederkerigheid van het contact.
Andere methoden nemen veel voorkomende situaties als uitgangspunt en kijken in hoeverre
iemand kan terug vallen op contacten voor praktische en sociaal-emotionele ondersteuning.
Daarbij is nabijheid vaak belangrijker dan verwantschap (‘Beter een goede buur…’).
De bespreking leidt tot een aantal conclusies. Zo zou in principe iedere instelling het sociaal
netwerk van haar cliënten in kaart moeten brengen, niet alleen de frequentie van contacten,
maar ook de persoonlijke betekenis die ze voor de cliënt hebben. Dat principiële uitgangspunt
relativeren de consulenten meteen. Je kunt iemand die in een sociaal activeringstraject
zit het hemd van het lijf vragen, maar bij een kortdurend contact, een huismeester die een
kleine reparatie komt uitvoeren is dat niet legitiem. Toch concluderen de projectgroepen
andermaal dat het goed zou zijn als werkers en vrijwilligers, die om totaal andere redenen
veel ‘achter de voordeur’ komen, getraind worden om signalen van een isolement en
eenzaamheid te herkennen. Het versterken van sociale netwerken zou een thema moeten zijn
voor alle organisaties op gebied van wonen, welzijn en zorg.
7.4. Het experiment in Hoge Vucht
In het Plan van Aanpak is een experiment opgenomen in de wijk Hoge Vucht. De aanleiding
daarvoor ligt bij de veronderstelling dat verschillende instellingen over de vloer komen bij
dezelfde cliënten, zonder dat ze dit van elkaar weten. Dat is voor de cliënt onwenselijk,
omdat hij op die manier te maken krijgt met een onoverzichtelijk veld van hulpverleners, aan
wie hij iedere keer opnieuw zijn verhaal moet doen. Bovendien lijden de effectiviteit en
kwaliteit van de hulpverlening onder een gebrekkige overlap en afstemming.
Wmo-proeftuinen in Breda
9

De opzet is om bij een selectie van adressen te kijken welke instellingen voor zorg en
hulpverlening met dezelfde cliënten te maken krijgen. Bij de selectie van adressen valt de
keuze op de helft van de woningen in een groot complex met galerijfats en op een aantal
blokken met eengezinswoningen, bij elkaar tweehonderd adressen.
Het betreft woningen met een nogal diverse populatie, een goede afspiegeling van de wijk.
Verder denkend en discussiërend worden de contouren voor het experiment duidelijk. We
kiezen voor twee sporen, een afstemmingsspoor tussen de instellingen aan de ene kant en
aan de andere kant een huis-aan-huis onderzoek onder bewoners.
Het afstemmingsspoor
Voor het afstemmingsspoor maken we een aantal afspraken. Alle deelnemende organisaties
gaan na welke cliënten zij hebben op de betreffende adressen. Ook de beide betreffende
woningcorporaties gaan na of ze er inventies hebben gepleegd. Alle gegevens wordt
geanonimiseerd (postcode en huisnummer) aangeleverd aan de projectleider in de rol van
neutrale buitenstaander. Deze kijkt op welke adressen verschillende organisaties actief zijn,
hoe vaak dat voor komt en beoordeelt of een afstemmingsoverleg nodig is.
Huis aan huisbezoek: Tijd voor Elkaar
Het huis-aan-huis-onderzoek vindt plaats op dezelfde adressen. Het doel is hen te vragen
naar hun sociaal netwerk en de behoefte aan participatie en daarnaast te inventariseren wat
ze eventueel voor anderen willen betekenen. Er liggen aan dat plan verschillende aanleidingen
ten grondslag.
Eén is de wens van woningcorporaties om meer te doen ter versterking van de leefbaarheid
en sociale participatie.
De tweede aanleiding is de wens van de cliëntenorganisatie BCG om te bouwen aan
ondersteunende sociale netwerken voor mensen met een beperking, met wederkerigheid als
een belangrijk uitgangspunt. Zij dienden daartoe eerder al een plan in bij de gemeente, waar
ze ook subsidie voor kregen. Door tijdgebrek komt dat project echter niet van de grond. Het
BCG ziet in experiment Hoge Vucht wel mogelijkheden. Met name spreekt hen aan, dat de
aanpak mensen niet aanspreekt op wat zij nodig hebben, maar op wat ze kunnen.
De derde aanleiding is de kennismaking met het Utrechtse project ‘Tijd voor elkaar’ dat heel
goed invulling geeft aan die wederkerigheid. Het uitgangpunt van ‘Tijd voor elkaar’ is dat
bewoners iets over hebben voor anderen en een bijdrage willen leveren aan hun eigen wijk.
Het is een methodiek om sociale netwerken te versterken in een wijk. Tijd voor Elkaar doet dit
door buurtbewoners actief te benaderen met de vraag of ze iets voor elkaar willen betekenen
en de hieruit ontstane vraag en aanbod aan elkaar te koppelen. Het project werkt aan
wijkopbouw en activeert individuele bewoners.
Uit de deelnemende instellingen vormen we een klankbordgroep, die los van de projectgroep
opereert. Deelnemers zijn mensen met beslissingsbevoegdheid binnen hun organisatie.
De instellingen zetten hun eigen stagiaires in voor het afeggen van de huisbezoeken. Deze
krijgen versterking van een vrijwilligster. Voor de begeleiding en training roepen we de
bijstand in van de initiator van het Utrechtse project ‘Tijd voor Elkaar’. In de periode november
tot half december 2006 staan de stagiaires bij 300 adressen voor de deur: eerst om een brief 8
af te geven en later weer voor een gesprek. Uiteindelijk leveren hun inspanningen een fink
aantal gesprekken op en een ruim scala aan vraag en aanbod. De bewoners krijgen in januari
een Nieuwsbrief met daarin vraag en aanbod in de vorm van advertenties. Daarna begint het
matchen. Maar dan zijn we al in februari 2007.
Gezien het succes van het aantal advertenties besluiten we na te gaan of we dit experiment
als blijvend kunnen onderbrengen bij een Bredase instelling, die ook kansen zoekt om de
methodiek uit te breiden naar andere wijken. Daarnaast toont het samenwerkingsverband
rond het wijkinfopunt Heksenwiel in de Haagse Beemden interesse in de mogelijke invoering
van Tijd voor Elkaar. Een werkgroep onderzoekt de mogelijkheden.
8 Zie bijlage 6
Wmo-proeftuinen in Breda 20

7.5. Ervaren knelpunten en ondernomen acties
Vertraagde start
Het is de bedoeling dat de projecten op januari 2006 van start gaat met de begeleiding en/
of bemiddeling, voor een periode van 5 maanden. Het bedenken en in gang zetten van het
communicatietraject levert vertraging op, met name door de productie van de folders.
Maar het duurt ook even voor de organisaties vertrouwd zijn met hun rol. De werving van
cliënten komt daardoor langzaam op gang. Als de bezetting duidelijk is en de eerste
begeleidingstrajecten starten is het inmiddels april 2006. De welzijnstafel stemt ermee in dat
het einde van de fase van cliëntbegeleiding drie maanden opschuift. De begeleiding loopt
dan tot eind maart, met een uitloop tot 30 juni 2007.
Problemen bij de tweede schil
Vanaf de aanvang blijkt dat instellingen in de tweede schil de bedoeling niet altijd duidelijk
voor ogen te hebben. Als gevolg daarvan laat de aanwezigheid bij de vergaderingen te
wensen over. Soms levert de personele invulling problemen op. De functionarissen die
deelnemen aan de proeftuin werken op posities binnen de eigen organisatie die niet altijd
aansluiten bij de eisen van de proeftuin. Zo neemt bij de eerste schil in de Haagse Beemden
een stafid verpleging deel, dat zich niet bezig houdt met cliëntbegeleiding. Aan de tweede
schil nemen woningconsulenten deel. Die kennen weliswaar de bewoners met een complexe
problematiek maar niet met bewoners waar het project zich op richt, die met een lichte vorm
van begeleiding weer op eigen kracht verder kunnen.
Thuiszorg Breda besluit na de zomer om nieuwe functionarissen af te vaardigen, dit keer van
de afdeling specialistische zorg. De instelling neemt vervolgens deel aan zowel de eerste als
de tweede schil. De aanpassing is voor het project een ten goede wending.
Bij de corporaties komt de gewenste signalering en toeleiding naar het project niet van de
grond. Een extra voorlichtingsbijeenkomst medio mei 2006 en bijeenkomsten voor huismeesters,
bouwopzichters en woonconsulenten van de beide woningcorporaties in het najaar sorteren
weinig effect. De oorzaak ligt bij de oriëntatie van huismeesters. Hun takenpakket heeft
betrekking op probleemsituaties in buurten en wooncomplexen. Overlast, burenruzies en
ander merkbaar negatief gedrag is voor hen een reden om in actie te komen. Eenzaamheid
en isolement ontsnappen aan hun opmerkzaamheid.
In februari 2007 voert de projectleiding besprekingen met stafeden van de beide woningcorporaties.
Dat leidt tot het voornemen om in de toekomst meer te investeren in de signalering
‘achter de voordeur’. Corporaties kennen reeds samenwerkingsverbanden als het gaat om
bewoners die opvallen wegens wanbetaling of overlast; GGZ, verslavingszorg, maatschappelijk
werk en de politie zijn dan bijvoorbeeld partners. Nieuw is het inzicht dat corporaties ook
moet deelnemen aan wijknetwerken, gericht op preventie en sociale participatie.
Moeizame uitwisseling gegevens
Bij het afstemmingsspoor van het experiment in de Hoge Vucht blijkt het een tijdrovende klus
om gegevens aan te leveren. Daartussendoor speelt nog de discussie over privacy. We vinden
het ei van Columbus door te vragen om de gegeven anoniem aan te leveren, zodat alleen de
neutrale persoon van de projectleider het totaal overzicht heeft.
Het tijdstip van aanleveren blijft tot op het laatst een moeilijk te nemen vesting. Een van de
redenen heeft te maken met personele wisselingen. Een tweede met de rol en de verwachtingen
van huismeesters. Nieuwe gesprekken met de woningcorporaties maken duidelijk dat een
gerichte training wenselijk is om de huismeesters voor te bereiden. En speelt er ook nog de
onduidelijkheid over de verschillende wijknetwerken.
De veelheid aan projecten en netwerken
Verschillende wijknetwerken werken verwarrend, zeker als daar geen goede verbindingen
tussen bestaan. Vanaf het begin is duidelijk dat de verwarring met name groot is in de
Hoge Vucht, een van de stadsvernieuwingswijken van Breda. Stadsvernieuwing brengt een
zoektocht naar middelen mee, diverse subsidiestromen en daarmee ook diverse projecten. De
Wmo-proeftuin is in feite het zoveelste project. De verwarring maakt extra investeringen in
voorlichting en overleg nodig. De projectleider bezoekt diverse wijkbijeenkomsten van andere
Wmo-proeftuinen in Breda
2

projecten en neemt deel aan het overleg van projectleiders. Ook de deelname aan wat later
het ‘wijknetwerk’ heet, draagt bij aan de bekendheid van de proeftuin. Ook de projectgroepleden
participeren daaraan, waardoor ze kennis maken met andere uitvoerenden in de wijk
en hun netwerk weer vergroten. Toch blijft het voor een aantal werkers in de wijk verwarrend:
stuur ik deze cliënt door naar de Wmo-proeftuin of naar het maatschappelijk werk, het
ouderenwerk, de GGZ, Werk aan de Wijk?
Een aantal medewerkers vindt het makkelijker een vraag te zien als een tekort, dan als een
mogelijkheid. Het betekent dat de projectleider voortdurend alert en bereid moet zijn om
uitleg te geven over de inhoud van de project.
Bevindingen bij de uitvoering van ‘Tijd voor Elkaar’
• Het afeggen van huisbezoeken vraagt enige training en doorzettingsvermogen en is
arbeidsintensief. De gedachten gaan daarom al snel uit naar het inzetten van stagiaires.
Een eerste poging om die rechtstreeks te werven via de hogeschool lijdt schipbreuk,
omdat de planning van Tijd voor Elkaar niet aansluit op de nieuwe stageperiodes. De
deelnemende instellingen bieden een oplossing door hun eigen stagiaires voor een periode
van drie maanden ‘uit te lenen’. Aldus geschiedt, inclusief de training en verdere coaching.
• Bij het afeggen van de bezoeken treffen de stagiaires de bewoners vaak niet thuis,
ondanks herhaalde pogingen. Een groot deel van de non-respons bestaat waarschijnlijk uit
mensen die overdag naar hun werk zijn. Waarschijnlijk zijn die ‘s avonds wel thuis, maar
om redenen van veiligheid gaan de stagiaires niet in het donker langs de deuren.
Om een werkbaar aantal gesprekken te halen besluiten we tijdens de rit om het aantal
adressen op te schroeven met nog eens honderd. In totaal betreft het een kleine driehonderd
adressen.
• Tijdens de fase van het matchen van vraag en aanbod merken we dat er niet teveel tijd
moet zitten tussen het huisbezoek en de vervolgstap. Zijn er meer dan drie maanden
verstreken, dan komt het regelmatig voor dat vraag en aanbod niet actueel meer zijn, of
dat mensen hun aanbod intrekken. Daar zijn natuurlijk diverse redenen voor: zo gaan
mensen die iets willen ondernemen ook elders op zoek en vinden daar iets van hun
gading. Of er is een verbetering in de eigen situatie, waardoor vraag komt te vervallen. Zo
zijn er legio redenen om niet te lang te wachten met het koppelen van vraag en aanbod.
Bij voorkeur krijgt iemand binnen twee maanden iets te horen over een mogelijke
koppeling.
• Vraag en aanbod zijn geplaatst in het gesprek, waarbij de stagiaires eerst vertrouwen
hebben gewonnen. Het is niet vanzelfsprekend dat vertrouwen meteen aanwezig is
wanneer we bewoners aan elkaar koppelen. Bemiddeling op basis van persoonlijk contact
vanuit het project heeft daarom de voorkeur boven een telefonische, schriftelijke benadering
of via de computer.
7. 6 Geïnvesteerde uren van de deelnemende instellingen
De deelnemende instellingen hebben zich voorafgaand aan de start van de proeftuin door
middel van de ondertekening van een convenant verbonden aan de uitvoering van het
project. Bij die gelegenheid beloofden ze ook de daarvoor benodigde uren en middelen vrij te
maken. In bijlage 7 treft u een overzicht van de door de deelnemende instellingen geïnvesteerde
uren.
Wmo-proeftuinen in Breda 22

Resultaten
8.1 Resultaten cliëntbegeleiding proeftuin Haagse Beemden en Hoge Vucht
8
In totaal bereikt het project 49 cliënten, terwijl we in het Plan van Aanpak rekenden op
minimaal 72. Het resultaat van de werving beantwoordt dan ook niet aan de verwachtingen.
Zoals Tabel laat zien, is de meerderheid afkomstig uit het eigen cliëntenbestand van de
deelnemende instellingen, net zoals dat het geval was bij het voorgaande project ‘Over Schuttingen
en Geraniums’. De verbreding, die de proeftuin beoogde, verwachtten we van de
signalering vanuit de tweede schil en van intermediairen in de wijk. Wat betreft de resultaten
van de tweede schil verwijzen we naar 7.3 (Ad b. Het effect van de wervingsactiviteiten) en
7.5 (Problemen met de tweede schil), waar we de knelpunten uitvoeriger beschreven.
Teleurstellend is dat de bezoeken aan wijkagenten, huisartsen, de kerken, huismeesters,
bewonerscomités en de verspreiding van folders geen of nauwelijks resultaat opleveren. Voor
een afdoende verklaring is een afzonderlijk onderzoek nodig, maar de conclusie lijkt gerechtvaardigd
dat van intermediairen pas actieve betrokkenheid valt te verwachten als dat lonend
is: d.w.z. als het project een meerwaarde vertegenwoordigt voor hun eigen kernactiviteiten
en geen tijdelijk karakter heeft.
Positief is de rol van het inloopcentrum in de Hoge Vucht, dat een geschikte vindplaats blijkt
voor de proeftuin, ondanks het feit dat een wijkinfopunt daar nog niet van de grond is
gekomen zoals bij aanvang van het project wel voorzien was. In de Haagse Beemden
functioneert het wijkinfopunt Heksenwiel minder als vindplaats voor cliënten. Ten tijde van dit
schrijven (juni 2007) is een werkgroep druk doende om de inloopfunctie van het infopunt
voor de wijk te versterken.
Tabel 1 Herkomst cliënten (wervingsresultaten)
Cliënten Haagse Beemden W Hoge Vucht Totaal
Caseload 1e schil 12 18 30
Signalering 2e schil 7 0 7
Via Intermediairen 0 0 0
Via BCG 1 2 3
Via folder 1 1 2
Via Wijkinfopunt/Inloopcentrum 2 5 7
Totaal 23 26 49
Kijken we naar de kenmerken van de cliënten op beide locaties dan valt op dat de grote
meerderheid van cliënten vrouwelijk is. Uit onderzoek blijkt dat sociale contacten en vriendschappen
bij vrouwen sterker samenhangen met het welbevinden; bij mannen is het huwelijk
een belangrijkere factor. Overigens zou het goed kunnen dat vrouwen eerder aan de bel
trekken dan mannen.
Op beide locaties begeleidt het project in meerderheid mensen met beperkingen van
lichamelijk, verstandelijke of psychische aard. Er zijn wel opvallende verschillen. In Hoge Vucht
bereikten we naar verhouding meer allochtone cliënten en mensen met zware en terugkerende
problematiek, die feitelijk te zwaar is voor het project. In Haagse Beemden waren het meer
vrouwen en meer ouderen. Dat laatste is opmerkelijk, gelet op het feit dat in Hoge Vucht
zowel absoluut als relatief meer ouderen wonen dan in de Haagse Beemden.
%
61%
14%
-
6%
4%
14%
Wmo-proeftuinen in Breda 23

Tabel 2. Kenmerken cliënten
Cliënten Haagse Beemden W Hoge Vucht Totaal %
Vrouwen 20 19 38 78%
Ouderen 6 5 11 22%
Allochtonen 5 8 13 27%
Fysieke/motorische beperking 5 6 11 22%
Zintuiglijke beperking 3 1 4 8%
Verstandelijk beperking 2 3 5 10%
Psychische beperking 4 6 10 20%
Sociaal-maatschappelijk 3 5 8 16%
Zware/terugkerende problematiek 4 8 12 24%
Totaal 23 26 49 100%
(Cliënten kunnen tot meerdere categorieën behoren)
Tabel 3 tot slot geeft een overzicht van de behaalde resultaten. Op beide locaties helpt het
project ongeveer de helft van de cliënten met succes op weg naar activiteiten en ontmoetingsmogelijkheden
in de wijk. Ze vinden gezelschap om mee te kaarten of dingen te ondernemen;
de weg naar hobbyclubs en activiteiten in buurtcentra en verzorgingshuizen of ze doen
vrijwilligerwerk in parochie, buurthuis of verzorgingshuis.
In een kwart van de gevallen behalen we geen resultaat. De redenen daarvan zijn uiteenlopend.
Mensen haken af omdat ze onvoldoende gemotiveerd zijn; het lukt niet om een passend
antwoord bij hun vraag te vinden of ze zijn door hun fysieke toestand niet meer in staat het
project voort te zetten.
Naar verhouding heeft de projectgroep in de Haagse Beemden veel vragen waar de cliënt
moest worden doorverwezen. De reden daarvoor is eerder genoemd; veel cliënten die vanuit
de tweede schil zijn aangemeld, blijken niet aan te sluiten bij de doelstelling van het project.
Tabel 3. Resultaten bemiddeling proeftuinen
Cliënten Haagse Beemden W Hoge Vucht Totaal %
Succes 11 15 26 53%
Doorverwezen/project past niet bij de vraag 6 4 10 20%
Nog Lopend 1 1 2%
Geen resultaat 6 6 12 24%
Totaal 23 26 49 100%
8.2 Resultaten experiment Hoge Vucht en Tijd voor Elkaar
Afstemmingsspoor
De beide woningcorporaties, ouderenwerk, maatschappelijk werk, thuiszorg, GGZ en de
zorginstelling van verstandelijke beperkingen leveren de geanonimiseerde klantgegevens aan
voor de geselecteerde adressen. Voor het vermoeden dat er een grote overlap bestaat tussen
de adressen waar instellingen over de vloer komen vinden we geen aanwijzingen. Op 74
adressen (37%) vindt een of andere vorm van bemoeienis, hulp- of dienstverlening plaats.
Slechts bij 0 daarvan (5%) is sprake van overlap 9 . De projectleider trekt na hoe complex de
problematiek is, of het om multiprobleem gezinnen gaat en of nadere afstemming wenselijk is.
Haar bevindingen geven geen aanleiding tot verdere acties.
Huis aan huisbezoeken: Tijd voor Elkaar
In de periode november tot half december verspreiden 6 stagiaires en een vrijwilligster op 300
adressen een brief op briefpapier van de woningcorporatie waarin zij hun komst aankondigen.
Op 20 adressen treffen ze mensen thuis, bijna de helft daarvan stemt in met een gesprek.
Meer dan 70% daarvan is ook bereid om mee te doen en geeft een top drie van dingen die
ze met of voor anderen willen doen. En -het beginsel van wederkerigheid indachtig- ook
9 Van die 74 nam 23% deel aan de gesprekken in het kader van Tijd voor Elkaar.
Wmo-proeftuinen in Breda 24

dingen die ze graag zagen dat anderen voor hen doen. In totaal levert dat meer dan 20
advertenties op. Een bloemlezing daarvan is opgenomen in de nieuwsbrief die de stagiaires in
januari op de geselecteerde adressen verspreiden (zie bijlage 7).
Bij het afsluiten van het project zijn de volgende geslaagde matches tot stand gekomen
tussen 4 mensen:
• een Afghaanse en Marokkaanse vrouw hebben vriendschap gesloten en ondernemen
samen van alles;
• een Marokkaanse en een Turkse vrouw koken op vrijdag samen en oefenen Nederlands
• een Nederlandse vrouw geeft taalles aan twee buitenlandse vrouwen;
• twee mannen gaan samen op pad om leuke dingen te doen
• een man gaat bij een oudere dame de muur sausen
• een Nederlandse vrouw sluit een webcam aan bij een Marokkaanse vrouw en legt haar uit
hoe ze met familie in Marokko kan chatten.
Bovendien zijn twee personen doorverwezen naar ‘ Werk aan de Wijk’; één daarvan gaat
als tuinman aan de slag.
Er zijn ook tegenvallers; mensen die bij nader inzien geld willen voor hun diensten, mensen
die niets met buitenlanders te maken willen hebben, mensen die uit de wijk weg willen,
mensen die ondanks alles bang zijn voor bijbedoelingen.
Toch is een van de meest opvallende uitkomsten van de gesprekken, dat mensen zeggen
prettig te wonen.
Wmo-proeftuinen in Breda 25

Wmo-proeftuinen in Breda 26

Meten is weten
9.1 Onderzoek gemeente
9
Bij de start van de proeftuinen keek de gemeentelijke afdeling I&O naar de huidige samenwerking
tussen de deelnemende instellingen. Na afoop herhaalt I&O deze peiling om zicht te
krijgen op verbeteringen en behaalde resultaten. De eerste indrukken van de beginmeting
gaven aan, dat integrale werkwijze en samenwerking vooral ad-hoc plaatsvonden, in een
klein netwerk en op het eigen niveau. Het bedrijfsklimaat was in principe vaak wel veranderingsgezind
en het streven naar een vraaggerichte werkwijze was aanwezig. Samenwerking vond
hier en daar al plaats buiten de eigen sector, maar niet doelgroepoverstijgend.
9.2 Evaluaties van ministerie van VWS
Gedurende de projectperiode vraagt het ministerie van VWS iedere drie maanden om een
voortgangsrapportage. Samen met de gemeente wordt de voortgangsrapportage opgesteld.
In het eerste kwartaal van 2006 gaan we onder andere in op de afgesloten conventanten, de
rol van de gemeente en de discussie over de vraag of het om reguliere activiteiten gaat of
over nieuwe werk waar aanvullende betaling voor plaats moet vinden. In de tweede
kwartaalrapportage komt de afstemming tussen de verschillende trajecten in de gemeente
aan bod en de uitwisseling op regionaal en gewestelijk niveau. In het derde kwartaal
rapporteren we de knelpunten waar het project tegenaan loopt en de vraag hoe de partijen
betrokken te houden bij het project. De laatste rapportage van mei 2007 gaat in op de
gedachtevorming over netwerken, afstemming tussen verschillende categorieën van zorg en
preventie en de vraag wie bij de netwerken de probleemeigenaar is.
Wmo-proeftuinen in Breda 27

Wmo-proeftuinen in Breda 28

Aanbevelingen en conclusies
10.1 Algemeen
0
Een project als de proeftuin functioneert niet in een vacuüm. Wat geldt voor sociale participatie
geldt voor het hele werkgebied van de Wmo: vroegtijdige signalering, welzijn en preventie
remt de ontwikkeling van zwaardere problematiek waar ingrijpende en langdurige zorg nodig is.
De hele flosofe van de Wmo is er op gericht om het beroep op die zware zorg te voorkomen
door samenhang te stimuleren. Samenhang tussen instellingen die sector- en doelgroep
overstijgend willen werken; samenhang tussen beleidsterreinen als wonen, welzijn, zorg,
werk, onderwijs en veiligheid; samenhang tussen professionele en vrijwillige inzet; samenhang
tussen burgers onderling. Bij dat laatste begint het, bij individuele burgers in de wijk,
met hun sociale netwerken. Die vormen de ene kant van het spectrum. Aan de andere kant
de maatschappelijke steunsystemen, waar hulpverlening aanhoudend en intensief interveniëren
bij burgers die het niet op eigen houtje redden.
Onze aanbevelingen zijn erop gericht enerzijds de samenhang tussen burgers te versterken,
maar anderzijds die netwerken in het leven te roepen die op maat compensatie bieden als de
burger en zijn netwerk het op eigen krachten niet kunnen.
Figuur: Wijknetwerken tussen participatie en zware zorg
Preventie Intensieve zorg
(Tijd voor Elkaar) (Proeftuin) (Maatschappelijk Steunsysteem)
a. Geen problematiek
Eigen regie,
Burger tot burger
b. Lichte problematiek
Eigen regie,
met ondersteuning
c. Matige problematiek
Regie bij
Casemanager
Probleemhouder
In ons model onderscheiden we vier categorieën wijkbewoners, die in toenemende mate zorg
of ondersteuning behoeven, waarbij de regie ook in toenemende mate wordt overgenomen.
Het uitgangspunt is dat bij alle vier de categorieën op maat ondersteuning geboden wordt
door samenwerkende netwerkpartners. Op maat, dat wil zeggen dat in elke fase andere
partners in het zicht komen.
Wijkbewoners kunnen een negatieve carrière maken van kwaad naar erger. Op het moment
die iemand in categorie d. is aanbeland is de weg terug bijzonder moeilijk. Hoe lichter de
problematiek, hoe gemakkelijker de terugweg.
Wmo-proeftuinen in Breda
29
d. Zware problematiek
Bemoeizucht,
intensieve
behandeling

De typologie van het model
a. Geen problematiek
Doelgroep: Bewoners, met of zonder beperkingen
Mogelijke interventie Versterking civil society,
stimuleren wederkerige relaties
- Tijd voor Elkaar
- Buurtbemiddeling
Kader Wmo prestatieveld 1: Sociale Samenhang wijken en buurten
Actoren Informele netwerken
Bewoners(organisaties)
vrijwilligerswerk
welzijnsinstellingen
woningcorporaties
Aandachtpunten - in wijken zonder samenhang: stimulerend beleid, persoonlijke benadering, outreachend
- van burger tot burger, burenhulp
Risico A naar B Vragen die mogelijkheden van burenhulp/eigen netwerk te boven gaan.
Wie signaleert die? Wie onderneemt actie?
b. Lichte problematiek
Doelgroep bewoners die met lichte, tijdelijke steun zelf de weg vinden
Mogelijke interventie Versterking regie, stimuleren zelfwerkzaamheid
- Aanpak Proeftuin: functiegericht, sector- en doelgroepoverstijgend
Kader Wmo prestatieveld 5: Participatie kwetsbare groepen
Actoren - Professionals zorg- en welzijnsinstellingen, woningcorporaties
- Signalering en begeleiding door getrainde huismeesters, medewerkers thuiszorg, verpleeghulpen en
vrijwilligers bij buurtactiviteiten
Aandachtpunten - samenwerking tussen concurrenten
- verschillen in werkwijze en bekostiging Behoefte wijknetwerk waar casuïstiek kan worden ingebracht
Risico B naar C Wanneer komt iemand in aanmerking voor integraal casemanagement?
Criteria? Wie komt wanneer in actie?
c. Matige problematiek
Doelgroep Bewoners met meervoudige, zwaardere problematiek, die blijvend of met regelmaat ondersteuning behoeven
Mogelijke interventie - Integraal case management
- sociale activering
- Schuldhulpverlening
Kader - Wmo prestatieveld 5: Participatie kwetsbare groepen
- Zorgverzekering
- AWBZ AB en OB
Actoren - zorg en welzijnsinstellingen
- maatschappelijk werk
- woningcorporaties
- verslavingszorg
- politie
- bemoeizorg/Maatschappelijke steunsysteem
Aandachtpunten Zorgwekkende zorgmijders
Risico C naar D Kortdurende zorgtrajecten, geen afstemming tussen hulpverleners
Wmo-proeftuinen in Breda
30

d. Zware problematiek
Doelgroep Bewoners met meervoudige problematiek bijv. zware psychische problematiek, verslaving, overlast,
vervuiling
Mogelijke interventie - Intensieve woonbegeleiding
- activerende en ondersteunende begeleiding
- uithuiszetting
- schuldhulpverlening/curatele
Kader - Zorgverzekering
- AWBZ AB en OB
Actoren - zorg en welzijnsinstellingen
- maatschappelijk werk
- woningcorporaties
- verslavingszorg
- politie
- bemoeizorg/maatschappelijke steunsystemen
Het model beoogt een sluitende keten die voorkomt dat bewoners tussen wal en schip vallen.
De afgelopen tijd zijn belangrijke stappen gezet met betrekking tot het maatschappelijk
steunsysteem en het netwerk wat daarvoor nodig is. De uitdaging van de Wmo is om in
aansluiting daarop preventieve wijknetwerken op te zetten.
10.2 Aanbevelingen
1- Aandacht voor sociaal netwerk
Sociale participatie staat of valt met de kwaliteit van het sociale netwerk. Voor zorg- en
welzijnsinstellingen in de wijk dient een inschatting van aantal, aard, frequentie en betekenis
van de sociale contacten deel uit te maken van de intakeprocedures. Natuurlijk wel op maat:
bij de start van een intensiever hulpverleningstraject is het gemakkelijker om meer vergaande
vragen te stellen dan wanneer het om kortdurende dienstverlening gaat.
2- Training functionarissen ‘achter de voordeur’
Huismeesters, thuiszorgmedewerkers, verpleeghulpen en vrijwilligers bij sociaal culturele
activiteiten komen in contact met bewoners, vaak ‘achter de voordeur’. Hun dienstverlening
is neutraal en niet gericht op sociale interventies. Juist daardoor zijn ze in staat om te
signaleren wanneer iemand in een isolement verkeerd. Mits ze daarvoor zijn toegerust en
voelsprieten hebben ontwikkeld. Er is behoefte aan een training in het herkennen van
signalen en de instructie hoe vervolgens te handelen. Het gaat met name om het herkennen
van situatiekenmerken, die kunnen duiden op eenzaamheid of isolement. Vervolgstappen
vragen om vaardigheden die verwacht mogen worden van functionarissen met minimaal
MBO.
3- Civil society: stimuleer wederkerige relaties
De proeftuin is een experiment in sociale participatie dat aansluit bij type b in het model. We
bieden een lichte, tijdelijk vorm van ondersteuning aan bewoners die het vervolgens op eigen
kracht moeten kunnen. Van daaruit zetten we een stap naar voren, in de richting van
bewoners die het ook zonder ondersteuning kunnen en willen, mits ze daartoe geprikkeld
worden (type a in het model). Met Tijd voor Elkaar deden we ervaring op met een werkwijze,
die wederzijds contact tussen bewoners stimuleert. Dat kan zijn via een aanpak als die van
Tijd voor Elkaar, met inzet van stagiaires en huis aan huis bezoeken. Of, als dat te arbeidsintensief
lijkt, met een minder vergaande werkwijze. De ervaringen met Tijd voor Elkaar laten
wel zien wat de werkzame bestanddelen zijn:
- spreek mensen direct aan, persoonlijk contact opent deuren die anders gesloten blijven;
- wederkerigheid. Afhankelijkheid ondermijnt het zelfvertrouwen en is geen basis voor
duurzame contacten. Spreek mensen aan op hun mogelijkheden, niet op hun behoeften.
- onafhankelijkheid. Het gaat om wederzijdse diensten en activiteiten en, waar geen geld aan
te pas komt en geen organisatorische belangen spelen.
Wmo-proeftuinen in Breda
3

4- Cruciaal: een wijknetwerk voor matige problematiek
We zetten ook een stap naar achteren. Geconfronteerd met bewoners die het met lichte
ondersteuning ook niet redden op eigen kracht lopen we tegen de beperkingen van de Wmo
aan. De samenwerking rond overlastbestrijding bestaat al langer, de bemoeizorg en het
maatschappelijk steunsysteem functioneren in de wijk. Maar dan gaat het om AWBZgefnancierde
zorg. De verbinding met de Wmo-zorg ontbreekt. Zolang een bewoner geen
overlast veroorzaakt en geen gevaar voor zijn omgeving vorm kan hij lang onopgemerkt
wegzakken in eenzaamheid, verveling en lethargie. Om dat te voorkomen is de vorming van
een wijknetwerk wenselijk, waar zorg- en welzijnsinstellingen op agendabasis participeren en
casuïstiek inbrengen en korte lijnen bestaan tussen de instellingen die zich op welzijn,
participatie en preventie richten enerzijds en de professionals die outreachende interventies
en behandelingsmethoden bieden anderzijds.
5- Van een gebiedsgerichte naar een persoonsgerichte benadering
Voor werkende en studerende bewoners speelt de wijk geen grote rol in hun bestaan. Voor
ouderen en mensen met fysieke, verstandelijke, psychische en fnanciële beperkingen is dat
anders. Door hun geringe mobiliteit speelt een groot deel van hun leven zich af in de directe
woonomgeving. Daar zijn ze op aangewezen voor de bevrediging van hun materiële en
sociale behoeften. De voorzieningen in de wijk dienen er dan ook op gericht te zijn om hen
daarbij te ondersteunen waar zij het zelf niet kunnen en niet aan de bel trekken. Dat
betekent dat de werkers in de wijk voelsprieten moeten ontwikkelen. Dat dit niet eenvoudig
is leren de ervaringen van de proeftuin. Maar dat het wel mogelijk is leren we van een project
als Tijd voor Elkaar. Persoonlijke benadering en outreachende werkwijze zijn het geheim.
6- Integrale casebenadering
We hebben het reeds een aantal malen gezegd, maar het kan geen kwaad om te herhalen.
Bewoners met meervoudige problematiek krijgen te maken met uiteenlopende hulpverleners.
Anders dan vroeger in intramurale instellingen het geval was, veronderstelt de Wmo dat zij
zelf de regie voeren, zelf onderkennen waar hun behoeften liggen en als zelfbewuste
consumenten het aanbod van de aanbieders en hulpverleners tegen elkaar afwegen. De
praktijk is dat veel mensen daar niet toe in staat zijn. Ze overzien het woud van regelingen en
mogelijkheden in hulpverlenersland niet. De uitdaging voor de Wmo is om een structuur te
scheppen die tijdig bepaalt wanneer iemand behoefte heeft aan een casemanager en onder
welke condities die aan de slag kan.
7- Laagdrempelige inloop en meldpunt
Destijds sloten de aanbevelingen bij ‘Over Schuttingen en Geraniums’ af met het pleidooi
voor een laagdrempelige inloopvoorziening in de wijk. Een plek waar je langs kunt om een
krantje te lezen of televisie te kijken. Waar je niets hoeft te betalen en je toch onder de
mensen bent. Een plek waar een gastheer of gastvrouw koffe zet en naar je verhalen wil
luisteren Een plek die ook in het weekend open is, ook als er geen activiteiten zijn.
Een dergelijke huiskamer voor de buurt kan niet alleen voorzien in een behoefte aan normaal
menselijk contact, maar tevens als een vindplaats fungeren voor signalen over vereenzaming
en een gebrekkige participatie. We herhalen daarom het pleidooi op deze plaats nog eens.
Wmo-proeftuinen in Breda 32

Tot slot
Een algemene opmerking tot besluit. De proeftuin vraagt om een vervolg en partijen aan de
welzijnstafel zijn ook overtuigd van de noodzaak van een ketenbenadering en van samenwerking
in wijkgerichte netwerken. Dat vraagt evenwel investeringen van diezelfde partijen, om uren
en middelen die aan de directe uitvoering worden onttrokken. Dat staat op een gespannen
voet met een andere ontwikkeling die met de Wmo is in ingezet, die van concurrentie en
aanbesteding. De spanning tussen samenwerking en concurrentie is eigen aan de positie van
‘hybride’ maatschappelijke ondernemingen20 , die werken op het snijvlak tussen publieke en
private sectoren. De uitdaging voor beleidsmedewerkers in de toekomst wordt om daar een
balans in te vinden, die tegemoet komt aan de behoeften van de cliënt.
Een project als de proeftuin begint met een plan van aanpak, waarin de stappen, het tijdspad
en de voorwaarden keurig omschreven staan. Maar het is niet voor niets een proeftuin. We
beproeven zaken die kunnen slagen of mislukken en we trekken lering uit beide.
Waar knelpunten opdoemen bedenken we oplossingen, en daarmee wijken we af van de
oorspronkelijke opzet. Zonder een pragmatische houding ontdek je geen nieuwe manieren en
methoden. En dat niet in de laatste plaats dankzij alle partijen die daaraan in Breda hebben
meegewerkt.
20 Zie Eelco van Hout (2007) “Zorg in Spagaat. Management van hybride maatschappelijke organisaties”. Den Haag: Lemma.
Wmo-proeftuinen in Breda 33

Wmo-proeftuinen in Breda 34

Samenvatting Projectplan
proeftuin Wmo Breda
B
1 Context
De integrale visie van de Gemeente Breda op wonen, welzijn en zorg heet Geschikt wonen
voor iedereen (GWI). Deze visie is gebaseerd op de in 998 gestarte pilot Geschikt wonen
voor iedereen en richt zich op de uitwerking van een levensloopbestendige woonwijk. Daarbij
gaat het om de vraag aan welke normen de inrichting van een levensloopbestendige
woonwijk moet voldoen om alle bewoners - dus jong, oud, met of zonder beperkingen – zo
lang en prettig mogelijk te laten wonen in de eigen buurt.
Breda maakt zich op om in de komende jaren met het beleidsprogramma GWI centrale zones
te ontwikkelen in 5 Bredase GWI-woongebieden. Deze gebieden variëren van 6.000 tot
5.000 inwoners. In de centrale zones slaan consumenten- en patiëntenorganisaties,
woningbouwcorporaties, welzijnsorganisaties en zorginstellingen de handen ineen om ervoor
te zorgen dat burgers met een beperking niet noodgedwongen moeten verhuizen naar een
verzorgingshuis of andere intramurale voorziening, maar in een gewoon huis zelfstandig
kunnen blijven wonen. Op deze manier krijgt men thuis en in de directe woonomgeving
dezelfde beschutting en dezelfde kwaliteit van zorg en dienstverlening die men van een
intramurale instelling kent.
GWI kenmerkt zich ondermeer met de volgende elementen: gedifferentieerd aanbod van
woningen geschikt voor en/of aanpasbaar voor diverse doelgroepen, een goed bereikbaar,
multifunctioneel zorg- en dienstencentrum op een centrale plek in de wijk, een toegankelijke
woonomgeving, winkels voor de eerste levensbehoeften, recreatieve en culturele voorzieningen
binnen loopafstand, toegankelijk openbaar vervoer in de nabijheid.
De Gemeente heeft met GWI haar visie en doelen op wonen, zorg en welzijn bepaald en de
richting aangegeven. De vertaalslag van beleid naar uitvoering en de confrontatie van doelen
met ruimtelijke- en realisatiemogelijkheden vindt nu in zes prioritaire woongebieden plaats.
2 Projectomschrijving
GWI is een doelgroepoverstijgende aanpak over sectorgrenzen heen en kan daarom beschouwd
worden als een voorschot op het nieuwe zorg- en welzijnsstelsel, de Wet op de maatschappelijke
ondersteuning.
In het kader van de ontwikkelpilot Wmo richten wij ons op het prestatieveld ‘bevorderen van
de participatie van mensen met een beperking’ met als centrale thema’s regie en inclusief
beleid. De Gemeente Breda baseert het projectvoorstel op twee sporen en stelt voor het
project in twee verschillende wijken - een herstructureringswijk Hoge Vucht en een nieuwbouwwijk
Haagse Beemden - uit te werken.
Het eerste spoor richt zich op het voortzetten, uitbreiden en verdiepen van de bestaande pilot
‘Over schuttingen en geraniums’ in de herstructureringswijk Hoge Vucht. ‘Over schuttingen
en geraniums’ richt zich op het in beeld krijgen van het aanbod en de vraag van mensen met
een beperking op het gebied van vrijetijds- en dagbesteding, sociaal contact en sociaal
netwerk en het op kleine schaal verkennen door zorg- en welzijninstellingen van de mogelijkheden
om functiegericht te werken. Onder functiegericht werken verstaan we: vraaggericht,
doelgroep- en sectoroverstijgend werken.
De Gemeente stelt voor deze bestaande pilot verder uit te breiden door meer partijen te
betrekken bij de huidige samenwerking van acht organisaties in de verstandelijke en
lichamelijke gehandicaptensector, geestelijke gezondheidszorg, welzijn en consumentenorganisaties.
Het gaat dan vooral om organisaties die al werkzaam zijn in de wijk in de
projectgroep GWI Noordoost, zoals woningcorporaties, thuiszorg en verzorgingshuizen.
Wmo-proeftuinen in Breda 35

Verder wil de Gemeente de bestaande pilot in de Hoge Vucht verdiepen door de totstandkoming
van een netwerkorganisatie van uitvoerende medewerkers van de samenwerkende veldpartijen
in de wijk te stimuleren.
Het tweede spoor richt zich op het toepassen en uitproberen van het concept ‘Over schuttingen
en geraniums’ in de nieuwbouwwijk Haagse Beemden/Heksenwiel. Middels het concept
richten we ons, via samenwerking van consumentenorganisaties en professionele instellingen
op de terreinen welzijn, wonen en zorg, op de participatie van mensen met een beperking in
deze wijk. Net als bij de pilot in de Hoge Vucht wordt in Heksenwiel aangesloten bij de
bestaande organisatiestructuur zoals Stichting Heksenwiel en het participantenoverleg.
De uitkomsten van het project zullen ons naar verwachting ruimschoots laten zien hoe we
invulling kunnen geven aan het prestatieveld ‘bevorderen van participatie van mensen met
een beperking’ en de twee thema’s ‘regie’ en ‘inclusief beleid’.
3. Doelstelling pilot
• Betere signalering van knelpunten bij mensen met een beperking in de twee wijken.
• Het in beeld brengen van de (on)mogelijkheden om in de frontoffce meer functiegericht
te werken en in de backoffce, voorzover het nodig is, meer doelgroepgericht.
• Het doen van aanbevelingen waarbij wordt aangegeven hoe burgers met een functiebeperking
met vragen op het gebied van vrijetijds- en dagbesteding, sociaal contact en
sociaal netwerk benaderd en bejegend willen worden.
• Het formuleren van voorstellen om te komen tot één of enkele punten in de wijk waar
burgers met een functiebeperking met hun vragen op het gebied van vrijetijds- en
dagbesteding, sociaal contact en sociaal netwerk, terecht kunnen (in plaats bij verschillende
professionele instellingen).
• Het opstellen van een beschrijving van de mogelijkheden waarbij burgers met een
functiebeperking benaderd en bereikt kunnen worden, die niet bij een frontoffce komen
met hun vragen op het gebied van vrijetijds- en dagbesteding, sociaal contact en sociaal
netwerk.
• Komen tot een netwerkorganisatie in de wijk, waardoor het effect van handelen van
uitvoerende medewerkers van de verschillende instellingen in de wijk merkbaar groter
wordt.
• Het ontwikkelen van een overdraagbare methodiek.
4. Organisatie en uitvoering
Het project wordt aangestuurd door de Gemeente c.q. de projectverantwoordelijke ambtenaar
van de dienst Sociale Zaken, Arbeidsmarktbeleid en Welzijn (SAW). Daarbij maakt de
gemeente gebruik van de bestaande overlegstructuur van de Welzijnstafel in Breda. In de
Welzijnstafel hebben momenteel, onder voorzitterschap van de Gemeente, de volgende
partijen zitting: twee consumentenorganisaties op het terrein van ouderen en gehandicapten,
drie welzijnsorganisaties in Breda op het terrein van ouderenwerk, maatschappelijk werk en
opbouwwerk, de zorgorganisatie voor verstandelijk gehandicapten Amarant, en de organisatie
voor dienstverlening aan mensen met een verstandelijke en lichamelijke beperking MEE
West-Brabant en de GGZ. Voor de ontwikkelpilot Wmo wordt de Welzijnstafel voor de duur
van het project uitgebreid met een vertegenwoordiging van de veldpartijen die aan de
proeftuin Wmo willen meewerken. Ook wordt nader bezien hoe in het kader van het
gemeentelijke project Vraagarticulatie en daarmee de betrokkenheid van consumentenorganisaties
bij de ontwikkelpilot kan worden georganiseerd. (Het project Vraagarticulatie
richt zich op het versterken van en vergroten van de effectiviteit van belangen- en consumentenorganisaties).
De ontwikkelpilot Wmo wordt getrokken door een externe projectleider die uitvoering geeft
aan het projectplan en fungeert als ‘aanjager‘ van het middenkader van de deelnemende
instellingen in de wijken Hoge Vucht en Haagse Beemden. De Welzijnstafel heeft een
klankbord- en begeleidingsfunctie voor de ontwikkelpilot. De Gemeente Breda is opdrachtgever
van de externe projectleider.
Wmo-proeftuinen in Breda 36

5. Projectbegroting
Voor de uitvoering van de ontwikkelpilot en prestaties die geleverd moeten worden, wordt
een inspanningsverplichting gevraagd van alle partijen. De inspanningsverplichting betreft
zowel ureninzet als informatieplicht.
Informatieplicht over wat kan en mogelijk gemaakt kan worden, maar ook het delen van
kennis en informatie over/van cliënten, voorzover niet in strijd met de privacywetgeving.
Hierbij gaat de Gemeente ervan uit - zoals dat ook in de pilot ‘over schuttingen en geraniums’
is gebeurd – dat de inzet plaatsvindt uit de reguliere uren die nu al door de veldpartijen
worden ingezet in de twee woongebieden. De Gemeente maakt met de instellingen nog
nadere afspraken over de ureninzet en over de te leveren prestaties en legt dit bij de van
gemeentewege gesubsidieerde instellingen vast bij de productafspraken. Bij de niet door de
Gemeente gesubsidieerde instellingen wordt in overleg bezien wat binnen de bestaande
mogelijkheden haalbaar is. De Gemeente levert haar aandeel ondermeer door de inzet van de
projectverantwoordelijke ambtenaar van de ontwikkelpilot, de voorzitter en de secretaris van
de Welzijnstafel. De beschikbare middelen van het ministerie worden o.a. aangewend voor
een 0- en een -meting, proces- en activiteitkosten, voorlichting, deskundigheidsbevordering,
methodiekbeschrijving en de kosten van een externe projectleider.
6. Projectduur
De ontwikkelpilot heeft een looptijd van twee jaar, met een uitloop tot eind december 2007.
Wmo-proeftuinen in Breda 37

Wmo-proeftuinen in Breda 38

PLAN VAN AANPAK - najaar 2005
B2
De Wmo-proeftuin betreft het prestatiegebied 5: het bevorderen van sociale participatie.
Hiertoe worden in twee woongebieden in Breda twee pilotprojecten opgezet die de deelname
aan het maatschappelijk verkeer en het zelfstandig functioneren van mensen met
beperkingen helpen vergroten. De doelgroep bestaat daarmee uit een divers geheel. Het
betreft vooral bewoners die het risico lopen in een sociaal isolement te belanden of dat reeds
doen. Of, zoals in de samenwerkingsovereenkomst omschreven staat: ‘mensen met een
lichamelijke, verstandelijke en/of psychische beperking, leeftijdsbreed en ongeacht herkomst.’
De twee woongebieden zijn in de wijk Hoge Vucht en de Haagse Beemden, met het
zorgkruispunt Heksenwiel als uitvalsbasis. Gedurende een periode van 5 maanden worden
met behulp van organisaties op het terrein van wonen, welzijn en zorg zoveel mogelijk
mensen bemiddeld en begeleid met een vraag naar ontmoeting, vrije tijds- of dagbesteding,
educatieve activiteiten en vrijwilligerswerk.
Het oogmerk daarbij is drieledig.
. Deelnemende cliënten vinden een vorm van tijdsbesteding, die hen in staat stelt om op
laagdrempelige wijze structureel in contact te komen met medewijkbewoners. Ze krijgen
vanuit de projectgroep een vorm van ondersteunende begeleiding, gericht op de versterking
van zelfwerkzaamheid.
2. Consulenten van de organisaties oefenen zich in intersectorale samenwerking, als opmaat
naar een te vormen netwerkorganisatie in de wijk. Ze begeleiden daarom cliënten die tot
elkaars doelgroep behoren.
3. Knelpunten en leemtes met betrekking tot sociale participatie in de wijk worden gesignaleerd
en waar mogelijk verholpen, in samenwerking met andere organisaties en functionarissen
in de wijk.
Ieder project heeft een eigen – externe – projectleider2 , aangetrokken door de Gemeente
Breda. Deze projectleiders houden ruggespraak met de Welzijnstafel en leggen via kwartaalrapportages
verantwoording af aan de gemeente Breda en daarmee ook aan het ministerie
van VWS, die deze pilotprojecten mee mogelijk maakt. De beide projectleiders houden nauw
contact, wisselen ervaringen uit en kunnen - indien nodig - elkaar vervangen.
Profelen van de deelnemende organisaties
De deelnemende organisaties zijn in drie groepen onder te verdelen. Die profelen zien er als
volgt uit:
. De eerste groep betreft die uitvoerende organisaties, die rechtstreeks kontakten met cliënten
onderhouden gericht op sociale participatie. Onder sociale participatie wordt verstaan:
ontmoeting, vrije tijds- en/of dagactiviteiten, educatie en vrijwilligerswerk. Ook het
aangaan en/of onderhouden van sociale kontakten hoort daarbij, teneinde de zelfredzaamheid
en het sociale netwerk te versterken en/of te vergroten. Het contact en de bemiddeling
vindt zowel individueel als mogelijk ook groepsgewijs plaats.
2. De tweede groep betreft die uitvoerende organisaties die een functie vervullen in het
mogelijk maken van het rechtstreekse contact en bemiddeling. Dit kan door middel van
– signaleren
– toeleiden of doorverwijzen naar het project
– mogelijkheden bieden tot sociale participatie
2 Voor het project in de Haagse Beemden is dat Frank Kemper van Prisma-Brabant en in de Hoge Vucht is dat Yvonne Thomassen
van het Brabants Ondersteuningsinstituut Zorg.
Wmo-proeftuinen in Breda 39

– wegnemen van eventuele blokkades, in omgeving of individu gelegen. Met dit laatste
bestaat daarmee ook de mogelijkheid tot inzet van specialistische deskundigheid, dat
tot reguliere werkzaamheid van de diverse organisaties behoort.
3. De derde groep bestaat uit de deelnemende cliëntenorganisaties zoals het Bredaas
Centrum van Gehandicaptenbeleid (BCG) en het Overleg Ouderenbeleid Breda (OOB). Zij
vervullen een adviserende rol en kunnen desgevraagd worden geconsulteerd door de
projectleiders. Ook kunnen zij een actieve rol vervullen in signalerende zin.
Schillen
De hiervoor genoemde organisaties worden geplaatst in twee schillen: de eerste schil geldt de
directe uitvoering en de tweede schil speelt een rol in signalerende zin over en weer. De
projectleiders spelen in deze laatste zin een bemiddelende rol.
De defnitieve keuze wie in de eerste of tweede schil participeert moet nog worden gemaakt.
Naast de tweede schil legt de projectleiding contact met intermediairen in de wijk, die een
signalerende rol kunnen vervullen zoals de brede school, de wijkagent, kerkelijke vrijwilligers, etc.
Iedere organisatie vaardigt een medewerker af voor deelname aan de projectgroep. De
managers van deze organisaties die deelnemen aan de Welzijnstafel worden bij toerbeurt
ingezet als voorzitter van de twee projectgroepen. Hierbij zal zoveel als mogelijk gewisseld
worden.
Waar vinden we de cliënten?
De cliënten kunnen op verschillende manieren en via verschillende strategieën in de projecten
terechtkomen.
. Via de eigen caseload van de instellingen.
2. Via wijkinformatiepunt/inloopcentrum.
3. Via buurtmedia (wijkkrant, website) en folders.
4. Via een persoonlijk contact door bijvoorbeeld huisbezoeken.
5. Via signalen van het OOB of BCG.
6. Via signalen van wijkintermediairs (zoals de buurthuiswerker, de huismeester, de politie en
dergelijke).
7. Of via actieve groepen in de wijk, zoals een wijkcomité, een bewonerscomité of een
werkgroep. Gesprekken en/of informatie uitwisseling vooraf met bestaande comités en
werkgroepen dragen hiertoe bij.
Privacy cliënten
Na de intake krijgen cliënten een nummer. Bij de uitwisseling of consultatie binnen de
projectgroep worden cliënten alleen met nummer genoemd.
Ingevulde formulieren blijven bij het begeleidende projectgroepslid, totdat de begeleiding is
afgerond of doorgegeven. Daarna gaat de papierwinkel óf naar de plaatsende instelling, óf
naar de meer specialistische instelling die de begeleiding overneemt. Indien een cliënt via een
ander traject is binnengekomen (mond-tot-mond-reclame, folder, rechtstreeks opgezocht en
dergelijke) gaan de formulieren achteraf naar die organisatie, waartoe de betreffende cliënt
tot dan toe tot de doelgroep werd gerekend.
Hoeveel cliënten gaan we bedienen?
Het aantal cliënten dat bediend gaat worden via de projecten is vooraf lastig vast te stellen.
We stellen daarom het volgende voor.
. Er is een doorlopende intake, vanaf de daadwerkelijke start van het betreffende project
januari 2006.
2. De caseload bedraagt gemiddeld 3 cliënten per consulent. Met een deelname van 6 of 7
organisaties in de directe uitvoering ( e schil) betekent dit maximaal 8 á 2 cliënten
doorlopend.
3. Iedere cliënt kan maximaal 6 maanden in begeleiding blijven; korter mag uiteraard ook.
4. Bij een gelijktijdige caseload kunnen per pilotproject 36 á 42 personen worden begeleid.
Immers, de daadwerkelijke uitvoering loopt van januari t/m 3 december 2006 =
tweemaal de tijd van 6 maanden die maximaal staan voor de begeleiding.
5. Via de doorlopende intake zal dit aantal in de praktijk hoger uitvallen.
Een nog hoger aantal cliënten is wellicht mogelijk met de inzet van een meer groeps­
Wmo-proeftuinen in Breda 40

gerichte benadering (b.v. in het opdoen van contacten is een werkwijze denkbaar, die
cliënten begeleidt in het zelf zetten van stappen).
6. Als nazorg – voor die cliënten waarvan het traject niet eind 2006 kan worden afgerond –
geldt de periode tot einde projectuitvoering 3 maart 2007.
De projectgroep(en)
. De projectgroep(en) op beide locaties komen maandelijks bijeen voor wat betreft de
deelnemers uit de eerste schil.
2. Drie maal per jaar uitgebreid met de deelnemers uit de tweede schil. Tussentijds houden
deze rechtstreeks –bilateraal- contact met de projectleider en eventueel individuele leden
van de eerste schil.
3. De bijeenkomsten worden voorbereid en genotuleerd door de desbetreffende projectleider.
4. De bijeenkomsten worden voorgezeten door de managers van de deelnemende instellingen,
die te kennen hebben gegeven te willen worden betrokken bij de uitvoering. Dit geschiedt
bij toerbeurt.
5. De bijeenkomsten starten met ingang van januari 2006 en vinden maandelijks plaats (met
uitzondering van de zomervakantie). In ieder geval tot april 2007 - de afrondingsfase -
volgens een vastgesteld rooster.
6. Tijdens de bijeenkomsten worden ervaringen uitgewisseld, is er gelegenheid tot collegiale
consultatie en bestaat de mogelijkheid tot intervisie; dit alles in het licht van de begeleiding/
bemiddeling van de cliënten.
7. Voor de begeleiding/bemiddeling zetten de projectgroepleden hun professionaliteit in. De
reeds beproefde hulpmiddelen in ‘Geraniums – II ‘staan hen hierbij ten dienste. Dit zijn:
– het protocol cliëntbegeleiding
– de beschrijving van het begeleidingstraject
– het overzicht van de (levens)domeinen.
8. Tijdens en na afoop van de begeleidingstrajecten worden een of twee meer informele
contacten georganiseerd (zoals b.v. een borrel of een barbecue) waarop ook cliënten met
elkaar kennis kunnen maken.
De volgende knelpunten willen wij als aandachtspunten (blijven) zien.
In de loop van het project willen we verder werken aan oplossingsrichtingen hiervoor.
. De werving. Tijdens “Geraniums II” nog een lastig punt. De caseload van de betrokken
organisaties leverde te weinig cliënten op, terwijl uit onderzoek van het BCG toch een
overduidelijke behoefte was gebleken. Er zal nu meer worden ingezet op wijkintermediairs
(zoals wooncomités en andere bewonersorganisaties in de wijk) en wijkmedia. Daarnaast
gaan we experimenteren met nieuwe, meer outreachende vormen van werving (bijv. huis
aan huis onderzoek). Tevens blijven we graag gebruik maken van eventuele doorverwijzingen
door de cliëntenorganisaties.
2. Het kwartiermaken. “Geraniums II” heeft ook geleerd dat niet alle cliënten naar een en
dezelfde organisatie zijn door te leiden en dat organisaties ook vooraf moeten worden
bericht over weer een project in de wijk. Daartoe wordt nu al geïnventariseerd wie en wat
er zich allemaal vrijwillig inzet in de wijken.
3. Wederkerigheid en de betrokkenheid van andere wijkbewoners. We hopen op het spoor
te komen van bereidwillige vrijwilligers die iets willen of kunnen betekenen voor de meer
kwetsbare wijkbewoners. Daarnaast zoeken we bij de vraag naar activiteiten naar een
aanbod, waarin de klant zelf ook weer iets kan betekenen voor anderen in de wijk.
4. De vragen naar activiteiten ’s avonds en in het weekeinde. Dit blijft een punt van aandacht.
Nieuwe initiatieven in de wijk zullen ook daarop gericht moeten worden.
5. Het eenzijdige aanbod van vrijetijdsbesteding spreekt niet eenieder aan. Ook hierop
moeten we alert zijn en goed luisteren naar wensen.
6. Waar mogelijk kijken we of een bundeling van vragen van cliënten richting groepsgerichte
activiteiten mogelijk is. Het gaat immers om cliënten die op zoek zijn naar (het begin van)
een sociaal netwerk in de eigen leefomgeving. Een groep gelijkgestemden komt daaraan
tegemoet en doet recht aan het principe van wederkerigheid. Daarmee is de kans op
continuïteit vergroot.
Wmo-proeftuinen in Breda
4

7. De vraag naar contacten/relatiebemiddeling. Een hot item bleek. Vooraf zijn er geen
oplossingen voor. We hopen dat de projectgroepleden hierdoor worden getriggerd, zodat
meer aan die behoefte kan worden tegemoet gekomen.
Voor meer en andere ideeën houden we ons aanbevolen.
Signalen die we meenemen of willen uitzenden.
. De Gemeente Breda plaatst alle activiteiten van de BIB-tafel (en de daarbij onderscheiden
overlegtafels voor wonen, welzijn en zorg) in het kader van de integrale visie ‘Geschikt
wonen voor iedereen’. Hierin staan op zijn minst twee uitgangspunten centraal die we
willen meenemen in de Wmo-pilotprojecten. De eerste is de wijkgerichte benadering en
de tweede de integrale visie op wonen, welzijn en zorg als onlosmakelijke grootheden bij
de vorming van beleid en uitvoeringspraktijk.
2. Het Overleg Ouderenbeleid Breda (OOB) heeft een brochure uitgebracht over hoe
‘Bredase burgers en andere deskundigen over het WWZ-loket van de toekomst’ denken
(eind november 2005). Hier komen begrippen als vraagsturing, vraagverheldering,
maatwerk en openheid ten aanzien van het aanbod aan bod, waardoor we ons in ons
handelen willen laten leiden.
3. Het intersectorale karakter dat in het voorgaande project ‘Over schuttingen en geraniums
I en II’ is geschetst, blijft gehandhaafd. Dat wil zeggen, dat er voor alle doelgroepen in
een wijk wordt gewerkt met alle partners die zorg of diensten leveren aan die verschillende
doelgroepen. Daarbij wordt in beginsel een cliënt toegewezen aan een begeleider die
ruimte heeft.
4. Aanbieders van zorg die minder of weinig zorg leveren in een wijk en daardoor weinig tot
geen rechtstreekse klantcontacten hebben zijn niet a priori lid van de projectteams. In de
gevallen dat zich dit voordoet is het raadzaam nieuwe contacten aan te boren.
WMO-proeftuin Breda Haagse Beemden
In Haagse Beemden werkt een aantal organisaties reeds samen om klanten zo vraaggericht
mogelijk te bedienen met een samenhangend aanbod van zorg- en dienstverlening vanuit het
zorgkruispunt Heksenwiel. Sinds 7 oktober 2005 is daar tevens een wijkinformatiepunt aan
toegevoegd, dat gedurende enkele dagdelen per week wordt bemand door vrijwilligers. Het
wijkinformatiepunt wordt nadrukkelijk betrokken in de signalering en bemiddeling voor het
project.
Voor de pilot Haagse Beemden bestaat de eerste schil uit: Amarant, GGZ Regio Breda, IMW
Breda, MEE West-Brabant, NSWAC, SOB, Thuiszorg Breda, Vertizontaal. In de tweede schil
bevinden zich het zorgcentrum De Breedonk, verpleegtehuis Aeneas, wederom Thuiszorg
Breda, de woningcorporaties Singelveste en (mogelijk) WonenBreBurg,
WMO-proeftuin Breda Hoge Vucht
In de Hoge Vucht wordt actief gezocht naar gewenste activiteiten voor en met de cliënten uit
het nader omschreven gebied. Het project bouwt hier voort op eerder opgedane ervaringen
met het project ‘Over schuttingen en geraniums’. Vanuit een vraaggerichte benadering wordt
gekeken welk steuntje in de rug men kan gebruiken, maar tevens wat de betreffende cliënt
zou kunnen betekenen voor een ander. Ook wordt er gewerkt met signalen vanuit een
bredere groep in/bij de wijk betrokken intermediairen (bijvoorbeeld van huurdersbelangenvereniging
tot pastoraal werker, van wijkagent tot onderwijzer). Hiertoe wordt breed geïnformeerd.
Zodra het Zone Informatie Punt (ZIP) is ingericht in de Hoge Vucht kan ook aandacht worden
gegeven aan de aldaar binnenkomende signalen. Een meer actieve benadering middels
huisbezoek vormt nog punt van bespreking.
Voor het project in de Hoge Vucht bestaat de eerste schil in elk geval uit de volgende
organisaties: Amarant, MEE West-Brabant, IMW Breda, SOB, GGZ Regio Breda, NSWAC,
Elisabeth/Vuchterhage en Vertizontaal. De tweede schil kan worden gevormd door Thuiszorg
Breda, Wonen-Breburg en Singelveste en mogelijk nog huize Raffy.
Wmo-proeftuinen in Breda 42

Oriëntatie op de wijk (en de stad)
. De wijk Hoge Vucht is eveneens aangewezen als prioriteitswijk in het kader van het
stedelijk programma ‘Geschikt Wonen voor Iedereen’. In dit gebied ‘Breda Noordoost,
wijk van je leven’ (voorheen woonzorgwelzijnswijk geheten), is ook een Zone Informatie
Punt in de maak. Met de projectleider van dit project wordt contact onderhouden en in
voorkomende gevallen samengewerkt. Dit is bijvoorbeeld het geval ten aanzien van het
opbouwen van een wijknetwerk voor/met de in de wijk werkzame wonen-welzijnzorginstellingen.
Ook wordt bekeken hoe het pilotproject Wmo gebruik kan maken van
het informatiepunt bij werving en wederkerige dienstverlening (in een back-offce
functie).
2. De fats in de Roesselarestraat, Brusselstraat, Kasterleestraat en Jan van Darkenisstraat
kennen veelal bewonerscomités en huismeesters. Met hen zal contact worden gezocht en
zo mogelijk een bijeenkomst belegd, waar én informatie over en weer wordt gedeeld én
naar samenwerkingsmogelijkheden wordt gezocht in werving en doorverwijsmogelijkheden.
Dit laatste met name voor bijdragen aan en in de wijk door bewoners die in het project
worden begeleid.
3. Daarnaast zijn er mogelijk nog meer vrijwillige initiatieven b.v. de Werkgroep vrouwenactiviteiten
Doornbos/Linie, waarnaar mensen bemiddeld kunnen worden voor sociale
kontakten en vrijwillige inzet. De W-groep is al bekend. Een verdere inventarisatie met
deelnemende organisaties is daarvoor gewenst.
4. In het kader van het stedelijke project ‘Geschikt Wonen voor Iedereen’ lopen er nog meer
projecten. Een is uiteraard het GWI-project zelf. Daarnaast is op initiatief van de BIB-tafel
een project Vraagarticulering opgestart. Alle Bredase projecten kennen projectleiders. Met
hen is er het zogenaamde projectleidersoverleg. Hieraan zal bij toerbeurt ook worden
deelgenomen door beide projectleiders van de Wmo-pilotprojecten in de Hoge Vucht en
de Haagse Beemden.
Wmo-proeftuinen in Breda 43

Wmo-proeftuinen in Breda 44

De projectgroepen
c.q. deelnemende organisaties
Projectgroep Hoge Vucht
Amarant Michéle Zander **
076 – 5789327 Hoge Schouw 1 C, 4817 BZ Breda
m.zander@amarant.nl
076 - 5152031 Helen Remmers *
Wisentstraat 49, 4817 LZ Breda
risa1@wanadoo.nl
GGZ Regio Breda * Sandra Knibbeler *
076 – 5026224 Van Bergenplein 76, 4871 CG Etten-Leur
06 – 13031548 sknibbeler@ggzrregiobreda.nl
Frans Martens ** en ***
076 - 5241221 Baronielaan 18, 4818 RA Breda
fmartens@ggzregiobreda.nl
Huize Raffy w.broeders@raffyzorg.nl
076 - 5225150 Karin de Goede *
k.d.goede@raffyzorg.nl
IMW Breda Annette Korteweg *
076 - 5240828 Postbus 7105 GC Breda
akorteweg@imwbreda.nl
Aat Rietveld idem (wil op de hoogte blijven) ** en ***
arietveld@imwbreda.nl
MEE West-Brabant Ardy Wingens *
076 – 5223090 Heerbaan 100, 4817 NL Breda
a.wingens@meewestbrabant.nl
Ned. Stichting Woon- en Activiteitencentra voor Maaike Luiten *
lichamelijk gehandicapten (NSWAC) 076 - 5614716 Noutenhof 45, 4834 BK Breda
maaikeluiten@nswac.nl
Singelveste Tanja Appels **
076 – 5232665 Tramsingel 21, 4814 AB Breda
t.appels@singelveste.nl
076 – 5232632 Ria Lodewikus idem **
r.lodewikus@singelveste.nl
Stichting Ouderenwerk Breda (SOB) Angela van Aart *
076 - 5251510 Baronielaan 4, 4818 RA Breda
a.vanaart@sobbreda.nl
Thuiszorg Breda Dannie Driedijk **
076 - 5265118 / 5265122 B. de Wildestraat 400 D, 4827 EG Breda
06 - 10019423 ddriedijk@thuiszorgbreda.nl
Anja Rodenburg *
076 - 5265122 arodenburg@thuiszorgbreda.nl
Vertizontaal Jan Emmen *
076 – 5872124 Nieuwe Ginnekenstraat 18, 4811 NR Breda
jan.emmen@vertizontaal.nl
WonenBreburg Breda Angela van Toorn **
076 – 5308436 Schorsmolenstraat 48, 4811 VP Breda
06 – 13448738 a.vantoorn@wonenbreburg.nl
Zorgcentrum Vuchterhage Ellen van Dam * en Anita Jaspers *
076 -5729333 Antwerpenstraat 93, 4826 HB Breda
abv@elisabethbreda.nl
Stichting Zet Yvonne Thomassen, projectleider
013 - 5441440 Postbus 271, 5000 AG Tilburg, locatie: Willem II-straat 23
ythomassen@zet-brabant.nl
*) = 1e schil **) = 2e schil ***) tevens lid Welzijnstafel
B3
Wmo-proeftuinen in Breda 45

Inloopcentrum Breda Tonnie Colen – beheer (= tevens een intermediair)
076 5780960 Antwerpenstraat 93, 4826 HB Breda
tonnie.colen@werkaandewijk.nl
Projectgroep Haagse Beemden West
Aeneas Cees Verwijst **
076- 526 66 00 c.verwijst@aeneas-breda.nl
Amarant (BZW) Monique Havermans *
Tel. 06 – 51 86 15 33 BZWBreda@Amarant.nl
Woonzorgcentrum De Breedonk Vacature **
076 – 565 42 50 zorg@breedonk.nl
GGZ regio Breda Sandra Knibbeler *
076 – 502 62 24 Van Bergenplein 76, 4871 CG Etten-Leur
sknibbeler@ggzregiobreda.nl
IMW Annette Korteweg *
076 – 524 08 28 Postbus 7105 GC Breda
akorteweg@imwbreda.nl
MEE West Brabant Leny Willers *
076 - 522 30 90 Heerbaan 100, 4817 NL Breda
l.willers@meewestbrabant.nl
NSWAC José van Eggermond *
076 – 522 55 11 Adriaan van Bergenstraat 206, 4811 SW Breda
josevaneggermond@nswac.nl
Singelveste Jan Dekkers **
(Wijkconsulent) Tramsingel 21 4814 AB Breda
076 – 523 26 00 j.dekkers@singelveste.nl
SOB Marjan Reijnen *
076 – 525 15 00 Baronielaan 4, 4818 RA Breda
m.reijnen@sobbreda.nl
Thuiszorg Breda Anja van Rodenburg *
076 – 526 55 55 postbus 3101, 4800 DC BREDA
arodenburg@thuiszorgbreda.nl
Dannie Driedijk **
postbus 3101, 4800 DC BREDA
ddriedijk@thuiszorgbreda.nl
Vertizontaal Marijke Wiskerke *
076- 544 02 85 / 06 – 29 37 89 14 Vlierenbroek 26 4822 XM Breda
marijke.wiskerke@vertizontaal.nl
WonenBreBurg Jan Heestermans **
076-5308411 Schorsmolenstraat 48, 4811 VP Breda
j.heestermans@wonenbreburg.nl
*) = 1e schil **) = 2e schil ***) tevens lid Welzijnstafel
Wmo-proeftuinen in Breda 46

PR-plan Proeftuinen Wmo
1. In de wijk
Wie
Haagse Beemden
1. Brede publiek
Hoge Vucht
1. Brede publiek
Overeenkomstig
2. Intermediairen
3. Wijkbewoners
4. Potentiële cliënten
door projectleiders
Boodschap
- lanceren project
- melden voortgang
B4
Middelen Tijdpad
- artikel wijkkrant Haagse Beemden Nieuws Mrt 2006
- artikel website Haagse Beemden
- artikel in organen van de woningcorporaties, SOB e.a.
- uitzendingen zendamateurs en/of regionale TV
- artikel wijkkrant Haagse Beemden Nieuws Sep 2006
- artikel website Haagse Beemden
- artikel in organen van de woningcorporaties, SOB e.a.
- uitzendingen zendamateurs en/of regionale TV
- lanceren project - artikel wijkkrant Het Kompas Mrt 2006
- artikel in De Bode (gratis huisaanhuiskrant)
- artikel website Hoge Vucht
- artikel in organen van de woningcorporaties, SOB e.a.
- uitzendingen zendamateurs en/of regionale TV
- melden voortgang - artikel wijkkrant het Kompas Sep 2006
- artikel website Hoge Vucht
- artikel in organen van de woningcorporaties, SOB e.a.
- uitzendingen zendamateurs en/of regionale TV
- bekendheid & toeleiding - aanschrijven Mrt-Apr 2006
- persoonlijk contact projectleider
- ‘Flyer intermediairen’
- herhalen i.v.m. bekendheid - mailen intermediairen Sep-okt 2006
- zonodig aanvullen Flyers
- bekendheid & toeleiding - ‘Flyer Intermediairen’ op ontmoetingsplaatsen of bijeenkomsten Apr 2006
(b.v. bewonersbijeenkomsten)
- zonodig aanvullen Flyers Okt 2006
- werving - Persoonlijk contact via consulenten, huismeesters e.d. Gedurende hele periode
- wijkinformatiepunt
- ontmoetingsplaatsen mogelijke doelgroepen
met behulp van foldertje Leuke dingen doen, meedoen
2. Lokaal / regionaal door verantwoordelijk ambtenaren
Welzijnstafel
BIB-tafel
Projectleidersoverleg
Ambtenarenoverleg
Sociale Zaken
GWI-uitgaven
Plaatselijke pers
- op de hoogte houden
- toetsen, klankborden
- melden voortgang
op de hoogte houden
op de hoogte houden
op de hoogte brengen en houden
- op de hoogte brengen
- incidentele bemiddeling
- gerichte informatie
- gerichte informatie
en in enkele gevallen door projectleiders – zie toevoeging PL
- via vast agendapunt (PL)
- informatief agendapunt
- projectleidersoverleg GWI (PL)
- idem SAL – Hoge Vucht (PL)
- intern: met ambtenaren zorg, welzijn, RO, volkshuisvesting e.d.
- extern: b.v. overleggen van ambtenaren volksgezondheid of –
welzijn en via projectleiders WMO
(contact PL)
artikelen of korte berichten
persberichten
interview wethouder, e.d.
per 2 maanden
halfjaarlijks
met regelmaat
met regelmaat
indien nodig
van tijd tot tijd
3. Landelijk
Voortgangs-rapportage VWS voortgangsrapportage via format ministerie (PL) gedurende hele periode
per kwartaal
Ambassadeursrol boodschap uitdragen contactambtenaar (en PL?) op verzoek?
Wmo-proeftuinen in Breda
47
idem

Wmo-proeftuinen in Breda 48

Voorbeeldtekst wervingsfolder
intermediairen
Kent u iemand die graag wil ‘meedoen’
in uw wijk, de Hoge Vucht?
…Vaker onder de mensen komen…
…Iets betekenen voor een ander…
…Actief meedoen in de wijk…
…Meer leuke dingen gaan doen…
B5
De Gemeente Breda wil graag stimuleren dat wijkbewoners elkaar ontmoeten en iets
betekenen voor elkaar en voor hun wijk. Dat iedereen mee kan doen met activiteiten in de
eigen woonomgeving.
Met een mooie term heet dat ‘sociale participatie’. Meedoen betekent: deelnemen aan een
georganiseerde activiteit, maar ook: zélf bijdragen aan een activiteit. Al deze dingen zijn niet
voor iedereen even gemakkelijk of vanzelfsprekend.
Meedoen is niet vanzelfsprekend
Sommige mensen hebben moeite met het leggen van contacten, bijvoorbeeld vanwege een
lichamelijke of verstandelijk beperking, een hoge leeftijd, een persoonlijk probleem of door
geld-, of taalproblemen. Sommige mensen kennen de weg niet goed, omdat ze nog maar
kort in de wijk wonen, en soms uit een ver land komen. Ieder mens heeft behoefte aan
ontspanning, aan het ontmoeten van andere mensen. Als dat niet lukt, dreigt sociaal
isolement.
Vroeger woonden ouderen en mensen met beperkingen vaak in tehuizen en instellingen.
Daar hadden zij dan ook aanspraak van anderen en bezigheden. Tegenwoordig wonen
mensen steeds vaker en zo lang mogelijk in hun eigen woning, in een gewone woonwijk. Als
zij behoefte hebben aan ontspanning en het ontmoeten van anderen, moeten zij dat zelf
regelen. Soms hebben zij daar wat hulp, een steuntje of duwtje in de rug, bij nodig.
Project in de Hoge Vucht
Daarvoor is de Gemeente het project Sociale Participatie gestart, in twee proefgebieden in
Breda. De Hoge Vucht is een van die twee proefgebieden, waar bij het met name gaat om de
fats in de Roesselaerestraat, de Brusselstraat, Kasterleestraat en de Jan Darkenisstraat.
Voor dit project werken medewerkers van verschillende organisaties met elkaar samen. Dit
zijn medewerkers van onder meer maatschappelijk werk, het sociaal cultureel werk, het
welzijnwerk voor ouderen, verschillende zorginstellingen en woningcorporaties. Het zijn
organisaties, die altijd voor verschillende groepen bewoners hebben gewerkt. Nieuw is, dat ze
nu nog meer samenwerken en met elkaars doelgroepen aan de slag gaan. De flosofe is, dat
het geen verschil moet maken tot wie je je richt in de Hoge Vucht, in principe moet je voor de
meeste vragen bij alle beroepskrachten in de wijk terecht kunnen.
Wmo-proeftuinen in Breda 49

Wij zijn op zoek naar bewoners die dreigen in een sociaal isolement te geraken. Bewoners,
die graag meer onder de mensen komen, worden geholpen om een activiteit te vinden die
aansluit bij hun eigen belangstelling. Ook mensen die graag iets willen bijdragen, maar nog
niet precies weten met wie of waar worden verder geholpen. De een zoekt iemand om af en
toe bij op de koffe te gaan, een ander wil vrijwilligerswerk doen, een cursus volgen of samen
met anderen een liefhebberij beoefenen. Een medewerker van het projectteam kijkt samen
met de bewoner waar zijn of haar interesse naar uitgaat en zoekt samen met de bewoner
naar mogelijkheden in de eigen leefomgeving. Het doel is om een aangename tijdsbesteding
te vinden, waarmee hij of zij het eigen sociale netwerk kan uitbreiden.
Kent u iemand die graag ‘mee zou doen’?
U bent zelf werkzaam in de Hoge Vucht, beroepshalve, of als vrijwilliger. Daarom doen wij
graag een beroep op u, als intermediair. Kent u mensen in de wijk die wij mogelijk kunnen
helpen?
Ja? Neemt u dan contact met ons op! Uiteraard gaan wij zorgvuldig met gegevens van
personen om en wij overleggen met u hoe wij die persoon het best kunnen benaderen:
U kunt ons bij de betreffende persoon introduceren, wij kunnen ook zelf het eerste contact
leggen. U kunt uw melding doorgeven bij het Inlooppunt, Tonny Colen, telefoonnummer
(076) 578 09 60. U kunt ook een e-mail sturen naar Yvonne Thomassen, projectleider
proeftuin Hoge Vucht: y.thomassen@boznet.nl. Dan nemen wij contact met u op.
Wij danken u bij voorbaat hartelijk voor uw medewerking!
Deelnemende organisaties:
SOB, IMW Breda, NSWAC, GGZ Regio Breda, Vertizontaal, MEE West-Brabant, Amarant,
Thuiszorg Breda, Huize Raffy, Zorgcentrum Vuchterhage, Singelveste en Wonen Breburg
Deze organisaties werken samen in het kader van de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning
(Wmo). Deze wet wordt op januari 2007 ingevoerd. De Wmo heeft tot doel dat
iedereen kan meedoen aan alle facetten in de samenleving. En dat iedereen zo lang mogelijk
zelfstandig kan blijven wonen, met hulp van familie, vrienden en buurtgenoten en zonodig
met hulp van de gemeente. De gemeente Breda is ‘proeftuingemeente’. Dat betekent dat we
in verschillende wijken gaan ‘oefenen’ met de Wmo-gedachte: iedereen kan meedoen in zijn
eigen wijk.
Colofon:
Uitgave:
Datum:
Tekst:
Fotografe:
Vormgeving:
Gemeente Breda
April 2006
Deelnemende organisaties proeftuin Wmo
Wessel Keizer, Gemeente Breda
Bureau Vormgeving, Gemeente Breda
Meer informatie:
Yvonne Thomassen, projectleider proeftuin Hoge Vucht: y.thomassen@boznet.nl
Inlooppunt, Tonny Colen, tel: (076) 578 09 60
Aan de inhoud van deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend
Wmo-proeftuinen in Breda 50

Brief Tijd voor Elkaar
november 2006
Tijd voor elkaar in Hoge Vucht
B6
Betrokken zijn
De Gemeente en de woon-, zorg- en welzijninstellingen werken samen in de Hoge Vucht.
Vanuit onze samenwerking merken wij dat bewoners in de wijk betrokken zijn bij elkaar. Toch
denken wij, dat veel bewoners van de wijk het leuk zouden vinden om, meer dan nu het
geval is, iets voor en met elkaar te doen. Maar is dat ook zo?
Hoe bent u betrokken?
Wat doet u nu al voor andere bewoners in de buurt. Wat doen zij voor u? Zou u iemand uit
de buurt wel eens willen helpen, bijvoorbeeld met een klusje? Misschien heeft u wel een
klusje waar een buurtbewoner u bij kan helpen? Zou u meer contact willen hebben met
andere buurtbewoners? Vind u het leuk om samen met iemand uit de buurt naar de stad te
gaan, een taal te leren of een gezamenlijke hobby te hebben? Of heeft u geen behoefte aan
nieuwe contacten in de buurt?
Wij vragen het aan u
De woon-, zorg- en welzijnsinstellingen in deze wijk willen dit persoonlijk aan u vragen. U
bent een van de 200 mensen in de Hoge Vucht die zij bij deze uitnodigen voor een vraaggesprek
bij u thuis. Wij hopen dat u aan het vraaggesprek zult deelnemen.
Afspraak voor vraaggesprek
Studentes van Hogescholen in Breda en Rotterdam komen volgende week bij u langs om het
vraaggesprek met u af te nemen. Het vraaggesprek zal ongeveer 45 minuten duren. U mag
het natuurlijk weigeren. De studentes die bij u langskomen kunnen zich legitimeren.
Mocht u niet thuis zijn of geen tijd hebben dan komen zij een andere keer nog eens langs of
maken een nieuwe afspraak met u. Overigens ontvangt iedere deelnemer aan het vraaggesprek
als dank een gratis buskaart van € 6,70. Heeft u nog vragen, neem dan contact op met het
Inloopcentrum Hoge Vucht op het volgende telefoonnummer: 076 5780960 en vraag naar
Tonnie Colen.
Wij danken u alvast voor uw medewerking,
Wmo-proeftuinen in Breda
5

Wmo-proeftuinen in Breda 52

Overzicht geleverde prestaties
door de deelnemende instellingen
B7
Bij de start van de Wmo-proeftuinen is er door de deelnemende organisaties een convenant
gesloten met de Gemeente Breda. Iedere instelling legde daarin vast een x-aantal uren in te
zetten voor beide projectgroepen van de Wmo-proeftuin. Op basis van de eerdere ervaring in
het project ‘Over schuttingen en geraniums’ is voorgesteld om gedurende de looptijd 2 uur
per week voor de uitvoerend medewerker in een projectgroep te reserveren (deelnemer e
schil) en uur voor de betrokken manager. Het laatste voor de voorbereiding van het project,
als deelnemer aan Klankbordgroep of 2e schil, het voorzitten van projectgroepen, deelname
bijzondere bijeenkomsten, deelname Welzijnstafel, evaluaties en dergelijke. Maximaal levert
dit een reservering op van 85 resp. 390 uren per instelling, afhankelijk van deelname in een
of twee projectgroepen.
Deze reservering is als volgt in de praktijk uitgewerkt, volgens opgave van de instellingen
(tussen haakjes is gemelde reservering)
Organisatie / instelling Uitvoerende Uitvoerende Manager / Totaal per instelling /
1e schil 1e schil Woonconsulent organisatie
Hoge Vucht Haagse Beemden / stafid
Aeneas -­ 36 36
Amarant Geen opgave
GGZ Regio Breda 50 65 12 127
Huize Raffy -­ Geen opgave
IMW Breda 27 27 50 104
MEE West-Brabant 126 195 6 227
NSWAC 54 54 108
Singelveste 39 39 80 158
SOB Breda 65 40 50 155
Thuiszorg
Breda
40 40 40 120
Vertizontaal 94,50 85,50 2 182
Wonen Breburg 52 9 61
Woonzorgcentrum De Breedonk -­ Geen opgave
Zorgcentrum Vuchterhage 153 -­ 16 169
Wmo-proeftuinen in Breda
53