Hoorn (Noord-Holland) - Alle Vestingsteden van Nederland

Hoorn (Noord-Holland) 5
Gedurende de 16e en 17e eeuw kende de stad haar grootste bloei, en
was Hoorn een van de steden die vertegenwoordigd was in de
Vereenigde Oostindische Compagnie. Ook de WIC (West-Indische
Compagnie), de Noordse Compagnie (of Compagnie van Spitsbergen),
de Admiraliteit van het Noorderkwartier, de Westfriese Munt
(afwisselend ook in Enkhuizen) en het College van Gecommitteerde
Raden van West-Friesland en het Noorderkwartier waren in Hoorn
gevestigd. Hoorn was daardoor de formele hoofdstad van het gebied
boven het IJ. Jan Pieterszoon Coen werd in Hoorn geboren. De
Hoornse schippers Jacob le Maire en Willem Cornelisz Schouten
rondden met de schepen Hoorn en Eendracht als eersten de zuidelijkste
punt van Zuid-Amerika, en noemden deze Kaap Hoorn.
De 18e eeuw kenmerkt zich in Hoorn door achteruitgang van de
economie. De havens waren verzand geraakt, de schepen voeren door
naar Amsterdam of naar de Zaandam waar, evenals in buurdorp
Oostzaan, de schepen gerepareerd en voornamelijk gebouwd werden.
Standbeeld van J.P. Coen op de Roode Steen Treurig dieptepunt vormde de Franse tijd, waarin Franse troepen in
Hoorn gelegerd waren. In deze periode werd ook het oude stadhuis aan
de Rode Steen afgebroken. Hoorn raakte in deze tijd (1795) ook zijn gewestelijke hoofdstadfuncties kwijt. Deze
kwamen ook niet meer terug: in 1810 werd Holland één provincie. Toen later Noord-Holland afgescheiden werd,
werd Haarlem de nieuwe hoofdstad.
Toch bloeide Hoorn in de 19e eeuw weer op. Het West-Friese platteland leverde steeds meer agrarische producten en
kaas, en die werden in of via Hoorn verhandeld. Hoorn was in die tijd de grootste kaasmarkt van Noord-Holland, en
ook de veemarkt was omvangrijk. Ook werden er in Hoorn scholen met een regionale functie gesticht, en was er een
arrondissementsrechtbank. Tevens werd Hoorn garnizoensstad en een belangrijk spoorwegknooppunt. Hoewel niet
formeel, werd Hoorn toch weer een functionele hoofdstad voor de regio, met alleen Alkmaar in een soortgelijke
functie voor het gebied boven het IJ. De stad Zaandam deed dienst als centrum voor de Zaanstreek en Purmerend
voor Waterland. Beide steden zijn ook niet zo groot als respectievelijk Hoorn en Alkmaar.
De gemeente Hoorn werd in 1966 aangewezen als groeikern (eerst industrialisatiekern), wat in 1985 afliep.
Sindsdien is Hoorn toch doorgegroeid. Hoorn huisvest veel forenzen, maar speelt zelf ook een belangrijke
werkgelegenheidsrol met in 2007 ca. 30.700 arbeidsplaatsen.
Herkomst naam Hoorn
Over de herkomst van de naam Hoorn - in oude spelling ook Hoern(e) of Hoirne - doen vele mythes de rondte. De
naam Hoorn is volgens oude Friese legenden afgeleid van de stiefzoon van koning Radboud, met de naam Hornus.
Andere verhalen dat de naam Hoorn afkomt van een uithangbord met een posthoorn, dat begin 14e eeuw aan een van
de etablissementen aan de Rode Steen hing. Een derde variant stelt dat de naam Hoorn afgeleid is van de hoornvorm
van de eerste havens. De schrijver van de 'Origo Civitatis Hornensis' (zie blz. 256, 'Uit de schemer van Hoorns
verleden') gaat ervan uit dat Hoorn van Damphoorn afgeleid is. Damphoorn is de middeleeuwse naam voor een kruid
waarvan men fluitjes kon maken; deze groeiden volop in het buitendijkse gebied van Hoorn. Kroniekschrijver Velius
verwerpt deze verklaring omdat er geen oude vermeldingen zijn waarin Hoorn nog Damphoorn genoemd wordt: De
name was van eersten af Hoorn: niet (behoudens beter oordeel) van het kruyt Damphoorn, als t'ghemeyne ghevoelen
van noch heden hout. Velius verwerpt ook de verklaring dat de naam van oorsprong Dampter Horn was: een buurt
van het dorp Dampten, waarvan het eerste deel na verdrinking van het dorp Dampten vervallen is.