Een constante in beweging? - Maastricht University

Hetzelfde geldt voor de BREVER-constante. Er kan wel worden geconstateerd dat er door de tijd heen
een gemiddelde reistijd bestaat, maar dat is, zo stelt Rothengatter, niet zo interessant:
'Een echte wet moet een relatie kunnen leggen tussen oorzaak en gevolg, moet een
voorspelling kunnen doen. Het constateren dat de resultante van een behoorlijk ingewikkeld
proces min of meer constant is, is weinig betekenisvol. Dan weet je alleen dat het constant is.
Maar je weet nog niet of het ingrijpen op een van die systeemcomponenten een vermindering
of een verhoging zal opleveren.' (Interview Rothengatter)
Ruimtelijke wetenschappen
De verkeersplanologie benadrukt de wisselwerking tussen tijdruimtelijke inrichting en mobiliteit.
Enerzijds geven ruimtelijke patronen aanleiding tot een bepaald verplaatsingsgedrag, anderzijds leidt
het verplaatsingsgedrag tot het ontstaan van tijdruimtelijke structuren. Deze wederkerigheid is
essentieel voor de verkeersgeografie en heeft geleid tot twee belangrijke benaderingen: het
‘behaviorisme’ en het ‘non-behaviorisme’. Het behaviorisme probeert vanuit een sociaalpsychologische
optiek het verplaatsingsgedrag te doorgronden. Individuen nemen op basis van
attitudes en motieven beslissingen over de tijdruimtelijke context (woonplaats, werktijden etcetera) die
beperkingen opleggen aan het dagelijks handelen. Het non-behaviorisme ziet ruimtelijke contexten
niet als resultaat van de preferenties van individuen, maar als vooraf gegeven structuren die de mensen
doen verplaatsen. Op het raakvlak van deze beide benaderingen bevindt zich het begrip ‘actieruimte’
(Dijst, 1995) dat voor het doorgronden van de BREVER-constante van belang is, aangezien dit begrip
verwijst naar een tijdruimtelijke beperkingen waarbinnen activiteiten kunnen worden verricht.
Actieruimte
In de sociaal-psychologische behandeling van gewoontevorming, zo zagen we, wordt al meer aandacht
besteed aan de bestudering van activiteitenpatronen in plaats van aan de verplaatsingen alleen. In de
vervoersgeografie nuanceert men de (economische) opvatting dat een verplaatsing een op zichzelf
staande verbinding is tussen twee locaties op basis van één verplaatsingsmotief (de zogenaamde ‘tripbased
approach’). Verplaatsen wordt opgevat als een continu pad in ruimte en tijd. Uitgaande van het
idee van ‘tijdruimte paden’ worden verplaatsingen niet langer geïsoleerd bestudeerd, maar in
samenhang met de wederzijdse afhankelijkheden tussen verplaatsingen onderling, tussen
verplaatsingen en activiteiten en tussen mensen onderling (ook wel de ‘activity-based approach’
genoemd). De theoretische basis voor dit idee is afkomstig van Torsten Hägerstrand (Hägerstrand,
1970; Kostyniuk, 1983) en is in Nederland uitgewerkt door Martin Dijst. Dijst hanteert het begrip
‘actieruimte’ als tweedimensionale afbeelding (met twee horizontale ruimtelijke assen en een verticale
as) in de vorm van een prisma (zie Figuur 4). Wanneer een activiteitenplaats, bijvoorbeeld, op de
omtrek van het prisma is gelegen betekent dit dat de tijd op is die kan worden besteed om naar
activiteitenplaats te gaan en vandaar terug naar de aankomstplaats.
50