II. Vollenhove en Drenthe - Historisch Centrum Overijssel

More documents

Recommendations

Info

van Neder-Lotharingen er mee beleend. Na Godfried's dood in 1023 1) is het (voorloopig) aan den bisschop van Utrecht qeschonken in .1024, die in 1025 in het (voorloopige) bezit bevestigd werd. Na de verzoening van den keizer met het huis Lotharingen (Kerstmis 1025) zou Godfried's zoon Gozelo I Drente als belooning gekregen en dit op zijn zoon Gozelo II overgedragen hebben, die twee jaar later in 1046 overleed. T oèn pas kon de keizer het graafschap definitief aan den bisschop van Utrecht overdragen. Inderdaad is dit tot nog toe de beste verklaring, maar dit zegt niet zoo heel veel bij het vrijwel algeheel ontbreken van betrouwbare gegevens. Er is bovendien nog een groot bezwaar tegen deze theorie, tot dusver meen ik, niet geopperd door de verschillende auteurs. In 1024 wordt het graafschap geschonken, 26 Juli 1025 wordt deze schenking bevestigd, terwijl op denzelfden datum het recht van wildban "in pago Thrient nominato, quod est in comitatu Temnonis" 2) (naar het dictaatvan B) aan den bisschop geschonken wordt. Dus zoowel de bisschop als deze graaf Temno zouden dan heer over Drente zijn qeweest, daar Vanderkfndere's constructie van een bisschoppelijken graaf 8) in deze tijd toch wel als een novum beschouwd zou moeten worden! Het beste is wellicht eerlijk te bekennen: non liquet, en er van uit te gaan dat vóór 1057 4) niet vaststaat dat de bisschop in het feitelijk bezit van Drente is geweest. Deze laatste oorkonde van 1057 is ook nog in een ander opzicht van belang, en welomdat -het hier een schenking betreft van de "fisci regalis proprietates, id est comitatum de Thrente". . Dit verklaart m.i. het ontbreken van de consensus . I) Pirenne; Hist. de Belgique, I p. 77. 2) Muller-Bouman, Ob., no .• 180. a) Vanderklndere, p. 313.: "le comte épiscopal était alors Ternmo". 4) Muller=-Bouman. Oork-Bv, no. 215: merkwaardiq is nog dat deze bevestiging niet de ·oorkonde van 1046 vermeldt. maar teruggrijpt op de bevestiging van 1025 door Koenraad II. ..
15 in de oorkonden betreffende de wildban in Vollenhove (Drente) uit het jaar 944 (A en B). Uit boven geciteerde woorden blijkt m.i. duidelijk, dat de koning in Drente meer bezat danoverheidsgezag alleen, daar met {iscus de domein~ goederen werden aangeduid, zonder dat men het persoonlijk vermogen van den koning, zijn familie-vermogen en de Staatsdomeinen onderscheidt 1); ook wordt er wel een enkel domeingoed mee bedoeld 2). In 1057 was Drente dus koningsgoed, waarvan de graafschapsrechten aan den bisschep werden overgedragen. Wellicht was ook in 944 de toestand al zoo, en dan is het duidelijk waarom de consensus niet vermeld is, daar deze alleen noodig was bij foreestverleeningen op res nullius, niet bij vestiging door den koning op eigen grondgebied. De oorkonde van 944 behoort dus niet tot de op pag. 9 vermelde uitzonderingen. Een moeilijkheid blijft nog over, n.1. de positie van graaf Temno, die in 1025 wordt genoemd :3). Als Drente koningsgoed is geweest, kan hij bezwaarlijk een graaf in de gewone beteekenis geweest zijn 4), door de uitzonderingstoestand waarin domeingoederen zich als immuniteiten bevonden 5); eerder zal hij een functie als domeinambtenaar bekleed hebben. Vermoedelijk was hij graaf over een gebied grooter dan Drente alleen 6) 1) Brunner-von Schwerin, I p. 293. 2) Zeumer, Formulae (ed. Mon. Germ.), passi~; Esmein, p. 134; "Les domaines du roi formaient, pour leur administration,. des circonscriptions (fiscus), qui étaient placées sous I' autorité de fonctionaires ou judices, particuliers". 3) Zie pag. 14. !) Esmein, p. 134:. "I' action au comte s' arrêtait à la frontière du domaine fiscal. pour laisser Ia place libre à l'intendant royal". 5) Brunner-e-von Schwerin, II p. 386; Esmain p. 134. ti) De term "in comitatu Temnonis" verzet zich hier niet tegen; vgl. Man. Germ., Dipl.. regum I. no's 181. 216; Alpertus Mettensis (ed. Pijnacker Hordijk), p. XX noot 4 en Vanderkindere, II p, 307, 311, waaruit blijkt dat Everard, die in 944 als graaf van Drente voorkomt. tevens graaf van Salland was; voorts de opmerking van Pijnacker Hordijk (Quedam
Page 1 and 2: '. OVERI}SSELSCHE OORKONDENSTUDIEN
Page 3 and 4: i { i, 3 men al verband willen legg
Page 5 and 6: 5 en Gratama .'valt aan te voeren d
Page 7 and 8: 7 met boschgouw, 1) jachtgraafschap
Page 9 and 10: 9 verschillend, dat het beschermd w
Page 11 and 12: 11 eigenaar bestemde en tenslotte d
Page 13: 13 aandat het een voorwaardelijke s
Page 17: 17 Zu'.iden van het tegenwoordige s

II. Vollenhove en Drenthe - Historisch Centrum Overijssel

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?