Een constante in beweging? - Maastricht University

Een mogelijk gelieerde theorie komt van de Canadese onderzoeker Cabanac (Cabanac, 1991). Zijn
theorie stoelt op gedachten die terug gaan tot de Griekse filosofen. Cabanac stelt dat bij elk gedrag een
zekere mate van pleasure (genoegen) of displeasure (ongenoegen) kan ontstaan en dat mensen (maar
ook dieren) in staat zijn deze algebraïsch op te tellen en vervolgens hun gedrag zo kiezen dat een
‘maximum aan genoegen’ ontstaat. Omdat de interne staat van het individu bepaalt of een prikkel
resulteert in gevoelens van genoegen of ongenoegen, biedt het systeem de mogelijkheid allerlei
vormen van homeostase te reguleren. De gedragsmatige regeling van bijvoorbeeld de
lichaamstemperatuur is daar een sterk voorbeeld van: of een warm voorwerp prettig of onprettig
aanvoelt hangt af van de eigen temperatuursituatie. Op deze manier wordt genoegen van gedrag
afgescheiden en dient dus tegelijk als beloning en als stimulus.
De theorie kent parallellen met de economische theorie. Het begrip ‘nut’ uit de economie is volgens
Cabanac te vertalen naar ‘pleasure’: pleasure = utility. De vooronderstelling is daarbij dat het
mechanisme van het maximaliseren van pleasure vanzelf leidt tot nutsmaximalisatie in functionele
termen. In verkeersmodellen is het gebruikelijk om verplaatsingen als een ‘disnut’, als een kostenpost,
aan te merken. Gezien het bovenstaande is er alle reden om te pleiten voor een verplaatsingsmodel op
basis van een positieve en een negatieve nutsfunctie (bijvoorbeeld in termen van pleasure en
displeasure) die afhankelijk is van reistijd, doel en omstandigheden van de verplaatsing en van de
emotionele toestand van de reiziger. Omdat dergelijke modellen doorgaans tot homeostase leiden kan
het behulpzaam zijn bij het theoretisch afleiden van de BREVER-wet. Het grootste probleem daarbij
zal zijn: hoe meet je precies de hoeveelheid genot die behoort bij bepaalde gedragingen. Bovendien
kennen we het fysiologisch mechanisme erachter niet. Zijn er stoffen die genot veroorzaken, welke
zijn dat en hoe worden die aangemaakt? Aanknopingspunten bieden mogelijk de al genoemde
genotscentra en endorfinen in de hersenen.
3.3.6 Ontogenetische verklaringen
Met de ontogenese van een organisme wordt de ontwikkelingsgeschiedenis van een levend wezen
vanaf eicel tot de volwassen toestand bedoeld. Uiteraard speelt daarbij het leervermogen een grote rol,
maar er bestaan ook gedragingen die op een bepaald moment gedurende de levensloop ‘als vanzelf’
ontstaan. Uit proeven is gebleken dat kuikens na een aantal dagen niet alleen beter in staat zijn
graankorrels op te pikken als ze oefenen, maar ook, zij het in mindere mate, als ze zonder te oefenen
ouder worden (Ridley, 1995). Dit geeft aan dat zowel rijping als ervaring een rol spelen.
Daan stelt dat de behoefte aan beweging zeker bij zoogdieren sterk leeftijdsafhankelijk is:
'De drang om te bewegen, te rennen, is wel leeftijdsafhankelijk: puppy’s doen het
helemaal niet, die zijn te afhankelijk van hun moeder en er vaak ook niet toe in staat.
Maar als ze ouder worden, worden ze steeds beweeglijker. Tot een zekere piek ergens in
de jeugd. Daarna neemt het weer af. Bij oude dieren heeft het ook niet zoveel zin om veel
te investeren in hun spieren.' (Interview Daan)
Wanneer we het reisgedrag van mensen bekijken zien we een dergelijk patroon min of meer terug in
de reistijd (zie Figuur 2).
36