bekijk - digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren

43
sympathie bij de geleerde humanisten rekenen. Ook zij waren namelijk geïnteresseerd
in de volkstalen. Niemand minder dan het wonderkind Hugo de Groot maakte in
1599 een Latijnse vertaling van Stevins Havenvinding. Zouden, zo schreef De Groot
in het voorwoord, de oude Grieken en Romeinen, die zelf hun werken in hun eigen
taal schreven, het niet vreemd gevonden hebben als hun verre nazaten voor hun werk
wel een vreemde taal zouden gebruiken? En afgezien daarvan, Stevin had een perfect
humanistisch argument voor zijn keuze voor het Nederlands. In de zogenaamde
Wijsentijt, de tijd nog voorafgaande aan de gouden eeuwen van de Grieken en
Romeinen, toen de waarheid nog in zijn volle omvang gekend werd, had men
Nederlands gesproken. Geen Grieks, Hebreeuws of Frans, zoals elders werd gedacht,
maar het heldere, eenvoudige en plooibare Nederlands. Zelfs een oppervlakkige
analyse van de structuur en de gebruiksmogelijkheden van het Nederlands (het
Hollands dat in de buurt van Haarlem werd gesproken) maakte dat volgens Stevin
al duidelijk.
Hoe serieus we Stevins bespiegelingen over de Wijsentijt moeten nemen, zal wel
nooit helemaal duidelijk worden. Bij andere vernuftelingen in zijn tijd zullen we in
ieder geval zulke speculaties niet zo gauw tegenkomen. Er was wel een enkele
bevlogen alchimist die pretendeerde de steen der wijzen gevonden te hebben of
eindelijk het perpetuum mobile geconstrueerd dacht te hebben, maar erg talrijk was
dat slag mensen in de Republiek niet. De bekendste vertegenwoordiger van dit elders
meer voorkomende type is wel Cornelis Drebbel geweest, maar deze vond vooral
emplooi buiten de grenzen, aan de hoven in Praag en Londen. De Nederlandse
vernuftelingen waren door de bank genomen tamelijk nuchtere lieden, die zich bij
hun doen en laten niet lieten leiden door verheven voorstellingen over een gouden
eeuw of de verborgenheden van de natuur, maar door zoiets platvloers als geldelijk
gewin. Daarin verschilden ze toch wel van de universitaire geleerden. Hoewel deze
heren bepaald niet afkerig waren van salarisverhoging of speciale giften, was hun
bestaan als geleerde niet rechtstreeks afhankelijk ervan. Bij de vele kaartenmakers,
navigatie-instructeurs en uitvinders, die meestal overigens in de schaduw van Stevin
zijn gebleven, was het wel essentieel hun vernuft om te zetten in klinkende munt.
De voorbeelden daarvan zijn legio.
Men hoeft slechts de boeken op te slaan waarin de uitvindingen genoteerd staan
waarvoor in de zeventiende eeuw patent (octrooi) werd
K. van Berkel, Citaten uit het boek der natuur