Handreiking ketenhandhaving - Ketens & Netwerken

0.1 Ketenhandhaving als concept
Voor maatschappelijke activiteiten met volksgezondheids- of milieurisico’s in een brede betekenis
bestaan er wetten en regels om deze risico’s te beheersen. De huidige wetten en regels focussen
op inrichtingen; ze gelden bijvoorbeeld voor afvalproducerende bedrijven, afvaltransporteurs
en voor eindverwerkers van afval. In lijn hiermee is ook het toezicht op de naleving van de wetten
en regels vooral inrichtinggebonden; er zijn instanties die toezien op genoemde bedrijven,
(andere) instanties die toezien op genoemde transporteurs en (weer andere) instanties die zich
richten op genoemde verwerkers.
In toenemende mate beklijft het besef dat vooral inrichtinggebonden toezien op de naleving
van wetten en regels onvoldoende is. Er is dan namelijk te weinig (structureel) toezicht op de
momenten dat een stof van de ene naar de andere inrichting – schakel in de keten – gaat. En die
‘overdrachtsmomenten’ zijn belangrijk voor waar het uiteindelijk om gaat: het beheersen van
volksgezondheids- en/of milieurisico’s. Want wat bijvoorbeeld te denken van de mogelijkheid
dat een sloopbedrijf doet voorkomen alsof het asbest afvoert naar een daarvoor geëigende eindverwerker,
maar het asbest in de praktijk (deels) op illegale wijze laat verdwijnen omdat hiermee
kosten kunnen worden bespaard En accepteren we de mogelijkheid dat ondernemingen
die (meer schakels van) een keten beheersen, de verschillende toezichthouders en handhavers
waarmee zij te maken hebben tegen elkaar kunnen uitspelen omdat het ketentoezicht te weinig
gestructureerd is
Kortom: inrichtinggebonden toezicht en handhaving moeten in toenemende mate plaats vinden
in het kader van ketengericht toezicht en ketenhandhaving. Zodoende wordt het toezicht op overdrachtsmomenten
in ketens structureel van aard en treedt de overheid als eenheid naar buiten.
Meer informatie over het hoe en waarom van ketenhandhaving is opgenomen in het zogenoemde
Visiedocument Ketenhandhaving, gemaakt in opdracht van de VROM Inspectie. Het
Landelijk Overleg Milieuhandhaving (het LOM) onderschreef de conclusies en aanbevelingen uit
het visiedocument en baseerde er het Landelijk Handhavingsprogramma 2007 ‘Een schakel in het
samenspel’ op. In dit programma is de ontwikkeling van inrichting- naar ketengericht aangeduid
als van taak- naar probleemgericht: niet de taken van toezichthouders en handhavers zijn het
primaire vertrekpunt van de programmering, maar de milieu- en volksgezondheidsproblemen
waaraan toezichthouders en handhavers in oplossende zin een bijdrage leveren. Dit laatste is
eveneens de insteek van de professionalisering van de handhaving. Inmiddels publiceerde het
LOM het Landelijk Handhavingsprogramma 2007 ‘Schakelen naar ketenhandhaving’. Daarin stelt
het LOM ketenhandhaving als methode centraal. De prioriteiten uit het Landelijk Handhavingsprogramma
2005 – asbest, bouw- en sloopafval, dierlijke vetten en verboden consumentenvuurwerk
– laten volgens het LOM namelijk zien dat ketenhandhaving een goed antwoord is op
het feit dat bedrijven niet als losse schakels opereren maar een keten vormen waarbij de naleving
van milieuregels tussen twee schakels in vaak te wensen overlaat of moedwillig afwezig is.
Het LOM vindt het van groot belang om ketenhandhaving niet alleen voor genoemde landelijke
prioriteiten in te zetten, maar ook op andere terreinen in het leefmilieu. Bodemsanering is in
het Landelijk Handhavingsprogramma 2007 als nieuwe landelijke prioriteit opgenomen naast
de bestaande prioriteiten uit het programma 2005 die doorlopen. Het LOM hanteert in het programma
2007 verder een landelijke attenderingslijst van onderwerpen waarbij één of meer LOMpartners
op eigen initiatief en onder eigen verantwoordelijkheid aan ketenhandhaving werken:
export van afvalstoffen, AVI-bodemas, teerhoudend asfaltgranulaat (TAG), chemisch behandeld
hout, explosieven voor civiel gebruik en afval als meststof.
Handreiking ketenhandhaving – Versie 1.1