Talent

Talent ontwikkelen met wetenschap en techniek
talentontwikkeling die je als leerkracht als het ware cadeau krijgt wanneer je onderwijs geeft met wetenschap en
techniek. En ze liggen allemaal binnen het bereik van kinderen, ook van jonge kinderen en ook van kinderen in
het speciaal basis onderwijs.
Met al deze talenten die bevorderd kunnen worden, leent de context van wetenschap en techniek zich bijzonder
goed voor het bestuderen van ontluikend talent van kinderen. Welke gedrags- en denkmogelijkheden hebben
kinderen wel en niet, wat sluit aan bij hun zone van naaste ontwikkeling, hoe hangt dit samen met hun leeftijd
en met de ontwikkeling van hun hersenen Welke gewenste en ongewenste verschillen zijn er tussen kinderen
en de manier waarop het onderwijs hun talenten al dan niet ontwikkelt (denk bijvoorbeeld aan genderspecifieke
aspecten) Hoe bouwen kinderen inzicht op in een concreet verschijnsel vanuit hun waarnemen en handelen Hoe
generaliseert en stabiliseert dit inzicht zich Hoe drukken kinderen hun inzichten uit in woorden en in symbolische
representaties En wat is de invloed van het materiaal en andere kenmerken van de onderwijsleeromgeving Kunnen
alle kinderen excelleren Wat werkt bij hoogbegaafde kinderen Wat is mogelijk voor kinderen die speciale zorg
nodig hebben In dit gedeelte gaan we nader in op de theorie van talent en talentontwikkeling.
A2 Wat is talent
Wat bedoelen we eigenlijk met ‘excelleren’ en ‘talent’ Veel mensen denken dat talent een aangeboren eigenschap
is. Je hebt het, of je hebt het niet. En als je het hebt, dan komt het er vanzelf wel een keertje uit. Deze voorstelling
is te simpel. Wij sluiten nauw aan bij het kader van het onderzoeksprogramma TalentenKracht zoals dat door de
Groningse hoogleraar ontwikkelingspsychologie Paul van Geert namens dit consortium van onderzoekers is
opgeschreven (Van Geert, 2012; zie ook De Lange, 2010; Curious Minds Consortium, 2011). In overeenstemming
hiermee gaan wij er van uit dat talent niet zo’n latent aanwezige eigenschap is die ‘vanzelf’ wel een keertje ontbolstert,
maar dat het emergent is (Simonton, 1999). Of talent zich ontwikkelt, hangt sterk af van de omstandigheden.
Daardoor hebben talent en excellentie mede het karakter van een proces (Van Geert, 1998; Fischer & Bidell, 2006).
Natuurlijk spelen ook factoren mee die in de
persoon, in het kind zelf liggen. Dat zijn met
name een groot geloof in eigen kunnen, een
hoge leersnelheid, en sterke drijfveren om een
activiteit lang vol te houden. Een vuistregel is
dat het, zelfs als je veel aangeboren aanleg
hebt, tienduizend uur of tien jaar van oefenen
vergt om echte topprestaties te leveren. Wie minder aanleg heeft en gericht oefent, wordt misschien geen Mozart
of Einstein, maar zal het toch ver kunnen brengen. Dat is van groot belang omdat we in het onderwijs niet van
alle kinderen een Mozart kunnen maken, terwijl we ze wel in staat willen stellen het beste uit zichzelf te halen.
Talent is domeinspecifiek: het ontluikt en kan worden ontlokt in concrete interacties met concrete materialen in
concrete situaties. Talent is niet iets universeels, waarmee je elke uitdaging aankunt. Als je aanleg voor muziek
ver ontwikkeld is door Bach te spelen op het clavecimbel, dan betekent dit niet dat je ook goed kunt rappen of
aan een jazz improvisatie mee kunt doen. Een dokter met veel talent voor probleemoplossen kan een patiënt snel
onderzoeken en een juiste diagnose stellen, maar voor kortsluiting onder de motorkap van je auto ga je toch liever
naar een automonteur. De monteur wordt voortdurend geconfronteerd met concrete problemen in concrete auto’s,
en oefent zijn of haar aanleg voor het opsporen en oplossen van dit soort problemen voortdurend. Als je er aanleg
14