Een constante in beweging? - Maastricht University

deze wet niet zo geformuleerd. Uit de context van Hupkes' bredere thema - het formuleren van
uitspraken over de effecten van een keuze tussen een 'snel' en een 'langzaam' scenario - wordt duidelijk
dat Hupkes de BREVER-wet nodig heeft voor zijn argument. Dat argument luidt dat versnelling van
vervoersystemen niet leidt tot het opheffen van het probleem van de tijdschaarste, maar tot het
vergroten van de afgelegde afstand. Anders gezegd, het aanbieden van meer reissnelheid is niet de
oplossing, maar leidt eerder tot het probleem van een in beginsel onbeperkte groei van de mobiliteit.
Cruciaal in deze redenering is de aanname van een gelijkblijvende gemiddelde reistijd. De
preoccupatie met voortgaande groei en de kwalijke gevolgen daarvan past in het post-Club van Rome
klimaat van de jaren zeventig. Opmerkelijk is, dat de recent hernieuwde belangstelling voor de
BREVER-wet minder voort lijkt te komen uit een streven de groei van mobiliteit terug te dringen,
maar uit het zoeken naar elektronische alternatieven voor fysieke verplaatsingen.
2.5 Een kwestie van definitie?
Zoals in de vorige twee paragrafen duidelijk is geworden, is de hypothese van een constante reistijd
(en in veel mindere mate een constant aantal verplaatsingen) door uiteenlopende onderzoekers naar
voren gebracht. Daarbij bestaan grote verschillen, bijvoorbeeld waar het gaat om de definitie van
'verplaatsingen'. Soms is lopen wel meegeteld (Sorokin), soms wordt het buiten beschouwing gelaten
(Zahavi). Ook in methologisch opzicht zijn er verschillen. Sorokin en Szalai [et.al.] baseren zich op
primaire data die zijn verzameld door interviews en het bijhouden van dagboekjes. Schafer gebruikt
data uit een grote verscheidenheid aan bronnen uit verschillende landen, wat de vraag naar de
vergelijkbaarheid van deze data oproept. Ook Hupkes zelf gebruikt geen primaire kwantitatieve data,
maar gebruikt vooral Szalai en twee Nederlandse onderzoeken. 18
Dit alles roept de vraag op wat nu precies het onderwerp vormt van deze studie. De omschrijving van
de BREVER-wet in de brontekst is vaag. Hupkes schrijft:
De mens beschikt kennelijk over een afweegmechanisme waarvan de aard niet bekend is, maar
dat hem in staat stelt, zijn gemiddelde reistijd en het aantal verplaatsingen op hetzelfde niveau
te fixeren. De enige van de drie dimensies die is toegenomen, is m.a.w. de per hoofd afgelegde
afstand, hetgeen werd verwezenlijkt door het opvoeren van het aandeel van de verplaatsingen
met relatief snelle vervoersystemen. (Originele cursivering, Hupkes, 1977: band 1, 261)
De hierboven gesignaleerde interpretatieproblemen rond de BREVER-wet hebben aanleiding gegeven
tot alternatieve formuleringen. Van Goeverden (1999) heeft bijvoorbeeld geprobeerd een definitie van
de wet te geven die interpretatieproblemen oplost. Allereerst splitst hij de wet in een
verplaatsingendeel en een reistijddeel. Vervolgens spreekt hij niet van een wet, maar van een
hypothese. Ook spreekt hij van een gemiddelde waardoor het automatisch over een populatie gaat. Hij
heeft het over de ‘lange termijn', waardoor tijdelijke variaties zijn hypothese niet kunnen ontkrachten.
Ten slotte koppelt hij de reistijd aan de kwaliteit van het vervoersysteem, waardoor andere grote
maatschappelijke veranderingen geen invloed op de geldigheid van de hypothese heeft. Zijn definitie
luidt nu:
18 Een uitputtende methodologische analyse van de verschillen tussen tijdsbudgetsonderzoeken valt buiten het
bestek van dit onderzoek.
22