Talent

Talent ontwikkelen met wetenschap en techniek
A4 De empirische cyclus
In wetenschap en techniek begint bijna elke ontwikkeling met een vraag of een probleem. “Hoe werkt dat eigenlijk”
“Kan dat beter” Daarbij kijkt de onderzoeker, ontwerper of technicus nieuwsgierig, verwonderd of misschien juist
geërgerd naar iets in de materiële wereld.
De weg van verwondering naar oplossing of antwoord is in de werkelijkheid vaak lang en grillig. Er is geen vast
stappenplan dat je, wanneer je dit maar volgt, gegarandeerd bij het gewenste eindpunt brengt. Wel heeft de weg
een aantal herkenningspunten waar je vroeg of laat, en vaak meerdere malen, langs komt (Kemmers & Van Graft,
2007). Wanneer je deze vereenvoudigt en schematiseert ontstaat ‘de empirische cyclus’. Die cyclus kent twee
varianten. Als je vooral iets wilt weten of begrijpen, volg je de onderzoekscyclus. Als je een probleem wilt oplossen
door iets (nieuws) te maken, volg je de ontwerpcyclus.
Onderzoekers en ontwerpers zijn er niet in de eerste plaats op uit om veel te
leren. Ze willen problemen oplossen, vragen beantwoorden. Dat staat centraal,
maar het leidt geen twijfel dat het proces ook leerzaam is. De empirische cyclus
is een goed model om krachtige leeromgevingen te ontwikkelen. ‘Onderzoekend
en ontwerpend leren’ is de didactiek die hierbij hoort. Met onderzoekend en
ontwerpend leren bereid je kinderen goed voor op de wereld van wetenschap
en techniek, en kun je de talenten van kinderen op een veelzijdige manier
aanspreken en ontwikkelen (Van Keulen & Oosterheert, 2011).
In onderzoekend en ontwerpend leren gaat het niet in de eerste plaats om de
oplossing van het probleem of het antwoord op de vraag. Het gaat om leren,
om talentontwikkeling. Dat heeft een aantal consequenties. Je kunt
kinderen uitdagen met vragen en problemen waar allang een oplossing voor
is, maar waarvan je weet dat de weg er naar toe erg leerzaam is. Als leraar of
begeleider kun je je inhoudelijk voorbereiden en kinderen meer steun bieden
dan wanneer werkelijk niemand weet hoe het moet. Zo kun je het leerproces
effectiever en efficiënter maken.
Een gevaar is dat je je in je begeleiding te veel laat beïnvloeden door ‘het
goede antwoord’. De kunst is om leerlingen in een authentieke empirische
cyclus te brengen, waarin zij hun eigen vragen stellen en proberen te beantwoorden.
Wanneer kinderen vragen: “Is het zo goed”, dan gaat er eigenlijk
iets mis. Kinderen zijn hun eigen opdrachtgever. Ze beantwoorden hun eigen
vraag en hebben zelf (bewust of nog onbewust) criteria opgesteld waar de
oplossing aan moet voldoen. Ze weten dus zelf of ‘het’ zo goed is. Als begeleider
speel je eigenlijk een rol, namelijk die van de meer ervaren, maar net
zo goed op dit specifieke terrein onwetende collega, of belanghebbende, of
geïnteresseerde leek. Dat is een leuke maar ook lastige rol!
De basiscyclus van het ontwerpen volgens
Roozenburg en Eekel
Het gaat er dus om dat je de kinderen helpt hun eigen empirische cyclus te
doorlopen. Op enig moment moet er een onderzoeksvraag of een ontwerpprobleem
geformuleerd worden. Ergens in het proces moeten uitkomsten
18