HET ONTSTAAN VAN DE NEDERDUITSCH HERVORMDE ...

More documents

Recommendations

Info

Meer dan PoortugaaPs kerk van buiten bezien, doen wij evenwel niet. Immers de kerk van Hoogvliet vraagt ditmaal onze belangstelling. Toch moet ik U, reeds dadelijk wanneer wij ons opmaken van Poortugaal naar Hoogvliet te gaan, wijzen op een polderweg, die vanaf de Poortugaalsche kerk ongeveer evenwijdig aan den „Groene Kruisweg" naar Hoogvliet loopt. Dit smalle weggetje, de „Hoogvlietsche Kerk weg", buigt, even voor wij Hoogvliet bereiken, naar links en komt uit bij het begin van het dorp, dat wij langs den korteren nieuwen weg ongeveer in het midden binnenkomen. Al dadelijk valt onze aandacht op het kerkgebouw van de Nederduitsch Hervormde Gemeente, dat wij vanaf den „Groene Kruisweg" reeds zien staan. Groote architectonische of kunsthistorische waarde moeten wij, geloof ik, niet aan deze kerk toekennen. Ook al wordt zij vermeld in de „Voorloopige lijst der Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst", het feit, dat Dr. Ozinga haar in zijn dissertatie over „Protestantsche kerken hier te lande gesticht 15 96-179 5" niet bespreekt, is een bewijs van haar betrekkelijke onbelangrijkheid. Van meer belang is het voor ons te weten, dat de kerk gebouwd is in de jaren 1658 tot 1660, dat is dus in een tijd, toen in de meeste dorpen het Calvinisme reeds lang de heerschende richting was geworden. Wat is hiervan de oorzaak? Had de Hervorming hier weinig invloed gehad en waren hier Katholieken nog in grooten getale te vinden, óf was Hoogvliet wel hervormd, maar te klein om een aparte kerkelijke gemeente te vormen? Het aantal Katholieken is in Hoogvliet na de Hervorming zeker wel niet grooter geweest dan in de andere omliggende dorpen. Stellig zouden, indien dit wel het geval ware geweest - zooals b.v. in Rhoon -, de acta van de classis van Schieland *) melding hebben gemaakt van de „paepsche stouticheden" te Hoogvliet. Verder staat het vrijwel vast, dat ook vóór de Hervorming in deze streken doordrong, Hoogvliet geen afzonderlijke parochie is geweest. Noch in de registers van kerkelijke tienden of in de kerken- 1) Het archief van de classis van Schieland is in 1935 in bewaring gegeven aan het archief der gemeente Rotterdam. 141
lijsten van de Domfabriek *), noch in de verslagen van kerkvisitatiën in het bisdom Utrecht uit de 16de eeuw, waarin ook de baljuw van Putten, onder wiens jurisdictie Hoogvliet stond, een relaas van de treurige kerkelijke toestanden in zijn gebied geeft *), komt de naam Hoogvliet voor. Waar gingen de bewoners van Hoogvliet in de middeleeuwen dan ter kerke? Hoogvliet heeft waarschijnlijk eerst burgerlijk bij Poortugaal behoord en is later een afzonderlijk ambacht geworden. Waterstaatkundig - en dit is in dien tijd wel zeer belangrijk - bleef het Ambacht van Hoogvliet ressorteeren onder het Gemeeneland van Poortugaal. Poortugaal had dus hier als oudste kern de meeste beteekenis. Spreekt het dan niet van zelf, dat men van Hoogvliet uit den weg naar Poortugaal insloeg om daar zijn kerkelijke plichten te vervullen? En is het ook niet volkomen logisch, dat die weg „Hoogvlietsche Kerkweg" werd genoemd? Zoo is het gebleven, ook nadat de Hervorming hier was doorgedrongen. Al wat er het Calvinisme was toegedaan te Hoogvliet, het ging in Poortugaal ter kerke, trouwde in Poortugaal en liet er zijn kinderen doopen. De vanaf 1583 bewaarde doopen trouwboeken van Poortugaal geven het bewijs: telkens vinden wij bij een persoonsnaam de toevoeging „van Hoochvliet". Aanvankelijk had ik mij er veel van voorgesteld, om uit een vergelijking van het aantal gedoopte kinderen te Poortugaal en Hoogvliet een conclusie te kunnen trekken aangaande de bevolkingsverhouding van beide dorpen. Dit bleek echter niet wel mogelijk, omdat sommige predikanten de toevoeging „van Hoochvliet" eenvoudig weglieten. Wel heb ik kunnen constateeren, dat het aantal doopinschrijvingen van Poortugaal die van Hoogvliet altijd aanzienlijk overtrof, hoewel in de dertiger en veertiger jaren van de zeventiende eeuw het verschil minder groot wordt. In dit tijdsbestek zal de bevolking van Hoogvliet toegenomen zijn. Toen kwam ook de behoefte op een afzonderlijke kerkelijke gemeente te stichten en een eigen kerkgebouw te bezitten. 1) Bronnen voor de geschiedenis der kerkelijke rechtspraak in het bisdom Utrecht in de Middeleeuwen (Oud Vaderlandsche Rechtsbronnen II 8, blz. 18 en 41). 2) Werken Hist. Gen. Derde serie, deel 29, blz. 336 en 337. 142
Page 1: HET ONTSTAAN VAN DE NEDERDUITSCH HE
Page 5 and 6: hun pogen was te vergeefs: Poortuga
Page 7 and 8: steun van de classis van Schieland
Page 9 and 10: mandeerde ende bij de classis aenge
Page 11 and 12: Cornelia Boudaerts het ouderlijk ge
Page 13 and 14: desen besteet, te visiteren, soo is
Page 15 and 16: onder wiens dijksgebied ook het Amb

HET ONTSTAAN VAN DE NEDERDUITSCH HERVORMDE ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?