Behoeften van slachtoffers van delicten - WODC

22 Behoeften van slachtoffers van delicten
van mensen in het onderhavige domein van het recht. We baseren ons op
een bespreking van Malsch (2004) bij het schetsen van de belangrijkste
inzichten uit de theorie van de procedurele rechtvaardigheid. Deze theorie
stelt dat voor het oordeel van mensen over de rechtvaardigheid van
beslissingen van autoriteiten of uitkomsten van procedures, de procedure
waarlangs die beslissing of uitkomst tot stand is gekomen zeer belangrijk
is (en dus niet enkel de inhoudelijke beslissing of uitkomst zelf). Mensen
hebben bepaalde wensen of behoeften met betrekking tot de procedure
die wordt gevolgd. Welke kenmerken of aspecten van procedures worden
nu belangrijk gevonden of, vertaald naar dit onderzoek: waaraan hebben
mensen behoefte als het gaat om rechtsprocedures (in ruime zin, dus
ongeacht de vraag of het tot een rechtszaak komt)?
Thibaut en Walker (in Malsch, 2004) stellen in hun instrumentele model
van procedurele rechtvaardigheid dat mensen de mogelijkheid tot procescontrole
wensen: procesdeelnemers wensen invloed te kunnen hebben op
de procedure die wordt gehanteerd om tot een beslissing te komen. Men
wil bijvoorbeeld zelf bewijs kunnen inbrengen en zijn argumenten naar
voren kunnen brengen op een zitting ten overstaan van de rechter. Ook
beslissingscontrole is van belang. Het gaat dan om invloed die procesdeelnemers
kunnen uitoefenen op de beslissing, maar ook om de mogelijkheid
om hoger beroep in te stellen en dus de eerste beslissing van de rechter
aan te vechten. Van deze twee typen controle blijken mensen procescontrole
het belangrijkst te vinden.
In relationele modellen van procedurele rechtvaardigheid hebben procedures
niet primair een instrumenteel karakter (waarbij men is gericht op
een zo gunstig mogelijke uitkomst) maar hebben zij een zelfstandige betekenis
in het licht van de waarden die binnen de desbetreffende groep – dat
kan de maatschappij zijn – worden gehanteerd. Tyler en Lind (in Malsch,
2004) stellen dat mensen, als het gaat om interacties van groepsleden
met de autoriteit(en), willen dat de waardering die een groepslid geniet,
wordt bevestigd in de interactie met een autoriteit. De autoriteit kan die
waardering geven door het groepslid op een beleefde en waardige manier
te behandelen en zijn rechten te respecteren. Mensen willen verder dat
vertrouwen gesteld kan worden in de goede intenties van de autoriteit;
men wil dat de autoriteit oog heeft voor de behoeften van het individu en
rekening houdt met diens opvattingen. Daarnaast wil men dat de autoriteiten
en instanties onpartijdigheid betrachten in hun besluitvorming:
zich baseren op de feiten in de zaak, zich niet laten leiden door vooroordelen,
oprecht en betrouwbaar zijn. Vooringenomenheid van een autoriteit
kan een grote bedreiging vormen voor het zelfbeeld van een groepslid.
Voldoet de autoriteit niet aan deze ‘vereisten’, dan heeft dit volgens Tyler
en Lind tot gevolg dat het betreffende groepslid de gebruikte procedure
als onrechtvaardig zal beschouwen. Onderzoek heeft uitgewezen dat de
mogelijkheid om de eigen mening en argumenten naar voren te kunnen
brengen en de gelegenheid die een partij krijgt om de eigen kant van het