Onderwijs: secundair onderwijs - Vlhora

ONDERWIJSVISITATIE
Onderwijs: secundair onderwijs
Een onderzoek naar de kwaliteit van de professioneel gerichte
bacheloropleiding in het Onderwijs: secundair onderwijs aan de
Vlaamse hogescholen
Vlaamse Hogescholenraad
19 december 2007

De onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs
Wolvengracht 38/2
1000 Brussel
tel.: 02 211 41 90
info@vlhora.be
Exemplaren van dit rapport kunnen tegen betaling verkregen worden
op het VLHORA-secretariaat.
Het rapport is ook elektronisch beschikbaar op
http://www.vlhora.be/visitaties en accreditatie/visitatierapporten.htm
Wettelijk depot: D/2007/8696/9

voorwoord
De visitatiecommissie brengt met dit rapport verslag uit over haar oordelen en de daaraan ten grondslag liggende
motivering, conclusies en aanbevelingen die resulteren uit het onderzoek dat zij heeft verricht naar de
onderwijskwaliteit van de professioneel gerichte bacheloropleiding in het Onderwijs: secundair onderwijs in
Vlaanderen.
De visitatiecommissie heeft hierbij de vernieuwde visitatieprocedure Handleiding onderwijsvisitaties VLIR-
VLHORA (februari 2005) gevolgd, waarbij zij niet enkel aanbevelingen en suggesties formuleert in het kader van
de continue kwaliteitsverbetering van het hoger onderwijs, maar ook een oordeel geeft in het kader van de
accreditatie van de opleiding.
De visitatie en dit rapport passen in de werkzaamheden van de hogescholen en van de Vlaamse
Hogescholenraad (VLHORA) met betrekking tot de kwaliteitszorg van het hogescholenonderwijs, zoals bepaald in
artikel 93 van decreet van 4 april 2003 betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs.
Met dit rapport wordt de bredere samenleving geïnformeerd over de wijze waarop de hogescholen en meer
bepaald de betrokken opleiding omgaat met de kwaliteit van haar onderwijs. Toch is het rapport in de eerste
plaats bedoeld voor de hogeschool die de opleiding aanbiedt. Op basis van de bevindingen van het rapport kan
de hogeschool nu en in de nabije toekomst actie nemen om de kwaliteit van het onderwijs in de opleiding te
handhaven en verder te verbeteren. De lezer moet er zich echter terdege bewust van zijn dat het rapport slechts
een momentopname biedt van het onderwijs in de opleiding en dat de rapportering van de visitatiecommissie
slechts één fase is in het proces van kwaliteitszorg.
De VLHORA dankt allen die meegewerkt hebben aan het welslagen van dit proces van zelfevaluatie en visitatie.
De visitatie was niet mogelijk geweest zonder de inzet van al wie binnen de hogeschool betrokken was bij de
voorbereiding en de uitvoering ervan. Tevens is de VLHORA dank verschuldigd aan de voorzitter, de leden en de
secretarissen van de visitatiecommissie voor de betrokkenheid en deskundige inzet waarmee zij hun opdracht
hebben uitgevoerd.
Ann Verreth
secretaris-generaal
Bert Hoogewijs
voorzitter

inhoudsopgave
voorwoord........................................................................................................................................................... 3
inhoudsopgave ................................................................................................................................................... 4
deel 1.................................................................................................................................................................. 7
Hoofdstuk 1 De Onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs ........................................................... 9
1.1 Inleiding ............................................................................................................................................ 9
1.2 De betrokken opleidingen ................................................................................................................. 9
1.3 De visitatiecommissie ..................................................................................................................... 10
1.3.1 Samenstelling....................................................................................................................... 10
1.3.2 Taakomschrijving ................................................................................................................. 12
1.3.3 Werkwijze ............................................................................................................................. 12
1.3.4 Oordeelsvorming .................................................................................................................. 14
1.4 Indeling van het rapport .................................................................................................................. 14
Hoofdstuk 2 Het domeinspecifieke referentiekader Onderwijs: secundair onderwijs................................ 15
2.1 Inleiding .......................................................................................................................................... 15
2.2 Domeinspecifieke competenties ..................................................................................................... 15
2.2.1 Gehanteerde input................................................................................................................ 15
2.2.2 Domeinspecifieke competenties........................................................................................... 16
2.2.3 Trends en internationale ontwikkelingen .............................................................................. 19
Hoofdstuk 3 De opleidingen in vergelijkend perspectief ........................................................................... 21
Onderwerp 1 Doelstellingen van de opleiding....................................................................................... 22
Facet 1.1 Niveau en oriëntatie ........................................................................................................ 22
Facet 1.2 Domeinspecifieke eisen................................................................................................... 23
Onderwerp 2 Programma ..................................................................................................................... 23
Facet 2.1 Relatie doelstelling en inhoud.......................................................................................... 23
Facet 2.2 Eisen professionele en academische gerichtheid............................................................ 24
Facet 2.3 Samenhang ..................................................................................................................... 24
Facet 2.4 Studieomvang ................................................................................................................. 25
Facet 2.5 Studielast......................................................................................................................... 25
Facet 2.6 Afstemming vormgeving - inhoud .................................................................................... 25
Facet 2.7 Beoordeling en toetsing................................................................................................... 26
Facet 2.8 Masterproef .....................................................................................................................26
Facet 2.9 Toelatingsvoorwaarden ................................................................................................... 26
Onderwerp 3 Inzet van personeel......................................................................................................... 27
Facet 3.1 Kwaliteit personeel .......................................................................................................... 27
Facet 3.2 Eisen professionele gerichtheid....................................................................................... 27
Facet 3.3 Kwantiteit personeel ........................................................................................................ 28
Onderwerp 4 Voorzieningen ................................................................................................................. 28
Facet 4.1 Materiële voorzieningen .................................................................................................. 28
Facet 4.2 Studiebegeleiding............................................................................................................ 29
Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg....................................................................................................... 30
Facet 5.1 Evaluatie resultaten......................................................................................................... 30
Facet 5.2 Maatregelen tot verbetering............................................................................................. 30
Facet 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld ................................. 31
Onderwerp 6 Resultaten ....................................................................................................................... 31
Facet 6.1 Gerealiseerd niveau ........................................................................................................ 31
Facet 6.2 Onderwijsrendement ....................................................................................................... 31

Hoofdstuk 4 Vergelijkende tabel kwaliteitsaspecten................................................................................. 33
deel 2................................................................................................................................................................ 37
Hoofdstuk 1 Arteveldehogeschool............................................................................................................ 39
Bijzonder kwaliteitskenmerk ................................................................................................. 78
Hoofdstuk 2 EHSAL, Europese Hogeschool Brussel ............................................................................... 83
Hoofdstuk 3 Erasmushogeschool Brussel .............................................................................................. 131
Bijzonder kwaliteitskenmerk ............................................................................................... 177
Hoofdstuk 4 Groep T - Leuven Hogeschool ........................................................................................... 181
Bijzonder kwaliteitskenmerk ............................................................................................... 224
Hoofdstuk 5 Hogeschool Antwerpen ...................................................................................................... 233
Hoofdstuk 6 Hogeschool Gent................................................................................................................ 277
Hoofdstuk 7 Hogeschool West-Vlaanderen............................................................................................ 317
Hoofdstuk 8 Karel de Grote-Hogeschool – Katholieke Hogeschool Antwerpen ..................................... 361
Hoofdstuk 9 Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende.......................................................................... 401
Hoofdstuk 10 Katholieke Hogeschool Kempen ........................................................................................ 441
Hoofdstuk 11 Katholieke Hogeschool Leuven .......................................................................................... 487
Hoofdstuk 12 Katholieke Hogeschool Limburg......................................................................................... 521
Hoofdstuk 13 Katholieke Hogeschool Mechelen ...................................................................................... 567
Hoofdstuk 14 Katholieke Hogeschool Sint-Lieven.................................................................................... 617
Hoofdstuk 15 Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen .................................................................. 655
Hoofdstuk 16 Plantijnhogeschool – Hogeschool van de Provincie Antwerpen ......................................... 713
Hoofdstuk 17 Provinciale Hogeschool Limburg ........................................................................................ 753
Hoofdstuk 18 XIOS Hogeschool Limburg................................................................................................. 793
Bijzonder kwaliteitskenmerk ............................................................................................... 832
bijlagen ........................................................................................................................................................... 839
bijlage 1 Curriculum vitae van de commissieleden ........................................................................... 841
bijlage 2 Onafhankelijkheidsverklaringen van de commissieleden ................................................... 845
bijlage 3 Bezoekschema's ................................................................................................................ 893
bijlage 4 Lijst van afkortingen en letterwoorden ............................................................................... 895
| 5

6 |

deel 1
algemeen deel
| 7

8 | Onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs

Hoofdstuk 1 De Onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs
1.1 Inleiding
In dit rapport brengt de visitatiecommissie verslag uit van haar bevindingen over de onderwijskwaliteit van de
professioneel gericht bacheloropleiding Onderwijs: secundair onderwijs, die zij in 2006-2007 in opdracht van de
Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA) heeft onderzocht.
Dit initiatief past in de werkzaamheden van de hogescholen en van de VLHORA met betrekking tot de
kwaliteitszorg van het hogescholenonderwijs, zoals bepaald in artikel 93 van het decreet van de Vlaamse
Gemeenschap van 4 april 2003 betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen.
1.2 De betrokken opleidingen
De opleiding Onderwijs: secundair onderwijs wordt door 18 hogescholen aangeboden. De visitatiecommissie
bezocht op:
- 5, 6 en 7 februari 2007 Arteveldehogeschool
- 16, 17 en 18 mei 2006 EHSAL – Europese Hogeschool Brussel
- 24, 25 en 26 april 2006 Erasmushogeschool Brussel
- 13, 14 en 15 november 2006 Groep-T Leuven Hogeschool
- 12, 13 en 14 februari 2007 Hogeschool Antwerpen
- 13, 14 en 15 november 2006 Hogeschool Gent
- 18, 19 en 20 december 2006 Hogeschool West-Vlaanderen
- 11, 12 en 13 december 2006 Karel de Grote-hogeschool – Katholieke Hogeschool Antwerpen
- 25, 26 en 27 oktober 2006 Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende
- 13, 14 en 15 december Katholieke Hogeschool Kempen
- 26, 27 en 28 maart 2007 Katholieke Hogeschool Leuven
- 17, 18 en 19 mei 2006 Katholieke Hogeschool Limburg
- 16, 17 en 18 oktober 2006 Katholieke Hogeschool Mechelen
- 29, 30 november en 1 december 2006 Katholieke Hogeschool Sint-Lieven
- 5, 6 en 7 maart 2007 Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen
- 26, 27 en 28 maart 2007 Plantijnhogeschool – Hogeschool van de Provincie Antwerpen
- 24, 25 en 26 januari 2007 Provinciale Hogeschool Limburg
- 9, 10 en 11 oktober 2006 XIOS Hogeschool Limburg
Onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs | 9

1.3 De visitatiecommissie
1.3.1 Samenstelling
De visitatiecommissie is samengesteld conform de procedure van de Handleiding onderwijsvisitaties VLIR-
VLHORA, februari 2005. Meer in het bijzonder werden de richtlijnen van de Erkenningscommissie Hoger
Onderwijs met betrekking tot de onafhankelijkheid van de commissieleden 1 opgevolgd. De visitatiecommissie is
samengesteld door het bestuursorgaan van de VLHORA in zijn vergadering van 9 december 2005.
Gezien het aantal betrokken hogescholen werden vier deelcommissies samengesteld.
De visitatiecommissie:
Deelcommissie 1: commissie die de Arteveldehogeschool, de Hogeschool Gent, de Hogeschool West-
Vlaanderen en de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende bezocht heeft.
Voorzitter en domeindeskundige:
Valere Schodts
Onderwijsdeskundige: Geert Kelchtermans (Katholieke Hogeschool Brugge
Oostende en Hogeschool West-Vlaanderen)
Onderwijsdeskundige:
Joost Lowyck (Arteveldehogeschool en Hogeschool Gent)
Domeindeskundige:
Kees Freriks
Domeindeskundige:
Rita Rymemans
Student:
Laurent Genin (Arteveldehogeschool en Hogeschool Gent)
Student:
Tom Vuchelen (Hogeschool West- Vlaanderen)
Deelcommissie 2: commissie die de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven, de Katholieke Hogeschool Zuid-West-
Vlaanderen, de Hogeschool Antwerpen, de Karel de Grote-Hogeschool en de Plantijnhogeschool bezocht heeft.
Voorzitter en domeindeskundige:
Onderwijsdeskundige:
Domeindeskundige:
Domeindeskundige:
Student:
Student:
Kristien Arnouts
Jos Willems
Maggy Nelissen
Jan Vermeylen
Sophie Onderdonck (Katholieke Hogeschool Sint-Lieven en
Karel de Grote hogeschool)
Tim Bracke (Hogeschool Antwerpen, Plantijnhogeschool,
Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen)
1
De richtlijnen met betrekking tot de onafhankelijkheid van de visitatieleden zijn opgenomen in het ‘besluit van de
Erkenningscommisie Hoger Onderwijs tot vaststelling van criteria voor bekrachtiging van de samenstelling van
visitatiecommissies voorgesteld door de VLIR en de VLHORA van 20 oktober 2004’, dat geldt voor de beslissingen tot
samenstelling van visitatiecommissies getroffen vanaf 31 december 2004.
10 | Onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs

Deelcommissie 3: commissie die de Erasmushogeschool, de EHSAL – Europese Hogeschool Brussel, de
Katholieke Hogeschool Mechelen en de GroepT – Leuven Hogeschool bezocht heeft
Voorzitter en domeindeskundige:
Onderwijsdeskundige:
Domeindeskundige:
Domeindeskundige:
Student:
Romain Decambray
Ineke Wolfhagen
Camiel Waeyaert
Eliane Van Alboom
Karen Van Lancker
Deelcommissie 4: commissie die de Provinciale hogeschool Limburg, de Katholieke Hogeschool Limburg, de
Katholieke Hogeschool Kempen, de Katholieke Hogeschool Leuven en de XIOS Hogeschool Limburg bezocht
heeft
Voorzitter en onderwijsdeskundige:
Domeindeskundige:
Domeindeskundige:
Domeindeskundige:
Student:
Student:
Nadine Engels
Maarten Anthonise
Diane Spilthioorn
Marc Debusschere
Christophe De Jaeghere (Katholieke Hogeschool Kempen,
Katholieke Hogeschool Leuven, XIOS Hogeschool Limburg)
Tom Vuchelen (Provinciale Hogeschool Limburg, Katholieke
Hogeschool Limburg)
Voor een kort curriculum vitae van de commissieleden, zie bijlage 1.
Indien een commissielid omwille van persoonlijke redenen niet kon deelnemen aan een (gedeelte van een)
visitatiebezoek, werden diens aandachtspunten behandeld door de andere leden van de visitatiecommissie,
eventueel steunend op de vragen en opmerkingen die het commissielid tijdens vroegere bezoeken aangebracht
had.
Vanuit de VLHORA werden een coördinator en zes secretarissen aangesteld. Voor de visitatie van de opleiding
Onderwijs: secundair onderwijs waren dit:
Coördinator:
Christiane Vanvinckenroye
Secretaris(sen):
Arteveldehogeschool
EHSAL – Europese Hogeschool Brussel
Erasmushogeschool Brussel
Groep-T Leuven Hogeschool
Hogeschool Gent
Hogeschool West-Vlaanderen
Karel de Grote-hogeschool – Katholieke Hogeschool Antwerpen
Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende
Katholieke Hogeschool Kempen
Katholieke Hogeschool Leuven
Lucia Van Hoof
Walter Vanlerberghe
Walter Vanlerberghe
Walter Vanlerberghe
Lucia Van Hoof
Lucia Van Hoof
Sofie Landuyt
Lucia Van Hoof
Lucia Van Hoof
Winfried Flapper
Onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs | 11

Katholieke Hogeschool Limburg
Katholieke Hogeschool Mechelen
Katholieke Hogeschool Sint-Lieven
Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen
Plantijnhogeschool – Hogeschool van de Provincie Antwerpen
Provinciale Hogeschool Limburg
XIOS Hogeschool Limburg
Cees Van Der Klip / Christiane
Vanvinckenroye
Walter Vanlerberghe
Lucia Van Hoof
Walter Vanlerberghe
Floris Lammens
Floris Lammens
Christiane Vanvinckenroye
1.3.2 Taakomschrijving
De commissie geeft op basis van het zelfevaluatierapport van de opleiding en de gesprekken ter plaatse:
- een oordeel over de onderwerpen en facetten uit het accreditatiekader van de NVAO;
- een integraal oordeel over de opleiding;
- suggesties om waar mogelijk te komen tot kwaliteitsverbetering.
Op aanvraag van de opleiding geeft de commissie een beoordeling van de voorgedragen bijzondere
kwaliteitskenmerken. De beoordeling van het bijzonder kwaliteitskenmerk heeft geen invloed op de globale
beoordeling van de opleiding en het accreditatiebesluit van de NVAO.
1.3.3 Werkwijze
De visitatie van de opleiding Onderwijs: secundair onderwijs aan de hogescholen gebeurde conform de werkwijze
zoals die is vastgelegd in de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR-VLHORA, februari 2005.
Voor de beschrijving van de werkwijze van de visitatiecommissie worden vier fasen onderscheiden.
- fase 1, de installatie van de commissie;
- fase 2, de voorbereiding;
- fase 3, het visitatiebezoek;
- fase 4, de schriftelijke rapportering.
Fase 1
De installatie van de visitatiecommissie
Op 22 februari 2006 werd de commissie officieel geïnstalleerd.
De installatievergadering stond in het kader van een kennismaking, een gedetailleerde bespreking van het
visitatieproces aan de hand van de Handleiding Onderwijsvisitaties VLIR-VLHORA, februari 2005 en een
toelichting van het ontwerp van domeinspecifieke referentiekader. Daarnaast werden een aantal praktische
afspraken gemaakt, onder meer met betrekking tot het bezoekschema, de bezoekdagen en de te lezen
eindwerken en/of stageverslagen.
12 | Onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs

Fase 2
De voorbereiding
De commissie heeft een domeinspecifiek referentiekader voor de opleiding opgesteld en aan de opleidingen
bezorgd.
Elk commissielid heeft het zelfevaluatierapport en de bijlagen bestudeerd, de geselecteerde eindwerken gelezen
en haar argumenten, vragen en voorlopig oordeel vastgelegd in een checklist, waarvan de secretaris een
synthese heeft gemaakt. De synthese werd uitvoerig besproken en beargumenteerd door de commissieleden. Op
basis van de bespreking en de door de commissieleden opgestuurde vragenlijsten, inventariseerde de secretaris
kernpunten en prioriteiten voor de gesprekken en het materialenonderzoek bij de visitatie.
Fase 3
Het visitatiebezoek
De VLHORA heeft een bezoekschema ontwikkeld dat desgevallend aangepast werd aan de specifieke situatie
van de opleiding. De bezoekschema’s werden opgenomen als bijlage 3. Tijdens de visitatie werd gesproken met
een representatieve vertegenwoordiging van alle geledingen die bij de opleiding betrokken zijn. Tijdens de
visitatie werd bijkomend informatiemateriaal bestudeerd en werd een bezoek gebracht aan de instelling met het
oog op de beoordeling van de accommodaties en de voorzieningen voor de studenten. Tijdens de visitatie werd
voor de verdere bevraging gebruik gemaakt van de synthese van de checklist en de vragenlijsten.
Binnen het bezoekprogramma werden een aantal overlegmomenten voor de commissieleden voorzien om de
bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen)oordelen. Na de
gesprekken met de vertegenwoordigers van de opleiding hebben de visitatieleden hun definitief (tussen)oordeel
per facet en per onderwerp gegeven.
Op het einde van het visitatiebezoek heeft de voorzitter een korte mondelinge rapportering gegeven van de
ervaringen en bevindingen van de commissie, zonder expliciete en inhoudelijk waarderende oordelen uit te
spreken.
Fase 4
De schriftelijke rapportering
De secretaris heeft in samenspraak met de voorzitter en de commissieleden, op basis van het
zelfevaluatierapport, de checklisten en de motiveringen een ontwerp opleidingsrapport opgesteld. Het
ontwerprapport geeft per onderwerp en per facet het oordeel en de motivering van de commissie weer. Daarnaast
werden - waar wenselijk en/of noodzakelijk - aandachtspunten en eventuele aanbevelingen voor verbetering
geformuleerd.
Het ontwerp opleidingsrapport werd aan de hogescholen gezonden voor een reactie. De reactie van de opleiding
op het ontwerp opleidingsrapport werd door de commissie in een slotvergadering besproken. De commissie
stelde ook een vergelijkend gedeelte op. Hierin worden de belangrijkste conclusies en aanbevelingen van de
visitatie vergelijkenderwijs weergegeven.
Onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs | 13

In een aantal gevallen leidde de reactie van de opleiding tot een aanvullend bezoek door (een afvaardiging van)
de visitatiecommissie om de nieuwe informatie verder te verifiëren. De resultaten van het aanvullende bezoek
aan de betrokken opleiding werden door de voltallige commissie besproken.
Het vergelijkende deel werd samen met het antwoord van de commissie op de reacties van de opleidingen en het
definitieve opleidingsrapport aan de hogescholen toegezonden.
Het vergelijkende deel en de opleidingsrapporten werden samengebracht in het voorliggende visitatierapport van
de professioneel gerichte bacheloropleiding Onderwijs: secundair onderwijs , dat op 19 december 2007
gepubliceerd werd.
1.3.4 Oordeelsvorming
De commissie legt in een eerste fase een oordeel per facet vast. Daarna legt de commissie een oordeel per
onderwerp vast op basis van de oordelen van de facetten die van het onderwerp deel uitmaken.
In de oordelen per onderwerp wordt steeds een overzicht gegeven van de oordelen per facet. In geval van een
compensatie van facetten, wordt het oordeel op onderwerpniveau gevolgd door een motivering en aangevuld met
de weging die de commissie hanteerde in de oordeelsvorming op onderwerpniveau. In de overige gevallen wordt
voor de motivering van het oordeel op onderwerpniveau verwezen naar de argumentatie bij de facetten.
De oordelen per facet en per onderwerp hebben betrekking op alle locaties, afstudeerrichtingen en varianten.
Daar waar er een onderscheid in het oordeel per afstudeerrichting en/of locatie en/of variant nodig is, wordt dit
aangegeven in het rapport.
De commissie houdt in haar beoordeling rekening met accenten die de opleiding eventueel zelf legt, met het
domeinspecifieke referentiekader en met de benchmarking ten opzichte van de gelijkaardige opleidingen in
andere instellingen van hoger onderwijs.
Alle oordelen en wegingen volgen de beslisregels zoals geformuleerd in de Handleiding onderwijsvisitaties
VLIR|VLHORA van februari 2005. Op het niveau van de facetten volgen de oordelen een vierpuntenschaal:
‘onvoldoende’, ‘voldoende’, ‘goed’ en ‘excellent’. Op het niveau van de onderwerpen en op het niveau van de
opleiding in haar geheel geeft de commissie een antwoord op de vraag of er in de opleiding voor dit onderwerp
voldoende generieke kwaliteitswaarborgen aanwezig zijn. Hierbij kan het oordeel ‘voldoende’ of ‘onvoldoende’
luiden.
1.4 Indeling van het rapport
Het rapport bestaat uit twee delen. In het eerste deel, hoofdstuk 2, beschrijft de visitatiecommissie het
domeinspecifiek referentiekader op basis waarvan zij de gevisiteerde opleidingen heeft beoordeeld. In hoofdstuk
3 worden de belangrijkste conclusies en bevindingen van de commissie per thema vergelijkenderwijs
weergegeven en tot slot worden in hoofdstuk 4 de toegekende scores in tabelvorm samengevat.
In het tweede deel van het rapport brengt de commissie verslag uit over de gevisiteerde opleidingen. Voor elke
afzonderlijke hogeschool en dus voor elke afzonderlijk gevisiteerde opleiding kan u een deelrapport terugvinden.
De deelrapporten bevatten de aanbevelingen die de commissie doet ten aanzien van elke afzonderlijke
hogeschool en zijn gemakshalve geordend naar alfabetische volgorde van de benaming van de hogescholen.
14 | Onderwijsvisitatie Onderwijs: secundair onderwijs

Hoofdstuk 2 Het domeinspecifieke referentiekader Onderwijs: secundair onderwijs
2.1 Inleiding
Voor iedere (groep van) opleiding(en) wordt een domeinspecifiek referentiekader ontwikkeld dat door de
commissie gebruikt wordt bij de beoordeling van opleidingen. De visitatiecommissie is verantwoordelijk voor de
opmaak van het domeinspecifiek referentiekader. De VLHORA als evaluatieorgaan geeft de procedure 1 aan voor
de opstelling ervan.
Het referentiekader is niet bedoeld om een ideale opleiding te schetsen. Respect voor de eigenheid van een
opleiding en voor de diversiteit binnen eenzelfde opleiding over de instellingen heen, veronderstelt immers dat in
de eerste plaats wordt nagegaan of elke opleiding erin slaagt haar eigen doelstellingen te realiseren en dit zowel
inhoudelijk als procesmatig. Dit belet niet dat wordt nagegaan of elke opleiding aan een aantal minimumeisen
voldoet, die aan de betreffende opleiding worden gesteld vanuit het vakgebied en/of de relevante beroepspraktijk.
2.2 Domeinspecifieke competenties
2.2.1 Gehanteerde input
Referentiekaders van de opleidingen:
Op associatieniveau
- Associatie Universiteit Gent
Op hogeschoolniveau
- Arteveldehogeschool
- Erasmushogeschool Brussel
- Europese Hogeschool Brussel
- Groep T-Leuven Hogeschool
- Hogeschool Antwerpen
- Hogeschool Gent
- Hogeschool West-Vlaanderen
- Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen
- Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende
- Katholieke Hogeschool Kempen
- Katholieke Hogeschool Leuven
- Katholieke Hogeschool Limburg
- Katholieke Hogeschool Mechelen
- Katholieke Hogeschool Sint-Lieven
- Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen
- Plantijn-Hogeschool van de Provincie Antwerpen
- Provinciale Hogeschool Limburg
- XIOS Hogeschool Limburg
1
De procedure voor het opstellen van het domeinspecifiek referentiekader is beschikbaar op de website van de VLHORA
www.vlhora.be onder de rubriek visitatie & accreditatie.
Domeinspecifiek referentiekader | 15

Wettelijke bronnen
- Besluit van de Vlaamse regering betreffende de beroepsprofielen van de leraren (29 september 1998)
- Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren (29 september 1998)
Brondocumenten onderschreven door het werkveld
- Eindtermen secundair onderwijs (in ontwikkeling voor ASO)
- Beroepsprofielen TSO/BSO - Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen
- Evaluatie van de lerarenopleiding 2000-2001 Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Departement
Onderwijs
- Voorontwerp van decreet betreffende lerarenopleiding in Vlaanderen en Memorie van Toelichting – versie 9
januari 2006
- Bekwaamheidseisen lerarenopleiding Nederland Voortgezet Onderwijs - Beroepsonderwijs en
- Volwasseneducatie
- Europese Commissie (2004). Common European principles for Teacher Competences and Qualifications.
Brussel, Europese Commisie)
2.2.2 Domeinspecifieke competenties
De decretale regelgeving rondom de basiscompetenties van de lerarenopleiding secundair onderwijs is de laatste
jaren regelmatig ter discussie gesteld.
In september 1998 werd het Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren
goedgekeurd. In 2000-2001 liet de toenmalige minister bevoegd voor Onderwijs een evaluatie van de
lerarenopleiding uitvoeren, ook omtrent de basiscompetenties. De besprekingen leidden tot een ontwerp van
besluit. In dit ontwerpbesluit werden de volgende competenties toegevoegd: taalvaardigheid, gelijke kansen, ICT
en participatie. Dit ontwerpbesluit kreeg echter een negatief advies van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR), werd
niet ter definitieve goedkeuring voorgelegd aan de Vlaamse regering maar wel gecommuniceerd naar de
departementen lerarenopleiding met de toelichting dat dit als een geactualiseerde leidraad kon worden gebruikt.
Ondertussen is een voorontwerp van decreet betreffende de lerarenopleiding beschikbaar, versie 9 januari 2006.
In dit voorontwerp van decreet en in de memorie van toelichting wordt uitdrukkelijk gewezen op de noodzaak van
aanpassing van de basiscompetenties aan een aantal actuele verzuchtingen. Recente ontwikkelingen in de
samenleving, die de aard van het onderwijs en dus ook de professionaliteit van de leraar beïnvloeden, moeten
ook in de lerarenopleiding aanwezig zijn.
Zo is de taalvaardigheid van leraren van fundamenteel belang omdat zij het zijn die de aankomende generaties
moeten vormen in het correct en hoogstaand gebruik van algemeen Nederlands.
Ook de meertaligheid en de specifieke eisen van het onderwijs in een grootstedelijke context moeten zichtbaar
worden in basiscompetenties en curricula. De curricula zullen ook meer aandacht moeten geven aan zorg,
interculturaliteit en een confrontatie van de student met meer diverse onderwijscontexten (bijvoorbeeld niet alleen
stage in ASO-scholen , maar ook in TSO- en BSO-scholen).
Ook de VLOR en de VLHORA wijzen in hun advies op de belangrijke rol van competenties op het vlak van
leerzorg, van communicatie met ouders, respect voor een cultuur van participatie, voeling hebben met de brede
maatschappelijke omgeving, omgaan met diversiteit en keuzebegeleiding.
Aangezien momenteel het besluit van 29 september 1998 nog steeds van kracht is, heeft de commissie bij de
bepaling van de gemeenschappelijke domeinspecifieke competenties zich laten leiden door dit besluit.
16 | Domeinspecifiek referentiekader

Gemeenschappelijke domeinspecifieke competenties1
Functioneel geheel 1: De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen
- Vaardigheid 1.1: De beginsituatie van de leerlingen en de leergroep achterhalen
- Vaardigheid 1.2: Doelstellingen kiezen en formuleren
- Vaardigheid 1.3: De leerinhouden selecteren
- Vaardigheid 1.4: De leerinhouden structureren en vertalen in opdrachten
- Vaardigheid 1.5: Een aangepaste methodische aanpak en groeperingvormen bepalen
- Vaardigheid 1.6: In teamverband leermiddelen kiezen en aanpassen
- Vaardigheid 1.7: Realiseren van een adequate leeromgeving
- Vaardigheid 1.8: Observatie/evaluatie voorbereiden
- Vaardigheid 1.9: Observeren/proces en product evalueren
- Vaardigheid 1.10: De heterogeniteit van de B-groep in kaart brengen met behulp van de CLB’s
- Vaardigheid 1.11: Diverse programmalijnen kunnen aanbieden voor overgang naar de A-groep en voor
vormen van voorbereiding op een beroepskwalificatie
- Vaardigheid 1.12: Opzetten van leer- en ontwikkelingsprocessen vanuit een vakoverschrijdende invalshoek
- Vaardigheid 1.13: Evalueren met het oog op integratie in het arbeidsproces
- Vaardigheid 1.14: Leerlingen begeleiden bij het realiseren van de geïntegreerde proef
- Vaardigheid 1.15: Leerling-stagiairs begeleiden
- Vaardigheid 1.16: Adequaat omgaan met de heterogeniteit van de leerlingenpopulatie in het BSO
Functioneel geheel 2: De leraar als opvoeder
- Vaardigheid 2.1: In overleg een positief leefklimaat creëren voor de leerlingen in klasverband en op school
- Vaardigheid 2.2: De emancipatie van de leerlingen bevorderen
- Vaardigheid 2.3: Door attitudevorming leerlingen op individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie
voorbereiden
- Vaardigheid 2.4: Actuele maatschappelijke ontwikkelingen hanteren in een pedagogische context
- Vaardigheid 2.5: Adequaat omgaan met leerlingen in sociaal-emotionele probleemsituaties en met leerlingen
met gedragsmoeilijkheden
- Vaardigheid 2.6: Het fysiek welzijn van de leerlingen bevorderen
- Vaardigheid 2.7: Omgaan met meerderjarige leerlingen
Functioneel geheel 3: De leraar als inhoudelijk expert
- Vaardigheid 3.1: Basiskennis beheersen en recente evoluties i.v.m. domeinspecifieke kennis en
vaardigheden opvolgen
- Vaardigheid 3.2: De verworven domeinspecifieke kennis en vaardigheden aanwenden
- Vaardigheid 3.3: Het eigen vormingsaanbod situeren en integreren in het geheel van het onderwijsaanbod en
de structuur van het onderwijs
Functioneel geheel 4: De leraar als organisator
- Vaardigheid 4.1: Een gestructureerd werkklimaat bevorderen
- Vaardigheid 4.2: Een soepel en efficiënt les- en dagverloop creëren, passend in een tijdsplanning
- Vaardigheid 4.3: Op correcte wijze administratieve taken uitvoeren
- Vaardigheid 4.4: Een stimulerende, veilige en werkbare klasruimte creëren, rekening houdend met de
veiligheid van de leerlingen
1
Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren (29 september 1998) – leraar
secundair onderwijs groep1
Domeinspecifiek referentiekader | 17

Functioneel geheel 5: De leraar als innovator – de leraar als ondezoeker
- Vaardigheid 5.1: Vernieuwende elementen aanwenden en aanbrengen
- Vaardigheid 5.2: Kennisnemen van toegankelijke resultaten van onderwijsonderzoek rond de eigen praktijk
- Vaardigheid 5.3: Het eigen functioneren bevragen en bijsturen
Functioneel geheel 6: De leraar als partner van de ouders/verzorgers1
- Vaardigheid 6.1: Zich op de hoogte stellen en discreet omgaan met gegevens over de leerling
- Vaardigheid 6.2: Aan ouders/verzorgers informatie en advies verschaffen over hun kind in de school
- Vaardigheid 6.3: In overleg met het team de ouders/verzorgers informeren over het klas- en schoolgebeuren
- Vaardigheid 6.4: Met ouders/verzorgers in dialoog treden over opvoeding en onderwijs
Functioneel geheel 7: De leraar als lid van een schoolteam
- Vaardigheid 7.1: Participeren aan samenwerkingsstructuren
- Vaardigheid 7.2: Binnen het team over een taakverdeling overleggen en deze naleven
- Vaardigheid 7.3: De eigen pedagogische en didactische opdracht en aanpak in teamverband bespreekbaar
maken
- Vaardigheid 7.4: Zich documenteren over de eigen rechtszekerheid en die van de leerlingen
Functioneel geheel 8: De leraar als partner van externen
- Vaardigheid 8.1: In overleg contacten leggen, communiceren en samenwerken met externe instanties die
onderwijsbetrokken initiatieven aanbieden
Functioneel geheel 9: De leraar als lid van de onderwijsgemeenschap
- Vaardigheid 9.1: Deelnemen aan het maatschappelijke debat over onderwijskundige thema’s
- Vaardigheid 9.2: Reflecteren over het beroep van leraar en de plaats ervan in de samenleving
Functioneel geheel 10: De leraar als cultuurparticipant
- Vaardigheid 10.1: Actuele thema’s en ontwikkelingen onderscheiden en kritisch benaderen, leesbare
publicatie identificeren en kritisch met de informatie omgaan.
Attitudes – Volgende attitudes gelden voor alle functionele gehelen
- A1 beslissingsvermogen: durven een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan en er ook
verantwoordelijkheid voor op nemen
- A2 relationele gerichtheid: in zijn contacten met anderen kenmerken van echtheid, aanvaarding, empathie en
respect tonen
- A3 kritische ingesteldheid: bereid zijn zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen, de waarde van een
bewering of een feit, de wenselijkheid en haalbaarheid van een vooropgesteld doel te verifiëren alvorens een
stelling in te nemen.
- A4 leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen.
- A5 organisatievermogen: erop gericht zijn de taken zodanig te plannen, te coördineren en te delegeren, dat
het beoogde doel op een efficiënte manier bereikt kan worden.
- A6 zin voor samenwerking: bereid zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken
- A7 verantwoordelijkheidszin: zich verantwoordelijk voelen voor de school als geheel en zich engageren om
een positieve ontwikkeling van de leerlingen te bevorderen
- A8 creatieve gerichtheid: erop gericht zijn om uit diverse informatiebronnen ideeën te genereren en deze op
een originele manier gestalte te geven in het ontwikkelingsaanbod
- A9 flexibiliteit: bereid zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden, onder meer middelen, doelen,
personen en procedures
1
Het begrip ‘verzorgers’ duidt op de personen die ter vervanging van de ouders zorg dragen voor de leerling
18 | Domeinspecifiek referentiekader

- A10 gerichtheid op adequaat en correct taalgebruik en communicatie: In de mondelinge en schriftelijke
communicatie met leerlingen, ouders, leden van het schoolteam en externen erop gericht zijn een adequaat
en correct taalgebruik te hanteren en aandacht te hebben voor het belang van non-verbale communicatie
Opleidingsgebonden domeinspecifieke competenties
Deze groep bevat de competenties die vermeld zijn in de input van de hogescho(o)len en/of associatie(s) en niet
door de commissie zijn opgenomen in de eerste groep competenties (punt 2.1) met name de als relevant
beschouwde gemeenschappelijke competenties.
- De leraar kan didactisch verantwoorde extra muros activiteiten op een efficiënte manier organiseren
2.2.3 Trends en internationale ontwikkelingen
De Europese commissie wenst de inspanningen om op te voeden tot Europees burgerschap te optimaliseren.
Een objectief is dan ook dat Europese samenwerking en mobiliteit een centrale component zouden worden in alle
‘basis’ en ‘voortgezette opleidingen’ voor leraren.
Zowel nationaal als internationaal zal de onderwijsvisie sterker worden geïnspireerd door de waarden van
zorgverbreding, inclusief onderwijs en gelijke kansen. Een accent komt daarom te liggen op het vormen van
attitudes en vaardigheden die de leraar van de toekomst toerusten om optimaal tegemoet te komen aan het
respecteren van diversiteit allerhande. Een goed begrip van factoren die sociale cohesie creëren en anderzijds
factoren die sociale uitsluiting teweeg brengen, is daarvoor vereist.
Mede als gevolg van de toegenomen autonomie van schoolbesturen, krijgen werkgevers een belangrijkere rol in
het professionaliseringstraject van leraren en met name ook in de ‘basis’ opleiding.
Lerarenopleidingen zullen hun opleidingen sterker in partnerschap met scholen en andere stakeholders (bijv.
industrie voor opleidingen leraren technische vakken) opzetten.
De lerende van de toekomst moet ondersteund worden om optimaal gebruik te maken van de netwerken waarin
informatie kan gevonden en opgebouwd worden. Het effectief gebruik kunnen maken van technologie is daartoe
een middel toe. Leraren moeten hiermee voldoende vertrouwd te zijn.
De opleiding Bachelor Onderwijs: Secundair Onderwijs (vroeger Initiële Lerarenopleiding Secundair Onderwijs)
bereidt normaliter voor op een onderwijsambt in de eerste graad van het Secundair Onderwijs en/of het eerste
jaar van de tweede graad. De wettelijke inzetbaarheid van deze Bachelor is echter veel ruimer. Sommige van
deze gediplomeerden, zoals o.a. de Bachelor S.O. Lichamelijke Opvoeding, kunnen ook functioneren in het
kleuter- en het lager onderwijs. Andere, zoals bijv. leraars praktijk in technische - , beroeps- en kunstrichtingen,
hebben wettelijke bevoegdheid tot in de derde graad S.O.
De verschillende leeftijdscategorieën vergen een aparte pedagogische aanpak.
De recente ontwikkelingen in de samenleving zullen er toe leiden dat competenties op het vlak van leerzorg, van
communicatie met ouders, van respect voor een cultuur van participatie, van voeling hebben met de brede
maatschappelijke en internationale omgeving en van omgaan met diversiteit en keuzebegeleiding een steeds
belangrijkere rol zullen krijgen.
Domeinspecifiek referentiekader | 19

20 | Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief

Hoofdstuk 3 De opleidingen in vergelijkend perspectief
Woord vooraf
In dit hoofdstuk geeft de visitatiecommissie in vergelijkend perspectief een overzicht van haar bevindingen over
de professioneel gerichte bacheloropleidingen Onderwijs: secundair onderwijs in Vlaanderen. De commissie
besteedt bij de vergelijking vooral aandacht aan elementen die haar met meest in het oog gesprongen zijn of die
zij belangrijk acht, en aan vaststellingen die zij in meerdere rapporten heeft gedaan. Het is niet de bedoeling van
de commissie om de individuele opleidingsrapporten in detail te herhalen. Waar relevant zal de commissie
voorbeelden van goede praktijk aanhalen.
Bij de start van de visitatie van de opleidingen professioneel gerichte bacheloropleiding Onderwijs Secundair
Onderwijs lag een nieuw ontwerp van decreet betreffende de lerarenopleiding klaar. Het kader waarbinnen de
opleidingen in de periode van de visitatie werken, is het decreet op de lerarenopleiding van 1996. De bachelor
Onderwijs: secundair onderwijs wordt overeenkomstig dat decreet opgeleid om drie vakken te onderwijzen.
Aan het decreet van 1996 is een besluit van de Vlaamse regering gekoppeld betreffende de beroepsprofielen en
basiscompetenties voor beginnende leraren. De basiscompetenties zijn te beschouwen als domeinspecifieke
eisen waarbij de opleidingen moeten aansluiten. Ze zijn geordend in tien functionele gehelen die de
verantwoordelijkheden van de leraar t.a.v. de leerlingen, de school en de maatschappij omschrijven. Ze situeren
de leraar als:
- Begeleider van leerprocessen
- Opvoeder
- Inhoudelijk expert
- Organisator
- Innovator – onderzoeker
- Partner van ouders of verzorgers
- Lid van het schoolteam
- Partner van externen
- Lid van de onderwijsgemeenschap
- Cultuurparticipant
De visitaties vonden plaats in de academiejaren 2005-2006 en 2006-2007, een periode waarin de gevisiteerde
opleiding pas de invoering van een aantal inhoudelijke en structurele vernieuwingen hebben voltooid in de drie
bachelorjaren. Die vernieuwingen werden o.a. doorgevoerd n.a.v. de Bachelor-Masterstructuur, het
flexibiliseringsdecreet, de overgang naar competentieleren ... Het decreet op de herstructurering van het hoger
onderwijs (2003) accentueert het competentieleren. De commissies hebben bij de beoordeling geprobeerd
rekening te houden met de veranderingsdynamiek op onderwijskundig en didactisch vlak.
Tussen het inleveren van de zelfevaluatierapporten en de visitatiebezoeken hebben de meeste opleidingen niet
stilgezeten. Vaak ontvingen de commissies dan ook aanvullingen op het ZER vlak voor of bij aanvang van het
bezoek. Als reactie op de voorlopige rapporten van de commissies, lieten enkele opleidingen ook weten wat
sedert het visitatiebezoek reeds gerealiseerd was voor een aantal facetten. De commissies hebben deze
gerapporteerde evoluties en de gerealiseerde bijsturingen positief onthaald. Aangezien de visitatiebezoeken
echter gespreid waren over een jaar en een gelijkberechtiging essentieel geacht werd, hebben ze zich toch in de
eerste plaats gesteund op de stand van zaken op het moment van het ZER. In geval van discussie over de
oordelen t.a.v. bepaalde facetten konden de gerapporteerde evoluties wel een positieve kanteling
teweegbrengen.
In dit hoofdstuk worden de 18 opleidingen vergelijkend beschreven. Dit gebeurt formeel aan de hand van de
tabellen die per facet de scores weergeven voor de opleidingen. Waar de scores voor de verschillende locaties
Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief | 21

verschillen staan deze afzonderlijk vermeld. Daarnaast treft men, eveneens per onderwerp en per facet, een
beschrijvende vergelijking. De opleidingen worden hierin niet bij naam geciteerd. Per facet worden de globale
bevindingen vermeld die voor de meerderheid van de opleidingen van toepassing zijn. Algemeen viel op dat er
veel gemeenschappelijkheid is tussen de gevisiteerde opleidingen. Mogelijk dat het macro-onderwijsbeleid –
zoals de decretaal vastgestelde competenties, de beleidsevaluatie lerarenopleiding – en de meer algemene
onderwijsontwikkelingen - zoal o.m. portfolio – een aantal gemeenschappelijkheden hebben gecreëerd. Globaal
gezien waren de commissies positief over de opleidingen. Op onderwerpniveau scoren alle opleidingen
‘voldoende’.
Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie
Het competentieprofiel voor de professioneel gerichte bachelor leraar secundair onderwijs werd in alle
hogescholen geënt op de basiscompetenties voor beginnende leraren zoals ze door de Vlaamse overheid werden
vooropgesteld. De rollen van de leraar zoals in de inleiding beschreven werden daarin vorm gegeven. De
opleidingen kregen de uitdaging om dit te verbinden met de niveau-eisen voor professionele bachelor zoals
beschreven in het decreet op de herstructurering van het hoger onderwijs, dit een invulling te geven vanuit een
eigen visie en er een gepast didactisch concept aan te verbinden. Blijkens de zelfevaluatierapporten en de
gesprekken tijdens de visitatieronde stelden de commissies vast dat de opleidingen voldeden aan de
basiskwaliteit wat betreft het niveau en de oriëntatie van de doelstellingen.
De commissies stelden vast dat niet alle opleidingen even transparant de door het structuurdecreet
vooropgestelde competenties hadden verwerkt in hun competentieprofiel. Sommige opleidingen verwerken in de
gecommuniceerde opleidingsdoelen expliciet wetenschappelijke kennisvergaring, theoretisch redeneervermogen,
het inoefenen van praktische vaardigheden, het zelfstandig en kritisch reflecteren, de persoonlijke
verantwoordelijkheid en het teamgericht handelen van de student. In andere opleidingen zijn deze competenties
terug te vinden in visiedocumenten doch niet geïntegreerd in het competentieprofiel. Af en toe bleven deze
oriëntaties volgens de commissies te impliciet. Zowel de basiscompetenties voor beginnende leraren als de hier
genoemde bredere bachelorcompetenties integreren in een helder profiel is dan ook een sterke aanbeveling van
de commissies. Dergelijk profiel fungeert immers als referentiekader voor de verdere stappen in de
curriculumontwikkeling.
Het competentieprofiel werd in meerdere opleidingen ontwikkeld op basis van verschillende bronnen. In sommige
opleidingen speelde internationale samenwerking daarin een zeer belangrijke rol. In andere kan de afstemming
op buitenlandse opleidingen nog beter en breder uitgewerkt worden door zich meer te laten inspireren door
internationale expertise. Er zijn voldoende potentiële partners in Europa. Internationalisering als doel in de
profielen inbouwen kan ook nog beter.
De opleidingsdoelen zijn voldoende gericht op het verwerven van beroepsspecifieke competenties. De
commissies vragen de opleidingen evenwel om, ook voor het vastleggen van de opleidingsdoelen, de
samenwerking met het beroepenveld structureel te verankeren in hun werking. Bepaalde bezochte opleidingen
hebben in deze een voorbeeldfunctie.
De commissies zijn verder van oordeel dat opleidingen sterk verschillen in de mate waarin ze vorm weten te
geven aan een competentiegericht profiel. Interne samenwerking tussen docenten, samenwerking tussen
instellingen en inschakelen van externe begeleiding om competentiegericht leren te concretiseren zijn
aangewezen. Het competentiegericht leren dat soms adequaat en soms minder adequaat aanwezig is in de
doelstellingen, vergt in sommige opleidingen meer gerichte inspanningen om in de dagelijkse onderwijspraktijk te
functioneren. De lerarenopleidingen hebben in het didactisch vormgeven van hun opleidingen immers een
voorbeeldfunctie te vervullen in de hogescholen en ten opzichte van de stagescholen waarmee ze samenwerken.
22 | Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief

Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
De commissies hebben geconstateerd dat het domeinspecifiek kader van de opleidingen zich situeert in het
referentiekader zoals voorafgaand aan de bezoeken ontwikkeld door de visitatiecommissie. De oordelen op dit
facet variëren tussen voldoende en goed.
Ook wat het domeinspecifieke betreft verschillen de opleidingen in de mate waarin ze zich internationaal hebben
geïnspireerd. Veel opleidingen beperken zich tot de situatie in Nederland. Soms zijn er veel internationale
contacten maar blijft de opbrengst voor het eigen curriculum onduidelijk. Het meest rendement uit internationale
contacten werd gehaald in opleidingen die in een op de curriculumontwikkeling toegespitst samenwerkingsproject
hadden gewerkt, die een externe deskundige als begeleider van de curriculumontwikkeling hadden ingeschakeld
of die een specifiek onderzoeksproject rond curriculumontwikkeling hadden opgezet.
De meeste opleidingen werken aan de vernieuwing van inhouden en didactische opbouw van de opleiding,
rekening houdend met behoeften van het beroepenveld. Het systematisch in kaart brengen van die behoeften zou
echter nog sterker kunnen. Herhaaldelijk beroept men zich op de informele contacten bij stagebezoeken. Scholen
krijgen immers een steeds belangrijker wordende rol in het opleidings- en professionaliseringstraject van leraren.
Het opzetten van lerarenopleidingen in partnerschap met scholen en andere stakeholders vraagt nog de nodige
inspanningen.
Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie doelstelling en inhoud
De inhoud en de doelstellingen van de opleidingen zijn in bijna alle opleidingen voldoende op elkaar afgestemd;
één opleiding scoort voor dit facet onvoldoende. De onderwijsonderdelen worden in de opleidingen ingevuld op
basis van ECTS-fiches die fungeren als contract tussen de opleiding en de student. In sommige opleiding is de
relatie tussen de competenties die worden vermeld in het opleidingsprofiel en de inhouden van de
opleidingsonderdelen heel helder. De relevante algemene beroepscompetenties en de beroepsspecifieke
competenties worden dan meestal per opleidingsonderdeel ook vermeld op de ECTS fiches. Dat geldt echter niet
voor alle opleidingsonderdelen en alle opleidingen. Aan de vakinhoudelijke en algemeen pedagogische en
didactische kennis van de studenten en het oefenen van vaardigheden voor de praktijk wordt doorgaans stevig
gewerkt. Aan de zelfstandigheid en persoonlijke verantwoordelijkheid daarin, aan het diepgaand kritisch
reflecteren en aan het teamgericht handelen zou in de inhoudelijke opbouw van de programma’s nog meer
aandacht kunnen besteed worden.
Om de studenten ervan bewust te maken dat evidence based practice in het lerarenberoep vereist is, is het nodig
het onderzoekend handelen nog sterker een plaats te geven in de opleiding. De rol van de leraar als innovator /
onderzoeker kan in verscheidene opleidingen beter ingevuld worden. Een leerlijn die resulteert in het maken van
het eindwerk kreeg minder aandacht dan gewenst. Dit betekent zeker niet dat de professioneel gerichte
bacheloropleiding van haar studenten wetenschappelijk onderzoek moet vergen. Het zoekend en reflectief
omgaan met de eigen praktijk, waarbij gebruik wordt gemaakt van op het lerarenpubliek afgestemde publicaties
over onderzoeksbevindingen, is veel meer aan de orde. De vorm ervan – zij het actieonderzoek of het
ontwikkelen en toetsen van nieuwe leermiddelen of benaderingen – kan variëren.
De commissies adviseren algemeen de curricula nog sterker uit te werken rond competenties. De concrete
leerinhouden in de onderscheiden opleidingsonderdelen waren niet altijd voldoende expliciet in lijn met de in het
profiel vooropgestelde competenties. Zowel voor de lectoren als voor de studenten moet maximale transparantie
worden betracht. Inzicht in de opbouw van de opleiding met het oog op het bereiken van de competenties laat
Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief | 23

studenten toe om meer grip te krijgen op hun leerproces. Indien we wensen dat studenten meer
verantwoordelijkheid opnemen voor het eigen leerproces, is dat een absolute vereiste.
De commissies menen dat een internationale component in het programma aanwezig zou moeten zijn voor alle
studenten en dat de opleidingen duidelijk moeten maken welke competenties hierbij worden nagestreefd. Een
zeker aanvaardbaar maar ten opzichte van de totale populatie hoe dan ook beperkt percentage studenten neemt
deel aan internationale uitwisselingsinitiatieven. Vaak wordt ook een inspanning gedaan om de internationale
dimensie op een alternatieve manier in het programma te brengen (projectweken met bezoekende buitenlandse
studenten, gastsprekers uit het buitenland, …). Dit soort initiatieven mag echter niet vrijblijvend zijn of tot het
‘keuzepakket’ behoren, maar moet een integraal onderdeel van de opleiding uitmaken.
Facet 2.2
Eisen professionele en academische gerichtheid
In alle opleidingen is veel aandacht voor de professionele component. De ontwikkelingen in de disciplines worden
doorgaans goed opgevolgd. De beoordelingen gaan van voldoende tot excellent. Aan sommige opleidingen willen
de commissies adviseren om de praktijk in de scholen in het eerste jaar uit te breiden. Nogal wat opleidingen
hebben zogenaamde didactische ateliers ingebouwd vanaf het eerste jaar om de studenten op de praktijk voor te
bereiden. Het team teaching element dat daarin vervat zit, komt de gelijkgerichtheid van de lectoren in de
opleiding ten goede. Studenten onthalen deze activiteiten positief. De commissies wijzen er wel op dat ze het
leren in authentieke contexten niet kunnen vervangen.
De meeste opleidingen hebben voor de stagecomponent in de opleiding goed bij het competentiegericht opleiden
aansluitende begeleiding- en evaluatievormen ingeschakeld. Reflectief leraarschap is wat de praktijkcomponent
betreft overal ingeburgerd. Hier en daar kan aan de invulling ervan toch nog worden gesleuteld. Studenten
melden soms te veel en te oppervlakkige reflectie. Reflectie wordt als nuttig ervaren indien de student het gevoel
heeft dat ze rendeert. Ze moet dan ook aansluiten bij de behoeften van de student en de diepgang en specificiteit
bieden die daartoe nodig is. De commissies stelden vast dat ook het concept ‘portfolio’ soms sterk
docentgestuurd werd ingevuld.
De commissies vragen de opleidingen om bij de stages te zoeken naar een zorgvuldige opbouw van de
zelfsturing en verantwoordelijkheden van de student. Dit heeft repercussies voor de opbouw van inhoudelijke
verantwoordelijkheden, voor de zelfstandigheid in de voorbereiding en de uitvoering van leraarstaken, voor de
evolutie in de begeleidingsaanpak en de evaluatievormen.
Sommige opleidingen werken uitstekend samen met de scholen: de begeleidingsrollen en verantwoordelijkheden
zijn duidelijk afgesproken; er is duidelijkheid over de wederzijdse verwachtingen.; bij de keuze van onderwerpen
voor de eindwerken wordt ingespeeld op vragen uit het onderwijsveld,... In andere opleidingen verdient het echter
aanbeveling om hiervan nog meer werk te maken opdat de student een afgestemde ondersteuning zou krijgen en
er voor alle partijen winst kan gehaald worden uit de samenwerking.
Facet 2.3
Samenhang
Over ongeveer een derde van de opleidingen oordelen de commissies dat zij erin geslaagd zijn de
curriculuminnovaties van de laatste jaren zodanig vorm te geven dat ze resulteerden in een goed horizontaal en
verticaal samenhangend programma. De meeste andere opleidingen voldoen, maar behoeven nog bijstelling om
overlappingen weg te werken en vooral om de algemene competenties (zelfstandigheid, kritische reflectie, …)
geleidelijk op te bouwen van het eerste tot het derde opleidingsjaar. De aansturing van de vernieuwingen en
daarmee samenhangend het beleidsvoerend vermogen dient opgevoerd te worden. Een paar opleidingen halen
voor dit facet de norm niet. De commissies realiseren zich ten volle dat de opleidingen de laatste jaren met veel
‘opgelegde’ vernieuwingen geconfronteerd zijn geweest. Een hiaat van 4-5 jaar tussen visieontwikkeling en
implementatie vinden ze echter veel. Een doorgedreven opvolging en ondersteuning van de implementatie dringt
zich op. De ‘vernieuwingskring’ is soms klein. Bredere samenwerking tussen docenten is noodzakelijk.
24 | Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief

Van flexibilisering van de opleidingstrajecten kan nog meer werk worden gemaakt. In sommige opleidingen
verdient het zeker aanbeveling om de keuzemogelijkheden van de studenten, vooral in het derde jaar, uit te
breiden.
Facet 2.4
Studieomvang
Alle opleidingen voldoen aan de eis van 180 studiepunten.
Facet 2.5
Studielast
Globaal gezien is de studietijd aanvaardbaar. De commissies raden aan om studietijdmetingen periodiek te
blijven uitvoeren maar ze in ieder geval op hun betrouwbaarheid te controleren. Soms werden discrepanties
vastgesteld tussen de meetresultaten en het oordeel van de studenten tijdens de gesprekken. Af en toe moesten
de commissies vaststellen dat verbetermaatregelen n.a.v. de metingen lang op zich lieten wachten.
Er zijn nogal wat verschillen tussen opleidingen in de inspanningen die ze doen om studiebevorderende en
studiebelemmerende factoren in beeld te brengen en erop in te spelen. Sommige opleidingen voeren zeer bewust
een inclusiebeleid, zijn zeer alert voor de studiebelemmerende factoren en zetten relatief veel middelen in om de
studenten ondersteuning te bieden. Voor andere opleidingen gelden andere prioriteiten. Hoewel opleidingen
verschillen in de hoeveelheid ondersteuning die ze vooral eerstejaarsstudenten bieden, hebben alle opleidingen
in mindere of meerdere mate aandacht voor de studievoortgang van de studenten en de opvolging ervan.
Facet 2.6
Afstemming vormgeving - inhoud
Op uitzonderingen na, hebben alle opleidingen een opleidingsdidactische visie ontwikkeld die passend is met het
oog op competentiegericht leren en hebben ze initiatieven genomen om die visie te realiseren. Begeleid
zelfstandig leren, reflectief leraarschap, coöperatief leren zijn veel voorkomende concepten in de documenten die
de commissies hebben doorgenomen. Dit neemt niet weg dat de implementatie zeker nog niet in alle opleidingen
volledig is gelukt. Dat blijkt uit de ECTS-fiches, uit de gesprekken met docenten en studenten en soms ook uit de
geobserveerde praktijk. In iedere opleiding is er minstens een kern van docenten die de bedoelde concepten in
de praktijk brengen en invulling geven met behulp van gepaste en activerende werkvormen. Om het team wat dit
betreft op één lijn te krijgen is er in verschillende opleidingen echter nog werk. De commissies adviseren de
ECTS fiches in onderling overleg verder didactisch uit te werken voor de onderscheiden opleidingsonderdelen en
het onderwijsconcept verder uit te werken met aandacht voor de definiëring van prestatie-indicatoren, passende
werkvormen en passende toetsing. Ook hier is een bredere samenwerking tussen docenten noodzakelijk.
Alle opleidingen tonen de intentie om toenemend onderwijsmodellen en werkvormen die op geïntegreerde
competentieontwikkeling zijn gericht, te integreren in het curriculum.
De opleidingen worden aangemoedigd om zich bij de verdere omzetting van de onderwijsvisie naar
onderwijsinhoud en vormgeving zorgvuldig te blijven oriënteren op leerprincipes en leerstrategieën.
In de stagebegeleiding is de toepassing van de nieuwe didactische methodes doorgaans het best vertaald. De
afstemming met de rest van het programma is op verschillende plaatsen ook weloverwogen vormgegeven. Alle
opleidingen worden uitgenodigd om aandacht te geven aan de pendel tussen theorie en praktijk. De afstand kan
bijvoorbeeld verkleind worden door het ‘just in time’ aanbieden van referentiekaders naar aanleiding van
leertaken in authentieke contexten. In sommige opleidingen is dat goed begrepen.
Algemeen verdient het aanbeveling de visie en de overeenkomstige onderwijsmethodiek nog beter te
communiceren en te vertalen met en naar alle medewerkers van de opleiding en de stagescholen. De
commissies achten het wenselijk meer te investeren in de verdere onderwijsprofessionalisering van de docenten
in het kader van de onderwijsvernieuwing.
Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief | 25

Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Uit de ECTS-fiches en uit de bestudeerde voorbeelden van toetsen voor de verschillende opleidingsonderdelen
blijkt dat verschillende evaluatievormen gehanteerd worden maar ook dat de kennisgerichte toetsing nog erg
dominant is. Toch vinden steeds meer evaluatievormen die afgestemd zijn op integrale toetsing van competenties
ingang in de opleidingen. Voorbeelden van portfolio, zelfevaluatie en peerevaluatie vinden we in iedere opleiding
terug. Toetsvormen komen vaak aan de staart van de vernieuwingsoperaties. Nochtans zijn ze zeer sturend voor
o.a. de door de student ingezette leerstrategieën.
Positief zijn de commissies over de vaststelling dat procesevaluatie aan belang wint. Bij de stages is dat
uitermate belangrijk. Het groeipotentieel van de studenten wordt in rekening gebracht. De commissies raden de
opleidingen aan om de stagebegeleiders, mentoren en docenten systematisch en gestructureerd te betrekken op
wat voor haar in de context van de stages de cruciale competenties zijn.
Criteria voor de beoordeling van het eindwerk vereisen de aandacht. De commissies stelden vast dat
evaluatiecriteria voor de eindwerken soms onvoldoende transparant waren, met als gevolg dat er tussen
commissies van promotoren en lezers nogal wat verschillen bestonden in de gehanteerde beoordelingscriteria.
Kritische reflectie moet daarbij een belangrijk punt van aandacht en beoordeling zijn.
De commissies vragen in de meeste opleidingen meer aandacht voor de keuze van nieuwe evaluatievormen in
relatie tot het gekozen didactisch concept. De opleidingen zullen aandacht moeten besteden aan de juiste
afstemming van een specifieke evaluatievorm op een specifieke onderwijsmethodiek. De inspanningen om meer
competentiegerichte didactische benaderingen in te voeren dreigen anders een maat voor niets te worden.
In het kader van de kwaliteitsbewaking worden nog te weinig indicatoren voor betrouwbaarheid en validiteit van
het toetsgebeuren uitgewerkt.
Facet 2.8
Masterproef
Niet van toepassing.
Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
De oordelen voor dit facet variëren van voldoende tot goed. De instroom verschilt nogal naargelang de
geografische locatie en het opleidingsaanbod en wellicht ook afhankelijk van de wijze waarop de opleidingen zich
profileren. We zien verschillen in de mate waarin de opleidingen bijvoorbeeld leerlingen uit het beroepsonderwijs
en/of allochtone leerlingen aantrekken. De commissies adviseren de opleidingen om de kenmerken van de
studenteninstroom meer en beter in kaart te brengen om deze instroom een nog gepastere aansluiting op de
genoten vooropleiding te bieden. In sommige opleidingen worden maximale inspanningen geleverd om op de
diversiteit in te spelen. Andere opleidingen kunnen meer inspanningen doen om leerlingen die extra aandacht
behoeven te ondersteunen.
De commissies adviseren de opleidingen om het beleid voor EVC/EVK concreter uit te werken.
26 | Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief

Onderwerp 3
Inzet van personeel
Facet 3.1
Kwaliteit personeel
De oordelen op dit facet variëren tussen voldoende en excellent
Alle hogescholen hebben een uitgewerkt personeelsbeleid.
Het personeel heeft de nodige kwalificaties. De meeste vakdocenten en onderwijsdeskundigen hebben een
universitair diploma. In afdelingen die opleiden tot lesgeven in kunst - en specifiek beroepsonderwijs zijn
vakspecialisten met ruime beroepservaring aan het werk. Voor onderwijs- en beroepenstage worden meestal
mensen met ervaring uit het werkveld ingeschakeld en in sommige gevallen voor de begeleiding van studenten
jonge oud-studenten.
De selectieprocedure voor aanwerving is duidelijk omlijnd. Het selectieteam bestaat meestal uit beleidsmensen
en uit vak- en onderwijsdeskundigen, waardoor voldoende gepeild wordt naar vakinhoudelijke en vakdidactische
knowhow van de kandidaat. Ervaring in het onderwijs wordt als een pluspunt aangegeven, maar de budgettaire
beperkingen (enveloppe financiering) maken dit moeilijker omdat meestal voor jonge kandidaten gekozen wordt,
die nog onderwijservaring missen. Er wordt ook gepeild naar de bereidheid van de kandidaat voor engagement in
het departementale team. Voor het ATP personeel wordt een aangepaste selectieprocedure uitgewerkt.
In een aantal hogescholen zorgt een mentor voor de begeleiding van nieuwe personeelsleden.
Conform het onderwijsdecreet worden alle personeelsleden geregeld geëvalueerd. Er worden functionering- en
evaluatiegesprekken gevoerd, zij het dat frequentie en bereik erg verschillen. Nieuwe personeelsleden worden
meestal reeds na één jaar geëvalueerd en indien nodig bijgestuurd.
In alle hogescholen is er aandacht voor professionalisering. Die gebeurt zowel intern als extern. Intern
georganiseerde vorming gebeurt vrij algemeen gemeenschappelijk voor alle personeelsleden van een
departement, van een hogeschool. Zij handelt over onderwerpen die beantwoorden aan plaatselijke noden of
aandachtspunten. Sommige hogescholen organiseren ook in onderling overleg met studiecentra thematische
studiedagen met variabel aanbod. Vakgerichte professionalisering gebeurt meestal op basis van een keuze van
de vakdocent uit het externe aanbod. Zowel plaatselijke budgettaire beperkingen als tijdsgebrek van de docent
door werklast blijken eerder remmend te werken op de vakprofessionalisering. Buitenlandse in service training
gebeurt dan ook uiterst zelden.
De commissies adviseren een betere opvolging van vakprofessionalisering.
De kwaliteit van het personeel kan globaal genomen als goed omschreven worden. Meer budgettaire ruimte kan
die kwaliteit optimaliseren.
Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
De oordelen op dit facet variëren tussen voldoende en excellent.
Door deelname en begeleiding aan de studentenstages hebben de lectoren contacten met het werkveld. Een
opleidingscoördinator verzorgt meestal de relatie met de stageplaatsen. In de meeste hogescholen wordt een
inspanning gedaan om de stagementoren informatie te bezorgen over de tendensen binnen de eigen opleiding. In
sommige gevallen gebeurt een uitwisseling van informatie op geplande mentorendagen, die echter niet altijd
talrijk worden bijgewoond. Dit impliceert, wat door de hogescholen ook bevestigd wordt, dat de meeste informatie
doorgespeeld wordt bij informele contacten.
In enkele hogescholen worden door studenten, met begeleiding van de docenten, projecten uitgeschreven en/of
gerealiseerd op vraag van of in onderling overleg met stageplaatsen en organisaties.
De meeste hogescholen onderhouden contacten met de pedagogische begeleiding. Sommige lectoren
engageren zich voor het uitwerken van bijscholingen voor leraren secundair onderwijs, al of niet in samenwerking
met de pedagogische begeleiding.
Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief | 27

De meeste opleidingen onderhouden contacten met andere instellingen van hoger onderwijs binnen hun
associatie. Enkele opleidingen werken voor bepaalde aspecten ook samen met niet op onderwijs gerichte
instellingen uit hun regio. Ook met buitenlandse hogescholen en universiteiten zijn er contacten in het kader van
internationalisering. Sommige hogescholen zijn ingeschakeld in internationale netwerken. Gestructureerde
samenwerking zoals bv. gezamenlijke uitwerking of zelfs uitwisseling van programma’s, concreet lesmateriaal,
examenvragen, … gebeurt zelden.
De meeste hogescholen gebruiken gastdocenten uit de beroepspraktijk of nodigen gastsprekers uit met expertise
in concrete domeinen. In het kader van internationale uitwisselingen worden door buitenlandse docenten
gastcolleges gegeven. In sommige hogescholen staan personeelsleden terughoudend tegenover deelname aan
internationale uitwisselingen omwille van werkdruk en hun thuissituatie.
De hogescholen zijn voldoende professioneel gericht. De commissies adviserenhet uitwisselen van informatie en
de contacten met alle belanghebbenden - en zeker met het werkveld - meer te formaliseren.
Facet 3.3
Kwantiteit personeel
De oordelen op dit facet variëren tussen voldoende en goed.
Alle hogescholen houden zich qua personeelsbezetting aan het wettelijk kader. De kwantiteit is in alle categorieën
voldoende om alle taken te vervullen. Sommige colleges worden door gastdocenten gegeven. De taaklast wordt
echter door praktisch alle personeelsleden als zwaar ervaren. De verhouding tussen het aantal aangeboden
opties en het aantal studenten ligt in een aantal opleidingen mee aan de basis van de relatief hoge werkbelasting.
Veel deeltijdse personeelsleden hebben bewust voor een deeltijdse opdracht gekozen. Andere hebben een
deeltijdse opdracht omdat niet voldoende taken voor hen beschikbaar zijn. In sommige gevallen wordt hieraan
verholpen door een aanvullende deeltijdse opdracht in een andere opleiding.
In de leeftijdscategorieën ligt in veel hogescholen een top rond 50-59 jaar en een rond 20-29 jaar. Dit betekent
dat binnen afzienbare tijd een groot verlies aan expertise te verwachten valt. Het is daarom belangrijk nu reeds
maatregelen te voorzien om die expertise in de hogeschool te kunnen bestendigen.
De commissies adviseren om aandacht te besteden aan taakverdeling en werklast. Het is wenselijk een meer
beleidsmatige visie uit te werken inzake de inzet van de hoeveelheid personeel en het aantal aangeboden opties.
Het is belangrijk hierbij voldoende aandacht te hebben voor het beperken van het verlies aan expertise door de
natuurlijke afvloei van medewerkers.
Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
De oordelen op dit facet variëren tussen voldoende en goed.
De meeste hogescholen beschikken over een campus die recent werd uitgebreid of vernieuwd of hebben plannen
hiertoe klaarliggen. Enkele nieuwe gebouwencomplexen vertonen nog kinderziektes en moeten geoptimaliseerd
worden. De hogescholen voeren hieromtrent een goed beleid.
Globaal genomen zijn er voldoende lokalen beschikbaar. Sommige opleidingen moeten nog een beroep doen op
lokalen van andere opleidingen binnen de hogeschool die op andere locaties gelegen zijn. Ook op lokalen van
28 | Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief

andere instellingen in de omgeving wordt beroep gedaan. Dit geldt vooral voor de vakspecifieke praktijklokalen.
Dit brengt problemen mee voor een goede lessenorganisatie en brengt tijdverlies mee bij de lesovergangen.
Sommige opleidingen beschikken over aangename leslokalen met moderne infrastructuur. Voor andere is het
realiseren van didactisch degelijk uitgeruste vaklokalen een ernstig werkpunt. De infrastructuur voor de L.O. -
opleidingen is in ruime mate aanwezig, echter niet altijd op de campus wat in die gevallen vaak extra
verplaatsingen van studenten en docenten vergt. De uitrusting van beroepsspecifieke opleidingen is in de
practicalokalen van een degelijk niveau.
Op veel opleidingen is er een gebrek aan rustige werkruimten voor de docenten. Voor opleidingsverantwoordelijken
zijn meestal wel aparte en ruime werkruimten voorzien.
Een ICT- uitrusting is overal in voldoende mate aanwezig. Er wordt praktisch op alle hogescholen gebruik
gemaakt van een elektronische leeromgeving. Bij sommige hogescholen is die reeds verplicht geïntegreerd voor
iedereen; bij andere is zij nog in proeffase op vrijwillige basis.
In de meeste hogescholen is de bibliotheek goed gestoffeerd en is er voldoende werkruimte voor de studenten.
Men besteedt aandacht aan het actualiseren van audiovisuele middelen. Zowel recente vakliteratuur als
didactische werken worden geregeld aangevuld. Voor sommige opleidingen, is het beschikbare budget een rem
voor een degelijke uitbouw van de bibliotheek.
De commissies adviseren
- het inrichten van specifieke en didactisch goed uitgeruste vaklokalen;
- rustige en didactisch goed uitgeruste werkruimte aan te bieden voor docenten;
- ICT-voorzieningen voor studenten en docenten uit te breiden en digitale leeromgeving te veralgemenen;
- voldoende aandacht te besteden aan het actualiseren van de beschikbare werken in de bibliotheek.
Facet 4.2
Studiebegeleiding
De oordelen op dit facet variëren tussen voldoende en excedllent.
Alle hogescholen hebben een duidelijke visie op studie- en studentenbegeleiding. Zij wordt geconcretiseerd op
het niveau van instroom, doorstroom en uitstroom.
De meeste opleidingen organiseren abituriëntendagen, zijn aanwezig op SID-beurzen, organiseren plaatselijke
info-dagen en verspreiden voldoende informatie hetzij via folders, mailings, website, ...
Voor starters wordt meestal een aangepaste opvang voorzien, waarin zij voldoende informatie aangeboden
krijgen van departementshoofd, opleidingsverantwoordelijken, vakdocenten. In sommige departementen worden
daarenboven studenten begeleiders als ‘peter’ of ‘meter’ ingeschakeld.
Ook voor studenten met een handicap worden aangepaste trajecten aangeboden en is er zorg voor een
specifieke begeleiding.
Een ombudsdienst is in alle departementen aanwezig, maar blijkt soms minder bekend bij de studenten.
Studenten getuigen dat de contacten met de meeste docenten laagdrempelig zijn, zodat zij ook gemakkelijk bij
hen terecht kunnen voor hun persoonlijke problemen of studiemoeilijkheden, waarna ze doorverwezen worden
voor aangepaste hulp.
Het studiementoraat is in de hogescholen voldoende uitgewerkt.
Studenten krijgen tijdig informatie over examenregeling, examennormen en evaluatie.
Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief | 29

Vele opleidingen hanteren een digitale leeromgeving als instrument voor de begeleiding van hun studenten. In
sommige departementen is dat nog niet bindend opgenomen in de taak van de docenten.
Laatstejaarsstudenten worden voorbereid op sollicitaties en sollicitatiegesprekken.
Afgestudeerden worden bevraagd over hun ervaringen met de opleiding. De resultaten hiervan worden gebruikt
om de begeleiding te verbeteren.
In het kader van internationalisering worden de uitgaande studenten adequaat voorbereid en gevolgd. Voor
inkomende studenten is er eveneens voldoende begeleiding.
Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Eén opleiding scoort voor dit facet onvoldoende, alle andere opleidingen scoren tussen voldoende en goed. De
meeste hogescholen hebben een duidelijke kwaliteitszorgvisie ontwikkeld en gebruiken een bestaand model als
basis. Vanuit de centrale besturen, in overleg met de departementale vertegenwoordigers, wordt de realisatie van
het zorgsysteem gepland, gestuurd en begeleid. Centraal worden instrumenten voor evaluatie ontwikkeld.
Hiermee worden geregeld resultaten op hogeschoolniveau geëvalueerd en gebeurt er bijsturing waar nodig.
Op departementaal en opleidingsniveau zijn er grote verschillen. Enkele opleidingen hebben een duidelijke
planning vooropgesteld van te evalueren resultaten in functie van een eigen stappenplan. Andere toetsen
praktisch uitsluitend resultaten waarover zij signalen krijgen dat bijsturen wenselijk kan zijn.
In alle hogescholen worden zowel bij studenten, alumni, personeel en werkveld enquêtes afgenomen. Doordat op
beantwoorden geen verplichting staat, blijkt de respons soms matig, zodat de resultaten niet noodzakelijk als
relevant aanzien kunnen worden.
De commissies adviseren op departementaal niveau een transparante planning te maken van te evalueren
resultaten in functie van te realiseren doelstellingen en de evaluaties meer te systematiseren.
In sommige hogescholen blijft het doorspelen van relevante gegevens uit de enquêtes aan alle betrokkenen een
werkpunt.
Voor een aantal hogescholen blijkt studietijdmeting bij studenten en werklastmeting bij personeel een moeilijk
punt.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
De verschillende metingen en enquêtes worden in bijna alle opleidingen op organisatorisch en pedagogisch vlak
gebruikt voor reële verbeteringen in functie van curriculumaanpassingen, lessenroosters, stages, materiële
uitrusting, digitalisering, internationalisering, samenwerking met partners, …Eenmaal scoort een opleiding hierop
een onvoldoende.
In een aantal opleidingen wordt nog niet consequent gewerkt in PDCA-cycli. Een kwaliteitszorgsystematiek
ontbreekt dus nog in die gevallen.
30 | Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief

De commissies adviseren dat toegezien moet worden dat de overvloed aan data die in bepaalde gevallen
bekomen wordt, niet mag leiden tot het sterk verhogen van de werkdruk bij het implementeren van de resultaten.
Hiertoe is het ontwikkelen van een actieplan voor verbeteracties, in onderling overleg met het personeel,
noodzakelijk.
De betrokkenheid van alle personeelsleden bij de verbeteracties kan ook hierdoor vergroot worden.
Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
De oordelen op dit facet variëren tussen voldoende en goed.
Op de verschillende hogescholen worden in de opleidingen inspanningen gedaan om studenten, alumni,
personeel, en het werkveld te betrekken in de kwaliteitszorg. Dit gebeurt doorgaans via enquêtes en
georganiseerde of informele contacten. De impact van die contacten op de kwaliteitszorg is niet overal even
relevant, omdat opleidingen gemakkelijk vasthouden aan een eigen visie.
Het betrekken van studenten en alumni bij de kwaliteitszorg blijkt in de meeste hogescholen het moeilijkst.
Ook de betrokkenheid van het werkveld is niet altijd optimaal.
De commissies raden aan de informatiedoorstroming zowel intern als extern te formaliseren en te intensifiëren
om de betrokkenheid van de participanten te verhogen.
Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
De oordelen op dit facet variëren tussen voldoende en goed.
Niet alle opleidingen hebben een eigen controle op het gerealiseerde niveau. Zelden wordt het niveau van eigen
studenten op basis van objectieve criteria vergeleken met dat van andere gelijkaardige opleidingen. Het aantal
geslaagden blijkt één van de belangrijke gehanteerde normen bij het inschatten ervan. Een ander criterium voor
de bepaling van het niveau is meestal de feed-back over de tevredenheid van studenten, alumni, mentoren en
werkveld. Dit uit zich o.a. in de vraag naar tewerkstelling vanuit het werkveld.
Uit stageverslagen blijkt dat de mentoren het niveau van de studenten waarderen. Ook het werkveld geeft
hierover positieve commentaar. Studenten en alumni zijn globaal genomen ook tevreden over hun opleiding.
Vooral de opleiding naar zelfstandigheid wordt gewaardeerd. Aandachtspunten blijken soms klassenmanagement
en communicatie met externen te zijn.
Uit controle van eindwerken, portfolio’s, stageopdrachten en examenresultaten blijkt ook dat het niveau van de
opleidingen voldoet.
De evaluatie op examens gebeurt echter wel veel op basis van parate kennis en te weinig op inzichtelijk
verwerken van leerstof.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
De oordelen op dit facet variëren tussen voldoende en goed.
Op de meeste hogescholen worden geen streefcijfers geformuleerd. Dit wordt verklaard doordat er in Vlaanderen
geen traditie is in het analyseren van slaagcijfers over de hogescholen heen. Weinig opleidingen beschikken
hierdoor over relevante vergelijkbare cijfers. De opleidingen vinden dat het niveau van de afgestudeerden
Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief | 31

primeert op het behalen van streefcijfers. Opleidingen die toch streefcijfers formuleren zien toe op het behalen
ervan en maken een analyse naar de oorzaken indien zij het streefcijfer niet halen.
De gemiddelde studieduur ligt tussen 3 jaar en 1 maand en 4 jaar. De gemiddelde studieduur blijkt binnen een
opleiding over de jaren heen toe te nemen. Dit wordt toegeschreven aan de mogelijkheid van het kiezen voor
flexibele leertrajecten waarvan meer en meer studenten gebruik maken.
De slaagcijfers liggen in een eerste jaar tussen 38 en 62%. Die variatie is te wijten aan verschillen tussen
hogescholen onderling en tussen de soort opleiding. In een L.O.-opleiding bv. liggen die binnen een hogeschool
meestal lager dan in de andere AV-opleidingen. Er is een daling waar te nemen in het slaagpercentage over de
jaren heen. Beide dalingen kunnen te wijten zijn aan de instroom: het percentage studenten uit BSO en TSO dat
aan de opleiding begint neemt toe.
In het tweede jaar liggen de slaagcijfers tussen de 80 en 90%. In het laatste jaar tussen 97 en 100%.
In praktisch alle hogescholen wordt drop-out onderzoek verricht. De resultaten hiervan zijn meestal weinig
relevant om hieruit de nodige maatregelen te treffen.
De commissies adviseren om
- de gegevens over slaagpercentage van hogescholen uit te wisselen en te bundelen;
- op basis hiervan een gemiddeld streefcijfer te geven in functie van de plaatselijke instroom;
- een analyse te maken over slaagkans en inzet van studenten en de resultaten hiervan in concrete
maatregelen te vertalen.
32 | Onderwijs: secundair onderwijs in vergelijkend perspectief

Hoofdstuk 4 Vergelijkende tabel kwaliteitsaspecten
De oordelen van de commissie op de zes onderwerpen en de daarbij horende facetten wordt in een vergelijkende
tabel weergegeven. De commissieleden hebben per facet een score op een vierpuntenschaal (onvoldoende,
voldoende, goed, excellent) en per onderwerp een score op een tweepuntenschaal (onvoldoende, voldoende)
weergegeven.
De toekenning van het oordeel slaat op het geheel van het facet en het onderwerp en is onderbouwd met
argumenten. De oordelen moeten gelezen worden in samenhang met de tekst in de deelrapporten per instelling.
Deze tabellen dienen dan ook met de nodige omzichtigheid te worden benaderd.
Verklaring van de scores op facetniveau
E
G
V
O
NVT
OK
Excellent: de opleiding realiseert voor het facet een niveau waardoor de ze zowel in
Vlaanderen als internationaal als een voorbeeld van goede praktijk kan functioneren.
Goed: het niveau van de opleiding stijgt voor het facet boven de basiskwaliteit uit.
Voldoende: de opleiding beantwoordt voor dit facet aan de basisstandaard of basisnorm voor
respectievelijk een professionele bachelor, academische bachelor of master.
Onvoldoende: de opleiding presteert voor het facet beneden de gestelde verwachting en er is
voor dit punt beleidsaandacht is.
Het facet is voor beoordeling van de opleiding niet van toepassing.
Wordt vermeld bij het facet studieomvang indien de opleiding voldoet aan de decretale eisen
omtrent de studieomvang.
Verklaring van de scores op onderwerpniveau
V
O
Voldoende: de visitatiecommissie geeft hiermee aan dat de opleiding op onderwerpniveau
voldoet aan de basiskwaliteit.
Onvoldoende: de visitatiecommissie geeft hiermee aan dat de opleiding op onderwerpniveau
niet voldoet aan de basiskwaliteit.
Onderwijs: secundair onderwijs - vergelijkende tabel kwaliteitsaspecten | 33

Verklaring van de gebruikte afkortingen in de tabel en, indien de opleiding ingericht werd op meer dan
één locatie, opsomming van de gevisiteerde locaties.
Artev
EhB
EHSAL
GRP-T
HA
HOGENT
HOWEST
KaHoSL
Katho
KdG
KHBO
KHK
KHLeu
KHLim
KHM
Plantijn
XIOS
Arteveldehogeschool
Erasmushogeschool Brussel
Europese Hogeschool Brussel
Groep T – Leuven Hogeschool
Hogeschool Antwerpen
Hogeschool Gent
Hogeschool West-Vlaanderen
Katholieke Hogeschool Sint-Lieven
Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen
Karel de Grote-hogeschool
Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende
Katholieke Hogeschool Kempen
- LOV Lerarenopleiding Vorselaar
- LOT Lerarenopleiding Turnhout
Katholieke Hogeschool Leuven
Katholieke Hogeschool Limburg
Katholieke Hogeschool Mechelen
Plantijn Hogeschool van de Provincie Antwerpen
XIOS Hogeschool Limburg
34 | Onderwijs: secundair onderwijs - vergelijkende tabel kwaliteitsaspecten

Artev
EHSAL
EhB
Groep T
HA
HoGent
HoWest
KaHoSL
KATHO
KdG
KHBO
KHK
KHLeu
KHLim
KHM
PHL
Plantijn
XIOS
Onderwerp 1: Doelstellingen V V V V V V V V V V V V V V V V V V
Facet 1.1.: Niveau en oriëntatie G G G G G G V V G G V 1 G G G G G G
Facet 1.2. Domeinspecifieke eisen G V V G V V V V V V V 1 V V V V V G
Onderwerp 2: Programma V V V V V V V V V V V V V V V V V V
Facet 2.1.: Relatie doelstelling en inhoud G G G G V G V O V V V 1 V V G V V G
Facet 2.2.: Eisen professionele en academische gerichtheid E G G V V V V V G V V 1 V V G V G G
Facet 2.3.: Samenhang G G G V O V V O V V V 1 V V V V V G
Facet 2.4.: Studieomvang OK OK OK OK OK OK OK OK OK OK OK OK OK OK OK OK OK OK
Facet 2.5.: Studielast V V V V V V V G V V V V V V G V V G
Facet 2.6.: Afstemming vormgeving – inhoud G G G G V G V V V O V 1 V V G V G G
Facet 2.7.: Beoordeling en toetsing G G G V O V V V V V V V V V G V V V
Facet 2.8.: *Masterproef NVT NVT NVT NVT NVT NVT NVT NVT NVT NVT NVT NVT NVT NVT NVT NVT NVT NVT
Facet 2.9.: Toelatingsvoorwaarden G G G V V V V V V V G V V V V V G G
Onderwerp 3: Inzet van personeel V V V V V V V V V V V V V V V V V V
Facet 3.1.: Kwaliteit personeel E G G G G V V V G G G 1 G G G G V G
Facet 3.2.: Eisen professionele/academische gerichtheid E G G V V V V V G V V V G V V G G G
Facet 3.3.: Kwantiteit personeel G G G V V V V V V V G V G G V V V V
Onderwerp 4: Voorzieningen V V V V V V V V V V V V V V V V V V
Facet 4.1.: Materiële voorzieningen G V G V V G G G G V V 1 G G V G G V
Facet 4.2.: Studiebegeleiding E G G G V G G G V G G V G G G V G E
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg V V V V V V V V V V V V V V V V V V
Facet 5.1.: Evaluatie resultaten G G V V V V V V G V O 1 V V G V V G
Facet 5.2.: Maatregelen tot verbetering G G V V V V V O V V V 1 V V V V V G
Facet 5.3.: Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld G G V V V V V V G G V 1 V V V V V G
Onderwerp 6: Resultaten V V V V V V V V V V V V V V V V V V
Facet 6.1.: Gerealiseerd niveau G G G G V V V V G V V 1 G G G G V G
Facet 6.2.: Onderwijsrendement G G V V G V V G V V V V V V G V G G
1: KHK: LOT: 'V'; LOV: 'G'
Vergelijkende tabel kwaliteitsaspecten | 35

36 | Opleidingsrapporten

deel 2
Opleidingsrapporten
Opleidingsrapporten | 37

38 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

Hoofdstuk 1 Arteveldehogeschool
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Arteveldehogeschool
In 1994 ontstond de Katholieke Hogeschool voor Lerarenopleiding en Bedrijfsmanagement Oost-Vlaanderen, de
KLBO, door een fusie van het Technisch Instituut Onze-Lieve-Vrouw (Gent), het Technisch Instituut Onze-Lieve-
Vrouw Tweebruggenstraat (Gent) en het Onze-Lieve-Vrouw Ten Doorn-Instituut (Eeklo). Zij verzorgde de
opleiding leraar Secundair Onderwijs – groep 1. In 2000 fuseerde de Katholieke Hogeschool voor
Lerarenopleiding en Bedrijfsmanagement Oost-Vlaanderen met de Hogeschool voor Economisch en Grafisch
onderwijs (EGON), de Katholieke Hogeschool voor Gezondheidszorg Oost-Vlaanderen (KaHoG) en de Sociale
Hogeschool KVMW Gent tot de Arteveldehogeschool. De hogeschool maakt deel uit van de Associatie
Universiteit Gent. De naam van de opleiding veranderde vanaf het academiejaar 2004-2005 in bachelor in het
onderwijs: Secundair Onderwijs als gevolg van het Decreet van 4 april 2003 betreffende de herstructurering van
het hoger onderwijs in Vlaanderen.
Momenteel biedt de opleiding 280 combinatiemogelijkheden aan op basis van opleidingseenheden met
puntengewicht één en puntengewicht twee. Elke student stelt zijn opleidingstraject samen met opleidingseenheden
die in totaal een puntengewicht drie vormen.
De Arteveldehogeschool werkt vanuit een heldere missie die is uitgewerkt in elf strategische doelen. Het
kernproces ‘onderwijs’ uit de missie is uitgeschreven in het onderwijsconcept. Om het strategisch beleid van de
Arteveldehogeschool te vertalen naar de eigen cultuur en structuur van de opleiding en de strategische doelen in
de opleiding te implementeren, werken de diensten studieadvies, onderwijsontwikkeling en internationalisering,
professionalisering en integrale kwaliteitszorg samen met een of meerdere opdrachthouders in de opleidingen.
Deze opdrachthouders maken deel uit van de ‘sokkel’. Een zeer uitgebreide gids voor medewerkers geeft zicht op
het beleid van de hogeschool en het afsprakenkader. De opleiding Bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs
stemde het eigen beleid en de eigen werking af op de missie en strategische doelen van de hogeschool zoals
verwoord in ‘Beleid van de Arteveldehogeschool’. De opleiding werkt daarbij nauw samen met de diensten.
Binnen de opdracht van de opleidingsmedewerkers werd vanuit de sokkel ruimte voorzien voor de samenwerking
met de Arteveldediensten. De opleiding is dikwijls piloot in vernieuwingstrajecten die daarna in de hele
hogeschool worden doorgevoerd.
De opleiding kiest voor een beleid dat is uitgetekend vanuit een maatschappelijk perspectief. Het belang hiervan
is terug te vinden in het opleidingsconcept. In haar visie positioneert de opleiding zich ten aanzien van de brede
rol die de leraar vandaag in de maatschappelijke context moet opnemen, en knoopt ze haar opdracht en positie
hieraan vast. De opleiding laat zich bij het uitstippelen van haar beleid en visie sterk leiden door de
ontwikkelingen en ervaringen van het werkveld en de onderwijsevoluties in internationaal perspectief. De visie is
geëxpliciteerd in visieteksten rond zeven domeinen: onderwijsontwikkelingsbeleid, integrale kwaliteitszorg,
netwerking, personeelsbeleid, financieel, het facilitair en communicatiebeleid, onderzoek en ontwikkeling, en
instroom-, doorstroom- en uitstroombeleid.
De Arteveldehogeschool koos van bij het ontstaan voor een organisatiestructuur waarin opleidingen, inclusief
COMPahs (Centrum voor Onderzoek, Maatschappelijke en wetenschappelijke dienstverlening en Professionele
ontwikkeling Arteveldehogeschool), en diensten de bouwstenen vormen. De Arteveldehogeschool kent geen
departementale structuur. Deze structuur zonder andere tussenlagen maakt korte communicatielijnen en directe
interactie mogelijk, wat in de praktijk duidelijk waarneembaar is en leidt tot positieve ontwikkelingen. Door de
gekozen structuur wordt bovendien de opleiding als de belangrijkste ordeningseenheid binnen de organisatie
benadrukt. Aan het hoofd van een opleiding staat een opleidingsdirecteur. De ondersteunende Arteveldediensten
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 39

verlenen diensten aan de opleidingen. Tijdens haar bezoek stelt de commissie vast dat de samenwerking met de
diensten van de hogeschool spontaan verloopt, zonder al te veel spanningen, dat de hogeschool voldoende
vrijheid en autonomie geeft aan de opleiding en dat de relatie met de hogeschool wordt beschouwd als een
constructief samenwerkingsverband. De hogeschool heeft goed aangevoeld wat de te volgen ontwikkelingslijnen
zijn, en heeft, niettegenstaande de exponentiële groei van het studentenaantal, een vlotte organisatie ontwikkeld.
De Arteveldehogeschool en de opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs kennen een heldere
organisatiestructuur. De bestuurlijke en medezeggenschapsorganen zijn goed gepositioneerd en helder
omschreven. De aansturing en de opvolging van het beleid zijn duidelijk bepaald. Dat geldt ook voor COMPahs,
dat als impulscentrum instaat voor de decretale opdrachten permanente vorming, projectmatig wetenschappelijk
onderzoek en ontwikkeling en maatschappelijke en wetenschappelijke dienstverlening.
Wat de kwaliteit van het zelfevaluatierapport betreft, stelt de commissie vast dat het erg degelijk uitgewerkt en
uitvoerig gedocumenteerd is. De consistentie van het geheel is opmerkelijk en het is met zorg vormgegeven. De
opleiding stelt in het zelfevaluatierapport: ‘Dit rapport schetst een eerlijk en realistisch beeld van de opleiding en
de visie waarvoor ze staat.’ Deze stelling ziet de visitatiecommissie bevestigd tijdens het bezoek aan de
opleiding. Het zelfevaluatierapport is tot stand gekomen door een gezamenlijke inzet van het opleidingskorps. De
toonzetting is gezond zelfkritisch. Deze kenmerken van het zelfevaluatierapport heeft de commissie ook ervaren
tijdens haar bezoek.
Het zelfevaluatierapport getuigt van een professionele visie op onderwijs in brede zin en op kwaliteitszorg in de
brede betekenis van het woord. Dit uit zich in meerdere facetten, waarbij aspecten van andere facetten vaak in
een aangepaste context zijn opgenomen. Op die manier lopen de kwaliteitscirkel en het onderwijs- en leerconcept
van de opleiding als een rode draad doorheen de onderwerpen en facetten van het zelfevaluatierapport.
40 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding hanteert een duidelijke onderwijsvisie binnen een referentiekader dat vanuit vier oriëntatiepunten is
opgebouwd, namelijk de decreet- en de regelgeving, het onderwijsconcept en het onderwijsontwikkelingsplan van
de Arteveldehogeschool, en de intensieve, formele en informele contacten tussen de opleiding en het werkveld.
Het opleidingsconcept is dynamisch en heeft een dubbel actieniveau, namelijk visie op de opleiding bachelor in
het Onderwijs: Secundair Onderwijs en het profiel van de afstuderende aan deze opleiding. Bovendien beoogt het
opleidingsconcept niet exclusief voor te bereiden op een loopbaan in het onderwijs, maar heeft het ook aandacht
voor vormings- en begeleidingssituaties búiten de onderwijscontext. De commissie stelt vast dat het
opleidingsconcept sterk is uitgewerkt. De profilering met zes onderscheiden accenten is duidelijk en het
pedagogisch handelen neemt een centrale plaats in naast het didactisch handelen, het vakdeskundig handelen,
het functioneren in de organisatie, maatschappelijk engagement en fundamentele attitudes. De opleiding wil
kansen bieden aan studenten om zich te vormen tot leraren die in staat zijn leerprocessen op een kwalitatieve
manier te initiëren en te begeleiden bij een bepaalde doelgroep, zodat de lerende kennis, vaardigheden en
attitudes verwerft. Om dat doel te bereiken, werkt de opleiding aan zes prioritaire aandachtspunten: een
gedifferentieerde benadering van de student, een actieve, zelfstandige en coöperatieve leer- en werkomgeving,
een sterke praktijk- en beroepsgerichtheid, een veilige leer- en werkomgeving, een wetenschappelijke en
innovatieve onderbouw en een maatschappelijke betekenis.
Deze visie op de opleiding en op het profiel van de afstuderende vormde het uitgangspunt voor het
opleidingsconcept, dat vertaald werd in de beleidsdoelen. Dat het pedagogisch en didactisch handelen daarbij op
de eerste plaats komt, is tekenend voor de visie op het leraarschap die in de opleiding wordt gehanteerd. Zowel
bij lectoren als bij studenten wordt dit herkend en beargumenteerd.
De eindcompetenties van de opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs werden niet door de
opleiding zelf ontwikkeld. Het Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren
van 29 september 1998 bepaalt welke competenties een bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs moet
verworven hebben op het einde van zijn studieloopbaan. De Vlaamse overheid bepaalde het beroepsprofiel van
de leraar secundair onderwijs – groep 1 in overleg met alle betrokkenen. Het beroepsprofiel omvat tien
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 41

typefuncties die elk een specifiek deelaspect van het leraar-zijn concretiseren in competenties en de
ondersteunende kennis en vaardigheden, die essentieel zijn om die competentie te bereiken. Als typefuncties of
basiscompetenties worden omschreven:
- de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen,
- de leraar als opvoeder,
- de leraar als inhoudelijk expert,
- de leraar als organisator,
- de leraar als innovator – de leraar als onderzoeker,
- de leraar als partner van ouders/verzorgers,
- de leraar als lid van een schoolteam,
- de leraar als partner van externen,
- de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap,
- de leraar als cultuurparticipant.
De leraar-in-opleiding ontwikkelt daarbij de volgende attitudes:
- beslissingsvermogen,
- relationele gerichtheid,
- kritische ingesteldheid,
- leergierigheid,
- organisatievermogen,
- zin voor samenwerking,
- verantwoordelijkheidszin,
- creatieve gerichtheid,
- flexibiliteit,
- gerichtheid op adequaat en correct taalgebruik en communicatie.
De opleiding neemt het beroepsprofiel, de basiscompetenties en de beroepsattitudes als uitgangspunt voor de
ontwikkeling van haar curriculum. De doelstellingen van de opleiding zijn gericht op een brede vorming en
beroepsspecifieke competenties, die beide verder worden uitgewerkt in een competentiegericht curriculum. De
eerste bachelors studeren af in het academiejaar 2006-2007.
Voor elk opleidingsonderdeel werden vanuit de basiscompetenties, en rekening houdend met het
opleidingsconcept, de einddoelen geformuleerd. De verantwoordelijkheid hiervan ligt bij de vakgroepen, en de
coördinatie gebeurt vanuit de vakgroepvoorzittersvergadering. Vanuit de einddoelen werd meteen per
opleidingsonderdeel de evaluatiestrategie bepaald. Vanuit het gegeven einddoel en de evaluatiestrategie
onderzocht elke vakgroep welke methodiek en werkvormen het meest adequaat waren om de student voor te
bereiden op het bereiken van de doelen. Het bepalen van de einddoelen en de evaluatiestrategie van
opleidingsonderdelen die behoren tot de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van alle vakgroepen, gebeurt
respectievelijk in de visiegroep Stageconcept en de visiegroep Scriptie. De visiegroepen formuleren een voorstel
dat door de vakgroepvoorzittersvergaderingen wordt bekrachtigd en via de vakgroepen en de opleidingsvergadering
wordt gecommuniceerd. Dit resulteerde onder meer in de ontwikkeling van de standaard voor een
goede leraar.
Zoals alle lerarenopleidingen vormen de decretaal beschreven basiscompetenties een oriëntatie voor het
formuleren van de doelen. Toch heeft de opleiding een eigen profiel uitgewerkt, onder meer door zes accenten te
leggen in de opleiding tot bachelor. Deze accenten waarborgen een brede en diepe interpretatie van de
eindcompetenties door de aandacht voor zowel het micro- (klas), meso- (organisatie) en macroniveau
(maatschappij) als voor pedagogische, didactische en vakinhoudelijke vorming, inclusief de attitudes. Bovendien
wordt ook in beeld gebracht hoe de visie op het leraarschap in het secundair onderwijs wordt opgevat. Deze
invalshoeken worden goed ingewerkt in de beoogde eindcompetenties. De opleiding is duidelijk consequent met
haar opleidingsconcept. Door geregeld overleg op diverse niveaus en met verschillende actoren wordt
voortdurend een gemeenschappelijkheid nagestreefd, en wordt de transparantie voor de studenten en
42 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

medewerkers bewaakt. Uit de gesprekken met de lectoren blijkt dat er altijd ruimte is om lector- en/of vakeigen
accenten te leggen.
Momenteel wordt het curriculum nog verder geheroriënteerd naar een competentiegericht, flexibel en
gesemestrialiseerd curriculum. In dit verband startte de opleiding al eerder twee pilootprojecten op. Zo werden de
opleidingsonderdelen praktijk en scriptie met ingang van het academiejaar 2004-2005 competentiegericht
ingevuld, en werden de voorbereidingen gestart voor de invoering van een competentiegericht groeidossier,
waarbij de student zijn persoonlijke groei op het vlak van de praktijk bijhoudt. De vakgroep Pedagogische
Wetenschappen schreef ter voorbereiding van het nieuwe curriculum de leerlijn ‘reflecteren’ uit als testcase. De
opgedane ervaring wordt gebruikt om het proces in de hele opleiding bij te sturen, vorm te geven en te
ondersteunen. De Arteveldedienst Onderwijsontwikkeling en Internationalisering ontwikkelde een Arteveldebreed
kader voor de ontwikkeling van een competentiegericht curriculum. Het opleidingsconcept, de onderwijskundige
visie en de Arteveldebrede afspraken over semestrialisering en flexibilisering vormen de oriëntatiepunten voor het
herontwerp van het curriculum. De kerngroep Curriculumvernieuwing stuurt deze onderwijsvernieuwing mee aan
en ondersteunt het invoeringsproces.
Uit de gesprekken blijkt dat de medewerkers goed geïnformeerd zijn over de opleidingsdoelstellingen. De
informatie is ook gebundeld in de opleidingsgids, praktijkgids, campusgids en scriptiegids. In de opleidingsgids
geeft een fiche per opleidingsonderdeel de kerndoelen weer, welke onderwijswerkvorm er wordt gehanteerd,
hoeveel contacturen er voorzien zijn, hoeveel studiepunten het opleidingsonderdeel bedraagt, welk
studiemateriaal er moet worden aangekocht en hoe de evaluatie en de quotering verlopen. Communicatie vindt
plaats door de hogeschoolcommunicatiekanalen (DileAhs), maar ook door de vakgroepvoorzitters en de
visiegroepen. De betrokkenen appreciëren de benadering, die wordt gecheckt in bevragingen en enquêtes.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt aan te onderzoeken hoe de sterke opleidingsdoelstellingen ook ten volle organisatorisch
kunnen worden gerealiseerd.
De commissie stelt dat het opleidingsprofiel nog beter bekend moet worden gemaakt bij de studenten en het
werkveld.
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 43

Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De lerarenopleiding in het hogescholenonderwijs van de Vlaamse gemeenschap wordt gereglementeerd door
twee stromen van wetgeving: enerzijds door de algemene wetgeving op het hoger onderwijs, anderzijds door de
specifieke reglementering met betrekking tot de lerarenopleiding. De commissie stelt vast dat de opleiding vanuit
haar opleidingsconcept een aantal duidelijke accenten legt, waardoor ze zich duidelijk profileert in het landschap
van Vlaamse lerarenopleidingen. Deze accenten bevinden zich binnen de zes aspecten van het
opleidingsconcept, en sluiten aan bij de decretaal en de bij besluit vastgestelde basiscompetenties en
aansluitende attitudes. Er gaat veel aandacht naar de attitude van ‘kunnen reflecteren’. De accenten moeten
begrepen worden in het perspectief van de groei naar een professionele leraar of begeleider, een visie die
levenslang leren impliceert. Zij stemmen overeen met de in facet 1.1 aangehaalde prioritaire aandachtspunten en
zijn helder onderbouwd. De commissie stelt vast dat deze profilering ook tot uiting komt in onder andere een
uitvoerige gids voor medewerkers.
De opleiding levert diverse inspanningen om de eisen van het beroepenveld te achterhalen. Het overleg met het
werkveld is goed georganiseerd, en de opleiding houdt de vinger aan de pols. De commissie merkt een duidelijke
toetsing van de doelstellingen bij het brede beroepenveld op, met grote aandacht voor de eisen van het
beroepenveld voor continue innovatie en een ruime taakstelling van de leraar, zoals onder meer ten aanzien van
de zorgproblematiek en het intercultureel onderwijs. De opleiding heeft oog voor dynamische ontwikkelingen in
het veld in de opleidingskunde. Het brede werkveld wenst meer inspraak in de vorming van zijn toekomstige
medewerkers en de manier waarop de praktijk wordt gerealiseerd. Daarom biedt de opleiding via partnerschap
vernieuwingsimpulsen en ondersteuning aan het werkveld. De gesprekken met het werkveld geven aan dat
vooral de toewijzing van een lector als vast ankerpunt aan elke stageschool, de communicatie en het overleg een
stuk gemakkelijker maakt.
De opleiding blijft op de hoogte van de eisen van het beroepenveld door onder andere de Opleidingsadviesraad,
de deelname aan het overleg lerarenopleiding van de Pedagogische Begeleidingsdienst Bisdom Gent, de actieve
deelname aan het jaarlijkse StaM-congres (Studiegroep Authentieke Middenscholen), het overlegplatform met de
directies van de StaP-scholen (Stagepartnerschapsproject) en de bevraging van de stagescholen,
stageorganisaties enzovoort.
De commissie stelt vast dat de opleiding zich bewust is van haar maatschappelijke taak. Expertise uit het
werkveld wordt ook door gastsprekers in de opleiding binnengebracht. De visie van de opleiding wordt
doorgegeven aan studenten en via hen, als leraar of als stagiair, aan de leerlingen. De visiegroep Intercultureel
Onderwijs reflecteert onder andere kritisch over de standpunten en het curriculum van de opleiding vanuit
intercultureel standpunt. De commissie waardeert in dit kader het initiatief waarbij de visiegroep Intercultureel
Onderwijs een ‘Regenboogdag’ organiseert, in samenwerking met organisaties en initiatieven uit de brede
44 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

maatschappij, waarbij alle eerstejaarsstudenten kennismaken met aspecten van onze multiculturele samenleving.
Voor de tweedejaarsstudenten organiseert de visiegroep in overleg met de werkgroep Pastoraal ‘Zindagen’. Ook
hier verzorgt het brede werkveld een ruim aanbod van activiteiten, bezoeken, workshops.
Aanbevelingen ter verbetering:
De opleiding anticipeerde al op de trends en de internationale ontwikkelingen op het vlak van leerzorg,
taalvaardigheid, diversiteit, ICT en participatie, zoals in het nieuwe Decreet op de lerarenopleiding wordt
geformuleerd. De commissie raadt aan om hieraan blijvend aandacht te besteden en dit op te nemen in de
teksten van het domeinspecifiek referentiekader.
Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- het domeinspecifieke referentiekader van de opleiding in lijn ligt met het domeinspecifieke referentiekader,
dat voorafgaand aan de bezoeken werd ontwikkeld door de Visitatiecommissie op basis van de door de
opleidingen aangereikte kaders;
- de doelstellingen van de opleiding duidelijk gericht zijn op de bij decreet en bij besluit vastgelegde
competenties op het niveau van een beginnende beroepsbeoefenaar;
- het opleidingsconcept consequent benut wordt bij de afstemming van de doelstellingen op de
basiscompetenties;
- het opleidingsconcept een degelijk beleidsinstrument is dat de opleiding draagt;
- het opleidingsconcept dynamisch is en dat de betrokkenheid van de lectoren, de studenten en het
beroepenveld bij de ontwikkeling van het opleidingsconcept groot is;
- de doelstellingen en de eindkwalificaties duidelijk getoetst worden bij het brede beroepenveld, met ruime
aandacht voor vernieuwing en een ruime taakstelling van de leraar;
- de opleiding zich duidelijk maatschappelijk engageert;
- de opleiding zich helder profileert in het landschap van Vlaamse lerarenopleidingen, in lijn met nationale en
internationale ontwikkelingen op het vlak van onderwijs, wetenschappelijke onderbouw en maatschappelijke
context.
De commissie is van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 45

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Doelstellingen en inhoud van het programma worden bepaald op basis van de beroepsprofielen en
basiscompetenties van de leraar secundair onderwijs, en op basis van de doelstellingen van een professionele
bacheloropleiding, zoals bij decreet vastgelegd door de Vlaamse overheid. Ook decretaal bepaald is dat de
opleiding bestaat uit een gemeenschappelijke stam en een leraarstypegebonden gedeelte. De doelen met
betrekking tot de gemeenschappelijke stam worden gerealiseerd in helder omschreven opleidingsonderdelen,
verspreid over de drie opleidingsjaren. De te bereiken doelen voor de gemeenschappelijke stam zijn voor alle
studenten van de drie lerarenopleidingen gelijk. Het bestaan van de gemeenschappelijke stam en het daaraan
gekoppelde aantal studiepunten, wordt doorgaans als beperkend ervaren in de opleiding. Ook de grootte van de
groepen blijkt het moeilijk te maken om opleidingsgemengd te werken. De commissie merkt op dat de
gemeenschappelijke stam sterk is uitgebouwd. Het leraarstypegebonden gedeelte omvat die kennis,
vaardigheden en attitudes die specifiek zijn voor de leraar in het secundair onderwijs. Het omvat een deel van het
opleidingsonderdeel praktijk, pedagogische wetenschappen, algemene godsdienst en de opleidingseenheden
waarin de student onderwijsbevoegdheid verwerft. Vanaf het tweede opleidingsjaar kiest de student een
opleidingseenheid die hij wil uitdiepen. De commissie stelt vast dat het belang dat de opleiding hecht aan een
gedifferentieerde benadering van iedere student, zich consequent vertaalt in het aanbod van de 280
combinatiemogelijkheden. Dat leidt in de meeste gevallen tot een gemotiveerde studiekeuze vanwege de student.
Om de ruime keuze aan combinaties mogelijk te maken, werkt de opleiding met een matrix. Het lectorenkorps
wordt op een geëigende manier sterk betrokken bij curriculumherziening en -innovatie. De opleidingsstructuur is
georganiseerd volgens een matrixmodel. Horizontaal werken vakgroepen die een vrij grote autonomie hebben.
De vakgroepvoorzitters vormen een fundamenteel overlegorgaan, aangestuurd door de opleidingsdirecteur. Elke
lector maakt deel uit van ten minste één visiegroep. Deze vrij eenvoudige, transparante basisstructuur creëert
een opmerkelijke betrokkenheid van de teamleden binnen de opleiding. De opleiding wordt daardoor een
werkveld waar gedeelde betekenissen kunnen groeien en concreet gestalte krijgen. Het geeft de opleiding de
mogelijkheid om op een aantal vlakken pionierswerk te doen, vooruit te lopen en toch de stress en de ruis die
daardoor worden veroorzaakt, goed op te vangen.
De commissie stelt tijdens de gesprekken en bij inzage in de documenten vast dat de competenties die bij
onderwerp 1 geformuleerd zijn, goed vertaald zijn in het programma. De relatie tussen doel en inhoud van het
programma is duidelijk geëxpliciteerd. De aansturing van het programma is organisatorisch heel sterk door de
participatie van alle relevante betrokken partijen, namelijk de lectoren, de studenten, de vakgroepen, het werkveld
en de afgestudeerden. De spiegelfunctie die aan het werkveld wordt toegeschreven in het zelfevaluatierapport en
de feedback van de laatstejaarsstudenten op de afstudeerdag, worden duidelijk benut bij de
curriculumaanpassingen. De opleiding wordt effectief gedragen door de lectoren en studenten. De studenten
geven aan dat de georganiseerde opleidingsonderdelen relevant zijn voor de opleiding, en vermelden hierbij
46 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

specifiek het klassenmanagement en het omgaan met kansarme leerlingen. Dit alles bevestigt de goede match
tussen de doelen en het programma, en het voortdurende consequente verwerken van steeds vernieuwende
inzichten en realisaties. De bekendheid van de lectoren met het secundair onderwijs is volgens de studenten
noodzakelijk, hoewel dit niet steeds en recent zelfs ook minder het geval is. Interdisciplinaire en
vakoverschrijdende activiteiten en projecten hebben hun plaats in het programma en passen vooral in de
aandacht die de opleiding heeft voor maatschappelijk engagement.
De strategie van de opleiding bestaat erin de studenten gradueel competenties te laten verwerven, via
gestructureerde mogelijkheden tot feedback, reflectie en remediëring.
De hogeschool en de opleiding hebben een heldere visie op internationalisering. Studenten worden uitgestuurd
voor stage, waarbij de buitenlandse partner zes weken stage moet garanderen. De criteria worden meegedeeld
aan partners. De opleiding stelt dat de wederzijdse afstemming met de plaatselijke lerarenopleiding belangrijk is
en dat de reflectie van de studenten ook als kwalitatief evaluatie-element in rekening moet worden gebracht. Het
doel is onder meer de interculturele competentie te ontwikkelen en de plaatselijke cultuur te ontdekken. Een
meerwaarde is onder meer dat studenten naast de onderwijspijler in brede context ook de interculturele en
sociale component leren kennen. De criteria om deel te nemen aan een internationaal project zijn duidelijk
beschreven. Arteveldebreed is een voorbereidingstraject uitgestippeld voor studenten die buiten Europa gaan. De
commissie waardeert de initiatieven voor internationalisation at home. Hierbij worden internationale elementen en
opleidingsbrede lijnen in het curriculum opgenomen, zoals het StaP-project, de Standaard voor een goede leraar,
activiteiten van verscheidene vakgroepen en van COMPahs.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt aan de impact van het recente Decreet op de lerarenopleiding, dat onder andere de
omvorming van drie naar twee onderwijsvakken inhoudt, te onderzoeken om de troef van de nu bestaande
combinatiemogelijkheden minstens te handhaven.
Het reflecteren tijdens de opleiding moet zowel kwalitatief als kwantitatief onderzocht en eventueel bijgestuurd
worden om een evenwicht te vinden tussen het belang van het reflecteren en de focus ervan op essentiële
aspecten van het leraarschap. Daarbij speelt de functie van het groeidossier een belangrijke rol.
Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: excellent
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dat de opleiding de samenwerking met het werkveld en de afstemming op de beroepspraktijk erg belangrijk acht,
maakt zij eens te meer duidelijk door de basiscompetenties te verdelen in drie grote clusters die tegelijkertijd drie
niveaus aangeven waarop de leraar verantwoordelijkheden heeft. Deze verantwoordelijkheden bevinden zich ten
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 47

aanzien van de lerende, van de school en de onderwijsgemeenschap en van de maatschappij. Daardoor stelt de
opleiding meteen dat zij werk maakt van contacten met de onderwijswereld en de maatschappij om de studenten
tijdens de opleiding de basiscompetenties te helpen bereiken.
Het opleidingsprogramma wordt nauwgezet afgestemd op de beroepspraktijk, en de praktijkcomponent wordt
samen met en in het werkveld uitgetekend. Er is een nauwe samenwerking met de beroepspraktijk. Het
opleidingsprogramma wordt voortdurend geactualiseerd en professioneel gericht door deelname aan studiedagen
en projecten in het kader van de maatschappelijke dienstverlening, en door betrokkenheid bij overlegvormen. Het
zelfevaluatierapport, de gesprekken en de ter beschikking gestelde documentatie getuigen van een grote
dynamiek, die ook hier in relatie staat met het opleidingsconcept en de opleidingsdoelstellingen. Door diverse
projecten, de buitenschoolse ervaringen, de activiteiten in de diverse types Secundair onderwijs en de erg goed
uitgewerkte stage wordt op een voorbeeldige wijze tegemoetgekomen aan de kwaliteitseisen van een
professionele bachelor onderwijs. De opleiding weet bovendien haar vinger aan de pols te houden van allerlei
vernieuwingen en ontwikkelingen van het onderwijs en de maatschappij waarin de leraar zal functioneren. De
aandacht voor maatschappelijk engagement wordt uitgewerkt in de interdisciplinaire en vakoverschrijdende
activiteiten en projecten, zoals het project ‘Intercultureel onderwijs’, de ‘zindagen’, het BSO/PAV-project en het
BUSO-project. Ook de excursies en studiereizen worden uitgewerkt als ervaringsgerichte onderwijsactiviteiten,
waarbij de studenten betrokken worden in alle aspecten van de organisatie en uitvoering.
Het stageconcept en organisatiekader zijn sterk uitgewerkt. De begeleiding en de beoordeling van de stagiairs is
een erkende en sterk gewaardeerde gedeelde verantwoordelijkheid met het werkveld. De verschillende
stageprojecten zijn gespreid over de drie opleidingsjaren, en verwijzen naar de attitudes en de tien typefuncties
die terugkeren in de basiscompetenties en die het beroepsprofiel uittekenen. Elk opleidingsjaar neemt de
complexiteit, de omvang en de variatie van de activiteiten in de praktijk toe. De studenten geven tijdens de
gesprekken aan dat zij de kans krijgen geleidelijk en degelijk in te groeien in de basiscompetenties van een
beginnende leraar. De opleiding werkte een competentiegerichte standaard uit voor de didactische stage, die een
leidraad is voor de studenten, mentoren en lectoren, en waarin de opleiding duidelijk maakt welke stagedoelen
een stagestudent op het einde van elk opleidingsjaar moet bereiken. Daarnaast gebruikt de opleiding een
uitgebreide praktijkgids, waarin alle taken en verantwoordelijkheden van alle bij de praktijk betrokken actoren
uitvoerig staan beschreven. Tijdens het visitatiebezoek blijkt dat de doelgroep de standaard en de praktijkgids
kent. In het StaP-project streeft de opleiding naar een optimale begeleiding van de student in zijn groei tot
volwaardige leerkracht. De commissie stelt vast dat dit project een hoge kwaliteit heeft, ambitieus is en deskundig
wordt uitgevoerd. Zowel de StaP-schoolbegeleiders als de stagebegeleiders die in het StaP-kader een opleiding
hebben gevolgd, uiten hun grote tevredenheid over de aanpak en de bereikte resultaten. De derdejaarsstudenten
lopen ook stage in een breed werkveld. De gesprekken tonen aan dat de vooropgestelde ingroei-ervaring op de
arbeidsmarkt degelijk wordt ervaren. Hierbij worden zelf initiatief nemen en zelfsturend handelen en functioneren
als zelfstandige en bijna volwaardige arbeidskracht, sterk benadrukt. De student vormt zijn profiel als toekomstig
leraar niet alleen vanuit het reguliere onderwijs, maar ook vanuit andere onderwijsvormen en schoolsystemen, en
vanuit segmenten van de arbeidsmarkt, zoals CLB, musea, bedrijven, schoolsecretariaat, sportcentra,
grootkeukens en ouderverenigingen. Elke keuze die de student maakt bij het samenstellen van het praktijktraject
moet hij motiveren, en eens de stageopdracht concreter wordt, moet hij het verband met de basiscompetenties
duidelijk omschrijven. Elk voorstel van de student wordt door het opleidingsteam getoetst op de meerwaarde die
het biedt aan de vorming van de student. De studenten en de lectoren hebben een grote waardering voor de
mogelijkheden en resultaten van deze stage. De commissie merkt op dat de samenwerking met de stagescholen
geëvolueerd is naar het mee verantwoordelijkheid dragen in de opleiding. In het StaP-project zijn de stageschool
en de opleiding gelijkwaardige partners. De opleiding hanteert gepaste parameters om de kwaliteit van de stage
te bewaken.
Ook voor het eindwerk, dat zes studiepunten bedraagt, heeft de opleiding een sterk concept uitgewerkt waarin het
verband met de onderwijspraktijk en het brede werkveld wordt benadrukt. Het eindwerk vraagt samenwerking
maar ook een duidelijke individuele inbreng. Ook dat heeft de opleiding volledig competentiegericht uitgewerkt.
Dit houdt onder andere in dat de drie sleutelmomenten van het leerproces, namelijk de instructie, de begeleiding
48 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

en de beoordeling, van het begin tot het einde transparant zijn, zowel voor de promotor als voor de student, en
dat zij daarbij voortdurend op elkaar inspelen. De commissie stelt vast dat op die manier het leerproces van de
student effectief en efficiënt wordt aangestuurd vanuit een assessmentcultuur. De kwaliteit van de eindwerken
wordt gevolgd door de visiegroep Scriptie, die het nieuwe competentiegerichte concept ontwikkelde en opvolgt.
Het tegemoetkomen aan de kwaliteitseisen van een professionele bachelor drukt zich ook uit in de internationale
partnerschappen en samenwerkingen. De afstemming van het opleidingsprogramma op de internationale
dimensie wordt hoog ingeschat en vormgegeven door deelname aan internationale congressen en studiedagen,
door het stimuleren van lectorenmobiliteit en door internationalisation at home.
Ten slotte stelt de commissie vast dat het toegepast onderzoek benut wordt als een middel om studenten in
contact te laten komen met de complexe praktijk, en hen te leren om daar oplossingsgericht aan mee te werken.
De verwevenheid van het programma met toegepast onderzoek concretiseert de aandacht voor de leraar als
innovator. Dit is in lijn met het professionele karakter van de opleidingsdoelstellingen. De opleiding heeft bewust
gekozen voor een overkoepelende ontwikkelingslijn ‘het ontdekken en ontwikkelen van talenten via op diversiteit
gerichte leeromgevingen’. Daarmee legt de opleiding het accent op ontwikkelwerk. Meerdere vakgroepen zijn al
langer bezig met de ontwikkeling van didactisch materiaal. Dergelijk ontwikkelwerk geeft de opleiding een
strategische positie ten opzichte van de universiteiten, waar vooral expertise rond onderzoekswerk aanwezig is.
Ook de projecten waarbij door externe financiering productontwikkeling wordt mogelijk gemaakt, verdienen
aanmoediging.
De commissie spreekt haar waardering uit voor de krachtige manier waarop de opleiding inspeelt op de
opdrachten van projectmatig wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling, maatschappelijke dienstverlening en
internationalisering, zoals decretaal bepaald in februari 1995. Zij waardeert eveneens de wijze waarop de
hogeschool het nodige kader schept en ondersteuning biedt voor de realisatie ervan in de opleiding.
Aanbevelingen ter verbetering:
De dubbele rol van begeleiden en evalueren van studenten moet nog meer verduidelijkt worden aan de
mentoren.
De commissie raadt aan om de verdere uitbouw van StaP in de andere opleidingsjaren op te nemen in de
beleidsvisie.
Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In lijn met de ontwikkelingsdoelen wordt het programma opgebouwd als een boomstructuur, met een geleidelijke
toename van de specificiteit van het programma en keuzemogelijkheden voor de studenten. De opleiding kent
een heldere opbouw in complexiteit. Het eerste opleidingsjaar biedt een brede basis aan pedagogische en
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 49

didactische vorming. In het tweede opleidingsjaar wordt dit voortgezet, en worden communicatieve en agogische
vaardigheden toegevoegd. In het derde opleidingsjaar wordt een brede onderwijskundige en vakinhoudelijke
vorming aangeboden. De samenhang wordt vooral gerealiseerd door enerzijds een modeltraject en anderzijds de
eigen keuzes van de student in een modulair samengestelde opleiding. Als begeleiding spelen de visie- en
vakgroepen een belangrijke rol. Zij waarborgen de horizontale en verticale samenhang. Op opleidingsniveau
worden de coherentie van het opleidingsprogramma bewaakt door het managementteam en de
opleidingstrajecten door de vergadering van de vakgroepvoorzitters. De kwaliteit en inhoud van het programma
worden bewaakt door het opleidingsmanagementteam. Omdat de studenten een groot deel van hun pakket zelf
kunnen samenstellen, is de coherentie van het opleidingsprogramma een belangrijk element in de opleiding. De
studenten hebben inspraak via de Opleidingsraad en de reflectiesessies op de afstudeerdag. Daarnaast wordt
ook een uitstroomonderzoek uitgevoerd. De commissie stelt tijdens de gesprekken vast dat de studenten veel
inspraak hebben, en dat de ervaringen van de studenten worden beluisterd en gewaardeerd.
De modulaire structuur van de opleiding maakt een verscheidenheid aan flexibele trajecten mogelijk. In 2004-
2005 werd het Flexteam opgericht, dat tot doel had de invoering van het Flexibiliseringsdecreet in de opleiding
voor te bereiden en te begeleiden. Alle vragen over geïndividualiseerde opleidingstrajecten kwamen bij de
medewerkers van het Flexteam terecht en werden door hen behandeld. In het team waren medewerkers
vertegenwoordigd uit de domeinen administratie, opleidingscoördinatie, studentenadministratie, planning,
internationalisering, ombuds, studiebegeleiding en onderwijsvernieuwing. Het Flexibiliseringsdecreet legt de
grondslag voor een nieuwe aanpak in verband met de studievoortgang. In de opleiding functioneert sinds mei
2005 een voltijdse zorg- en trajectcoördinator, die de persoonlijke studietrajecten van de studenten mee
uitstippelt. Navraag leert dat deze coördinator goed bekend is bij de studenten. De commissie waardeert de
manier waarop de zorg- en trajectcoördinator erin slaagt om het grote aantal geïndividualiseerde trajecten, een
zeshonderdtal, uit te tekenen. De studenten die deze trajecten volgen, spreken zich hier erg lovend over uit. Het
persoonlijke deeltraject wordt samengesteld op basis van behaalde credits, afkomstig van vrijstellingen, op basis
van EVK’s en van EVC’s. De algemene bepalingen en procedures over de flexibele trajecten zijn opgenomen in
het studiecontract van de hogeschool. De hogeschool heeft ervoor gekozen een student pas in te schrijven als
zijn traject is uitgetekend.
Aanbevelingen ter verbetering:
Er moet nauwkeurig worden bewaakt dat de bestaande flexibilisering van de studietrajecten ook na de
omvorming van drie naar twee onderwijsvakken gehandhaafd blijft.
De coherentie van het opleidingstraject wordt mee bewaakt door de vakgroepvoorzittersvergadering. Dat is een
fundamentele opdracht. Selectie en vorming van vakgroepvoorzitters en vorming als groep van voorzitters
verdienen dan ook permanente aandacht.
50 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Voor elk opleidingsonderdeel wordt in de opleidingsgids een gedetailleerde beschrijving gegeven van het
vooropgestelde aantal uren studieomvang, opgesplitst naar onderwijswerkvorm. Hierbij wordt een onderscheid
gemaakt tussen contactonderwijs, toets- en examentijd, taken in zelfstudietijd en zelfstudie. Om zicht te krijgen op
de reële studiebelasting worden de totale studieomvang en de studieomvang per opleidingsjaar en per
opleidingsonderdeel geschat via studietijdmetingen. De hogeschool werkte een algemene leidraad uit voor het
organiseren van een studietijdmeting waarin de methodologie staat beschreven. In het academiejaar 2003-2004
werd een studeerbaarheidsonderzoek uitgevoerd bij de studenten van het derde opleidingsjaar. De
studietijdmeting toonde aan dat de door de derdejaarsstudenten ingeschatte studietijd op het niveau van het
decretale minimum ligt, terwijl de studenten zelf dit hoger percipieerden. De opleiding geeft als kanttekening aan
dat de meting retrospectief werd uitgevoerd. De semestereindes zijn doorgaans veel meer belastend dan andere
periodes in het academiejaar. De decretaal bepaalde studietijd wordt in het derde opleidingsjaar niet
overschreden, en de studielast is beheersbaar. In het academiejaar 2004-2005 werd er opnieuw een
studietijdmeting uitgevoerd. Het aantal respondenten was echter niet representatief, waardoor de resultaten
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 51

moeilijk kunnen worden gebruikt. De opleiding engageert er zich toe de studietijdmeting in de toekomst uit te
breiden naar studenten van het eerste en tweede opleidingsjaar.
Ook tijdens de gesprekken rapporteren de studenten en lectoren een aanvaardbare studielast, maar ze
signaleren wel een aantal piekmomenten door een ongelijke spreiding van taken en opdrachten. Bovendien is
een uitspraak over de studeerbaarheid van de opleiding als geheel niet mogelijk wegens de individuele
studietrajecten, de vele mogelijke keuzes, de verschillen in zwaarte van sommige opleidingsonderdelen, de
stages op diverse locaties, de verschillen in scripties en de variërende studielast in de drie opleidingsjaren. Er kan
alleen in gemiddelden worden geoordeeld. Het thema ‘studeerbaarheid’ komt ook aan bod in het
studentvolgsysteem waarmee de opleiding de eerstejaarsstudenten bevraagt.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt aan om te onderzoeken welke stappen kunnen worden gezet om het aantal respondenten bij
de studietijdmetingen representatief te houden.
Het is raadzaam bij de studenten structureel en systematisch te peilen naar de studiebelemmerende en -
bevorderende factoren om gepaste acties te kunnen ondernemen.
Studietijdmetingen moeten ook effectief uitgevoerd worden bij de studenten van het eerste en tweede
opleidingsjaar.
Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In de opleiding leeft een duidelijk concept van en een visie op ‘hanteren van werkvormen’ als voorafbeeldend
onderwijs. Teach as you preach wordt door een aantal lectoren doelbewust toegepast, waardoor de studenten
ervaren dat het gevarieerd hanteren van de gepaste werkvormen nodig is om de beoogde competenties te
bereiken. Zij leren op die manier hoe dit principe toe te passen in hun latere beroepsloopbaan. De lectoren
hanteren een ruime variatie aan werkvormen, met de bedoeling de studenten bewust te maken van het
didactische belang ervan. De opleiding onderscheidt vijf categorieën werkvormen: bijna volledig door de lector
gestuurde werkvormen, werkvormen met gedeelde sturing, zelfgestuurde werkvormen, oefen- en
expertisemomenten en integrale praktijkmomenten. De ontwikkelingslijn doorheen de opleiding van aanvankelijk
sterke externe sturing naar een toenemende zelfsturing wordt gereflecteerd in de gepaste werkvormen. De
commissie stelt tijdens de gesprekken vast dat de studenten dit ook zo ervaren en sterk appreciëren. Er wordt
gebruikgemaakt van diverse werkvormen, zoals opdrachten, taken, stageactiviteiten en reflectie. Deze diversiteit
varieert binnen de vakkencombinaties.
Het vormingsproces wordt ondersteund door de digitale leeromgeving DiLeAhs die op uiteenlopende manieren en
met verschillende intensiteit wordt ingezet (facet 4.1). Nog ter ondersteuning voorzien de vakgroepen
52 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

leerbegeleiding (facet 4.2). Ook initiatieven en werkvormen die niet onmiddellijk ondergebracht kunnen worden in
een van de vijf categorieën, dragen bij tot de ontwikkelingslijn van de studenten en bevorderen hun
professionaliteit (facet 2.2).
De opleidingsgids bevat een fiche per opleidingsonderdeel met de kerndoelen, de gehanteerde
onderwijswerkvorm, de voorziene contacturen en studiepunten, het studiemateriaal en de manier van evalueren
en quoteren. De opleiding stelt dat studeerbaarheid en functionaliteit essentieel zijn bij de ondersteuning van het
ontwikkelingsproces van de studenten. Syllabi worden ontworpen op het niveau van de vakgroep, handboeken
worden door de betrokken vakgroep onderzocht en goedgekeurd. Elke lector heeft binnen de afspraken de
vrijheid om aanvullend eigen oefenmateriaal en illustratief materiaal te gebruiken. Syllabi en handboeken zijn
tijdig ter beschikking van de studenten. Hoofdzakelijk in het opleidingsonderdeel vakdidactiek, maar ook
daarbuiten, wordt frequent gebruikgemaakt van diverse, vakgebonden handboeken voor het secundair onderwijs.
Naast de schriftelijke onderwijsmiddelen worden ook heel wat digitale onderwijsmiddelen gehanteerd. De
integratie van digitaal onderwijsmateriaal wordt hier afgewogen op basis van beschikbaarheid, nut voor en
afstemming op het doelpubliek. De inzet en het gebruik gaan van informatieverstrekking en het raadplegen van
leerinhouden, over discussiegroepen waar studenten met elkaar discussiëren over opleidingsgebonden thema’s
tot het afleggen van tests, het indienen van opdrachten en het zich aanmelden voor briefings en evenementen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt er op toe te zien dat zelfreflectie bij de stages niet beperkt wordt tot een schriftelijke
neerslag ten koste van feedbackgesprekken.
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding heeft een heldere visie op toetsen en evalueren. Het onderwijs- en examenreglement is opgenomen
in een duidelijk opgesteld studiecontract/toetredingscontract dat jaarlijks wordt bijgestuurd. Er worden vele
soorten evaluatievormen benut, met daarbinnen een variëteit aan actoren. Toetsen worden beschouwd als
oriënterings- en remediëringsactiviteiten, permanente evaluatie legt de nadruk op procesevaluatie en examens
worden schriftelijk en/of mondeling afgenomen.
De commissie spreekt haar waardering uit over het hanteren van een assessmentfilosofie, waarbij
procesevaluatie, toetsing als oriënterings- en remediëringsactiviteit en reflectie worden benut. De individuele
leerlijnen en de verschillen in toetsvormen binnen de opleidingsonderdelen vragen echter naar standaardisering
van de toetsing. De commissie merkt op dat de opleiding streeft naar een inhoudelijke afstemming van toetsen en
van criteria binnen een vakgroep of gemeenschappelijke opleidingsonderdelen.
De informatie over toetsing en evaluatie op de opleidingsfiches is veeleer summier, en de evaluatievormen
worden niet altijd vermeld. Dat wordt ondervangen door gerichte schriftelijke informatie van elke lector in het
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 53

egin van het academiejaar. De studenten hebben inspraak in de samenstelling van het examenrooster door de
studentenvertegenwoordigers, die de groep studenten raadplegen en informeren. De opleidingsraad keurt het
examenrooster goed. Het wordt tijdig openbaar gemaakt via DiLeAhs en ad valvas. De studenten worden tijdens
de examenbriefings op de hoogte gebracht van de examenregeling. De opleiding heeft duidelijke procedures voor
inhaalexamens en geïndividualiseerde examenregelingen voor doelgroepstudenten en studenten met een
geïndividualiseerd traject. De organisatie van de permanente evaluatie wordt door de lectoren opgenomen. Bij het
begin van het academiejaar delen zij mee aan de studenten hoe de procesgerichte evaluatie zal verlopen en
welke begeleidings- en beoordelingsdocumenten zullen worden gehanteerd.
Via de gids voor medewerkers worden lectoren op de hoogte gebracht van de richtlijnen en afspraken in verband
met evaluatie. In deze gids zijn de visie en de praktische organisatie opgenomen. De commissie stelt vast dat dit
alles op gepaste wijze wordt gevolgd en toegepast. Tijdens de opleidingsvergadering, de vakgroepvoorzittersvergadering
en bij de infosessies voor nieuwe medewerkers staan facetten van het evaluatiethema geregeld op
de agenda.
Het cijfer voor stage wordt op het einde van het academiejaar bepaald en komt tot stand op basis van gegevens
die permanent worden ingezameld door zowel de lectoren als de mentoren en stagebegeleiders van de
stageschool. Het proces dat de student doormaakt wordt vanuit verschillende gezichtspunten gevolgd. Wat
verwacht wordt van een stagestudent op het einde van elk van de opleidingsjaren, staat duidelijk beschreven in
het document ‘Competentiegerichte standaard voor didactische stage’. Het eindcijfer komt tot stand in de Stageevaluatiecommissie
met alle betrokken lectoren, voorgezeten door de stagecoördinator. Op het einde van de
stageperiode in het derde opleidingsjaar resulteert het begeleidingsproces binnen StaP in een oordeel over de
mogelijkheden van de stagestudent, dat gebaseerd is op een goed gedocumenteerd dossier over de didactische
stage. De evaluatie is afgestemd op de vooropgestelde verwachtingen voor de stage. De studenten ervaren de
beoordeling van de stage correct zoals ze is opgebouwd.
De student presenteert en verdedigt zijn eindwerk voor een jury die bestaat uit de promotor en een of meerdere
assessoren. De presentatie is het laatste examen van de derdejaarsstudenten in juni. De student brengt er een
reflectie over het opstellen van en het leerproces in verband met het eindwerk, hij koppelt terug naar de
aangeduide basiscompetenties die hij doorheen het eindwerk wilde ontwikkelen, hij situeert zijn leerproces in de
groei naar leraarschap of een ander toekomstig werkveld, en hij geeft de moeilijkheden, kansen, verworven
vaardigheden en ervaringen in het proces aan. De quotering gebeurt aan de hand van het duidelijke
beoordelingsdocument. Het leerproces wordt uitsluitend door de promotor beoordeeld. De score voor het
eindproduct is in principe een groepsscore die door de promotor en de assessor(en) los van elkaar vooraf wordt
bepaald en in consensus wordt vastgelegd bij de presentatie. De score voor de presentatie wordt bepaald door
de promotor en de assessor, en is de som van de groepsscore en de individuele score. Over de evaluatie van het
eindwerk spreken de studenten en het werkveld zich positief uit.
Voor het Flexibiliseringsdecreet in voege was, hanteerde de opleiding een eigen deliberatievenster. Sinds het
academiejaar 2005-2006 is een hogeschoolbreed deliberatievenster in het studiecontract opgenomen.
De dag na de proclamatie worden feedbackgesprekken georganiseerd met het oog op advies over de deelname
aan de tweede examenperiode of een eventuele heroriëntering naar een andere studiekeuze. Van eenzelfde
opleidingsonderdeel of leerinhoud, gedoceerd door verschillende lectoren, leggen studenten hetzelfde examen af.
Er is een standaardformulier waarin de score en het gewicht per vraag zijn opgenomen. Tijdens de gesprekken
blijkt dat de toetsen en evaluaties transparant worden georganiseerd, toegelicht en uitgevoerd.
De kwaliteitsbewaking van beoordeling is degelijk ingebouwd en is in handen van de visiegroep Evaluatie en van
de verschillende vakgroepen.
54 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

Aanbevelingen ter verbetering:
De examentransparantie kan worden vergroot door heldere informatie aan studenten te geven op de
opleidingsfiches, die steeds consulteerbaar zijn en een duidelijk referentiepunt zijn voor toetsing. Dit kan nog
meer aan bod komen tijdens de toelichtende gesprekken van de lectoren bij de aanvang van het academiejaar.
Het blijft raadzaam om de motivatie van de vakgroep voor de keuze van een bepaalde evaluatievorm van
leereenheden en opleidingsonderdelen duidelijk te expliciteren en te agenderen op de vergadering van de
vakgroepvoorzitters.
Het is raadzaam de studenten te betrekken bij de evaluatie op het einde van de stage. Zij hebben immers bij de
aanvang van de stage zelf hun werkpunten bepaald.
Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 55

Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De hogeschool neemt deel aan de Sid-In’s in de verschillende Vlaamse provincies. Leerlingen uit het laatste jaar
secundair onderwijs ontvangen vijf keer per jaar een mailing van de hogeschool met een verwijzing naar het
opleidingsaanbod. Op aanvraag worden opleidingsbrochures en/of een algemene brochure opgestuurd. Jaarlijks
wordt meegewerkt aan een studievoormiddag voor CLB-medewerkers en studiekeuzebegeleiders. Steeds meer
wordt er ook ingegaan op vragen van secundaire scholen om een presentatie te geven over ‘Studeren in het
hoger onderwijs’ of om deel te nemen aan een standenbeurs. De website is recent geherstructureerd, opgebouwd
vanuit de vragen van de bezoeker en fraai vormgegeven. De commissie spreekt haar waardering uit voor het
promotieteam STIMULANS dat bestaat uit allochtone en autochtone studenten. Met dit team tracht de
hogeschool in samenwerking met de Hogeschool West-Vlaanderen en de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven
allochtone en/of kansarme jongeren, hun ouders en studiekeuzebegeleiders beter te informeren over studeren in
het hoger onderwijs. Voor topsporters is een informatiemap uitgewerkt, voor studenten met een functiebeperking
een digitaal draaiboek. Kandidaat-studenten kunnen ook individueel terecht via e-mail, telefoon of na een
afspraak bij de dienst Studieadvies van de hogeschool. Een uitgebreide cursusinfotheek kan worden
geraadpleegd. Aan de hand van standaarddocumenten met informatie over toelatingsvoorwaarden, EVC’s,
EVK’s, vrijstellingen, bijzondere faciliteiten en dergelijke wordt een gepaste communicatie gevoerd over de
hogeschool en de opleiding. De opleiding organiseert vier infodagen per jaar. Kandidaat-studenten kunnen er
terecht voor een adviesgesprek en algemene vragen over de opleiding.
De algemene toelatingsvoorwaarden zijn opgenomen in het studiecontract van de hogeschool. Voor de studenten
die de opleidingseenheid Latijn of muzikale opvoeding kiezen, zijn specifieke begincompetenties vereist, die ook
vermeld worden in de opleidingsbrochure. Sommige opleidingseenheden kennen een inschrijvingslimiet wegens
infrastructuurbeperkingen.
De commissie acht het werken met leertrajectbegeleiders een waardevol initiatief om studenten die in aanmerking
komen voor een geïndividualiseerd traject, goed op weg te zetten. Zij staan in voor de opvang en begeleiding van
studenten die de EVK- en EVC-procedure willen opstarten en van doelgroepstudenten die wegens een bijzondere
situatie een geïndividualiseerd traject willen volgen. Daarnaast werken zij ook de dossiers af en bepalen ze in
overleg met de student het traject dat hij moet voorleggen bij de inschrijving. De aandacht van de opleiding voor
flexibele leerwegen is lovenswaardig. Momenteel doorlopen 600 van de 1.500 studenten een geïndividualiseerd
traject. Tijdens hun opleiding kunnen deze studenten terecht bij de zorg- en trajectcoördinator.
Door de organisatie van algemene en opleidingsspecifieke instapcursussen in de week voor de aanvang van het
academiejaar worden gelijke startkansen geboden aan alle studenten. Voorbeelden van instapcursussen zijn
expressie, mondelinge presentatie, zakelijk schrijven en studievaardigheden. Zij worden jaarlijks door de
deelnemers geëvalueerd en bijgestuurd.
56 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt waakzaam te blijven om het groeiende aantal geïndividualiseerde trajecten op korte tijd te
kunnen blijven verwerken.
Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: goed
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: excellent
facet 2.3, samenhang van het programma:
goed
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
goed
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
goed
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- de geformuleerde competenties goed vertaald en verwerkt zijn in het programma;
- de relatie tussen doel en inhoud duidelijk geëxpliciteerd is;
- de aansturing van het programma organisatorisch sterk is door de gepaste participatie van alle relevante
betrokken partijen;
- de gedifferentieerde benadering van elke student consequent wordt omgezet in het heldere aanbod van
combinatiemogelijkheden en flexibele trajecten;
- de opbouw van het modeltraject duidelijk en coherent is en sequentieel is opgebouwd;
- het opleidingsprogramma voortdurend wordt geactualiseerd en professioneel wordt gericht door contacten
met de onderwijswereld en de maatschappij;
- de aandacht voor maatschappelijk engagement uitgewerkt wordt in de interdisciplinaire en
vakoverschrijdende activiteiten en projecten;
- het stageconcept en organisatiekader sterk uitgewerkt zijn;
- het StaP-project een optimale begeleiding van de student in zijn groei tot volwaardige leerkracht beoogt en
realiseert;
- de eindwerken als ontwikkelingswerk worden beschouwd en de opleiding op een strategische positie
plaatsen ten opzichte van de universiteiten;
- de studielast aanvaardbaar is, maar studietijdmetingen verder moeten worden uitgevoerd;
- een duidelijk concept van en een visie op ‘hanteren van werkvormen’ als voorafbeeldend onderwijs aanwezig
is;
- de ontwikkelingslijn doorheen de opleiding van aanvankelijk sterke externe sturing naar een toenemende
zelfsturing gereflecteerd wordt in de gepaste werkvormen;
- de visie op toetsen en evalueren helder is en past in een assessmentfilosofie;
- de toetsen en evaluaties transparant worden georganiseerd, toegelicht en uitgevoerd;
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 57

- het instroombeleid doelgericht uitgewerkt en toegepast wordt, duidelijk rekening houdend met de diversiteit
van de instroom;
- de visie op internationalisering helder is, wat zich concretiseert in de aanpak.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
58 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: excellent
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In de huidige context van aanhoudende groei met bevroren overheidsfinanciering stevent de hogeschool af op
loonkosten die de 85 procent dreigen te overschrijden. Toch stelt zij dat de opleidingen voldoende bestaft moeten
zijn om hun primaire taken van onderwijs, maatschappelijke en wetenschappelijke dienstverlening, en
wetenschappelijk onderzoek te kunnen opnemen. Volgens een kwantitatief en geïnformatiseerd verdelingsmodel
worden de middelen voor personeel gespreid over de opleidingen van de hogeschool. De eenheid in het
contingenteringsmodel is de voltijdse equivalent (VTE). Het beleid van de hogeschool legt een deel van het
contingent vast dat de opleidingen minimaal moeten besteden aan leer- en leertrajectbegeleiding, kwaliteitszorg,
internationalisering, ombudswerking, professionalisering, maatschappelijke en wetenschappelijke dienstverlening
en projectmatig wetenschappelijk onderzoek.
Het kader voor personeelsbeleid met betrekking tot rekrutering en selectie, aanwerving en begeleiding van
nieuwe medewerkers, taakinvulling, loopbaan, professionalisering, participatie en personeelszorg is sterk en
zorgvuldig uitgewerkt. Er wordt een transparant personeelsbeleid gevoerd, dat toegelicht wordt in een helder
uitgewerkte gids voor de medewerkers. Voor de rekrutering van lectoren wordt gestreefd naar diversiteit in de
opleiding en complementariteit binnen de vakgroepen. De vakgroepen zijn dan ook sterk betrokken bij het
personeelsbeleid met betrekking tot de lectoren. Uit een enquête bij de nieuwe medewerkers blijkt een positief
oordeel over de wervings- en selectieprocedure en de procedure voor opvang en inwerken. De commissie merkt
op dat de selectie en opvang van nieuw personeel uitstekend georganiseerd is.
Door het toenemende aantal studenten is ook het aantal medewerkers sterk gegroeid. De opleiding heeft goed
gebruikgemaakt van deze groei door adequaat medewerkers te benoemen en een managementstijl te voeren die
gericht is op het delegeren van verantwoordelijkheden. Per 1 februari 2005 werken 90 VTE OP en 8,3 VTE ATP
voor de opleiding. De opleiding heeft heel wat beleidskaders, procedures en systematiek ontwikkeld. Dit alles
verhindert helemaal niet om voldoende autonomie en vrijheid van creatief handelen te garanderen voor de
medewerkers. Uit de gesprekken met de lectoren blijkt dat zij deze aanpak van sturing en gedeelde
verantwoordelijkheid sterk waarderen, te meer omdat erop toegezien wordt dat er binnen het voorgeschreven
kader ruimte blijft voor innovatie en creativiteit. De administratieve lasten worden zoveel mogelijk weggenomen
van de lectoren, wat duidelijk bijdraagt tot een grote mate van vrijheid bij het uitvoeren van hun kerntaak. De
opleiding biedt in de huidige context 280 studiecombinatiemogelijkheden aan en heeft momenteel ongeveer 600
geïndividualiseerde trajecten lopen. Het administratief personeel weet dit zonder veel grote problemen op te
vangen en in haalbare lessenroosters te verwerken. De veelheid aan mogelijkheden vergt ook een flinke inzet
van het management en van de lectoren. De Visitatiecommissie heeft vastgesteld en ervaren dat de bereidheid
tot deze inzet groot is. De keuzemogelijkheden en de aanpak worden ook door studenten sterk gewaardeerd. De
werkdruk is groot, maar leidt niet tot demotivatie of burn-out. De commissie meent dat het de facto realiseren van
dit zorgvuldige personeelsbeleid voor alle facetten, een punt van waakzaamheid is, omdat het personeel over
zoveel trajecten en combinatiemogelijkheden is verspreid.
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 59

De hogeschool en de opleiding voeren een duidelijk loopbaanbeleid. Er is een duidelijke, transparante
systematiek van plannings-, functionerings- en evaluatiegesprekken. Professionalisering maakt deel uit van de
opdracht en wordt gebudgetteerd. Zowel de noden als behoeften van het individu en van de organisatie zijn
bepalend voor het algemene professionaliseringsbeleid. Professionalisering van medewerkers wordt ruim
geïnterpreteerd. In de opleiding heeft elke lector in zijn opdracht 2 procent om zich te professionaliseren. Per
lector wordt de professionalisering geregistreerd doorheen het jaar. Daarbovenop wordt 20 procent toegewezen
aan de opleidingscoördinator, die de contactpersoon voor professionalisering binnen de opleiding is. Verder is 10
procent toegekend aan het StaP-team voor het geven van vorming in supervisie en StaP-schoolbegeleiding, en
20 procent aan de vakgroep Onderwijstechnologie voor het geven van vorming aan vakgroepen. Het
professionaliseringsbeleid van de opleiding is ingebed in de brede managementstructuur van de opleiding en
houdt rekening met strategische keuzes, verantwoordelijkheden en communicatielijnen die voor alle
beleidsaspecten in de opleiding gelden. Veel onderwerpen lopen via het vakgroepvoorzittersoverleg.
De vakgroepvoorzitters voeren functioneringsgesprekken met de lectoren uit hun vakgroep. De coördinatoren
voeren gesprekken met de administratieve medewerkers, coördinatiemedewerkers en vakgroepvoorzitters. De
opleidingsdirecteur voert het functioneringsgesprek met de coördinatoren. Zij hebben daarvoor een
vormingstraject doorlopen. Alle medewerkers hebben jaarlijks of tweejaarlijks een functioneringsgesprek. Zij
geven aan dat op die manier de vinger aan de pols gehouden wordt en dat zij deze gesprekken als erg leerrijk
ervaren voor de verdere invulling en uitvoering van hun opdracht.
Maatschappelijke en wetenschappelijke dienstverlening en wetenschappelijk onderzoek worden opleidingsgericht
en opleidingsondersteunend ingevuld in samenwerking met COMPahs, het Centrum voor Onderzoek,
Maatschappelijke en Wetenschappelijke Dienstverlening en Professionele Ontwikkeling Arteveldehogeschool.
De commissie merkt op dat het ATP autonomie, vrijheid en vertrouwen krijgt. Het team wordt sterk gewaardeerd
door de opleiding en de studenten.
Er is een mooie afstemming tussen de dienstverlening van de sokkel en van de opleidingsgroepen. Partijen
spreken over ondersteuning van de processen in de opleiding en niet over het opleggen van regels en
voorwaarden.
Aanbevelingen ter verbetering:
Het is raadzaam veel zorg te blijven besteden aan de vorming van voorzitters van vakgroepen en visiegroepen.
De commissie beaamt het standpunt van de opleiding dat het verlichten van werkdruk en stressfactoren een
element is dat de opleiding moet blijven ernstig nemen en als verbeteringstraject moet blijven formuleren.
60 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: excellent
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het gevoerde beleid vertaalt zich naar de professionele gerichtheid van de opleiding. De opleiding streeft ernaar
om een grote diversiteit aan expertise van de medewerkers in te zetten. Op opleidingsniveau heeft dat vorm
gekregen binnen de groep van vaste medewerkers. Bovendien streeft de opleiding ernaar om medewerkers aan
te trekken die een brede expertise van binnen en buiten het onderwijs meebrengen. Zij hanteert hiervoor
duidelijke criteria. Verder streeft de opleiding ernaar om op het niveau van de vakgroepen een grote diversiteit
aan medewerkers in te zetten die complementair zijn aan elkaar. Dit wordt opgevolgd in een overzicht van het
personeel met vermelding van competentiedomeinen, onderwijsbelasting en het globale percentage onderwijs- en
onderzoeksopdracht.
De hogeschool en de opleiding leggen een sterk accent op loopbaanondersteuning en professionalisering. De
opleiding probeert langs verschillende wegen de aanwezige knowhow te exporteren en te delen met
belanghebbenden. Daarnaast integreert zij de expertise van de partners om zo de kwaliteit van de opleiding te
verhogen. De samenwerking met het werkveld is goed georganiseerd. De gesprekken tonen dat de wisselwerking
en intensieve samenwerking binnen bepaalde projecten leiden tot een verwevenheid die een extra dimensie geeft
en resulteert in een gezamenlijke groei. De opleiding investeert sterk in de uitvoering van projecten
maatschappelijke dienstverlening en projectmatig wetenschappelijk onderzoek. De lectoren krijgen goede kansen
om mee te werken in dergelijke projecten en grijpen die ook aan. De relaties met het werkveld zijn sterk, onder
andere door de ‘StaPscholen’. De opleiding ziet de stagescholen als gelijkwaardige partners in de opleiding van
de studenten. De kruisbestuiving tussen de opleiding en het werkveld is ook hier erg duidelijk. Ook de hoge mate
van participatie aan internationale samenwerkingsverbanden getuigt van professionaliteit van het team.
Het opleidingssecretariaat verzorgt op professionele wijze de administratieve taken, zodat lectoren voldoende tijd
kunnen besteden aan hun brede onderwijsopdracht.
Aanbevelingen ter verbetering:
Zelfreflectie en zelfkritiek in het lectorenkorps kunnen ingebouwd worden als motor van permanente
transformatie.
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 61

Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding beschikt over een contingent met 90,0 VTE OP en 8,3 VTE ATP, OHP-TPT. In totaal zijn er 119
medewerkers OP statutair verbonden aan de opleiding, van wie 52,94 procent voltijds tewerkgesteld is.
Daarbinnen zijn de categorieën praktijklector, lector en hoofdlector vertegenwoordigd. De commissie maakt
kennis met een overwegend jong en dynamisch lectorenkorps. Er is een evenwichtige leeftijdsopbouw van
medewerkers waarbij de man-vrouwverdeling één op drie is. Aan de opleiding zijn negen medewerkers ATP (en
OHP-TPT) verbonden, van wie er acht voltijds zijn tewerkgesteld.
Bij de verdeling van het aantal VTE per vakgroep wordt rekening gehouden met het aantal studenten en de aard
van de opleidingseenheid. Voor de praktijkbegeleiding wordt gewerkt met sterke mentoren op de stageschool.
Met deze personeelsbezetting wordt de opleiding aan 1.528 studenten verzorgd. De student-docentratio bedraagt
16,9, wat eerder hoog is ten opzichte van gelijkaardige opleidingen.
De opleiding heeft er werk van gemaakt om niet alleen de eigen lectoren in te zetten, maar ook een flankerend
personeelsbeleid te voeren door de inzet van stagementoren. Zij heeft inspanningen geleverd om de lectoren toe
te laten hun kerntaken te verrichten door de planlast te verminderen.
Uit de leeftijdsstructuur van de opleiding blijkt dat de opleiding verhoudingsgewijs meer jonge medewerkers heeft,
wat de dynamiek van het korps ten goede kan komen. De opleiding telt 98,3 VTE, van wie er 90 VTE
onderwijzend personeel zijn. Dat betekent dat 90 procent van de VTE tot het onderwijzend personeel behoort.
Aanbevelingen ter verbetering:
De opleiding moet de student-docentratio kritisch blijven evalueren en blijven streven naar een evenwichtige ratio
in de opleiding.
62 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
excellent
excellent
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- een degelijk personeelsbeleid wordt uitgestippeld en uitgevoerd;
- erg gemotiveerd onderwijzend en ondersteunend personeel het programma realiseren;
- een grote diversiteit aan expertise van de medewerkers wordt nagestreefd en gerealiseerd;
- de systematiek van plannings-, functionerings- en evaluatiegesprekken duidelijk en transparant is;
- professionalisering deel uitmaakt van de opdracht van elk personeelslid, en dat dit wordt ondersteund en
bewaakt;
- internationalisering behoort tot het professionaliseringsaspect in de opleiding;
- heel wat beleidskaders, procedures en systematiek ontwikkeld zijn met voldoende autonomie en vrijheid voor
creatief handelen van de medewerkers;
- de administratieve lasten zoveel mogelijk van de lectoren worden weggenomen, wat duidelijk bijdraagt tot
een grote mate van vrijheid bij het uitvoeren van hun kerntaak;
- de dienstverlening door de diensten van de hogeschool ervaren wordt als ondersteuning van de processen in
de opleiding;
- de student-docentratio vrij hoog is.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 63

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De financiële werking is geënt op de organisatiestructuur van de hogeschool, in het bijzonder de diensten en de
opleidingen. De diensten hebben een overkoepelende werking voor de opleidingen. Daarom worden hun
budgetten Arteveldebreed opgemaakt, evenals de investeringsbudgetten. De budgetten van de opleidingen zijn
beperkt tot specifieke opleidingsgebonden materies en zijn in overeenstemming met de bevoegdheden van de
opleidingsdirecteuren. De middelen voorzien voor het opleidingsbudget zijn bedoeld voor de rechtstreekse
ondersteuning van het didactische proces. De opleiding koppelt de financiële structuur aan de
opleidingsstructuur. Dit houdt in dat zowel de vakgroepen als de opleidingsbrede activiteiten en de projecten hun
kostenplaats hebben. Budgetten worden opgevolgd door de vakgroepvoorzitters, coördinatoren en
projectcoördinatoren. De verantwoordelijke voor het eindbudget is de opleidingsdirecteur.
Een uitgewerkt masterplan maakt het gebouwenbeleid van de hogeschool duidelijk. De bedoeling is om tegen de
start van het academiejaar 2009-2010 een zevental kernen te behouden. De Facilitaire Dienst van de hogeschool
is gericht op de ondersteuning van de kernprocessen in de opleidingen en de diensten. Dit omvat de activiteiten
met betrekking tot schoonmaak en facilitaire dienstverlening. Het milieu- en preventiebeleid zijn degelijk ingebed.
De opleiding wordt ingericht op de campus Kattenberg in Gent. Daar huizen ook de opleiding bachelor in het
Onderwijs: Lager Onderwijs en COMPahs Leraren & Scholen. De kwaliteit van de huisvesting is goed, de
gebouwen zijn modern en de campusinfrastructuur is actueel. Alle onderwijsruimten zijn didactisch goed uitgerust
met ondersteunende apparatuur om het onderwijs mogelijk te maken. De praktijklokalen zijn aangepast, met
aandacht voor orde en netheid. De faciliteiten voor de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding zijn echter
eerder beperkt en worden gedeeld met andere gebruikers, wat organisatorische afstemming vraagt. Tijdens het
bezoek stelt de commissie vast dat voldoende ICT-faciliteiten voorhanden zijn. De dienst ICT ondersteunt de
werking van de hogeschool op het vlak van de informatie- en communicatie technologie voor alle activiteiten,
zowel voor onderwijs en onderzoek als voor de ondersteunende diensten en COMPahs. De dienst wordt
Arteveldebreed aangestuurd en slaagt erin zijn gebruikers op een efficiënte manier een hoogtechnologisch en
uniform platform aan te bieden.
De krachtlijnen van het mediatheekbeleid zijn uitgeschreven in een gemeenschappelijk beleidsplan. Elke
mediatheek heeft zijn lokale organisatiestructuur. In de mediatheek lerarenopleiding zijn de beheerstaken
gegroepeerd in verschillende domeinen. De personeelsomkadering bestaat uit 6,35 VTE. De mediatheek biedt de
opleiding een actuele, relevante en gedifferentieerde collectie aan. De collectievorming gebeurt in nauwe
samenwerking met de opleiding. Lectoren kunnen aankoopsuggesties indienen, en de mediatheekmedewerkers
doen ook zelf aan prospectie. De collectie is ontsloten door middel van een geïntegreerd
automatiseringsprogramma voor de mediatheek met een catalogus-, uitleen- en bestelmodule. De aangeboden
databanken zijn beschikbaar via de website en/of via het elektronische leerplatform. De mediatheek is vrij
toegankelijk. De dienstverlening is in eerste instantie gericht op studenten en personeel van de eigen opleidingen
in de Arteveldehogeschool en van de Associatie Universiteit Gent. Ook externe gebruikers, onder wie de
64 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

mentoren, stagebegeleiders, mensen uit het werkveld en afgestudeerden kunnen er terecht, mits er een kleine
bijdrage wordt betaald. De studenten maken op efficiënte manier gebruik van de mediatheek. De 72
studentencomputers met internetaansluiting en allerhande daarbij horende mogelijkheden zijn aantrekkelijk. Twee
computerblokken kunnen door lectoren worden gereserveerd voor opdrachten met studenten. De mediatheek is
vertegenwoordigd in de visiegroep Scriptie en overlegt regelmatig met de Studentenraad. Uit de gesprekken blijkt
echter dat er voor de studenten weinig plaatsen zijn waar zij terechtkunnen om groepstaken uit te werken. In de
mediatheek wordt er immers stilte verwacht. Hoewel er hotspots voor laptops zijn, blijkt dat het gebruik daarvan
niet voor alle studenten evident is.
Een van de belangrijke ondersteunende faciliteiten is het digitale leerplatform. De uitbouw van de digitale
leeromgeving gebeurt door ICTO-medewerkers (Informatie- en Communicatietechnologie in het Onderwijs) van
de dienst Onderwijsontwikkeling en Internationalisering, in overleg met de opleidingen en met de dienst ICT. De
centrale ondersteuning valt uiteen in twee grote delen: een technisch en een onderwijskundig deel. In de
opleiding wordt de begeleiding en opvolging van het digitale leerplatform ingevuld door een opdrachthouder ICTO
die daarvoor 65 procent werd vrijgesteld. Administratief werd er al heel wat gerealiseerd, zoals inschrijvingen voor
belangrijke evenementen, praktische stagecommunicatie en evaluatie van evenementen. Via tal van
ondersteunende maar niet-dwingende maatregelen wordt het didactisch gebruik gestimuleerd. De voorbije twee
jaar werden via deze weg twee grote enquêtes georganiseerd. Uit de resultaten blijkt dat de elektronische
leeromgeving een onmisbaar en erg breed gebruikt instrument is geworden in de opleiding. De studenten zien het
digitaal leerplatform steeds meer als referentiepunt. Bij de overgang naar het Dokeos-platform, de keuze van de
Associatie Universiteit Gent, en DiLeAhs (Digitale Leeromgeving Arteveldehogeschool) in de hogeschool, werd in
de opleiding opnieuw een brede rondvraag georganiseerd om bij deze overgang de nodige verbeteringen
mogelijk te maken. De bevindingen van deze rondvraag werden door de enquête bij de studenten bevestigd.
Nog een belangrijke ondersteunende faciliteit is Sovoarte, de vzw Sociale voorzieningen Arteveldehogeschool.
De werking van Sovoarte past in het Decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 30 april 2004 betreffende de
studiefinanciering en de studentenvoorzieningen in het hoger onderwijs. Sovoarte heeft resoluut gekozen voor
een campuswerking met een beperkte centrale dienstverlening. De centrale werking omvat naast de algemene
coördinatie huisvesting, sport en laptopverhuur. De missie van vzw Sovoarte is duidelijk beschreven. Recent is
het Sovoarte-huis in gebruik genomen dat een trefpunt wil zijn voor de studenten, maar ook voor de medewerkers
van de hogeschool en voor de sociale en culturele sector uit de regio. De centrale dienstverlening bevindt zich op
deze locatie. De vzw Sovoarte is een partner in het Netwerk StudioO (Student in Oost-Vlaanderen, netwerk van
Gentse katholieke hogescholen). Sovoarte maakt bij StudioO vooral gebruik van het gespecialiseerde aanbod op
het gebied van de psychosociale begeleiding, en laat zich via StudioO vertegenwoordigen bij de vzw Begeleiding
van Studenten met een Handicap, StudentENmobiliteit en Kot@Gent. Sovoarte opteert voor een stevig
uitgebouwde decentrale werking: op elke campus staat een ‘sovomedewerker’ ter beschikking. Sovoarte biedt
ondersteuning op domeinen als sport en cultuur, netwerkvorming, sociaal-juridisch advies en studiefinanciering,
en huisvesting van inkomende buitenlandse studenten. Het Sovoarte-huis biedt sinds 2004-2005 ook 24
studentenkamers aan.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt de mogelijkheden te onderzoeken om tegemoet te komen aan de vraag naar ruimte voor
overleg tussen studenten die vaak groepswerken moeten uitvoeren.
Het blijft raadzaam om rekening te houden met de noodzakelijke uitbreiding van beschikbare leslokalen en een
goede voorziening voor de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding.
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 65

Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: excellent
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding legt vanuit haar context en achtergrond specifieke accenten wat de begeleiding van studenten
betreft, en baseert zich hiervoor op de beleidsvisie van de hogeschool, de basiscompetenties en het eigen
opleidingsconcept. De opleidingsgebonden visie op begeleiding van de studenten steunt op de volgende drie
uitgangspunten: het principe van respect voor de menselijke persoon, het doel om studenten op weg te zetten
naar het leraarschap en het creëren van een veilige omgeving met zorg voor intermenselijke relaties.
De opleiding analyseert haar instroom en koppelt daar haar beleid aan. Zij wil op die manier voortdurend zicht
houden op de evoluties van de studentenbevolking en verbanden vinden tussen bepaalde studentkenmerken,
slaagcijfers en de gemiddelde studieduur in functie van beter studieadvies. Daarbij aansluitend wil zij de
informatie naar en communicatie met kandidaat-studenten blijven optimaliseren.
Van de eerstejaarsstudenten volgde 53,7 procent aso tijdens het secundair onderwijs; 40,4 procent volgde tso;
3,8 procent van de instromende studenten komt uit het bso en 2,1% komt uit het kso. Afhankelijk van de
vooropleiding kiezen de studenten uit bso of tso voor andere combinatiemogelijkheden dan deze uit het aso. De
laatste jaren groeit de interesse van instromers die al een diploma hoger onderwijs haalden om de opleiding te
volgen. De huidige curriculumopbouw met dagonderwijs bemoeilijkt echter de instroom van beroepsactieve
geïnteresseerden. Studenten met een andere nationaliteit dan de Belgische zijn een randverschijnsel in de
opleiding. De opleiding maakte een begin met een taalbeleid. Zij wil meer bepaald aandacht schenken aan taal in
alle onderwijsvakken en meer specifiek aan studenten met een taalachterstand. De eerstejaarsstudenten krijgen
grondige en degelijke informatie over de opleiding en haar werking in het studiecontract. In de startweek ontvangt
de student de opleidingsgidsen en de praktijkgids. De studenten krijgen bij hun inschrijving een studentenagenda
overhandigd. De Studentenraad en Sovoarte werken samen om de studenten zich sneller thuis te laten voelen in
de opleiding. De begeleiding van geïndividualiseerde trajecten is sterk. De zorg- en trajectcoördinator neemt
hierbij een centrale rol op zich en verwijst eventueel door naar collega’s van andere diensten, zoals de
Ombudsdienst, Studieadvies en Psychosociale Begeleiding.
Meerdere vakgroepen organiseren tijdens de startweek of tijdens de eerste weken van het academiejaar
screenings of diagnostische toetsen waarmee eventuele hiaten in de vooropleiding of kennis kunnen worden
opgespoord. In het geval van studieproblemen worden studenten doorverwezen naar de vakspecifieke of naar de
vakoverschrijdende leerbegeleiding.
De opleiding biedt de eerstejaarsstudenten een studentvolgsysteem aan. Dit digitaal selfassessment-instrument
peilt naar het welbevinden en de betrokkenheid in de opleiding, en streeft vooral de competentie ‘het bevragen en
bijsturen van het eigen functioneren via reflectie’ na. Een persoonlijke synthese van de resultaten geeft de
student zicht op de graad van welbevinden en betrokkenheid op diverse domeinen in de opleiding en op de
factoren die dit beïnvloeden. Bij een negatieve score kan de student een hulpvraag stellen. Het systeem biedt ook
een overzicht van de diverse instanties binnen het domein van de studie- en de studentenbegeleiding, waar de
student begeleiding kan vinden. Studenten beoordelen dit systeem in hoge mate positief.
66 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

De hogeschool brengt de indicatoren in kaart die betrekking hebben op het onderwijsrendement van haar
opleidingen: de slaagcijfers, de studieduur en de studie-uitval. De opleiding volgt de cijfergegevens op en houdt
er rekening mee in haar doorstroombeleid. De feedbackgesprekken tussen de stages, de adviesgesprekken en
de feedbackgesprekken met het oog op remediëring zijn goed georganiseerd en worden grondig uitgevoerd. De
feedbacksessies tussen de stages hebben een intervisiekarakter, zodat studenten ook van elkaar kunnen leren.
De aanpak en het resultaat worden door de studenten naar waarde geschat. De opleidings-, stage- en zorg- en
trajectcoördinatoren zijn spilfiguren en behartigen hun taken terdege. De procedure voor heroriëntering is goed
uitgewerkt. Studenten die een verkeerde studiekeuze hebben gemaakt, kunnen terecht bij de dienst Studieadvies
of bij STAP Gent, het StudieAdviesPunt Gent, waar een uitgebreide infotheek hen kan helpen. In de opleiding
wordt het exitgesprek door een medewerker van de zorg- en trajectcoördinatie, de Ombudsdienst of Sovoarte
afgenomen.
De vakspecifieke leerbegeleiding wordt opgenomen door de vakgroepen. Ook hier stelt de commissie vast dat
wat wordt beoogd, degelijk wordt uitgevoerd en opgevolgd. De verschillende vakgroepen geven in het tweede
opleidingsjaar uitgebreide informatie over het kiezen van een uitdieping. De studenten kunnen voor het bepalen
van hun keuze advies vragen aan de betrokken lectoren of aan de opleidingscoördinatie. De medewerkers van de
stagecoördinatie en de vakgroepvoorzitters begeleiden de studenten bij het maken van de keuzeopties in het
derde opleidingsjaar. Nog tijdens dat jaar kiezen de studenten een eindwerkonderwerp en een scriptiegroep. De
begeleiding hierbij wordt opgenomen door de opleidingscoördinatie. De hele procedure loopt via DiLeAhs.
Het team Internationalisering begeleidt in de opleiding de inkomende en uitgaande studenten. De begeleiding is
stapsgewijs en duidelijk uitgewerkt. De taakverdeling is goed afgelijnd. De studenten zijn op de hoogte van de
mogelijkheden, de selectievoorwaarden en de procedures. Tijdens hun verblijf in het buitenland sturen zij
maandelijks hun zelfreflecties door. De begeleiding tijdens de opleidingsactiviteiten in het buitenland wordt
verzorgd door de buitenlandse partner. De studenten die uitgestuurd worden naar een niet-Europees land volgen
vooraf een uitgebreide voorbereiding over het continent of het land van bestemming. De jaarlijkse monitoring
visits bij partnerinstellingen gaan de realiteit van de uitgestuurde studenten na en dragen desgevallend bij tot
bijsturing van het programma. Eens terug uit het buitenland hebben de studenten een debriefinggesprek. De
meeste inkomende studenten volgen het programma Bridges in Education. Dit programma werd ontwikkeld door
de drie lerarenopleidingen (kleuter-, lager en secundair onderwijs) om de inkomende studenten op een kwalitatief
erg degelijke manier te ontvangen en hen te linken aan Vlaamse studenten. Ook met hen wordt een
evaluatiegesprek gehouden na afloop van hun verblijf.
De uitstroombegeleiding is zorgvuldig uitgewerkt. Aanvullend op de jaarlijkse afstudeerbeurs voor alle
afstuderenden van de Associatie Universiteit Gent organiseert de opleiding een afstudeerdag, met thema’s als
solliciteren en de vervangingspool. Tijdens de afstudeerdag wordt een evaluatiesessie georganiseerd, waarbij de
afstuderenden met het opleidingsmanagementteam op constructieve wijze van gedachten wisselen over de
voorbije drie opleidingsjaren.
De psychosociale begeleiding wordt opgenomen op vraag van de student of na doorverwijzing.
Leertrajectbegeleiders van studenten uit het eerste opleidingsjaar hebben hierin een belangrijke signaal- en
verwijsfunctie. De studenten worden in een eerste fase geholpen door Sovoarte-medewerkers die sterk
decentraal werken in een soort eerstelijnsfunctie. Studenten met complexe hulpvragen of moeilijkheden rond
assertiviteit en faalangst worden verwezen naar StudioO of naar externe begeleidingsdiensten. Medewerkers van
Sokaho (Sociale Voorzieningen Katholieke Hogescholen Oost-Vlaanderen) staan in voor de psychosociale
begeleiding van studenten.
Het hogeschoolbestuur stelt de ombudsmedewerkers aan. In de ombudsgids staan een chronologische weergave
en een concrete beschrijving van de taken van de ombudsmedewerker. Hij bemiddelt tussen studenten en
lectoren bij geschillen en maakt een algemeen verslag van zijn interventies. Problemen worden gesignaleerd,
verbeteringsvoorstellen geformuleerd. Op deze manier draagt de ombudsmedewerker bij tot de
kwaliteitsbewaking en -verbetering van het onderwijs- en de evaluatie. De ombudsmedewerkers informeren de
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 67

studenten over hun werking tijdens de briefings van de startweek en de examenbriefings. Informatie over de
ombudswerking wordt verspreid via de campusgids en een folder die wordt verdeeld tijdens de examenbriefings.
De communicatie met de studenten verloopt langs goed uitgebouwde communicatiekanalen. Er is een
maandelijkse digitale brief. Daarnaast zijn er heel wat documenten met specifieke informatie, zoals de gidsen en
brochures. De scriptiegids is raadpleegbaar op DiLeAhs. De opleiding kan zichtbaar maken dat er met de
suggesties en commentaren van de studenten iets wordt gedaan. Op vraag van de studenten werd de evaluatie
van de lectoren door de studenten in de hele opleidingingevoerd. Een coach van de hogeschool adviseert,
informeert en ondersteunt de Arteveldestudentenraad. Ook de gesprekken tijdens de afstudeerdag zijn een
informatiebron voor de beleidsvoering van de opleiding.
De begeleiding van de eerstejaarsstudenten wordt jaarlijks geëvalueerd. Hierbij wordt kwantitatief onderzoek
afgewisseld met een kwalitatieve analyse. In 2004-2005 organiseerde de dienst Studieadvies een kwantitatieve
onlinebevraging bij alle ingeschreven eerstejaarsstudenten. Zowel de instroom- als de doorstroombegeleiding
worden bevraagd. De resultaten waaruit verbeteringspunten worden afgeleid, worden gebundeld in een rapport.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
goed
excellent
En op basis van de volgende constateringen:
voor wat de voorzieningen betreft:
- de Facilitaire Dienst van de hogeschool gericht is op de ondersteuning van de kernprocessen in de
opleidingen en de diensten;
- de kwaliteit van de huisvesting goed is, de gebouwen modern zijn en de campusinfrastructuur actueel is;
- alle onderwijsruimtes didactisch goed zijn uitgerust met ondersteunende apparatuur om het onderwijs
mogelijk te maken;
- de studenten efficiënt gebruikmaken van de mediatheek die degelijk is uitgerust;
- het digitaal leerplatform en Sovoarte beide belangrijke ondersteunende faciliteiten zijn, die elk op hun terrein
in hun opzet slagen.
voor wat de studiebegeleiding betreft:
- de opleiding zicht heeft op de instromende populatie, op de doorstroom en de uitstroom, en haar beleid
daaraan koppelt;
- het beleid met betrekking tot instroom-, doorstroom- en uitstroombegeleiding sterk uitgewerkt is;
- de begeleiding degelijk gestructureerd is en op verschillende vlakken actief is;
- tussen de verschillende diensten van begeleiding veel overleg gebeurt en dat zij goed op elkaar zijn
afgestemd;
68 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

- de studenten de diensten van begeleiding kennen en waarderen;
- de studenten bij internationaliseringsinitiatieven goed worden begeleid;
- de verantwoordelijken blijvend aandacht hebben voor de bekendheid met en het gebruik van de vele
begeleidingsvormen;
- in elke aanpak en benadering van de begeleiding de kwaliteitscirkel aanwezig is en voortreffelijk wordt
gevolgd.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 69

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het kwaliteitsbeleid van de hogeschool vertrekt vanuit de missie en in het bijzonder van het strategische doel dat
geformuleerd werd over kwaliteitszorg. Kwaliteitsborging wordt verzekerd door de ontwikkeling van een
kwaliteitshandboek. De kwaliteitsverbetering ent zich op de top-down- en de bottom-upbeweging in de
hogeschool. De verantwoording en rapportering naar de overheid toont aan in hoeverre de hogeschool in staat is
haar kwaliteit te borgen en te verbeteren.
De commissie stelt vast dat de hogeschool zowel de bottom-up- als de top-downbewegingen die een
multisectorale hogeschool eigen zijn, inzichtelijk maken en beleidsinbreng geven. Het kwaliteitshandboek is
transparant en de structuur van de zelfevaluatie is duidelijk. Op basis van de missie en het onderwijsconcept van
de hogeschool maakt de opleiding haar opleidingsplan met middellange- en langetermijndoelen. Daarvan wordt
het kwaliteitsplan afgeleid, dat de operationele doelen op korte termijn bewaakt. Voor de organisatie van de
bottom-upbeweging heeft de hogeschool gekozen voor het op maat van de Vlaamse hogescholen ontwikkelde
zelfevaluatie-instrument PROZA. De opleidingen en diensten integreren het werken met PROZA structureel in
hun beleid. Naast het PROZA-instrument worden ook andere resultaten van onderwijsevaluaties,
tevredenheidsonderzoeken over studiebegeleiding of andere interne onderzoeken gebruikt om
verbeteringsdoelen op te stellen. Op die manier is zowel in het opleidingsplan als in het kwaliteitsplan de
cyclische kwaliteitsbeweging zichtbaar en krijgen de bevragingen hun gepaste plaats. Specifieke aandacht gaat
naar de borging en de implementatie van de verbeteringstrajecten. De aanpassing en opvolging van het
opleidingsplan en het kwaliteitsplan verlopen degelijk. Vakgroepen en visiegroepen hebben een inbreng in het
kwaliteitszorgsysteem. De studenten en afgestudeerden rapporteren een duidelijke feedbackcyclus op hun
verbeteringsvoorstellen. Ook het beroepenveld en de alumni krijgen in de systematiek een plaats.
De kwaliteitswerking van de opleiding wordt aangestuurd door het opleidingsmanagementteam. De
opleidingscoördinator is opdrachthouder integrale kwaliteitszorg in de opleiding die deel uitmaakt van de sokkel.
De kwaliteitszorg in de opleiding staat kort beschreven in de gids voor medewerkers en in de visietekst ‘Integrale
kwaliteitszorg in de opleiding’.
De commissie stelt vast dat interne kwaliteitszorg voor de hogeschool en voor de opleiding een erg sterk
onderwerp is, zowel qua organisatievorm als in de uitvoering ervan. Zowel informele als formele kanalen worden
op een voorbeeldige wijze benut. Bovendien wordt vaak ook proactief tewerk gegaan, zodat verbeteringspunten
al verwerkt zijn in de actuele strategie. Door een erg intensieve manier van samenwerking en de organisatorische
structurering ervan, wordt dit op alle niveaus gerealiseerd, ondanks een grote complexiteit.
70 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om erop toe te zien dat de resultaten van de EVOP-bevraging teruggekoppeld worden naar
de studenten.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In het document ‘Kwaliteitswerking in de opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs’ zijn alle
documenten samengebracht die de kwaliteitszorg binnen de opleiding kaderen en aansturen sinds 1998 tot op
heden.
In het opleidingsplan zijn specifieke thema’s en domeinen terug te vinden: beleid onderwijsontwikkeling, beleid
onderzoek en ontwikkeling, maatschappelijke dienstverlening, instroom-, doorstroom- en uitstroombeleid, beleid
netwerking, personeelsbeleid, financieel, facilitair en communicatiebeleid en beleid integrale kwaliteitszorg. Het
opleidingsplan 2003-2007 is de basis en toetssteen voor de jaarlijkse kwaliteitsplannen van de opleiding. De
kwaliteitsplannen volgen dezelfde inhoudelijke structuur als het opleidingsplan. De opleiding stuurt binnen de
vooropgestelde periode van vier jaar het opleidingsplan en de daaruit volgende kwaliteitsplannen bij als dat nodig
is. De jaarlijks geactualiseerde kwaliteitsplannen beschrijven operationele doelen op korte termijn. De uitvoering,
opvolging en evaluatie van de geformuleerde verbeteringsacties gebeuren door de medewerkers en teams die
voor de specifieke domeinen verantwoordelijkheid dragen. De bestaande inspraakorganen, vakgroepen, projecten
werkgroepen zijn elementaire pijlers in de processen van de kwaliteitszorg. De verankering vertrekt bij de
terugkoppeling naar de vakgroepvoorzittersvergadering waar de implementatie van de verbeteringstrajecten
concreet in richtlijnen wordt gegoten. Deze nota’s worden gecommuniceerd en besproken in de vakgroepen en,
indien nuttig, opgenomen in de gids voor medewerkers binnen het betrokken hoofdstuk. De verankering van
gerealiseerde verbeteringsdoelen uit zich in de implementatie van een blijvende structuur, werkwijze of document.
Tijdens de gesprekken blijkt dat de verbeteringsdoelen en de aanpak gedragen worden door het brede
opleidingsteam.
Aanbevelingen ter verbetering:
Een uitdaging voor het kwaliteitszorgsysteem is het verdere instrumentarium in functie van automatisering door
software van de toenemende flexibilisering en individualisering van studietrajecten, en dit als basis voor te nemen
verbeteringsmaatregelen.
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 71

Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De hogeschool en de opleiding worden gekenmerkt door een heldere organisatiestructuur. De bestuurlijke en
medezeggenschapsorganen zijn goed gepositioneerd en helder omschreven. De commissie stelt vast dat de
sterk uitgebouwde organisatiestructuur voor een grote betrokkenheid van de medewerkers zorgt: ieder van hen
maakt deel uit van een vakgroep (horizontaal) en minstens één domeingebonden visiegroep (verticaal). De
opleiding voert een transparant beleid op basis van een sterk participatieve inbreng van personeel en studenten.
Ondanks de grootte en de complexiteit slaagt zij erin alle geledingen vrij sterk te betrekken bij het bepalen en
bijsturen van visie- en beleidselementen. Medewerkers en studenten ontmoeten elkaar op de verschillende
niveaus. Naast de door de hogeschool voorziene inspraak- en overlegorganen, zoals de Opleidingsraad en de
Opleidingsadviesraad, verlopen de inspraak en het overleg in de opleiding vooral via de vakgroepen en de
vakgroepoverstijgende visiegroepen. De concrete bevoegdheid, opdracht en communicatielijnen van de inspraaken
overlegorganen zijn beschreven in de gids voor medewerkers.
Van elke groep studenten van het eerste tot het derde opleidingsjaar is een vertegenwoordiger lid van de
Studentenraad. De Studentenraad heeft inspraak in het beleid van de opleiding en heeft een vertegenwoordiging
in de Opleidingsraad. Studenten participeren in de besluitvorming. In de Opleidingsraad krijgen studenten ook
kans tot overleg en advies met betrekking tot de algemene organisatie van de opleiding en de onderwijs-,
examen- en tuchtregeling. Studenten kunnen ook Arteveldebreed participeren. In de talrijke bevragingen wordt
een beroep gedaan op de visie van de student. De studenten geven aan dat ze tevreden zijn over de
aangeboden mogelijkheden tot betrokkenheid en rapporteren een duidelijke feedbackcyclus op hun
verbeteringsvoorstellen.
De afgestudeerden zijn voor de opleiding en de hogeschool een belangrijke bron voor feedback over het
onderwijs en de dienstverlening. Afgestudeerden worden jaarlijks uitgenodigd op de alumni-avond. De opleiding
doet soms een beroep op hen voor bepaalde projecten. Zij brengen getuigenissen tijdens onder andere de
afstudeerdag, de dag over bso, het vak Project Algemene Vakken en de internationale avond. Studenten en
afgestudeerden kunnen de vacatures op de ‘jobkiosk’ raadplegen. Het uitstroomonderzoek en de gesprekken op
de afstudeerdag zijn degelijk uitgewerkte acties. Ook de afgestudeerden rapporteren een duidelijke
feedbackcyclus op hun verbeteringsvoorstellen.
Ook het beroepenveld heeft in de systematiek van kwaliteitszorg zijn plaats. Naast de voortdurende informele
wisselwerking tussen de opleiding en het werkveld tijdens de stagebezoeken worden ontmoetingsmomenten
georganiseerd, waarbij de mening van het werkveld wordt gevraagd. Vooral voor de StaP-scholen is een helder
kader opgesteld om betrokkenheid als kwaliteitscirkel te realiseren. Er is een inhoudelijke ontmoetingsavond ‘De
eerste StaP’ en in elk stagebeoordelingsformulier wordt feedback gevraagd over de opleiding. Het werkveld is
vertegenwoordigd in de Opleidingsadviesraad, waar gereflecteerd wordt over de beleidslijnen van de opleiding.
72 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

Aanbevelingen ter verbetering:
De betrokkenheid van de actoren bij de organisatie van de interne kwaliteitszorg is structureel gewaarborgd. Er
kan blijvend werk worden gemaakt van de inhoudelijke inbreng van alle actoren in het kwaliteitszorgproces.
Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
goed
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- het kwaliteitsbeleid en de aanpak van de integrale kwaliteitszorg met visie en transparantie is ontwikkeld;
- kwaliteitszorg nadrukkelijk aanwezig is en sterk is uitgebouwd;
- kwaliteitszorg een erg dynamische PDCA-verbeteringscyclus realiseert;
- de beoogde versmelting van de top-down- en bottom-upbeweging bij de totstandkoming van het
opleidingsplan en het kwaliteitsplan resulteert in een zinvolle, doelgerichte en gedragen synthese van
verbeteringsdoelen;
- de opleiding systematisch tot maatregelen ter verbetering komt met betrokkenheid en inspraak van alle
relevante partijen;
- teruggekoppeld wordt naar de betrokkenen.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 73

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Zodra de afgestudeerde contact heeft met het reële werkveld, ondervindt hij vrij snel of hij over de nodige
startcompetenties beschikt. De organisatie van een bevraging bij de afgestudeerden is in dit opzicht een
belangrijke gegevensbron. Het uitstroomonderzoek omvat een tevredenheidsonderzoek, een
tewerkstellingsonderzoek en een peiling naar de verwachtingen ten aanzien van een alumniwerking. Het
responspercentage van 37 procent en het representatieve karakter van de responspopulatie laten toe de
resultaten te veralgemenen naar de totale populatie afgestudeerden 2001, 2002 en 2003 van de opleiding.
Van de respondenten vindt 86 procent dat zij over de noodzakelijke kennis en vaardigheden beschikken om hun
beroep te kunnen uitoefenen. Dit geeft aan dat de opleidings- en de beroepsprofielen nauw op elkaar aansluiten.
De algemene vorming van de opleiding is voor 70 procent van de respondenten voldoende om gemakkelijk voor
diverse functies in aanmerking te komen. De meeste afgestudeerden (73 procent) komen effectief in het
secundair onderwijs terecht. Zes procent werkt buiten de beroepssector en 5 procent in het lager onderwijs.
Algemeen beschouwd zijn de studenten tevreden over hun opleiding. De loyauteit met de opleiding is groot, 90
procent van de afgestudeerden zou de hogeschool aanraden aan anderen. De opleiding voldoet qua
leerinhouden (86 procent) aan de verwachtingen. Van de afgestudeerden vindt 87 procent van de afgestudeerden
binnen het jaar werk, terwijl 8 procent een bijkomende studie aanvangt. Eén procent van de respondenten heeft
een jaar na afstuderen nog geen relevante werkervaring opgedaan. De gesprekken met de afgestudeerden
bevestigen de resultaten van het onderzoek. Alumni zijn over het algemeen tevreden over de opleiding, zowel op
vakdidactisch als vakinhoudelijk vlak.
Naast het bevragen van de afgestudeerden biedt ook het werkveld belangrijke informatie over het niveau van de
competenties van de afgestudeerden. De diverse formele en informele contacten met het werkveld, zoals de
Opleidingsadviesraad, de stage en de opleiding van de stagebegeleiders leveren een belangrijke input. Uit de
gesprekken met vertegenwoordigers van het werkveld blijkt dat zij de opleiding, de studenten en de
afgestudeerden sterk appreciëren. Het werkveld heeft een positief beeld van de stagiairs en spreekt zijn respect
uit voor de derdejaarsstudenten binnen StaP.
De commissie stelt vast dat het niveau van en de gestelde eisen aan het normtraject door een duidelijk uitgewerkt
en gedocumenteerd systeem worden bewaakt.
De opleiding is erg actief op het vlak van internationale studentenmobiliteit, internationale partnerschappen en
internationalisation at home. Gemiddeld 20 procent van de derdejaarsstudenten kiest voor een buitenlandse
stage, al dan niet in combinatie met het volgen van cursussen aan de partnerhogeschool of -universiteit. Het
aantal inkomende studenten ligt een stuk lager. De opleiding geeft aan dat de Nederlandse taal het grootste
74 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

probleem vormt. De lectorenmobiliteit betreft zowel doceeractiviteiten, deelname aan internationale congressen
(met eigen presentatie) als studiebezoeken. De opleiding neemt ook deel aan diverse internationale projecten.
Aanbevelingen ter verbetering:
Het is, gezien het multiculturele karakter en de diversiteit van de huidige samenleving, raadzaam om de
studenten nog beter voor te bereiden op het lesgeven aan een heterogeen leerlingenpubliek.
De commissie vraagt waakzaam te zijn voor de complexe situatie die de individuele studietrajecten met zich
meebrengen ten opzichte van het normtraject.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van rendementscijfers per studiegebied en/of opleiding over de
jaren heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45
en de 50 procent liggen. De evolutie over de jaren heen wordt niet opgevolgd, evenmin als de situatie per
opleiding of studiegebied. Daardoor kan de opleiding voor het onderwijsrendement geen streefcijfers formuleren
in vergelijking met relevante andere opleidingen.
De streefcijfers met betrekking tot de slaagcijfers, gemiddelde studieduur en studie-uitval zijn in de hogeschool
nog niet bepaald. De hogeschool kiest ervoor om eerst een grondige doorstroomanalyse uit te voeren en de
leerpunten die daaruit voortvloeien, om te zetten in het beleid. Ook de studie-uitval wordt als een belangrijke
indicator in het beleid opgenomen. De hogeschool heeft wel de slaagcijfers, de gemiddelde studieduur en de
gemiddelde studie-uitval berekend over alle opleidingen heen. De opleiding beschikt op die manier over een
gedetailleerde registratie van deze gegevens. De opleiding bevindt zich rond of op het gemiddelde van de andere
opleidingen in de hogeschool.
Het slaagcijfer in het eerste opleidingsjaar ligt merkbaar lager bij generatiestudenten (gemiddeld 44 procent) dan
bij studenten die niet als generatiestudent (gemiddeld 52 procent) starten. De verklaring hiervoor ligt vermoedelijk
voor een deel bij de studiekeuzeproblematiek of bij de nog niet aangepaste studiemethode die wordt gehanteerd
wordt. De opleiding is zich bewust van deze problematiek en speelt via systemen van leerbegeleiding en de zorgen
trajectcoördinatie in op dit gegeven, met als doel de slaagcijfers in het eerste jaar te verhogen. In het tweede
opleidingsjaar slaagt gemiddeld 79 procent van de studenten die deelnamen aan examens. Dit is onder het
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 75

gemiddelde van de laatste vier academiejaren in de Arteveldehogeschool (86 procent). In het tweede
opleidingsjaar is een deel van het percentage niet-geslaagden te verklaren door de cruciale rol van het
opleidingsonderdeel praktijk. De uitval in het tweede opleidingsjaar is echter beperkt, wat kan wijzen op een
adequatere studiemethodiek en de aanpassing van de studenten aan de onderwijscultuur in de opleiding. De
remediëring wordt dan ook vooral gericht naar het opleidingsonderdeel praktijk via het systeem van
stagecoaching. Wanneer men het slaagcijfer beschouwt op basis van deelname aan de examens, kent het derde
opleidingsjaar een gemiddeld percentage geslaagden van 96 procent. Dit is iets boven het gemiddelde van de
laatste academiejaren in de Arteveldehogeschool (95 procent). Ook de niet-geslaagden in het derde
opleidingsjaar hebben meestal een onvoldoende op praktijk. In hun bisjaar krijgen ook zij een stagecoach. Op
vraag van de opleiding analyseerde de dienst Studieadvies voor het academiejaar 2003-2004 de slaagcijfers ook
op het niveau van opleidingseenheden, gekoppeld aan de vooropleiding.
Het aantal studenten dat een opleidingsjaar niet volledig doorloopt en/of niet alle examenkansen benut om te
kunnen slagen, wordt opgenomen in het onderzoek naar de studie-uitval. Het percentage studie-uitvallers neemt
af doorheen de opleidingsjaren. Ook aan deze gegevens koppelt de opleiding haar beleid en een gerichte
opvolging en bijsturing.
De gemiddelde studieduur over de voorbije vijf academiejaren bedraagt drie jaar en zes maanden. De studieduur
van de opleiding ligt, gezien de vaststelling bij de slaagcijfers en in vergelijking met de andere opleidingen binnen
de Arteveldehogeschool, iets hoger dan het gemiddelde.
Aanbevelingen ter verbetering:
Door een grotere flexibilisering en individuele studietrajecten ontstaat de behoefte aan een instrumentarium dat
nauwgezet de evolutie van de studenten opvolgt om maatregelen voor een goede doorstroom te nemen.
Het is raadzaam om de discussie binnen de opleiding en binnen de hogeschool over het al of niet bepalen van
streefcijfers met betrekking tot de slaagcijfers, levendig te houden.
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- het niveau van en de gestelde eisen aan het normtraject door een duidelijk uitgewerkt en gedocumenteerd
systeem worden bewaakt;
- het werkveld en bijzonder de StaP-scholen erg tevreden zijn over de studenten en de afgestudeerden;
- de resultaten op het vlak van gerealiseerd niveau en onderwijsrendement een duidelijke plaats hebben in de
kwaliteitscyclus van de opleiding;
- het rendement van de opleiding voor alle aspecten goed is.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
76 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 77

Bijzonder kwaliteitskenmerk: StaP
Facet 1
Differentiatie en profilering
Beoordelingscriteria:
- Het kenmerk levert een betekenisvolle bijdrage aan de differentiatie en profilering in het hoger onderwijs.
Oordeel van de visitatiecommissie: excellent
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het nieuwe stageproject van de opleiding werd ‘StaP’ genoemd, wat staat voor StageProject, StagePlatform en
StagePartnerschap. Achter dit letterwoord schuilt ook de symboliek van de stap vooruit, de stap in de goede
richting, de opstap naar, de stap van opleiding naar werkveld. Na grondige evaluatie en bijsturing op
verschillende niveaus werd overgegaan tot een veralgemening van het pilootproject.
De student kan zichzelf pas ten volle ontplooien als leraar als hij uitgebreid kennismaakt en proeft van de
expertise van beide partners: de opleiding enerzijds en het werkveld anderzijds. Dit geldt voor elke
lerarenopleiding. De manier van samenwerken met het werkveld is echter erg verschillend. Met het stageproject
StaP is de opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs van de Arteveldehogeschool de eerste die
concreet vorm geeft aan een gestructureerd netwerk waarbinnen de beide partners hun plaats hebben. Er is een
partnerschap ontwikkeld tussen de lerarenopleiding en de secundaire stagescholen op basis van
gelijkwaardigheid. Door intensieve contacten leren de beide partners elkaars doelen en noden kennen, en
ontwikkelen alle betrokkenen een gedeelde visie op goed leraarschap. Beide partners hebben duidelijk zicht op
elkaars capaciteiten en pijnpunten, en zoeken in gemeenschappelijk overleg naar de beste oplossing voor een
optimale begeleiding van de stagestudenten. StaP is een uniek netwerk tussen het werkveld en de opleiding,
maar ook tussen medewerkers, directies en leerkrachten/mentoren van verscheidene secundaire scholen. Door
geregeld met elkaar te overleggen, ervaringen uit te wisselen en expertise te delen, groeide StaP uit tot een sterk
partnerschap, waarin alle partners elkaars kracht versterken. Het is die sterkte, ontstaan door de duidelijke
structuur die aan de basis ligt, die StaP maakt tot een stageconcept dat nieuw is voor Vlaamse
lerarenopleidingen.
Het StaP-project werkt met duidelijke basislijnen, die tevens de krachtlijnen zijn. Het verschil met het eerder
traditionele stagebegeleidingsmodel wordt duidelijk door een organogram en door de omschrijving van de
verschillende StaP-actoren en hun specifieke rol binnen StaP. Daarnaast worden in het partnerschapsmodel
duidelijke netwerken ontwikkeld. De communicatielijnen zijn transparant, de mate van betrokkenheid kan
gevisualiseerd worden. Deze duidelijkheid en de daarmee gepaard gaande doorgedreven taakverdeling zijn
vrijwel uniek voor Vlaamse lerarenopleidingen. Uit het promotieonderzoek van A. Schepens (Universiteit Gent)
blijkt dat het StaP-model significant verschilt van het traditionele stagemodel.
Het StaP-team werkt continu aan de disseminatie van het project in het Vlaamse onderwijslandschap. Door deel
te nemen aan studiedagen en congressen in binnen- en buitenland, kan het ideeëngoed van het partnerschap
ook ruimer worden getoetst. De nauwe samenwerking met de Hogeschool Windesheim in Zwolle, ontstaan als
een gevolg van deelname aan congressen, is hiervan een goed voorbeeld. De visie van de Nederlandse collega’s
op leerwerktrajecten en het idee van opleidingsscholen hebben onder andere bijgedragen tot een kritische
reflectie op StaP.
78 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

De commissie meent dat het stagemodel StaP een voorbeeld is van een sluitend partnerschap tussen
lerarenopleiding en stagescholen, dat duidelijk efficiënt en effectief werkt op basis van gelijkwaardigheid. Dit
vernieuwende stageconcept is uitgewerkt voor de uitgroeistage van derdejaarsstudenten. Het StaP-traject is
zorgvuldig opgebouwd en geïmplementeerd. Concreet haalt de commissie de volgende aspecten aan die de
stagecontext van de opleiding duidelijk als innoverend differentieert en profileert:
- partnerschap tussen lerarenopleiding en het werkveld op basis van gelijkwaardigheid;
- gedeelde verantwoordelijkheid van de opleiding en de stageplaats bij begeleiding en beoordeling van de
student;
- sterke verwevenheid van theorie en praktijk;
- gespecialiseerde vorming van alle betrokkenen (opleiding en school);
- het uitrusten van de student met de nodige startcompetenties (totaaloptreden, schoolopdracht);
- nadruk op zelfreflectie en groei.
Deze modelgestuurde aanpak kan een voorbeeldfunctie hebben voor andere opleidingen in binnen- en
buitenland.
Facet 2
Kwaliteit
Beoordelingscriteria:
- Het kenmerk draagt bij tot de kwaliteit van de opleiding.
Oordeel van de visitatiecommissie: excellent
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie erkent de voortrekkersrol die de opleiding heeft opgenomen voor het optimaliseren van de stages.
Daarmee vervult de Arteveldehogeschool een modelfunctie in een proactief stagebeleid. Bovendien wordt door
het StaP-model ook het afnemende veld gediend: de mentoren worden gevormd en alle stagebegeleiders, StaPschoolbegeleiders
en mentoren in en buiten de hogeschool komen in toenemende mate op eenzelfde lijn te
staan. Dat werkt bevorderend voor de studenten en het werkveld.
De commissie stelt vast dat StaP ondubbelzinnig bijdraagt aan de kwaliteit van de opleiding. De verschillende
partners zijn het daarover roerend eens. Het is een hedendaagse, moderne visie op de ontwikkeling van jonge
mensen in samenhang met de latere beroepsuitoefening. Het draagt bovendien bij tot de aantrekkelijkheid van
het beroep.
De resultaten van de bevragingen tonen aan dat de stage en vooral de stagebegeleiding door StaP sterk is
verbeterd. Ook uit de gesprekken met verantwoordelijken en het werkveld blijkt een degelijke implementatie van
het StaP-model. In die zin is er ook vooruitgang geboekt doorheen de jaren.
Het stageconcept en de realisatie ervan worden door de opleiding geregeld getoetst aan de mening van diverse
betrokkenen, in het bijzonder de studenten en de partners van het werkveld. De resultaten van een dergelijke
toetsing worden opgevolgd, processen worden bijgestuurd, nieuwe acties gepland.
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 79

Facet 3
Concretisering
Beoordelingscriteria:
- De gevolgen van het kenmerk voor de kwaliteit van het onderwijs (instroom, onderwijsprogramma,
onderwijsproces, output, voorzieningen, kwaliteit staf) zijn geoperationaliseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het nieuwe stageconcept is duidelijk geïntegreerd in de opleiding. Het StaP-model is realistisch in de praktijk
gebracht en de netwerking tussen de actoren is sterk. De opleiding heeft het traject zorgvuldig opgezet, goed en
gedoseerd geïmplementeerd, en het wordt door de opleidingsverantwoordelijken zorgvuldig opgevolgd. StaP
draagt ongetwijfeld bij tot een verdere profilering van de opleiding. De hogeschool zou daar wellicht nog meer
ruchtbaarheid aan kunnen geven.
De waardering van de studenten en het werkveld is groot. De scholen/mentoren voelen zich erkend in hun
deskundigheid. De commissie stelt een optimale ‘verknoping’ van theorie en praktijk vast. De groei naar
volwaardig leraarschap met de basiscompetenties als referentiekader is ook duidelijk merkbaar tijdens de
gesprekken met de studenten.
Oordeel over het bijzonder kwaliteitkenmerk: StaP
Op basis van de oordelen over:
Facet 1, Differentiatie en profilering:
Facet 2, Kwaliteit:
Facet 3, Concretisering:
excellent
excellent
goed
En op basis van de volgende constateringen:
- StaP een betekenisvolle bijdrage levert aan de differentiatie en profilering van de opleiding in het hoger
onderwijs;
- StaP een duidelijke bijdrage levert aan de kwaliteit van de stage en de opleiding in haar geheel;
- StaP een voortrekkersrol heeft in de operationalisering van de indicatoren die de opleiding waardevol acht
voor haar beleid;
- StaP niet alleen voor de studenten, maar ook voor het afnemende veld van grote betekenis is;
- StaP erin slaagt om synergie te creëren tussen de opleiding en het professionele werkveld, wat ook van grote
invloed is op de overgang van onderwijs naar werk. De praktijkschok wordt erdoor verminderd.
stelt de visitatiecommissie dat de opleiding de vermelding van het bijzondere kwaliteitskenmerk verdient.
80 | Opleidingsrapport Arteveldehogeschool

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen goed
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud goed
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid excellent
Facet 2.3: Samenhang goed
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud goed
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing goed
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden goed
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel excellent
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid excellent
Facet 3.3: Kwantiteit personeel goed
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen goed
Facet 4.2: Studiebegeleiding excellent
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten goed
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering goed
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
goed
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau goed
Facet 6.2: Onderwijsrendement goed
Bijzonder Kwaliteitskenmerk: StaP
Facet 1: Differentiatie en profilering excellent
Facet 2: Kwaliteit excellent
Facet 3: Concretisering goed
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
Opleidingsrapport Arteveldehogeschool | 81

82 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Hoofdstuk 2 EHSAL, Europese Hogeschool Brussel
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de EHSAL, Europese Hogeschool Brussel
De groeiende samenwerking tussen drie Brusselse partners, de IRIS Hogeschool Brussel, de Katholieke
Hogeschool Brussel en de Economische Hogeschool Sint-Aloysius, leidde op 1 januari 2003 tot de oprichting van
een nieuwe fusiehogeschool, de Europese Hogeschool Brussel (EHSAL).
De fusiehogeschool heeft opleidingen in vier studiegebieden: Handelswetenschappen en Bedrijfskunde,
Gezondheidszorg, Onderwijs en Sociaal-Agogisch Werk. Ze kregen een plaats in twee onderwijsgroepen:
Vorming & Welzijn en Economie & Management.
De opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs (BaO:SO) behoort tot het studiegebied Onderwijs
(ééncyclusopleiding) en maakt deel uit van de onderwijsgroep Vorming & Welzijn.
De aangeboden onderwijsvakken zijn: Nederlands, Frans, Engels, wiskunde, fysica, aardrijkskunde, geschiedenis,
Latijn, biologie, godsdienst, economie, technisch-technologische opvoeding, informatica-burotica, lichamelijke
opvoeding en plastische opvoeding, Project Algemene Vakken en bewegingsrecreatie.
In overeenstemming met het Decreet betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen
worden de basisopleidingen van de onderwijsgroep Economie & Management omgevormd tot academische
bachelor- en masteropleidingen. De basisopleidingen van de onderwijsgroep Vorming & Welzijn worden
omgevormd tot professionele bacheloropleidingen.
De hogeschool telt vier campussen, waarvan drie in het centrum van Brussel. De campus Sociale Hogeschool en
de campus Economische Hogeschool liggen op een boogscheut van elkaar. De campus Nieuwland, huisvesting
van de lerarenopleiding en het studiegebied Gezondheidszorg, ligt in de nabijheid van het Zuidstation.
De campus Parnas herbergt de richting lichamelijke opvoeding en ligt op loopafstand van het station van Dilbeek.
Deze locatie buiten het stadscentrum wordt behouden omwille van de degelijke sportinfrastructuur.
Aan de EHSAL worden in het studiegebied Onderwijs drie professionele bacheloropleidingen georganiseerd:
- Bachelor in het Onderwijs: Kleuteronderwijs
- Bachelor in het Onderwijs: Lager Onderwijs
- Bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs
De bacheloropleiding Secundair Onderwijs omvat drie richtingen:
- Algemene vakken
- Plastische opvoeding
- Lichamelijke opvoeding
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 83

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken, oplossingsgericht
kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van complexe
probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Professioneel gerichte bacheloropleidingen richten zich in de eerste plaats op de beroepspraktijk. Ze willen de
studenten brengen tot een niveau van algemene en specifieke kennis en van competenties die nodig zijn voor de
zelfstandige uitoefening van een beroep. Ze bieden op deze manier een directe uitstroommogelijkheid naar de
arbeidsmarkt.
Het inhoudelijke referentiekader van de opleiding waaruit de onderwijsvisie op de BaO:SO is gegroeid, is degelijk
onderbouwd door vier basisteksten:
- opdrachtverklaring (mission statement) van de EHSAL;
- onderwijsvisie en -beleid van EHSAL;
- referentiekader voor een opleidingsvisie van het studiegebied Onderwijs van EHSAL;
- competentieprofiel bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs.
Het onderwijsbeleid steunt op een visie waarbij leren een educatief partnerschap veronderstelt van de student,
die door zelfsturing zijn eigen leerproces bijstuurt, en van de hogeschool, die dat leren maximaal doelgericht en
multimediaal ondersteunt.
De competenties wat betreft het omgaan met diversiteit, de leraar als cultuurparticipant en de internationale
dimensie worden sterk benadrukt en op de voorgrond geplaatst.
Het competentieprofiel voor BaOnd:SO bestaat uit drie competentieclusters:
- EHSAL-competenties: de accenten die de hogeschool legt in de vorming van al haar studenten;
- de algemene competenties geldig voor alle professionele bacheloropleidingen van het studiegebied
Onderwijs;
- de specifieke competenties voor de BaOnd:SO. Deze steunen op het decreet van 1998.
84 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

De eindcompetenties zijn vastgelegd in competentieprofielen per opleiding. Ze zijn gedefinieerd als
observeerbare eigenschappen, onder de vorm van toegepaste kennis of gedragsvaardigheid, die bijdragen tot
een succesvol en waardebewust functioneren in een maatschappelijke en/of beroepsmatige context.
De dimensies die belangrijk worden geacht in ‘goed’ leraarschap, zijn:
- de leerkracht die zorgt voor doeltreffend leren;
- de leerkracht die leerlingen begeleidt in hun persoonlijke en sociale ontwikkeling;
- de leerkracht die door samenwerking meewerkt aan kwaliteitsbevordering in het onderwijs.
Er wordt gekozen voor actief constructief leren. Drie belangrijke pijlers komen hierbij aan bod: 1) reflectie; 2)
zelfstandig leren; 3) sociale interactie.
De opleiding richt zich op de student als toekomstige professionele leerkracht in het onderwijs, waar
zorgverbreding en samenwerkend leren, en sociale interactie mee de basis vormen van goed onderwijs.
Er worden alleen competenties opgenomen in het competentieprofiel die ook werkelijk worden geëvalueerd.
Om deze evaluatie mogelijk te maken, geven de lectoren in hun ECTS-fiches aan welke competenties uit het
competentieprofiel zij in hun opleidingsonderdelen evalueren. Ze concretiseren die competenties dan in een
beperkte set van ‘kerndoelen’ voor het opleidingsonderdeel. Deze kerndoelen fungeren als indicatoren voor de
evaluatie van de competenties. Voor elk van de competenties en kerndoelen wordt verduidelijkt welk
competentieniveau uit de competentiepiramide van Miller wordt nagestreefd.
De Vlaamse overheid heeft voor de lerarenopleiding basiscompetenties en beroepsprofielen uitgeschreven.
De basiscompetenties zijn de eindtermen voor de opleidingen en zij tonen een verruimde professionalisering van
de leraar. Dit betekent dat hij een goede lesgever moet zijn, medeverantwoordelijk is voor de opvoeding van de
jongeren, communicatievaardig is met ouders, samen kan werken met collega’s en zich bewust is van de
maatschappelijke impact van zijn beroep. Deze complexiteit van het beroep toont aan dat het hoge
professionaliteitsniveau niet kan verwacht worden bij het begin van de beroepsloopbaan.
De basiscompetenties waarover de beginnende leraar beschikt, laten hem toe door te groeien naar de
competenties die in het beroepsprofiel zijn opgenomen.
In dit proces wordt de nadruk gelegd op (zelf)-verantwoording kunnen geven, een visie op onderwijs kunnen
hanteren, verantwoordelijkheid dragen voor het concept en de uitvoering van onderwijs, zich autonoom kunnen
opstellen, maar ook complementair en collegiaal kunnen samenwerken, en bereid zijn tot permanent leren.
Als centre of excellence streeft EHSAL naar didactische uitmuntendheid door een leeromgeving te creëren die
‘leren’ op een krachtige wijze ondersteunt, stimuleert en richting geeft.
De leeromgeving laat toe om in functie van bepaalde persoonlijke leersituaties bij studenten (leertempo,
leerstrategie, didactische beginsituatie, deelname aan buitenlandse projecten …) diverse alternatieve leerroutes
aan te bieden.
In het volgende academiejaar zullen de studenten betrokken worden bij de internationaliseringsprojecten door het
project ‘de internationale dag’. Hierbij zullen de studenten een aanvraag leren opstellen voor een
Comeniusproject.
Een andere stimulans voor internationalisering is het gebruik van anderstalig studiemateriaal.
Aandacht voor competentiegericht leren in de doelstellingen
De leden van het onderwijsteam zijn nauw betrokken bij het tot stand komen van de visietekst
De opleidingsvisie is geregeld het onderwerp van gesprek op teamvergaderingen. Er kan gesteld worden dat de
visie gedragen wordt door het team en leeft binnen de opleiding. De doelstellingen van de opleiding zijn goed
bekend binnen het team, hoewel het in zijn geheel om een relatief complex samenspel gaat van verschillende
niveaus (associatie, hogeschool, studiegebied, opleiding). Zeker de basiscompetenties (= domeinspecifieke
competenties) zijn een vertrouwd werkinstrument geworden om doelstellingen van opleidingsonderdelen en
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 85

onderwijsactiviteiten te kaderen. Daarnaast heeft de nauwkeurige weergave van de studie-informatie in ECTSfiches
bijgedragen tot een grotere bekendheid van het competentieprofiel van de opleiding.
Om het hele kader van de opleidingsvisie bekend te maken bij betrokken externen werd ze voorgesteld tijdens de
Resonantieraad Secundair Onderwijs van 1 december 2003. Daarnaast worden stagementoren en directies van
stagescholen geïnformeerd over de visie via het stagevademecum. Hierin worden beknopt maar concreet de
basiscompetenties omgezet in doelstellingen die per opleidingsjaar moeten gerealiseerd worden.
De commissie is van oordeel dat de competenties en de doelstellingen duidelijk zijn. De commissie vindt dat de
competentiematrix een overzichtelijk geheel biedt, een overzicht van hoe de verschillende competenties in de
onderscheiden vakken worden gerealiseerd. Hij kan als analyse-instrument worden gebruikt.
De vraag kan gesteld worden of deze informatie ook doorstroomt naar de studenten. De studenten Lichamelijke
Opvoeding krijgen een toelichting bij deze visietekst, de doelstellingen en basiscompetenties in het
opleidingsonderdeel geïntegreerde onderwijskunde.
De studenten zijn wel vertrouwd met de domeinspecifieke basiscompetenties en doelstellingen, maar de graad
van vertrouwdheid kan zeker verder worden geoptimaliseerd. Uit een bevraging bij studenten op 4 oktober 2005
blijkt duidelijk dat dit nog een werkpunt blijft.
Uit de gesprekken met de teamleden blijkt dat er een gezamenlijke opleidingsvisie is en dat deze door het team
wordt gedragen. Het team is goed op de hoogte van de doelstellingen van de opleiding (ZER, pag. 20). Uit de
gesprekken met de studenten blijkt, conform de opmerkingen in het ZER (pag. 20), dat kennis van
domeinspecifieke doelstellingen en van basiscompetenties nog kan worden geoptimaliseerd (ZER, pag. 20).
Hiervoor worden momenteel pogingen ondernomen. Deze zijn succesvol, mee door het gebruik van de ECTSfiches.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de internationalisering nog meer te verankeren in de opleiding.
Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
86 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

De basiscompetenties werden in 1998 voor het eerst opgesteld door het werkveld, de opleidingsinstituten en de
Dienst voor Onderwijsontwikkeling van het Departement Onderwijs (DVO). In 2004 werd de tekst geactualiseerd.
Deze geactualiseerde versie van de basiscompetenties werd voor advies voorgelegd aan de Vlaamse
Onderwijsraad (VLOR).
Voor het bepalen van hun domeinspecifieke competenties laten de lerarenopleidingen van EHSAL zich leiden
door de geactualiseerde versie van de basiscompetenties, die net als in de versie van 1998 omschreven worden
in tien functionele gehelen. Uit deze opdeling spreekt een duidelijke behoefte aan breed inzetbare, competente
leraren.
De lijst is geordend van het klasniveau (de leraar met zijn leerlingen), over het schoolniveau naar het brede,
maatschappelijke niveau:
- de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen;
- de leraar als opvoeder;
- de leraar als inhoudelijk expert;
- de leraar als organisator;
- de leraar als innovator en onderzoeker;
- de leraar als partner van ouders/verzorgers;
- de leraar als lid van een schoolteam;
- de leraar als partner van externen;
- de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap;
- de leraar als cultuurparticipant.
De basiscompetenties worden verder geconcretiseerd in kerndoelen en leerinhouden per opleidingsonderdeel.
Die worden uitvoerig neergeschreven en verklaard in de ECTS-fiches van de verschillende opleidingsonderdelen.
De decretale basiscompetenties zijn geïnventariseerd in nauwe samenwerking met het werkveld. Deze werkwijze
werd opgezet door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling. Om een beter zicht te krijgen op de wijze waarop
domeinspecifieke competenties in de praktijk gestalte moeten krijgen, wordt verder gebruikgemaakt van
verschillende informatiekanalen. Na infosessies over de bamastructuur werden de competenties van de
professionele bacheloropleiding toegelicht. Aan de lectoren werd gevraagd om, na overleg in de vakwerkgroep,
een matching aan te geven tussen hun opleidingsonderdelen en deze competenties.
Studenten in een lerarenopleiding brengen heel wat van hun opleidingstijd door op diverse stagescholen. In de
opleiding wordt ervoor geopteerd om alle opleiders een specifieke begeleidingsopdracht te geven. In deze rol
bezoeken ze heel wat secundaire scholen, waar ze niet alleen studenten en leerlingen aan het werk zien, maar
ook gesprekken voeren met stagementoren en directieleden.
Zo blijft de opleiding op de hoogte van veranderingen in het werkveld. Anderzijds beïnvloedt dit informele contact
met het werkveld de opleidingspraktijk van elke begeleider/opleider.
Uit de gesprekken met het werkveld blijkt dat de contacten met mentoren (stagescholen) over de na te streven
competenties via informele contacten verlopen (ZER, pag. 23) Deze informele lijn is sterk, maar zou meer moeten
worden geformaliseerd.
Sinds het academiejaar 2004-2005 beschikt de opleiding ook over een jaarlijks geactualiseerd stagevademecum.
Daarin wordt de opleidingsvisie toegelicht en worden de domeinspecifieke competenties opgesomd. Doordat
studenten dit vademecum tijdens elke stage ter beschikking stellen van de mentor, wordt dit een interessant
werkinstrument om met het werkveld in dialoog te treden over het inhoudelijke referentiekader van de opleiding.
De commissie is positief over het stagevademecum, dat informatie bevat over de opleidingsvisie, de
domeinspecifieke competenties en praktische informatie voor mentoren. De commissie heeft geconstateerd dat
het stagevademecum jaarlijks wordt geactualiseerd. Uit de gesprekken met mentoren blijkt dat ze het
stagevademecum als erg relevant ervaren.
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 87

Naast de samenwerking met de stagescholen werkt de opleiding Lichamelijke Opvoeding ook nauw samen met
gerelateerde organisaties: bijvoorbeeld de SVS (Stichting Vlaamse Schoolsport), Buurtsport, de Vlaamse
Gemeenschapscommissie, Vlaamse Trainersschool, BLOSO enzovoort.
De resonantieraden waarover het studiegebied onderwijs beschikt, vormen een belangrijke professionele
aanvulling. De Resonantieraad is samengesteld uit vertegenwoordigers van de arbeidssector waarop de opleiding
voorbereidt. Kandidaten voor het lidmaatschap worden gevraagd omwille van hun hoge deskundigheid op
onderwijskundig vlak of omwille van hun coördinerende en leidinggevende functie in het secundair onderwijs.
In de resonantieraden leveren de vertegenwoordigers van het werkveld op een formele en geobjectiveerde
manier feedback. Tijdens de resonantieraden werden onder meer de invoering van belangrijke
onderwijsvernieuwingen (onder andere de competenties), de problematiek van de beginnende leraar,
netwerkvorming met begeleidingsdiensten en het werkveld besproken. Voorstellen tot verandering (onder meer
de didactische stage) werden in de resonantieraden aan de leden van het werkveld voorgelegd, door hen van
commentaar voorzien en nadien door een werkgroep binnen de opleiding verder uitgewerkt. De resonantieraden
Secundair Onderwijs vergaderen jaarlijks, sinds de start van de fusiehogeschool EHSAL in 2003. Voordien werd
deze opdracht vervuld door de Departementale Raad, waarin lerarenopleiders, vertegenwoordigers van het
werkveld en studenten zitting hadden.
In internationaal verband werd de lerarenopleiding Secundair Onderwijs sinds de fusie in 2003 betrokken bij het
netwerk ETEN (European Teacher Education Network). Dit is een netwerk van 35 Europese en Amerikaanse
hogescholen en universiteiten die twee keer per jaar samenkomen om expertise en projecten uit te wisselen.
De opleiding Lichamelijke Opvoeding participeert in dit netwerk waar intens overleg met buitenlandse vakgenoten
het hoofddoel is.
De commissie heeft geconstateerd dat er effectief contacten zijn met buitenlandse vakgenoten en met collega’s
uit andere hogescholen, waarmee didactisch materiaal en knowhow wordt uitgewisseld.
De commissie oordeelt dat deze informele lijn sterk is, maar een sterkere formalisering is wenselijk. De opleiding
en de hogeschool hechten belang aan het feit dat zij centraal gelegen zijn in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Afgestudeerde bachelors van EHSAL hebben tijdens hun studentenleven de rijkdom en de diversiteit van de
Belgische en Europese hoofdstad leren waarderen. Brussel is een smeltkroes van verscheidene culturen,
nationaliteiten en talen, dé ontmoetingsplaats van internationale diversiteit. Uit deze eigenheid ontstaan
specifieke noden en verwachtingen die eigen zijn aan de functie van een grootstad: meertaligheid, welstand
tegenover armoede en werkloosheid, contrast tussen cultuur en marginaliteit, tegenstelling tussen menselijke
drukte en luwte enzovoort. Dit alles biedt de student de gelegenheid om te studeren en werkveldervaring op te
doen in een multiculturele omgeving.
Hij wordt ondergedompeld in de veelkleurige meertaligheid van de hoofdstad. De opleiding bachelor in het
Onderwijs: Secundair Onderwijs is nauw betrokken bij de werkvergaderingen Sint-Gorik Brussels Curriculum en
taalbeleid Sint-Gorik. Zowel lectoren als studenten werken nieuwe initiatieven uit en denken mee na om het
Brussels Nederlandstalig onderwijs aantrekkelijk te maken en kwalitatief te verbeteren. Door deze samenwerking
worden verwachtingen van het werkveld onmiddellijk geconcretiseerd. De commissie heeft geconstateerd dat
deze nagestreefde profilering ook een uitwerking kent in het curriculum.
Zo krijgen de studenten van het derde jaar de kans om hun zin voor creativiteit en vernieuwing aan te scherpen
door actief te participeren in typisch Brusselse projecten. Het ontwerpen van nieuwe leercontexten en zorgbreed
werken in een interculturele stedelijke context staan hierbij centraal. Brusselse stagescholen werken hier nauw
met de opleiding samen. Heel wat initiatieven komen via overleg tussen student en stageschool tot stand.
Aanbevelingen ter verbetering:
Internationale contacten kunnen meer structureel worden uitgewerkt..
88 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de doelstellingen van de opleiding tot stand komen via overleg met interne en externe actoren;
- de opleiding bewust werkt aan een proces van onderwijsvernieuwing via op het beroepenveld afgestemde
doelstellingen;
- de competenties geïntegreerd zijn in de opleiding;
- de visie gedragen is door een team;de opleiding zich voor de vastlegging van haar doelstellingen heeft
aangesloten bij het competentieprofiel zoals dat is opgesteld in het Besluit van de Vlaamse Regering
betreffende de basiscompetenties van de leraren.
De commissie waardeert het feit dat competenties geïntegreerd zijn in de opleiding en dat de visie gedragen is
door een team. Positief is dat er in dialoog met de Resonantieraad wordt gereflecteerd.
De commissie adviseert om de internationalisering meer te verankeren in de opleiding.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 89

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het curriculum van de lerarenopleiding Secundair Onderwijs kreeg zijn huidige basisstructuur met het Decreet op
de lerarenopleiding en de nascholing in 1996, en werd ingevoerd in het academiejaar 1997-1998.
Zowel in het beroepsprofiel als in de basiscompetenties die de overheid vastlegde, werden twee
basiscomponenten onderscheiden:
- kennis, vaardigheden en attitudes die voor alle lerarentypes vereist zijn;
- competenties die specifiek zijn voor elk leraarstype.
De gemeenschappelijke competenties werden transparant in het opleidingscurriculum van de lerarenopleiding
opgenomen met de gemeenschappelijke stam van 45 studiepunten.
Met de Vlaamse Hogeschoolraad werden zes domeinen bepaald met competenties die geldig zijn voor alle
lerarentypes:
- sociaal- agogische vaardigheden;
- communicatieve vaardigheden;
- cultuur en levensbeschouwing;
- omgaan met/en verwerken van informatie;
- psychopedagogische vaardigheden;
- onderwijsorganisatie en -beleid.
Aan deze domeinen werden in het curriculum de volgende opleidingsonderdelen gekoppeld:
- psychopedagogiek;
- onderwijskunde;
- informatiekunde;
- maatschappelijke en culturele thema’s;
- communicatieve vaardigheden;
- agogische vaardigheden;
- eindproef;
- levensbeschouwelijke stromingen. Dit opleidingsonderdeel werd onder impuls van de Associatie K.U.Leuven
omgevormd tot ‘religie, zingeving en levensbeschouwing’, zodat in alle bacheloropleidingen eenzelfde accent
kan worden gelegd op de levensbeschouwelijke component die eigen is aan instellingen die hun
vormingsaanbod inspireren op het christelijke gedachtegoed.
De gemeenschappelijke stam van 45 studiepunten handelt over competenties waarover alle leraren moeten
beschikken, onder meer een gemeenschappelijke onderwijstaal die bevorderlijk is voor de samenwerking over de
90 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

onderwijsniveaus heen. Dit maakt het overstappen naar een ander onderwijsniveau of discipline via een
voortgezette opleiding of studieduurverkorting gemakkelijker.
Het curriculum bestaat uit opleidingsonderdelen die niet alleen op kennisontwikkeling gericht zijn; ook het
verwerven van vaardigheden en attitudes neemt een belangrijke plaats in. Dit sluit aan bij het groeiproces van de
student, die na een gestuurde opleiding evolueert naar een zelfstandige invulling van zijn leeropdracht.
De commissie is van oordeel dat de vakinhouden van de gemeenschappelijke en de specifieke stam op elkaar
zijn afgestemd. Dit blijkt duidelijk uit de opgevraagde documenten, en is geverifieerd in de gesprekken met de
diverse groepen.
In de ECTS-fiche geeft elke lector aan welke competentie hij in zijn opleidingsonderdeel opbouwt en hoe dit wordt
geëvalueerd. Per competentie vermeldt de lector ook het beheersingsniveau volgens de piramide van Miller: (1)
weten, (2) weten hoe en waarom, (3) tonen hoe en (4) doen.
Door de decentrale medewerker van de Cel Onderwijsontwikkeling, de Coördinatiegroep en de lectoren van de
opleiding werd per opleidingsjaar nagegaan welke opleidingsonderdelen binnen het opleidingsprogramma van de
BaOnd:SO een bepaalde competentie uit het competentieprofiel toetsen en op welk niveau dit gebeurt (volgens
de piramide van Miller). De verkregen informatie werd verder in de twee coördinatiegroepen besproken in functie
van:
- het competentieleren;
- het detecteren van blinde vlekken en overlappingen;
- het bepalen van leerlijnen en een toetsbeleid.
De huidige doelstellingen van de opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs zijn concreet
neergeschreven in de studiegidsen. Ze kunnen vanaf 2005-2006 geraadpleegd worden via intranet of op de
EHSAL-website.
De ECTS-fiche geeft een overzicht van de verwachte aanvangscompetenties, vermeldt de doelstellingen die de
competenties uit het competentieprofiel verder concretiseren, geeft een omschrijving van de leerinhoud, de
leertrajecten en onderwijsmethoden, van de evaluatiemodaliteiten en van het al dan niet verplichte
studiemateriaal.
In functie van het uitgewerkte competentieprofiel BaOnd:SO situeren de disciplineoverschrijdende elementen zich
op twee niveaus: op hogeschoolniveau (EHSAL-competenties) en op het niveau van de professionele
bacheloropleidingen (de algemene competenties).
Concreet vertalen de gemeenschappelijke competentiedomeinen zich in het aanbieden van bepaalde
opleidingsonderdelen voor verschillende opleidingen binnen het studiegebied Onderwijs. De gezamenlijke
opleidingsonderdelen situeren zich voornamelijk in de rubrieken: opvoedkundige wetenschappen
(psychopedagogiek en onderwijskunde A), communicatieve vaardigheden I, religie, zingeving en levensbeschouwing
(RZL, agogische vaardigheden I en II).
Geïntegreerde onderwijskunde van de opleiding Lichamelijke Opvoeding synthetiseert de ‘theorie van de
lichamelijke opvoeding’ met ‘onderwijskunde specifiek’ en ‘algemene didactiek’.
Binnen Lichamelijke Opvoeding wordt gewerkt aan een overkoepelende didactiek van het bewegingsonderwijs.
In plaats van deze apart te plaatsen naast het vak algemene didactiek, kiest men voor een integratie van beide in
het nieuwe opleidingsonderdeel geïntegreerde onderwijskunde.
Verder komen nog disciplineoverschrijdende elementen voor in de opleidingsonderdelen van de gemeenschappelijke
stam, in de geïntegreerde stageopdrachten van het derde jaar (portfolio) en in het hoekenwerk van de
pedagogische opleidingsonderdelen. Bij dit hoekenwerk zijn de derdejaarsstudenten van de lerarenopleiding
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 91

Lager Onderwijs de coaches van het tweede jaar van de lerarenopleiding Secundair Onderwijs. Ze maken de
studenten vertrouwd met deze didactische werkvorm.
Binnen de onderwijsgroep Vorming & Welzijn ontwikkelt zich ook een studiegebiedoverstijgende werkgroep
Stages. Hier laten stagecoördinatoren uit verschillende opleidingen zich inspireren door nieuwe initiatieven
(inhoud vademecums, uitbouw digitaal portfolio, vormgeving van kwaliteitsdocumenten, bevraging van studenten
…).
Op deze manier willen ze het eigen stageconcept optimaliseren en een zekere administratieve en inhoudelijke
gelijkvormigheid bereiken.
Voorts zijn in het academiejaar 2004-2005onder meer de volgende vakoverschrijdende activiteiten opgenomen in
de academische kalender van de lerarenopleiding Secundair Onderwijs.
- de creastage voor de eerstejaarsstudenten in Dworp;
- de cultuurstage Turkije voor de tweedejaarsstudenten;
- het afstudeerproject in Sint-Joris-Weert;
- de fotostage van de studenten plastische opvoeding, samen met de opleiding Informatica;
- de organisatie van het monitoraat in de opleiding lichamelijke opvoeding.
De commissie is van oordeel dat de algemene doelstellingen op een logische manier zijn geconcretiseerd in
adequate doelstellingen per opleidingsonderdeel. Grote inspanningen werden geleverd om programma’s te
ontwikkelen in overeenstemming met de vereisten van de domeinspecifieke competenties. Deze sluiten aan bij de
eindkwalificaties die door vakgenoten en het relevante beroepenveld worden vooropgesteld. Ze worden duidelijk
geformuleerd in de informatiebrochures voor de respectieve opleidingen. Ook de integratie van reflectiegericht
leren is hierbij een sterktepunt.
De commissie is van oordeel dat de verantwoordelijken en de personeelsleden van de opleiding resultaatgericht
gewerkt hebben qua curriculumopbouw. Ze vindt dat de programma-inhoud de studenten naar de gewenste
eindkwalificaties kan leiden.
Om de competentiegerichtheid van de programma’s verder uit te bouwen is een curriculumrevisie gepland. Deze
zal verlopen volgens de principes van de procedure ‘Onderwijsontwikkeling’ van de hogeschool, en verder
rekening houden met de eisen van het Flexibiliseringsdecreet.
Het Centrum voor Externe Samenwerking (CES) maakt diverse vormen van internationalisering mogelijk. Via de
coördinatie en opvolging van studenten- en lectorenuitwisselingen, en door de ondersteuning van allerhande
internationale projecten, realiseert het CES mee een van de EHSAL-competenties, met name de ‘internationale
gerichtheid’. Ook sluit deze doelstelling aan bij de opdrachtverklaring van de hogeschool waarin de Europese
dimensie expliciet is opgenomen.
De ankerfiguren van de opleidingen binnen de onderwijsgroep Vorming & Welzijn zijn deeltijds (voor een opdracht
van 5 procent) aan het CES verbonden. Elk van hen onderhoudt de communicatie met één opleiding.
De lerarenopleiding Secundair Onderwijs heeft de afgelopen jaren vooral ervaring opgedaan met
studentenmobiliteit.
Vanaf 2005-2006 wordt een stijging verwacht van het aantal inkomende studenten, doordat de lerarenopleiding
dan een Engelstalige International Class inricht, later gevolgd door een intensief programma.
Een beperkt aantal lectoren doceerde minimaal 8 uur aan een buitenlandse hogeschool of universiteit. Het is
duidelijk dat de wederzijdse in- en uitstroom van lectoren nog kan worden verbeterd. Docentenmobiliteit blijft een
moeilijk punt.
In het kader van de samenwerkingsovereenkomst Interactum hebben de deelnemende Vlaamse
lerarenopleidingen in 2004-2005 een initiatief genomen om een International Class te organiseren met een
studieprogramma van 20 studiepunten. Het is de bedoeling om de buitenlandse studenten die in het kader van
92 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Erasmusprogramma’s naar Vlaanderen komen, samen te brengen en deze groep uit te breiden met Vlaamse
studenten (maximum één derde van de groep). Zo kunnen Vlaamse studenten die niet de kans hebben een
buitenlandse stage te lopen, ook internationale ervaring opdoen.
Dankzij een beurs van het Prins Filipfonds (Trialoog) brengen de studenten Frans van het tweede opleidingsjaar
een week door op de hogeschool van Leuze-en-Hainaut. Op het programma staat een vijfdaagse
onderdompeling in de Franse taal, de Franse cultuur en het onderwijssysteem. Trialoog eist wederkerigheid; dit
betekent dat het jaar nadien de laatstejaarsstudenten van de hogeschool van Leuze ontvangen worden op de
campus Nieuwland. Hier krijgen ze een Nederlands taalbad, leren ze het multiculturele van Brussel ontdekken en
oefenen ze de interculturele didactiek. Door deze wederzijdse uitwisseling verbetert de taalvaardigheid van de
betrokken studenten, verrijkt hun persoonlijke ontwikkeling en verruimt hun visie op het beroep van leraar. In het
kader van Erasmus Belgica volgden drie laatstejaarsstudenten van een Franstalige lerarenopleiding in Brussel
opleidingsonderdelen in de lerarenopleiding Secundair Onderwijs (2004-2005).
De opleiding lichamelijke opvoeding nam deel aan het Thematic Network Adapted Physical Activities (Thenapa).
Dit Europees overlegplatform heeft tot doel het ontwikkelen van educatief materiaal voor aangepast sporten.
De commissie waardeert de internationale aspecten in het programma. Zij typeert deze internationale ervaringen
momenteel nog als eerder ‘losse’ ervaringen en vindt dat een verder doorgedreven omkadering en uitbreiding
nodig is om de doelgroepen beter te ondersteunen.
De commissie waardeert vooral:
- het disciplineoverschrijdend werken in de programmaopbouw;
- het ruime betrekken van diverse actoren – ook studenten – in de curriculumopbouw via de
coördinatiegroepen en overlegplatforms (hoewel hier meer ruimte kan worden geboden voor de
- toekomstige uitbreiding van de samenwerking met andere hogescholen)
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Kennisontwikkeling
De studenten verwerven kennis via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via
interactie met de beroepspraktijk. De leerinhouden van de verschillende opleidingsonderdelen worden
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 93

aangeboden in handboeken en/of cursusmateriaal. De lectoren actualiseren jaarlijks hun werkmateriaal in functie
van belangrijke ontwikkelingen in het betrokken vakgebied of discipline.
De opleidingsonderdelen Informatiekunde en Maatschappelijke, Culturele en Levensbeschouwelijke Thema’s
(MCLT) besteden expliciet aandacht aan het leren opzoeken, interpreteren, analyseren en integreren van
wetenschappelijke literatuur door de student. Het behoort tot de gemeenschappelijke stam in het tweede
opleidingsjaar. Zo spelen deze opleidingsonderdelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van de vaardigheden
die noodzakelijk zijn voor het schrijven van de eindproef in het derde jaar.
De opleiders doen geregeld een beroep op gastsprekers om praktijkrelevante casuïstiek en expertise in de
opleiding te integreren. Deze komen ofwel uit het werkveld - bijvoorbeeld een sportleraar die extra praktijklessen
komt voorstellen - ofwel uit aansluitende werkvelden, een leraar die uitleg komt geven over het beroepsonderwijs.
Deze externe professionele input wordt door de studenten erg gesmaakt. Het betrekt hen nauwer en directer bij
het levensechte werkveld. Pedagogische, didactische en vakgebonden thema’s worden op deze manier verdiept
en geactualiseerd.
Een aantal lectoren is nauw betrokken bij de ontwikkeling van leerplannen en het ontwerpen van didactische
handboeken.
Via Interactum Vlaanderen heeft de opleiding geregeld contact met andere hogescholen in Vlaanderen.
Hieruit groeien inzichten en samenwerking in verband met stage, accreditatie, mentorenopleiding en
vakontwikkeling. Zo evalueren de lectoren van de Katholieke Hogeschool Limburg het studiemateriaal van het
tweede opleidingsjaar. Deze peer-evaluatie kan bevruchtend werken voor verdere en diepgaandere
samenwerkingsverbanden.
Heel wat lectoren geven zelf geactualiseerde navorming of nemen er aan deel. Het doorspelen van deze
leerervaring aan andere leden van de vakwerkgroep blijft een werkpunt.
De resonantieraden werken inspirerend en actualiserend. Zo werd er tijdens de vergadering van 18 mei 2004 van
gedachten gewisseld over de problematiek van de startende leraar: ‘Over welke competenties moet hij absoluut
beschikken Welke tekorten worden er ervaren Hoe kan de opleiding daarop inspelen’
In het eerste jaar van de opleiding wordt er veel aandacht besteed aan de vakgebonden vaardigheden. De
student moet uitgroeien tot ‘een inhoudelijk expert’ die zijn kennis binnen de vakdomeinen nadrukkelijk beheerst.
Hij krijgt een verdiepend inzicht in de essentie van het vak en de vakstructuur. Zo is hij in staat om de kennis
opgedaan tijdens zijn opleiding in het juiste perspectief van levenslang leren te plaatsen. Dit neemt niet weg dat
er ook in dit eerste jaar gewerkt wordt aan vaardigheden die een beginnend leraar moet bezitten. Dit gebeurt
geïntegreerd in de specifieke opleidingsonderdelen, zoals het didactisch practicum. Hier leert de student zichzelf
zien als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen. Nog explicieter gebeurt dit in de opleidingsonderdelen
van de gemeenschappelijke stam. Tijdens groepswerk, presentaties en microteaching leert de student
samenwerken, overleggen en plannen en persoonlijke verantwoordelijkheid nemen.
In het tweede en derde jaar staat de ontwikkeling van didactische, pedagogische en communicatieve
vaardigheden centraal. Het trainen van vaardigheden tijdens de beroepsgerichte stages wordt belangrijker. Dit
blijkt onder meer uit het toenemende belang van de didactische component doorheen de driejarige opleiding.
Het oefenen van vaardigheden veronderstelt een voortdurend herhalen en verdiepen. Doorheen de opleiding
worden de situaties waarin deze vaardigheden geoefend worden, steeds beroepsgerichter en authentieker. Waar
er in het eerste jaar nog vaak geoefend wordt in de veilige omgeving van de klassituatie, gebeurt dit in het derde
jaar in realistische werkomstandigheden.
94 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Het oefenen van de vaardigheden verloopt via een gefaseerd programma, van eenvoudig naar complex. Ook de
mate van sturing en begeleiding wordt gefaseerd, van intensief extern begeleid, via coaching naar een vorm van
zelfstandige sturing.
Een leraar moet over de nodige sociale vaardigheden beschikken om vlot samen te werken en te communiceren
met collega’s, ouders en directie. Hij is partner van ouders en externen en lid van een schoolteam
(domeinspecifieke competenties 3.6, 3.7, 3.8). Hij wordt hierop voorbereid door hem te leren omgaan met
professionele gedragspatronen, hij leert kritiekgesprekken voeren, klassenraden leiden en professionele feedback
geven aan derden.
Dit gebeurt eerst in de veilige opleidingsomgeving maar nadien in het reële werkveld door tijdens de actieve stage
te functioneren naast en met een coachende mentor.
In het opleidingsonderdeel agogische vaardigheden is aan deze vaardigheden dit jaar meer aandacht besteed,
omdat in de alumni-enquête afgestudeerden vermeld hebben dat ze het moeilijk hadden om gesprekken met
ouders te voeren.
In opvolging van de studiedagen en de evaluatie van de stagediensten is er jaarlijks een overleg met
verantwoordelijken en stagementoren waarop wordt gepeild naar de vormingsbehoeften van stagementoren in
het werkveld. Deze informatie is een input voor het bepalen van het aanbod van navorming dat georganiseerd
wordt door het Groepscentrum Permanente Vorming.
Tijdens dit contact werd duidelijk de nood aangevoeld aan een postgraduaatopleiding: Mentor in Stage- en
Aanvangsbegeleiding. Met deze opleiding worden de mentoren vaardiger gemaakt in het begeleiden van
studenten en beginnende leraren.
De opleiding wordt opgebouwd in vijf modules. De cursisten ontdekken de mogelijkheden en grenzen van het
mentorschap op school. Ze leren verder hun takenpakket af te bakenen en trajecten voor aanvangsbegeleiding
uit te zetten. Daarnaast verwerven ze communicatievaardigheden om collega’s te helpen bij de reflectie over hun
professioneel bezig zijn.
Met de stagementoren zijn er geregelde feedbackcontacten in verband met de opleidingsvereisten voor stagiairs
en LIO’s; dit moet resulteren in een project voor permanente vorming en professionele reflectie van de mentoren
en ook wederzijdse informatietransfer garanderen.
Een andere pijler waarmee de professionaliteit wordt vormgegeven, is maatschappelijke dienstverlening. Binnen
de cel Projectmatig Wetenschappelijk Onderzoek van Vorming & Welzijn zijn momenteel vijf onderzoekers
(academiejaar 2005-2006) en één coördinator actief. De voornaamste taak van deze cel is het initiëren,
coördineren en uitvoeren van Projectmatig Wetenschappelijk Onderzoek. Tijdens het academiejaar 2004-2005
werd onder meer onderzoek verricht naar ‘de ervaring van sacraliteit in de kleuterklas’. Voor het volgende
academiejaar lopen deze projecten verder en werden er nieuwe projecten ingediend. Het spreekt voor zich dat de
resultaten van deze onderzoeken een duidelijke maatschappelijke relevantie bezitten.
Studenten worden steeds meer aangespoord om hun eindproef te richten op een directe didactische en
inhoudelijke bruikbaarheid in het werkveld. Ze vertrekken niet langer vanuit een theoretisch onderwerp dat ze dan
verder uitdiepen en didactisch vertalen. Hun uitgangspunt wordt de directe nood in het werkveld. Zo gaan ze
vraaggestuurde thema’s uit het werkveld analyseren en didactisch vertalen, en doen ze aan actieonderzoek.
Deze maatschappelijke relevantie en dienstbaarheid schenkenen hen extra stimulans en motivatie.
Twee studenten Nederlands werken in het academiejaar 2005-2006 aan een eindproef in functie van het
Brusselse curriculum en taalgericht vakonderwijs. Anderen ontwierpen een leeskoffer die kan gebruikt worden
door anderstalige nieuwkomers en rond Nederlands als tweede taal, en helpen ze bij het ontwerpen van nieuw
didactisch materiaal.
De goede trajectbegeleiding van de eindwerken werd verstevigd door de studenten de kans te bieden naast de
promotor ook een copromotor te kiezen.
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 95

De commissie heeft kunnen vaststellen dat de eindwerkstudenten duidelijke richtlijnen krijgen over de verwerking
van het gekozen onderwerp, een timing en de evaluatiecriteria waarop ze zullen worden beoordeeld. De thema’s
zijn vrij te kiezen; voor wie geen onderwerp heeft, is er een keuzelijst beschikbaar.
De tijdsinvestering voor het eindwerk wordt wel als zwaar ervaren door de studenten, aangezien ze veel tijd in
hun stageopdrachten steken.
De waardering vanuit het werkveld blijkt ook uit het toekennen van bijzondere prijzen aan sommige eindwerken in
2004 en 2005.
Verder engageren de studenten zich tijdens de begeleiding van leerlingen secundair onderwijs bij excursies in en
buiten Brussel, bij het gidsen van leerlingen voor geschiedenis of mavo, en bij het uitvoeren van bewegings- en
recreatieve evenementen voor bijzondere doelgroepen. Ze helpen leerlingen bij het uitvoeren van taken en
opdrachten, bij het organiseren van huiswerkklassen en sportdagen, bij het onthaal van de eerstejaars secundair
onderwijs enzovoort.
De studenten van de opleiding plastische opvoeding organiseren hun jaarlijkse eindejaarstentoonstelling, waarin
ze aan ouders, lectoren en andere kunstminnenden hun verworven eindcompetenties tonen. Ze helpen
secundaire scholen bij de uitwerking van hun project ‘Kunst op school’.
Praktisch worden samenwerkingsinitiatieven geregeld via het Centrum voor Externe Samenwerking. Hierbij
hanteert het een intern reglement voor wetenschappelijke en maatschappelijke dienstverlening en de procedures
voor het management van projecten. Het centrum heeft verschillende documenten beschikbaar met inbegrip van
voorbeeldovereenkomsten, instructies voor begroting en budgetopvolging enzovoort.Het centrum helpt bij het
opstellen van contracten en zorgt voor een degelijke administratieve afhandeling.
De commissie is van oordeel dat naast een adequate implementatie van de vakgerichte opleidingsvereisten een
behoorlijk aantal creatieve invalshoeken opvalt. Aan de hand van de ingekeken documenten en de gesprekken
concludeert de commissie dat een degelijke kennisontwikkeling, beroepsvaardigheden en de ermee gepaard
gaande aansluiting bij de recente ontwikkelingen in het vakgebied en de beroepspraktijk, sterk geïntegreerd zijn
in de programmaopbouw.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Sequentiële opbouw en coherentie van het programma
Het programma is gespreid over drie academiejaren van elk 60 studiepunten, en het ontwikkelt zich van meer
kennis- naar vaardigheidsgericht onderwijs en van vakgericht naar -integrerend onderwijs.
96 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Binnen de structuur van het opleidingsprogramma vindt een graduele opbouw plaats van eenvoudig naar
complex, van begeleid naar meer autonoom leren en van beroepsonafhankelijke naar -specifieke kennis en
vaardigheden.
Het opleidingsprogramma weerspiegelt de combinatie van theorie en praktijk, en omvat de volgende rubrieken:
- gemeenschappelijke stam;
- de onderwijsvakken met gewicht 1;
- de onderwijsvakken met gewicht 2;
- stage;
- eindproef.
De gemeenschappelijke stam bevat psychopedagogiek A, onderwijskunde A, onderwijsbeleid en onderwijsorganisatie,
communicatieve en agogische vaardigheden, religie, zingeving en levensbeschouwing (RZL). Deze
gemeenschappelijkheid zorgt voor de nodige flexibiliteit. Wanneer studenten overstappen van de ene opleiding
naar de andere, kunnen ze vrijgesteld worden van deze opleidingsonderdelen.
De didactische stage is het belangrijkste onderdeel van de opleiding.
De student sluit zijn opleiding af met het realiseren van een eindproef. Hierbij bewijst hij dat hij in staat is
theoretische kennis te toetsen aan en te integreren in praktijksituaties.
In het eerste opleidingsjaar bestaat het grootste deel van de opleiding uit theoretische opleidingsonderdelen die
de onderbouw vormen voor de beroepsgerichte onderdelen. Toch wordt in het eerste jaar ook kennisgemaakt met
het werkveld. In het tweede en derde opleidingsjaar worden de stages omvangrijker.
In het derde opleidingsjaar functioneert de student het tweede semester grotendeels zelfstandig. Hij loopt stage in
verschillende onderwijsvormen en niveaus.
Naast de strikt uitgetekende programmabepaling kunnen studenten ook op een meer flexibele manier hun
leertraject uittekenen. Deze differentiaties zijn voor studenten aantrekkelijk, omdat ze hierdoor de kans krijgen
eigen accenten aan te brengen in functie van hun persoonlijke interesses. Zo kunnen ze zich grondiger en beter
gemotiveerd voorbereiden op hun persoonlijke werksituatie.
De opleiding biedt een ruim aantal combinatiemogelijkheden aan voor de onderwijsvakken met gewicht 1 om de
basiscluster samen te stellen. Ook voor plastische en lichamelijke opvoeding kunnen de studenten kiezen uit een
tiental combinaties.
Tijdens het studietraject blijft er een beperking in keuzemogelijkheden door een volgtijdelijkheid toe te passen
voor heel wat opleidingsonderdelen, onder meer het practicum didactiek lichamelijke opvoeding en stages
lichamelijke opvoeding die gekoppeld zijn aan geïntegreerde onderwijskunde, net als voor het practicum didactiek
en stages bewegingsrecreatie.
De derdejaarsstudenten worden betrokken bij de planning en keuze van hun stages. Ze hebben de mogelijkheid
om stage te lopen bij verschillende doelgroepen (minimaal tien uren bij allochtonen, kansarmen, asielzoekers,
personen met een handicap, delinquenten enzovoort.)
Binnen deze modeltrajecten kan de student vrij het vak kiezen dat hij in het tweede en derde jaar wil uitdiepen.
Elk vak leent zich hiertoe, behalve de vakken met het dubbele gewicht aan studiepunten, plastische en
lichamelijke opvoeding, die verplicht moeten worden uitgediept. De vakken chemie en Duits worden onder
bepaalde voorwaarden als uitdieping aangeboden.
De commissie is van oordeel dat het programma erg gestructureerd is opgebouwd. De opleiding streeft naar
aansluiting bij voortgezette lerarenopleidingen. Deze overgang wordt gemakkelijker gemaakt door de intensieve
samenwerking op het niveau van het EHSAL-studiegebied Onderwijs en op het niveau van de associatie. Zo is er
een gemeenschappelijke stam van opleidingsonderdelen binnen de drie EHSAL-opleidingen bachelor in het
Onderwijs.
Binnen de hogeschool kunnen BaOnd:SO-studenten doorstromen naar de Voortgezette Lerarenopleiding Lager
Onderwijs of naar de Voortgezette Lerarenopleiding Intercultureel Onderwijs. Binnen de Associatie K.U.Leuven
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 97

kunnen de afgestudeerden in de regio opteren voor de Voortgezette Lerarenopleiding Buitengewoon Onderwijs
(KH Leuven) en Zorgverbreding en Remediërend Leren (KH Mechelen). De programma’s voor deze opleidingen
zijn ontwikkeld met een stuurgroep waarin medewerkers van de drie hogescholen participeren en die de
aansluiting met de bacheloropleidingen beoogt.
De opleiding geeft de student een grote zelfstandigheid om zijn traject en tempo van studievoortgang te bepalen.
In het bijzonder studenten die al enige beroepservaring hebben, komen in aanmerking om via het samenstellen
van individueel aangepaste jaarprogramma’s en programma’s van studieduurverkorting een eigen studietraject uit
te stippelen. Hierbij wordt op basis van vrijstellingen via EVK en EVC een programma op maat van de student
gemaakt.
De commissie beoordeelt de structuur van het aangeboden programma als helder en logisch, waarbij veel
rekening wordt gehouden met de keuzes van de individuele student. De structuur biedt voor elke keuze garanties
ten aanzien van de te realiseren basiscompetenties.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
98 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het Centrum voor Studie- en Studentenbegeleiding coördineert de studietijdmeting, samen met een coördinator
voor de onderwijsgroep Vorming & Welzijn.
De opleiding BaOnd:SO doet studietijdmetingen vanaf het academiejaar 2003-2004. Maar deze hadden tot het
moment van het visitatiebezoek geen echt bruikbare gegevens opgeleverd. De inbreng van studenten was te
gering en de metingen daardoor onvoldoende betrouwbaar. De opleiding is zoekende om meer betrouwbare
gegevens te genereren. Binnen de werkgroep Studielastmeting van de Associatie K.U.Leuven wordt onderzoek
verricht om een gemeenschappelijke methodiek te ontwikkelen voor de meting van de studietijd.
De commissie stelt dat de opleiding tot nog toe weinig concrete gegevens beschikbaar heeft over de reële
studietijd. De commissie waardeert de aandacht die wordt besteed aan de ontwikkeling van een degelijk
meetinstrument voor de studielast. De concrete studiedrukmeting is het onderwerp van een actieplan in de
groeifase.
De docenten wijzen hierbij op het belang van een goede planning die studenten als competentie moeten
ontwikkelen.
De studenten ervaren de studielast heel verschillend per opleiding – bijvoorbeeld met piekmomenten voor PO, en
een voortdurende drukervaring voor PAV.
Een ander knelpunt blijkt het aantal studiepunten voor het eindwerk: 10 punten wordt als vrij hoog ervaren in
verhouding tot de beschikbare tijd.
Uit de kwaliteitsbarometer (studenttevredenheidsonderzoek) blijkt dat de studenten de studielast als zwaar
ervaren. (Op een vijfpuntenschaal scoren de studenten op de campus Parnas hiervoor 2,38 en de studenten op
de campus Nieuwland 1,96).
Er wordt nu gewerkt met het ‘hogeschoolmeetplan’, waarbij de data gecentraliseerd verwerkt worden om concrete
resultaten te kunnen meten.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 99

Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De gebruikte didactische werkvormen in de lerarenopleiding Secundair Onderwijs zijn de afgelopen jaren niet
alleen toegenomen, maar ook meer gevarieerd. Zo wordt er, naast de meer traditionele hoor- en werkcolleges,
ook gewerkt met casuïstiek, stage, vaardigheidstrainingen, projectwerk, groepssupervisie, e-learning,
hoekenwerk, practica, portfolio, zelfstandig werk, PGO (Probleem Gestuurd Onderwijs), studiebezoeken,
studiedagen, excursies en monitoraat.
Bij de keuze van de werkvormen spelen de volgende criteria een rol:
inbouwen van gradaties van externe sturing versus interne sturing;
integreren van leren leren, kritische reflectie en probleemoplossend gedrag;
werken vanuit casestudies of beroepspraktijk;
de juiste kennis op het juiste moment;
mogelijkheid tot opleidingsoverschrijdend werken;
mate van feedback door lectoren;
samenwerken met collega-studenten;
verhouding individuele inbreng en teamwork,
persoonlijkheidsvorming.
De informatie over de gehanteerde werkvormen per opleidingsonderdeel is terug te vinden in de studiegidsen
(ECTS-fiches).
Het didactisch concept van de BaOnd:SO legt de nadruk op competentiegericht werken, waarbij actieve
werkvormen centraal staan, gekoppeld aan een evolutie in begeleiding die eerst vrij intensief is, maar later meer
gericht is op zelfstandig werken.
De commissie heeft geconstateerd dat de opleiding voornamelijk gebruikmaakt van eigen ontwikkeld
cursusmateriaal. Dit heeft als voordeel dat het cursusmateriaal volledig is afgestemd op de leerinhoud van het
opleidingsonderdeel en op de betrokken studenten. Dat de opleiding daarin slaagt, bewijst de grote tevredenheid
van de studenten over de kwaliteit van het schriftelijk studiemateriaal (cursusteksten, syllabi, handboeken, teksten
en dergelijke).
De lijst van de gehanteerde handboeken en cursussen per opleidingsonderdeel is opgenomen in de ECTS-fiches.
Daarnaast werden er ook een stagevademecum en een vademecum voor de eindproef opgesteld.
De procedure ‘schriftelijk studiemateriaal’ uit het kwaliteitszorgsysteem van EHSAL is ook van toepassing op de
onderwijsgroep Vorming & Welzijn. Dit betekent onder meer dat er op geregelde tijdstippen evaluaties
plaatsvinden door studenten en externe deskundigen over de kwaliteit van het gebruikte studiemateriaal. Hierbij
worden vastgelegde evaluatiemodaliteiten en kwaliteitscriteria gehanteerd.
Zo worden er in functie van kwaliteitszorg cursussen uitgewisseld met leden van de Interactumgroep om een
externe beoordeling te verkrijgen.
100 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

De didactische werkvormen die gebruikt worden zijn erg variabel en afgestemd op het concept van het
ontwikkelen van competenties. Studenten getuigen van deze variatie en van het gebruik van veel actieve
werkvormen.
Bij de keuze van de werkvormen worden verschillende criteria gehanteerd; de gehanteerde werkvormen worden
per studieonderdeel vermeld in de studiegidsen.
De werkvormen worden aangepast aan de doelstellingen.
Het didactisch concept is ontwikkeld rekening houdend met recente onderwijsontwikkelingen in het buitenland.
De competentiegerichte, probleemgestuurde en studentgerichte accenten in het didactisch concept bevestigen
dit.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De organisatie van de examens is in handen van de Dienst Planning en gebeurt volgens de interne procedure
‘Planning en organisatie examens’. De procedure bepaalt met welke criteria en afspraken er rekening wordt
gehouden om een examenrooster te plannen. De student krijgt ten laatste één maand voor de examenperiode
zijn individuele planning via een examenkaart. Dit wordt ook ad valvas meegedeeld en nog eens individueel
bevestigd via EHSAL-net.
Voor de lerarenopleiding Secundair Onderwijs zijn er vier examenperiodes voorzien voor het eerste
opleidingsjaar, drie voor het tweede opleidingsjaar en twee voor het derde opleidingsjaar.
Naast deze examenperiodes zijn er nog andere momenten waarop studenten worden geëvalueerd. Zo worden de
didactische vaardigheden in de eerste plaats na een stageperiode geëvalueerd. Voor het tweede opleidingsjaar is
er een tussentijds evaluatiemoment voorzien. De lectoren spreken dan een kwalitatieve aanduiding uit over de
lesgeefprestaties, de stagemap en het stageportfolio.
De ingekeken toetsen en eindwerken gaven blijk van gerichtheid op de realisatie van de vooropgestelde
leerdoelen van de programmaonderdelen.
Vanaf dit academiejaar kunnen studenten hun studievorderingen nauw volgen via N@tschool, het digitale
leerplatform.
Tot de mondelinge en schriftelijke evaluatievormen in de opleiding BaOnd:SO behoren: kennisvragen, multiple
choice, praktijktoetsen, opdrachten (zowel individueel als in groep), verslagen van studiebezoeken, geïntegreerde
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 101

toetsen, presentatie eindproef en permanente evaluatie. Dit laatste wordt onder meer geconcretiseerd in de
opleidingsonderdelen stage en eindproef. De examenvragen van één zittijd kunnen worden ingezien.
Het toetsen gebeurt voor een aantal opleidingsonderdelen hoofdzakelijk mondeling, met een schriftelijke
voorbereiding. Hierin kan meer variatie worden gebracht. De nog niet zo grote diversiteit qua evaluatievormen is
het onderwerp van een actieplan.
Wel komen er in het derde jaar meer diverse vormen aan bod: presentaties, portfolio’s, peer- en coassessment.
De moeilijkheidsgraad van de toetsen is vrij hoog, maar is bij de vakinhouden meer gericht op reproductie.
Een goed evaluatiesysteem veronderstelt duidelijke communicatie naar de studenten, zowel vooraf (de wijze van
evalueren en de hieraan gebonden vereisten) als achteraf (verantwoording voor de toegekende score).
De informatie over de evaluatiemodaliteiten wordt door middel van de ECTS-fiches aan de studenten kenbaar
gemaakt. De lectoren geven ook toelichting tijdens de contacturen.
De onderwijs- en examenregeling bepaalt dat elke student recht heeft op feedback over zijn prestaties. Daarom
worden hiervoor specifieke nabesprekingsmomenten georganiseerd.
Voor de examenperiodes tijdens het academiejaar bepalen lectoren zelf de meest aangewezen vorm en het
tijdstip van de nabespreking. De nabespreking van de examenperiodes in juni en september wordt gepland door
Sapla (Studentenadministratie en -Planning). Ook de ombudsman kan worden geraadpleegd.
De commissie is van oordeel dat de evaluatieprocedures voldoende bekend zijn bij studenten en personeel.
Lectoren krijgen de kans zich verder te bekwamen in het evalueren, door deel te nemen aan studiedagen, die
zowel intern als extern worden georganiseerd. De interne studiedag op 18 januari 2005 stond in het teken van
‘onderwijsvernieuwing en een transparant toetsbeleid’.
In 2003 werd in de onderwijsgroep Vorming & Welzijn een projectgroep ‘Evaluatie van studenten’ opgestart. Die
had tot doel kwaliteitsverhogende initiatieven uit te werken in verband met de evaluatievormen. Verder werden in
deze projectgroep adviezen geformuleerd om het verloop van deliberaties kwalitatief te verhogen.
Het coördinatieteam maakt er werk van om vanaf volgend academiejaar het stroomlijnen van examenvragen
binnen de diverse vakgroepen te realiseren.
Voor onderwijskunde zijn de examenvragen praktijkgericht.
‘Attitudes’ worden voor LO in een apart luik op het stageformulier vermeld, samen met een checklist. Studenten
moeten ook hier minimaal een voldoende halen om te kunnen slagen.
Voor alle opleidingsonderdelen zit de attitudebeoordeling verwerkt in de stage-evaluatie, in overleg tussen de
docenten, de mentor en de stagebegeleiders, aangevuld met de zelfreflectieresultaten.
Voor het eindwerk liggen ‘modellen’ ter inzage in de mediatheek. Ter voorbereiding worden papers opgegeven.
De begeleiding wordt als goed ervaren: het eerder kleine aantal studenten en de strikte timingafspraken zijn
gunstige factoren. Het eindproduct wordt ook door een externe lezer geëvalueerd; de presentatie ervan gebeurt
tegenover verschillende personen.
Voor de stagebeoordeling speelt ook zelfreflectie een rol, naast het oordeel van de docent onderwijskunde en de
stagebegeleiders. Ook hier is er voldoende feedback en transparantie.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
102 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs is toegankelijk voor studenten die in het bezit zijn
van een diploma secundair onderwijs, een diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig
leerplan, een diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of van een diploma of getuigschrift dat bij of
krachtens een wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt
erkend.
Voor buitenlandse studenten geldt als algemeen principe dat wie toegang heeft tot gelijkwaardig hoger onderwijs
in het thuisland, rechtstreeks toegang heeft tot het hoger onderwijs in Vlaanderen. Buitenlandse studenten die
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 103

zich wensen in te schrijven, moeten ook beschikken over voldoende kennis van de Nederlandse taal. De
hogeschool organiseert daarvoor een taalproef. In EHSAL gaat het om een bijzonder klein aantal studenten.
Binnen de hogeschool gelden er bijzondere toelatingsvoorwaarden voor studenten die de laatste twee
academiejaren niet slaagden voor hetzij een studiejaar, hetzij een gedeelte van een studiejaar waarvoor zij waren
ingeschreven aan EHSAL. Deze studenten dienen, alvorens opnieuw in te schrijven in een trisjaar, een
gemotiveerde aanvraag te richten aan het diensthoofd van het Centrum voor Studie- en Studentenbegeleiding.
Deze aanvraag wordt mondeling toegelicht in een gesprek over de studievoortgang met een medewerker van het
Centrum voor Studie- en Studentenbegeleiding en de opleidingscoördinator.
Studenten zonder een gekwalificeerd diploma secundair onderwijs kunnen een assessment aanvragen om alsnog
te bewijzen aan de toelatingsvoorwaarden te voldoen.
Met ingang van het academiejaar 2005-2006 wordt deze reglementering gewijzigd in functie van het
Flexibiliseringsdecreet.
De studentenpopulatie aan de lerarenopleiding Secundair Onderwijs kent een evenwichtige manvrouwverhouding
(45,9 procent vrouwen). Bijna alle studenten zijn Belgen.
Bij de lerarenopleiding Secundair Onderwijs bedraagt het aantal generatiestudenten 46,7 procent op campus
Nieuwland en 53,8 procent op campus Parnas.
Het percentage studenten ouder dan 25 is voor de hele hogeschool 5,9 procent. Voor de lerarenopleiding
Secundair Onderwijs bedraagt dit 2,5 procent.
In 2004 was 51,8 procent van de generatiestudenten afkomstig uit het aso, 40 procent uit het tso, 4,7 procent uit
het bso en 3,5 procent uit het kso.
Sinds het academiejaar 2003-2004 is er binnen de lerarenopleiding Secundair Onderwijs een verhoogde
aandacht voor instroombevorderende activiteiten. Dit is als expliciete taakstelling opgenomen in het jaarwerkplan.
Deze aandacht uit zich in onder andere in de volgende activiteiten:
- deelname aan de SID-In-beurzen;
- deelname aan infoavonden van secundaire scholen;
- mailing van abituriënten;
- organiseren van info- en opendeurdagen;
- het plaatsen van advertenties, onder meer in het tijdschrift Tempo;
- de organisatie van een openlesnamiddag.
Ook in het academiejaar 2005-2006 zal er een gestructureerd marketingplan gevolgd worden binnen het
studiegebied, met als doelstelling de instroom van alle opleidingen en meer bepaald de lerarenopleiding
Secundair Onderwijs te bevorderen.
Daarom werd bij het begin van het academiejaar 2004-2005 een onderzoek opgezet naar de studiekeuzemotivatie
bij de eerstejaarsstudenten in de onderwijsgroep Vorming & Welzijn. Het doel was om na te gaan hoe
het keuze- en beslissingsproces voor een studierichting verloopt, het imago van EHSAL te bekijken en de impact
van de communicatiecampagne in te schatten.
Studenten met een heterogene voorgeschiedenis worden gestroomlijnd in het eerste jaar. Enkele voorbeelden:
- voor biologie: als de scheikundige achtergrond onvoldoende gefundeerd is, worden spreekuren ingelast
waarin bepaalde onderdelen individueel worden uitgelegd;
- voor plastische opvoeding: iedereen krijgt dezelfde opdrachten, maar het verwachtingspatroon wordt
aangepast aan de vooropleiding. Kleine groepen laten toe bij te sturen;
- voor lichamelijke opvoeding: monitoraat;
- voor Engels: monitoraat;
- voor wiskunde: opstellen van een lijst met minimumkennis. Extra uitleg buiten de uren. Monitoraat is niet
structureel in het rooster ingebouwd, maar wordt georganiseerd aan de hand van de beschikbaarheid.
104 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Studenten met taalproblemen krijgen hulp via het Huis van het Nederlands.
Geïndividualiseerde onderwijstrajecten bieden studenten de ruimte om hun eigen competenties gericht te
ontwikkelen.
Er is een stijgende behoefte om met de individuele ontwikkeling van studenten, zowel van de normstudenten
maar vooral van de groep zij-instromers, vanaf het begin van het academiejaar rekening te houden.
Het ombuigen van norm- naar individuele trajecten impliceert een goede samenspraak tussen het lectorenteam
en de student.
Zo werd in het academiejaar 2003-2004 voor studenten die niet slaagden voor didactische stage in het tweede
jaar een alternatief stagetraject ontwikkeld.
De invoering van het Flexibiliseringsdecreet vanaf het academiejaar 2005-2006 zal deze studieroutes verder
mogelijk maken. Ter voorbereiding hiervan werd in de hogeschool een werkgroep Flexibilisering opgestart.
De hogeschool heeft sinds 2003 een beleid ontwikkeld op het gebied van EVK/EVC dat bestaat uit drie aspecten:
toelatingsassessment, eerder verworven kwalificaties en eerder verworven competenties.
De commissie oordeelt dat de opleiding een open toegang biedt aan alle studenten die slaagden met een vereist
diploma om de opleiding bachelor in het SO te kunnen aanvatten.
De toelatingsvoorwaarden – ook wat EVC en ECK betreft – zijn volgens de commissie transparant. Ze zijn in
overeenstemming met het Structuurdecreet en zijn uitgediept in het raamreglement binnen de associatie
K.U.Leuven.
De commissie constateert wel een verschillende aanpak ten opzichte van de nieuwe studenten. In Parnas wordt
voor lichamelijke opvoeding de instroom gescreend om individueel aangepaste trainingsprogramma’s te kunnen
aanbieden
Dit is niet het geval in Nieuwland, waar de wijze van aanvangsbegeleiding sterk verschilt per vak.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 105

Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: goed
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: goed
facet 2.3, samenhang van het programma:
goed
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
goed
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
goed
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- er bijzonder veel werk werd verzet om het programma aan te passen aan de competentiegerichte aanpak
waarvoor men heeft gekozen;
- er een bekommernis is om de professionele gerichtheid te blijven bewaken;
- de opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang.
De commissie waardeert de eerste effecten van dit competentiegericht denken. Dit uit zich in:
- de logische opbouw van het programma;
- de variatie aan werkvormen en hun aansluiting bij de doelstellingen;
- de bijzondere aandacht voor actieve werkvormen.
De commissie apprecieert de inspanningen van het personeel om samen te werken na de fusie, wat zichtbaar
wordt in de resultaten van de opleiding.
De commissie vraagt bijzondere aandacht voor:
- adequate metingen van de studietijd;
- meer variatie in de toetsvormen.
De commissie heeft waardering voor de wijze waarop bij lichamelijke opvoeding de instroom wordt gescreend en
een individueel aangepast trainingsprogramma wordt aangeboden.
De commissie is van mening dat er voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding
aanwezig zijn.
106 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In de lerarenopleiding Secundair Onderwijs worden de beroepsspecifieke theoretische opleidingsonderdelen door
lectoren onderwezen. Deze personeelsleden hebben een academische diplomakwalificatie. Voor specifieke
vakgebieden zijn praktijklectoren aangeworven omwille van hun specifieke deskundigheid. Deze praktijklectoren
beschikken minimaal over een bachelordiploma.
De procedure voor de aanwerving van personeel is beschreven in het kwaliteitsdocument ‘Selectie en
aanwerving’. Basis van het geheel vormt een reglement voor de vacantverklaring en de toewijzing van de
betrekkingen.
Het reglement maakte het voorwerp uit van onderhandelingen in het Hogeschoolonderhandelingscomité (HOC)
en werd goedgekeurd door de personeelsafvaardiging.
De externe vacatures worden steeds bekendgemaakt via het Belgisch Staatsblad, de interne communicatiemiddelen
(intranet), de website en voor sommige vacatures ook via berichten aan de departementen
Lerarenopleiding van de Vlaamse hogescholen en personeelsadvertenties in kranten.
De interne vacatures worden steeds bekendgemaakt via intranet.
In functie van het gevoerde personeelsbeleid binnen het studiegebied Onderwijs zijn er de voorbije twee jaar
verschillende externe vacatures geplaatst binnen de lerarenopleiding Secundair Onderwijs.
Binnen de budgettaire mogelijkheden van het studiegebied wordt de concrete taakverdeling van de
onderwijsactiviteiten jaarlijks over de verschillende lectoren van het studiegebied Onderwijs uitgewerkt door de
decaan, in overleg met de opleidingscoördinator en de betrokken lector. Hierbij wordt uitgegaan van de noden
van de opleiding en de competenties en interesses van de lector. Informatie uit de functionerings- en
evaluatiegesprekken worden hierbij geïntegreerd, en voor elke medewerker wordt een uniforme taakomschrijving
opgesteld.
De taakinvulling van de lector is samengesteld uit vijf takenclusters: (1) onderwijsverstrekking, (2) begeleiding van
stages, vakkenstages, projecten, studiereizen en eindwerken, (3) maatschappelijke dienstverlening en
(projectmatig) wetenschappelijk onderzoek, (4) onderwijs- en beleidsondersteunende opdrachten, (5) algemene
taken.
Voor een aantal taken (zoals onderwijsverstrekking, het verzorgen van monitoraten, het begeleiden van
vakkenstages extramuros, begeleiding eindproeven …) wordt de taakbelasting berekend met coëfficiënten die
zijn afgesproken in een protocol dat werd afgesloten in het Hogeschoolonderhandelingscomité.
Voor andere taken wordt in gezamenlijk overleg met de betrokken lector een inschatting van de taakbelasting
begroot.
Naast onderwijsverstrekking vormen stagebegeleiding, begeleiding van vakkenstages en eindproefbegeleiding
een belangrijk onderdeel van de totale taakinvulling van het lectorenkorps.
In takencluster 4 zijn onder de onderwijs- en beleidsondersteunende opdrachten ook een aantal specifieke
opdrachten voorzien die onder meer te maken hebben met stagecoördinatie, eindproefcoördinatie en deelname
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 107

aan diverse interne en externe werkgroepen. Bovendien wordt voldoende opdrachtruimte voorzien voor taken in
verband met de interne en externe kwaliteitszorg.
Een aantal taken staat omschreven in specifieke functieomschrijvingen, zoals ankerpersoon internationalisering
en ankerpersoon mediatheek. Voor de opleidingscoördinator is een functiekaart opgemaakt die, naast de
algemene taken, de specifieke aandachtspunten voor een bepaald academiejaar weergeeft.
De taakinvulling van het personeel van de ondersteunende diensten komt voort uit de opdrachtverklaring van de
dienst waarin het personeelslid is tewerkgesteld en de functies die de dienst binnen het kwaliteitssysteem vervult.
De taakinhoud wordt in overleg met de personeelsleden vastgelegd (bij opmaak van de functiekaart) en er wordt
rekening gehouden met de competenties en het diplomaniveau van het personeelslid.
De commissie is van oordeel dat de inzet van personeel voor onderwijsactiviteiten maximaal is. Dit bleek
eveneens uit de gesprekken. De begeleiding van stages en eindwerken wordt door de betrokkenen – studenten,
docenten en werkveld – als erg goed ervaren. Uit de gesprekken bleek dat de taakbelasting als zwaar maar
doenbaar werd ervaren. Het didactisch handelen wordt geëvalueerd en opgevolgd, en zorgt samen met de
andere besproken factoren voor een degelijke deskundigheid.
Er worden functioneringsgesprekken gepland en gevoerd met het oog op de begeleiding van het personeelslid.
Jaarlijks wordt ten minste één functioneringsgesprek gevoerd tijdens de eerste twee jaren van de tewerkstelling.
Nadien is één functioneringsgesprek vereist per periode van twee jaar voor de personeelsleden van diensten en
drie jaar voor de personeelsleden met een onderwijsopdracht. De besproken afspraken worden schriftelijk
vastgelegd in het verslag van het functioneringsgesprek en opgenomen in het personeelsdossier.
Voor de evaluatie werd op 1 mei 2004 een uniforme regeling van kracht die geldt voor alle personeelsleden van
de fusiehogeschool. Deze regeling past in het kwaliteits- en personeelsbeleid van de hogeschool.
Bepaalde aspecten van het evaluatiereglement zijn verschillend voor de lectoren, de medewerkers van de
diensten of centra, de gastprofessoren, het patrimoniumpersoneel, de diensthoofden, de coördinatoren van de
onderwijsteams en de leden van het directiecomité. Voor de personeelsleden belast met een onderwijsopdracht
vloeien de evaluatiecriteria voort uit de verschillende elementen van de taakinvulling, met dien verstande dat de
decaan, in overleg met het personeelslid, aanpassingen kan doen.
Personeelsleden worden geëvalueerd door een eerste en tweede evaluator. Een personeelslid wordt ten minste
een keer om de vijf jaar geëvalueerd. In bepaalde gevallen is een kortere evaluatieperiode voorzien. Het
betrokken personeelslid en de tweede evaluator hebben steeds het recht om een evaluatie te vragen. De
Personeelsdienst ziet erop toe dat de timing voor de evaluatie en de functioneringsgesprekken wordt nageleefd.
Per academiejaar bezorgt de Personeelsdienst aan de decaan een lijst met de te evalueren personeelsleden.
Voor het studiegebied Onderwijs worden met de opleidingscoördinatoren afspraken gemaakt voor het plannen
van de functioneringsgesprekken. De opleidingscoördinatoren voeren de functioneringsgesprekken; de decaan
voert het evaluatiegesprek.
De commissie heeft de procedure voor personeelsevaluatie kunnen inzien. Ze vindt ze duidelijk en uit de
gesprekken blijkt dat ze ook wordt gevolgd.
Het professionaliseringsbeleid van de hogeschool wordt gecoördineerd door de Personeelsdienst. Er werd een
coördinator aangesteld die de bestaande externe en interne component van het nascholingsbeleid verder
ontwikkelde. Via de nieuwsbrief en intranet informeert de hogeschool medewerkers over het externe en interne
aanbod. Dit wordt in veel gevallen door de decaan of opleidingscoördinator persoonlijk doorgegeven en/of
toegelicht aan potentieel geïnteresseerde leden van het onderwijsteam.
De coördinator Professionalisering onderzoekt de noden van het onderwijsteam in verband met
professionalisering.
Zo ontstaat er een vruchtbare wisselwerking tussen vraag en aanbod.
De externe professionalisering behoort voor het grootste deel tot de eigen verantwoordelijkheid van het
personeelslid en is in eerste instantie gericht op vakinhoudelijke bijscholing.
Over de gevolgde bijscholingen wordt bondig gerapporteerd door de personeelsleden, en deze informatie wordt
ter beschikking gesteld van de collega’s.
De commissie is van oordeel dat de interne en externe professionalisering sterk worden aangemoedigd en een
duidelijke rol spelen in de evaluatie. Ook het ATP-personeel krijgt kansen voor doelgerichte bijscholing, met een
108 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

ede waaier van mogelijkheden (omgaan met moeilijke klanten, vervolmakingscursus Engels enzovoort). De
commissie stelt dat het professionaliseringsbeleid duidelijk een sterktepunt is.
Een voorbeeld van interne professionalisering is de studiedag van de hogeschool op 18 januari 2005 met als
thema ‘Evalueren in het hoger onderwijs’. Lectoren kregen de gelegenheid om actief deel te nemen aan diverse
workshops rond ‘evalueren’ en ‘toetsen’.
Binnen de hogeschool zijn enkele mechanismen ontwikkeld om de individuele vakdeskundigheid van lectoren te
garanderen en te stimuleren:
- de vakinhoudelijke competenties en de specifieke competenties als lerarenopleider worden gescreend tijdens
de selectie- en aanwervingsprocedures;
- specifieke vakinhoudelijke kennis, die dikwijls gespecialiseerd is, wordt in bepaalde opleidingsonderdelen
ingebouwd door een systeem van gastsprekers;
- tijdens hun beroepsloopbaan krijgen lectoren de kans om zich permanent bij te scholen door interne en
externe professionalisering;
- door het samenwerken met collega’s binnen en buiten de hogeschool wordt de onderwijsdeskundigheid
bevorderd;
- bij beslissingen over benoeming en bevordering in de lerarenopleiding worden de deskundigheid als
lerarenopleider, de gevolgde opleidingen, de publicaties en bijdragen van de personeelsleden als spreker op
congressen, seminaries en vormingsdagen in aanmerking genomen.
Door de uitbouw van de didactische voorzieningen, het opvoeren van het aanbod aan interne en externe
navormingen en de nieuwe aanwervingen wordt getracht om het niveau van de didactische kwaliteit permanent te
verhogen.
Nieuwe personeelsleden krijgen bij hun indiensttreding een onthaalmap. Daarnaast organiseert de
Personeelsdienst een onthaaltraject met twee infosessies. Deze worden apart georganiseerd voor medewerkers
met ATP-statuut (Administratief en Technisch Personeel) en voor lectoren (onderwijsstatuut).
In de eerste sessie lichten de kwaliteitscoördinator en de coördinator onderwijsontwikkeling aspecten toe als de
opdrachtverklaring, doelstellingen van de hogeschool, de organisatiestructuur, de actuele onderwijsontwikkelingen,
de onderwijsvisie, ICT en onderwijs. De groepsvoorzitters verduidelijken het onderwijsaanbod en de
innovatieprojecten van de verschillende opleidingen.
Tijdens de tweede sessie geeft de personeelsdirecteur toelichting bij de belangrijkste aspecten van het
personeelsbeleid (zoals werving, navorming, bevorderingen en benoemingen) en de daaraan verbonden
personeelsreglementen. Ook wordt er uitleg gegeven bij een aantal praktische zaken (zoals het verlofblad, de
wensfiches voor examens, bekendmaking van vacatures enzovoort). Een medewerker van de Dienst Informatica
verduidelijkt de website, de werking van intranet, webmail, het digitaal leerplatform N@tschool enzovoort.
De kennismaking van nieuwe personeelsleden met collega’s uit het onderwijsteam en het wegwijs geraken op de
campus wordt opgenomen door de opleidingscoördinator. Ook de introductie in de specifieke onderwijstaken,
zoals stage- en eindwerkbegeleiding, wordt verzorgd door de opleidings- en de stagecoördinator.
De commissie stelt dat de opleiding veel aandacht besteedt aan de introductie van nieuwe medewerkers en dat
ook hier duidelijk procedures voor zijn uitgeschreven.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 109

Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Via het begeleiden van stages, studiebezoeken en eindproeven onderhouden de lectoren van de lerarenopleiding
Secundair Onderwijs contacten met het brede beroepenveld. Daarnaast zijn velen lid van diverse beroeps- en
vakorganisaties die nauw betrokken zijn bij het directe werkveld.
In de lerarenopleiding Secundair Onderwijs worden de beroepsspecifieke theoretische opleidingsonderdelen door
lectoren onderwezen. De stagebegeleiding wordt ook aan deze lectoren toegekend, omdat in een geïntegreerde
lerarenopleiding een sterke koppeling noodzakelijk is tussen vakkennis (inhoudelijke expertise) en vakdidactische
aanwending van deze competenties.
Zo zijn lectoren deeltijds betrokken bij de pedagogische begeleidingsdiensten, fungeren ze als medewerker bij de
nascholing die het studiegebied Onderwijs aanbiedt via het Groepscentrum Permanente Vorming, of als
medewerker bij het ontwerpen van handboeken voor het secundair onderwijs.
De waaier aan diplomaspecialisaties bij de docenten wordt weerspiegeld in de verschillende clusters van
opleidingsonderdelen in het opleidingsprogramma. De opleiding wordt onder andere gedragen door licentiaten
met GHSO in de volgende disciplines: lichamelijke opvoeding, pedagogische wetenschappen, Germaanse
filologie, geschiedenis, natuurkunde, filosofie, godsdienstwetenschappen, biologie, wiskunde, Romaanse filologie,
handelswetenschappen, aardrijkskunde en psychologie. Voor enkele specifieke vakgebieden zijn praktijklectoren
aangetrokken met extra kennis uit het werkveld (technisch-technologische opvoeding, agogiek, dansexpressie en
plastische opvoeding). In de opleiding LO zijn enkele door het beroepenveld en wetenschappelijke wereld erg
gewaardeerde medewerkers aan de slag.
De professionele inbreng vanuit het beroepenveld in de lerarenopleiding wordt ingevuld door het samenwerken
met gastsprekers.
Op landelijk niveau wordt samengewerkt met de Vlaamse lerarenopleidingen van de Interactumgroep. Zo wordt in
het academiejaar 2005-2006 cursusmateriaal uitgewisseld met het oog op een wederzijdse kwaliteitsbeoordeling.
De opleiding lichamelijke opvoeding neemt deel aan een zomerstage. Dit is een tweedaagse die georganiseerd
wordt door en voor katholieke lerarenopleidingen lichamelijke opvoeding waarop allerhande bijscholingen en
nieuwe methodieken worden besproken en voorgesteld.
Op internationaal niveau participeert de lerarenopleiding in netwerken zoals Interactum, waarbij de Vlaamse
partnerinstellingen hun Nederlandse partnerinstellingen ontmoeten op bestuurlijk niveau en op het niveau van
coördinatoren en lectoren via symposia en werkgroepen.
De lerarenopleiding Secundair Onderwijs – lichamelijke opvoeding participeert in het internationale netwerk
European Teacher Education Network (ETEN). Hier worden heel wat contacten met andere Europese
hogescholen gelegd en concrete samenwerkingsafspraken gemaakt.
Sommige collega’s werken samen met buitenlandse partners of zijn betrokken bij Europese projecten zoals
Thenapa.
Het studiegebied Onderwijs is opdrachthouder voor een project van het Departement Onderwijs van de Vlaamse
Gemeenschap in verband met de begeleiding en coördinatie van het ENIS-project (European Network for
Innovative Schools).
110 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie is van oordeel dat lectorenmobiliteit sterker kan worden gestimuleerd.
Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Voor de opleiding BaOnd:SO bedraagt de omkadering per student 10,46 studenten voor 1 lector. De gemiddelde
omkadering voor het studiegebied Onderwijs is 11,04, voor het ééncyclusonderwijs 13,6 en voor de volledige
hogeschool 20,6.
Ongeveer de helft van het onderwijzend personeel is deeltijds aan de hogeschool verbonden. De verklaring ligt
enerzijds in het feit dat de opleiding verschillende competenties nodig heeft om het brede scala van
onderwijsvakken te verzorgen en anderzijds in de keuze van enkele personeelsleden die deeltijds willen werken.
Enkele lectoren combineren hun deeltijdse opdracht met een opdracht in het secundair onderwijs, met een
begeleidingsopdracht in het secundair onderwijs, met een opdracht in externe organisatie zoals BOIC of BLOSO
of met een opdracht in een andere opleiding en/of dienst op de hogeschool. Deze combinaties brengen lectoren
in de opleiding secundair onderwijs met een praktijkrelevante expertise die de opleiding ten goede komt.
In de lerarenopleiding Secundair Onderwijs zijn ongeveer 51 procent voltijdse OP-leden.
In de lerarenopleiding Secundair Onderwijs behoort 31 procent tot de categorie 40-49 jaar, 27 procent behoort tot
de categorie 30-39 jaar en 29 procent tot de categorie 50-59 jaar. De commissie vindt dit een evenwichtige
spreiding binnen de diverse leeftijdsklassen. Ook de man-vrouwverhouding is – met een bijna fiftyfiftyverdeling –
evenwichtig.
De evolutie van kengetallen kan slechts worden weergegeven vanaf het academiejaar 2003-2004. Een aantal
noodzakelijke gegevens van voor de fusie is namelijk niet beschikbaar in de personeelsdatabase van de
hogeschool.
De commissie constateert dat de opleiding deze cijfers van de opleiding vergelijkt met de cijfers van de
hogeschool om er een meer relatieve interpretatie aan te geven. De cijfers van de opleiding zijn vergelijkbaar met
deze van de hogeschool.
De commissie is op basis van de gegevens en de gesprekken van oordeel dat de omvang van het
personeelsbestand voldoende is om de gewenste kwaliteit te verzekeren.
De commissie vindt dat er een billijke getalsverhouding bestaat tussen administratief en onderwijzend personeel,
tussen voltijds en deeltijds personeel en tussen vastbenoemd en tijdelijk personeel.
Deeltijdse opdrachten worden door bepaalde personeelsleden bewust gekozen; voor andere opdrachten is de
mogelijke invulling van de taak te klein om een voltijdse eenheid in te schakelen.
De spreiding over de onderscheiden leeftijdscategorieën lijkt evenwichtig.
De verhouding van het aantal studenten per lector is niet zo hoog, zodat de werkdruk niet te hoog oploopt.
Het ziekteverzuim is minimaal.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 111

Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
goed
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
de opleiding beschikt over gekwalificeerd personeel en het personeelsbeleid voert dat recht doet aan goed
functioneren in het onderwijsproces;
er grote betrokkenheid, deskundigheid en zorgvuldigheid aanwezig is;
de inbreng van gastlectoren voldoende is om externe expertise binnen te brengen, zonder het vaste
personeelskader aan te tasten.
De commissie wil haar bijzondere appreciatie uitdrukken voor het enthousiasme en de grote betrokkenheid van
de medewerkers van deze opleiding en de geconstateerde onderlinge samenwerking.
De commissie heeft bijzondere waardering voor de innovatieve initiatieven die uitgaan van gedreven
medewerkers.
De commissie is van mening dat er voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding
aanwezig zijn.
112 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De lerarenopleidingen (met uitzondering van de lerarenopleiding Lichamelijke Opvoeding) zijn gevestigd op de
campus Nieuwland. Hoewel het oorspronkelijke gebouwencomplex dateert uit de jaren vijftig is de accommodatie
aangepast aan de hedendaagse noden door meer recente verbouwingen en door het toevoegen van
nieuwbouwgedeelten. Zo werd de mediatheek uitgebreid en van de nodige technische infrastructuur voorzien.
De lerarenopleiding lichamelijke opvoeding is gevestigd op de campus Parnas. Het gebouwencomplex dateert uit
de jaren zeventig en is door recente vernieuwings- en onderhoudswerken aangepast aan de hedendaagse
noden. In de loop van 2006 wordt een volledig plateau van ongeveer 450m2 in het leslokalenblok omgebouwd tot
een mediatheeklandschap met bijhorende leeszaal en ICT-infrastructuur.
De hogeschool beschikt op campus Nieuwland over dertig leslokalen voor frontaal, klassikaal onderwijs met een
totale netto-oppervlakte van ruim 2.000 m².
- 23 leslokalen met 20 tot 40 zitplaatsen, waaronder 2 computerklassen;
- 5 leslokalen met 40 tot 60 zitplaatsen, waaronder 2 computerklassen;
- 2 leslokalen met 60 tot 80 zitplaatsen.
De meeste lokalen zijn uitgerust met overheadprojectie en videoapparatuur met tv-monitor. Acht lokalen,
waaronder de twee computerklassen, zijn uitgerust met een vaste dataprojector. Bovendien zijn zeven mobiele
dataprojectoren beschikbaar voor gebruik in andere lokalen.
Een heel specifieke werkruimte is de zolder voor plastische opvoeding. Deze ruimte is niet alleen uitgerust met
artistiek didactisch materiaal, maar is eveneens voorzien van moderne technologische infrastructuur.
De drie grote lokalen en het kleinere lokaal hebben een specifiek doel.
Op de campus Parnas zijn er dertien leslokalen voor frontaal, klassikaal onderwijs.
De meeste lokalen zijn uitgerust met overheadprojectie. De computerklas en de grote leslokalen zijn uitgerust met
vaste dataprojectoren. In de loop van 2006 zullen de meeste leslokalen uitgerust worden met vaste
dataprojectoren en multimedia-uitrusting.
Naast de klassieke leslokalen zijn er 4 sportzalen:
- 1 omnisportzaal van 1.180 m2;
- 1 sportzaal van 540 m2;
- 2 sportzalen van elk 375m2, waaronder 1 specifieke gymnastiekzaal en 1 zaal voor bewegingsleer.
Op de campus Nieuwland is er een grote mediatheek met een ruime collectie en heel wat faciliteiten. De
mediatheek is opgevat als een studielandschap, omdat er veel belang wordt gehecht aan zelfstudie. Hiervoor
staat de nodige randapparatuur - kopieerapparatuur, computers en printers - ter beschikking van de gebruiker.
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 113

De mediatheekmedewerkers begeleiden de studenten didactisch bij het zoekproces. In de mediatheek zijn twintig
computers met bijhorende printer ter beschikking van de studenten voor het ter plaatse opzoeken en verwerken
van informatie. Er is ook een uitleenloket voor audiovisuele apparatuur (o.a. laptops, beamers).
De mediatheek beschikt over een geautomatiseerde catalogus die ofwel ter plaatse ofwel via internet kan worden
geraadpleegd. De mediatheek omvat een ruim aanbod aan boeken, tijdschriften, cd-roms, video’s, eindwerken,
posters, wandplaten, dia’s, software en andere die relevant zijn voor een student in de lerarenopleiding.
De collectie bevat in totaal meer dan 70.000 items. De collectievorming gebeurt via contactname met het
onderwijsteam van de opleiding.
Op campus Parnas beschikt EHSAL over een eerder beperkte, maar vrij gespecialiseerde bibliotheek voor de
lerarenopleiding lichamelijke opvoeding. Er is een verbeteringsoperatie voor de infrastructuur gepland tijdens het
academiejaar 2006-2007. Streefdatum voor de ingebruikname van de nieuwe bibliotheek is september 2007.
De bibliotheek beschikt momenteel over een beperkte studie- en werkruimte. In de bibliotheek zelf staat er één
computer ter beschikking voor opzoekingen in de geautomatiseerde catalogus.
Op de campus Parnas kunnen studenten gebruikmaken van computerfaciliteiten in de foyer op de gelijkvloerse
verdieping (7pc’s) en in de computerklas (25pc’s). In de loop van 2006-2007 zal een nieuwe bibliotheek worden
ingericht met bijkomende ICT-infrastructuur (20 à 30pc’s). Alle ’pc’s zijn aangesloten op het interne netwerk
(N@tschool, bibliotheekcatalogi, intranet) en op internet.
Op de campus Nieuwland staan de volgende basisvoorzieningen ter beschikking van de studenten: onthaal, de
Dienst Studentenadministratie en -Planning, de Sociale Dienst, het Centrum voor Studie- en Studentenbegeleiding,
het Centrum voor Externe Samenwerking, de Cursusdienst, het groepssecretariaat, de mediatheek,
de audiovisuele dienst en de cafetaria.
Voor de lectoren zijn er op de campus specifieke pauzeruimtes, ruimtes voor overleg met studenten, een parking,
een economaat, een groepssecretariaat, vergaderruimtes en bureaus en lokalen voor onderwijsondersteunende
diensten. Zij beschikken ook over geïndividualiseerde postvakjes.
Op de campus Parnas staan dezelfde voorzieningen ter beschikking voor studenten en lectoren, met uitzondering
van het groepssecretariaat. Studenten en lectoren kunnen terecht op het secretariaat van de campus, onder
leiding van het diensthoofd van de campus Parnas.
De commissie is van oordeel dat Nieuwland en Parnas nood hebben aan een aantal aanpassingen. Deze worden
voorzien volgens een masterplan en zijn in uitvoering. Het is de bedoeling van de hogeschool om de beide
campussen aan te kopen. De gebouwen worden door de onderhoudsploegen erg schoon gehouden.
Op de beide plaatsen voldoen de onderwijsruimten aan de verwachtingen; in Parnas zijn de uitstekende
sportzalen met het bijhorend didactisch materiaal het pluspunt. In Nieuwland zijn het studielandschap en de
mediatheek erg indrukwekkend en zijn er ook goede mogelijkheden voor het gebruik van openbaar vervoer. Ook
de PO-ateliers worden door de studenten als prettig ervaren, hoewel soms wat te klein en niet optimaal
geclimatiseerd.
Op Parnas is het studielandschap voorzien, maar nog niet aanwezig. Studenten kunnen gebruikmaken van een
computerklas als tijdelijke overgangsmaatregel. De sportfaciliteiten die niet op de site aanwezig zijn, worden
gehuurd in de omgeving van de campus (zwemmen, fitnes, voetbal en atletiek).
Op de beide plaatsen zijn er voldoende (Parnas) tot erg veel (Nieuwland) boeken, tijdschriften en databestanden;
studenten van de LO-opleiding kunnen uiteraard ook gebruikmaken van de Nieuwland-faciliteiten.
Waar in het verleden de noodzakelijke verplaatsingen tussen beide campussen voor problemen zorgden, is dit nu
grotendeels opgelost. Studenten waarderen ook dat de hogeschool deze verplaatsingskosten terugbetaalt.
De ICT-infrastructuur voldoet maar zou, volgens de gebruikers, nog kunnen worden verbeterd. De digitale
leeromgeving N@tschool is in ontwikkeling en wordt steeds meer gebruikt.
De commissie oordeelt dat de faciliteiten voor docenten en studenten voldoen.
114 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Aanbevelingen ter verbetering:
- toegankelijkheid voor mensen met beperkingen verhogen;
- inspanningen voor renovatie en modernisering opvolgen en volhouden.
Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De hogeschool wil haar studenten op alle belangrijke scharniermomenten in hun studiecarrière bijstaan om
verkeerde keuzes te voorkomen. Voor elk van deze momenten wordt relevante informatie ter beschikking gesteld
van alle studenten in de vorm van brochures en handleidingen, maar steeds meer ook via de website en het
intranet (EHSAL-net).
Deze begeleiding richt zich in de eerste plaats tot de abituriënten en instromers. Dit gebeurt onder andere door
informatiebrochures, georganiseerde infomomenten, een openlesnamiddag voor abituriënten, introductiedagen
enzovoort.
Bij de ingeschrevenen gaat veel aandacht naar de begeleiding van de eerstejaarsstudenten.
Bij het begin van het academiejaar ontvangen alle eerstejaarsstudenten een informatiebrochure over de
studentenbegeleiding in EHSAL.
Een heel specifieke vakoverschrijdende individuele begeleiding biedt de opleiding lichamelijke opvoeding via haar
monitoraat. Deze begeleiding bestaat uit vijf onderdelen:
- Tijdens het wekelijkse monitoraat op woensdag oefent de student onder begeleiding van een lector.
- De student die dit wenst, krijgt een individueel aangepast trainingsprogramma, zowel voor kracht, lenigheid
als uithouding.
- Tijdens het monitoraat wordt ook tijd uitgetrokken voor groepstrainingen.
- Elke student uit het eerste jaar houdt een fitheidsdagboek bij dat door de lector wordt opgevolgd.
- Op N@tschool kunnen de studenten nieuwe oefenprogramma’s en leerlijnen vinden die aangepast zijn aan
hun tempo en niveau.
Bij het begin van het academiejaar worden de motorische basisvaardigheden van alle studenten gescreend.
Deze screening is verplicht voor het eerste opleidingsjaar. Op basis van de resultaten krijgt de student een
gedetailleerde feedback in de vorm van vergelijkende grafieken. Hij krijgt een persoonlijk advies om al dan niet
bepaalde basistrainingsprogramma’s te volgen. In elk geval wordt hij verplicht om een fitheidsdagboek bij te
houden dat ook door de begeleidende lector wordt ingekeken en van de nodige feedback wordt voorzien. Zo
wordt de individuele student efficiënt en persoonlijk begeleid. Om de tweede zittijd voor te bereiden, worden in
augustus tien extra monitoraatsessies georganiseerd.
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 115

Het CSSB biedt specifiek voor eerstejaarsstudent verschillende sessies rond vakoverschrijdende
studeervaardigheden aan. Hier komen de volgende onderwerpen aan bod: planning, succesvol examens
afleggen, faalangsttraining enzovoort.
Studenten met een problematische studieduurvertraging komen automatisch in contact met het Centrum voor
Studie- en Studentenbegeleiding (CSSB).
Studenten die het opleidingstraject vroegtijdig verlaten, hebben steeds een exitgesprek met de opleidingscoördinator.
Daarin wordt gepeild naar de redenen en de omstandigheden voor het vroegtijdig verlaten van het
opleidingstraject. In overleg met de vaklectoren krijgen deze studenten een studieadvies aangereikt, dat verder
kan besproken worden met de begeleiders van het CSSB.
De commissie heeft uit de gesprekken met studenten en lectoren vastgesteld dat het contact van studenten naar
lectoren erg laagdrempelig is en dat dit ervoor zorgt dat eventuele studieproblemen vaak al op een meer
informele manier werden besproken.
Voor begeleiding bij individuele moeilijkheden kunnen studenten terecht bij twee psychopedagogische
begeleiders van het Centrum voor Studie- en Studentenbegeleiding. Het kan gaan om specifieke studeerproblemen,
maar ook om individuele psychologische begeleiding bij persoonlijke, relationele of
gezondheidsproblemen. Indien nodig wordt er doorverwezen naar specifiek bevoegde interne of externe
hulpverleners, al dan niet met behoud van een op studieaanpak gerichte begeleiding binnen het centrum.
Gesprekken met ouders behoren tot de mogelijkheden, maar wel in samenspraak met de student.
Studenten met een handicap of chronische ziekte kunnen een beroep doen op het CSSB om te zoeken naar
aangepaste manieren om de impact van de belemmerende factor te verkleinen. Zo kunnen studenten met
dyslexie terecht bij een vaste begeleider van het CSSB, die samen met de betrokken lectoren op zoek gaat naar
bijvoorbeeld aangepaste evaluatievormen.
Bij financiële moeilijkheden kunnen studenten terecht bij een maatschappelijk assistent. Een financiële toelage
wordt toegekend aan studenten wanneer blijkt dat de studiekosten – inclusief internationale kansen en een pc én
een breedbandinternetverbinding – te zwaar doorwegen op het (gezins)budget. Studenten kunnen op de Sociale
Dienst ook terecht voor budgetbegeleiding of om hen wegwijs te maken in de administratieve procedure om een
studietoelage te krijgen. In de brochure Centen voor studenten worden de diverse financiële aspecten van
studeren beschreven en worden adviezen en tips ter zake geformuleerd. Verder stelt de vzw EHSO
hoogwaardige laptops tijdelijk ter beschikking van studenten die dat voor studiedoeleinden nodig hebben.
De commissie is van oordeel dat er naast een goed gestructureerde en geformaliseerde studiebegeleiding, ook
sprake is van een informele intensieve begeleiding door docenten.
Aanbevelingen ter verbetering:
Een extra inspanning bij de instroom om ook allochtone studenten aan te trekken is, zeker in de Brusselse
context, aanbevelenswaardig.
116 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
voldoende
goed
En op basis van de volgende constateringen:
- de infrastructuur voor de studenten goed is;
- er voldoende theorielokalen zijn met een goede uitrusting;
- de kwaliteit van het cursusmateriaal hoog is.
De commissie onderschrijft het voornemen om op de campus Parnas een studielandschap te ontwikkelen.
De sportinfrastructuur is voorbeeldig.
In Nieuwland verdienen het studielandschap/de mediatheek een bijzondere vermelding.
Beide campussen geven een bijzonder nette indruk, maar de commissie vraagt wel om op beide plaatsen
aandacht te schenken aan een betere toegankelijkheid voor andersvaliden.
De commissie is van mening dat er voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 117

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De kwaliteitsbeleidsverklaring van de Europese Hogeschool Brussel expliciteert de principiële uitgangspunten en
waarden, de strategische keuzes en tactische planning op middellange termijn en het organisatorische draagvlak
voor de interne kwaliteitszorg in EHSAL. Samengevat komt dit neer op de stapsgewijze uitbouw van een ISOgecertificeerd
kwaliteitssysteem, gestoeld op de principes van integrale kwaliteitszorg en met een duidelijke
klemtoon op permanente verbetering. Men wil klant- en doelgericht samenwerken, in een klimaat van open
communicatie en betrokkenheid, op basis van feiten en cijfers. Elk personeelslid, niet in het minst de
leidinggevenden, vervullen daarbij een voorbeeldfunctie.
De opleidingen van de onderwijsgroep Vorming & Welzijn, waartoe de opleiding bachelor Secundair Onderwijs
behoort, beogen ISO-certificatie tegen juni 2007. Intussen wordt volgens een actieplan gewerkt aan de integratie
van die opleidingen in het kwaliteitssysteem van de hogeschool. Sommige kwaliteitsafspraken met betrekking tot
personeelsbeleid en onderwijsplanning, financieel beleid, beheer van gebouwen en accommodatie, informatica,
marketing en communicatie, studie- en studentenbegeleiding, internationalisering, studentenadministratie,
mediatheek, kwantitatief beleidsondersteunend onderzoek, interne en externe kwaliteitszorg zijn al
geïntroduceerd.
Over elk van de geborgde processen zijn kwaliteitsafspraken gemaakt. De zogenaamde ‘procedures’ en daarbij
horende steundocumenten concretiseren de specifieke, proceseigen doelstellingen en de daartoe
voorgeschreven werkwijzen. In essentie wordt beschreven wie wat hoort te doen tegen wanneer, waar het
relevant is aangevuld met ondersteunende richtlijnen over de manier waarop. De meeste procedures handelen
over de organisatorische randvoorwaarden. De processen met betrekking tot de eigenlijke onderwijsuitvoering
werden bewust beperkt tot enkele fundamentele onderwijsactiviteiten: de onderwijsontwikkeling (doelstellingen,
studieprogramma’s, werk- en evaluatievormen, studiemateriaal), de eindproef- en stagebegeleiding, de evaluatie
van studenten en de didactische evaluatie van het doceergedrag. In de procesbeschrijving wordt eenvoud en
transparantie nagestreefd en wordt contraproductieve detaillering gemeden.
Behalve de borging van de onderwijsondersteunende en onderwijsprocessen wil het kwaliteitssysteem ook de
permanente verbetering en innovatie in de hogeschool stimuleren, en ruimte bieden voor creatieve reflexen en
spontane initiatieven. Daarvoor is een projectmatige aanpak opgezet in het kader van het strategie- en
werkingsplan van de hogeschool.
Visieteksten, opdrachtverklaringen, diverse metingen, analyses en evaluaties worden jaarlijks op het einde van
het academiejaar vertaald in prioriteiten, naar aanleiding van de jaarlijkse beoordeling van de doelmatigheid en
de doeltreffendheid van het kwaliteitssysteem.
Elke prioriteit wordt op haar beurt geconcretiseerd in taakstellingen. Driemaandelijks rapporteert de decaan in het
directiecomité over de voortgang van de taakstellingen voor het studiegebied Onderwijs. Projecten die de
gewenste resultaten opleveren en, gezien de gegenereerde meerwaarde, verdienen te worden voortgezet, krijgen
een vaste plaats in het gedocumenteerde kwaliteitssysteem.
118 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

In de lerarenopleiding Secundair Onderwijs wordt het algemene kwaliteitsbeleid gekleurd door enkele specifieke
klemtonen.
Het voorbije academiejaar werd op het niveau van de onderwijsgroep vooral gereflecteerd over de stage. Er werd
ook aandacht besteed aan de explicitering van kwaliteitsafspraken op het vlak van de ontwikkeling en evaluatie
van studiemateriaal, de evaluatie van het didactisch handelen van studenten, de evaluatie van studenten, de
eindproef en de curriculumontwikkeling.
De opleiding BaOnd:SO maakt gebruik van de volgende meet- en evaluatie-instrumenten:
alumni-enquête (algemeen & basiscompetenties) 2002-2003 (2de semester) 5-jaarlijks
kwaliteitsbarometer studenten 2003-2004 (2de semester) 4-jaarlijks
studiemotivatieonderzoek eerstejaarsstudenten 2004-2005 (1ste semester) 4-jaarlijks
studiemotivatieonderzoek externen 2004-2005 (1ste semester) 4-jaarlijks
kwaliteitsbarometer externen 2004-2005 (2de semester) 4-jaarlijks
studentenevaluatie van het didactisch handelen 2004-2005 (2de semester) jaarlijks/altern.
competentieanalyse van het curriculum
2004-2005 (2de semester)
studietijdmeting 2004-2005 jaarlijks/altern.
wat-kan-beter-formulier 2003-2005
accreditatiekader (previsitatie)
De volgende jaren kunnen stapsgewijs en mits eventuele aanpassingen eigen aan de opleiding BaOnd:SO nog
de volgende tools in gebruik worden genomen:
evaluatie studiemateriaal 2005-2006 (1ste semester) 4-jaarlijks/altern.
kwaliteitsbewaking van het stageproces
2005-2006 (2de semester)
en de stageplaats
kwaliteitsbarometer personeel 2005-2006 (2de semester) 4-jaarlijks
onderzoek arbeidsbeleving 2005-2006 (2de semester) 4-jaarlijks
evaluatie van studenten
2005-2006 (2de semester)
interne en externe audit
kwaliteitsbewaking van het stageproces
2005-2006 (2de semester)
en de stageplaats
De resultaten van analyses en evaluaties worden gepubliceerd in Meten om te weten.
De directieleden, diensthoofden, opleidingscoördinatoren, interne auditoren en voorzitters van raden en
commissies hebben toegang tot de gepubliceerde volumes via intranet.
De Dienst Statistische Analyse ontwikkelde het voorbije academiejaar een strategieboek waarin kritische
kwaliteitsindicatoren worden gebundeld en gedocumenteerd. Het strategieboek omvat drie luiken.
Uit het Mission Statement distilleert men een aantal speerpunten en indicatoren waaraan scorecards of
kwaliteitsdocumenten worden gekoppeld.
Gedurende het academiejaar 2003-2004 werden externen bevraagd over een aantal aspecten van de
lerarenopleiding aan EHSAL: imago, internationale uitstraling, studentvriendelijkheid, samenwerking docenten/
externen, samenwerking studenten/externen, samenwerking administratie/externen, praktijkrelevantie, wetenschappelijke
onderbouw, projectmatig onderzoek, maatschappelijke dienstverlening, kwaliteitsinspanningen,
christelijke levensbeschouwing, rechtvaardige samenleving en levenslang leren.
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 119

Voor de opleiding BaOnd:SO werden 231 alumni van de afstudeerjaren 2000, 2001 en 2002 aangeschreven, van
wie 77 de enquête ingevuld terugstuurden. Dit geeft een antwoordratio van 33,3 procent, waardoor de resultaten
moeilijk kunnen worden veralgemeend, maar toch indicatief zijn voor de bevraagde thema’s.
De basiscompetenties beschreven in tien functionele gehelen van de BaOnd:SO (de huidige beroepsgerichte
competentiedomeinen) waren de leidraad doorheen het eerste deel van de bevraging. Per competentiedomein
werd één representatieve competentie uitgekozen en geconcretiseerd in een stelling die dan moest worden
gescoord. De afgestudeerde moest aangeven of de beschreven competentie in voldoende mate aan bod is
gekomen in de opleiding en of hij deze nuttig achtte voor de onderwijspraktijk.
Het tweede deel van de bevraging is gebaseerd op de vragenlijst die al eerder werd gebruikt aan de BaOnd:SO
(lichamelijke opvoeding) om lerarenopleidingen met elkaar te kunnen vergelijken. Deze vragenlijst werd verstuurd
naar de alumni van de Katholieke Hogeschool Brussel (77 respondenten uit de opleidingen BaOnd:SO algemene
vakken/plastische opvoeding/lichamelijke opvoeding) en de Iris Hogeschool Brussel (58 respondenten uit de
opleiding BaOnd:SO - Lichamelijke Opvoeding).
Dit deel van de bevraging peilde naar de instroom, de werkveldervaring in binnen- en buitenland, de
vervolgopleidingen, gevolgde bijscholingen, de zoektocht naar werk, de beschikbare vacatures, de tevredenheid
over de opleiding in al haar aspecten en de aansluiting tussen de opleiding en hun baan, de behoefte aan
bijscholing en de wens naar contact met de hogeschool.
In het begin van het academiejaar 2004-2005 werd een onderzoek opgezet naar de studiekeuzemotivatie bij de
eerstejaarsstudenten van de lerarenopleiding Secundair Onderwijs. Via een schriftelijke enquête werd gepeild
naar de impact van diverse motieven, personen, instanties, communicatiekanalen en evenementen op hun
studiekeuze. Voorts werd ook gevraagd of ze overwogen hadden om aan een andere hogeschool te studeren en
om de opleiding te vergelijken met dezelfde opleiding aan een andere onderwijsinstelling.
Deze bevraging wordt tweejaarlijks afgenomen met 2004-2005 als eerste afname in de lerarenopleiding
Secundair Onderwijs. Het aantal eerstejaarsstudenten voor een basiscluster met 3 onderwijsvakken of Plastische
Opvoeding/basiscluster met lichamelijke opvoeding bedroeg op het moment van de afname 89/78, waarvan 53/78
procent de enquête heeft ingevuld.
Het studiekeuzeonderzoek lerarenopleiding Secundair Onderwijs externen 2004 werd afgenomen via een
enquête verzonden aan studenten die zich aanboden voor informatie over de lerarenopleiding Secundair
Onderwijs, maar toch niet voor EHSAL kozen. De bevraging en het scoren waren analoog aan het
studiekeuzeonderzoek van de eerstejaarsstudenten lerarenopleiding Secundair Onderwijs.
Sinds het academiejaar 2003-2004 is de procedure voor de behandeling van klachten en verbeteringssuggesties
van toepassing op alle campussen van de hogeschool. Studenten, personeelsleden of externen kunnen hun
klachten of verbeteringsvoorstellen rechtstreeks aankaarten bij de bevoegde medewerkers, via de Ombudsdienst
of door een ‘Wat-kan-beter’-formulier te deponeren in de ideeënbussen.
De geformuleerde klachten handelden meestal over de randvoorwaarden. Het primaire proces waarvan de
resultaten kunnen afgeleid worden uit het strategieboek, geeft zelden aanleiding tot klachten geformuleerd via de
klachtenprocedure.
De opvolging gebeurt door de cel Kwaliteitszorg en Accreditering, die de ingediende klachten doorgeeft aan de
persoon die de klacht moet behandelen. Het streefdoel is om klachten te behandelen binnen een termijn van één
maand.
De opleiding bereidde zich voor op de visitatie door middel van een previsitatie die voor de lerarenopleiding door
een extern expertenteam werd uitgevoerd. De bevindingen en aanbevelingen hebben geleid tot bijsturingen.
120 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

De commissie heeft alle metingen met resultaten kunnen inzien en concludeert dat de kwaliteitszorg van de
lerarenopleiding zich duidelijk situeert in het algemeen kwaliteitsbeleid van EHSAL. Het kwaliteitsbeleid en
kwaliteitsbewust handelen is sterk verankerd in de opleiding. Een kwaliteitshandboek is uitgewerkt en zorgt voor
borging en verbetering van de kwaliteit. ISO-certificatie, aangepast aan de hogeschoolrealiteit, wordt beoogd. Er
is een indrukwekkend aantal metingen die zorgen voor een aanpassing van het beleid en die de innovatie
stimuleren. De projectmatige aanpak zorgt voor concretisering en reële verbetering. De previsitatie toont de
gerichtheid van de opleiding naar kwaliteitszorg.
Het is duidelijk dat de kwaliteitszorg volledig geïmplementeerd is in de opleidingen aan de EHSAL hogeschool en
als een paradepaard kan worden gepresenteerd.
De opleiding deed onderzoeken bij studenten, alumni en externen. De studietijdmeting, studiekeuzeonderzoek en
klachtenbehandeling waren onderwerpen waar relevante informatie werd gezocht. Bij de onderzoeken naar
studietijdmeting bleek de gevolgde methode niet adequaat.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om het onderzoek naar studietijd te optimaliseren.
De commissie waarschuwt voor het gevaar dat de grote hoeveelheid aan gegevens door tijdsgebrek en een
gebrek aan mogelijkheden niet allemaal even efficiënt kunnen leiden tot aangepaste bijsturing.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In het strategie- en werkingsrapport wordt jaarlijks gerapporteerd over de mate waarin de taakstellingen voor het
lopende academiejaar zijn gerealiseerd. De thema’s van de belangrijkste taakstellingen van het academiejaar
2004-2005 voor de lerarenopleidingen Secundair Onderwijs werden gerangschikt van opleidings- naar
hogeschoolniveau en van onderwijskundig naar organisatorisch aspect.
De taakstellingen betreffen de volgende thema’s:
- curriculumontwikkeling tweede jaar lerarenopleiding Secundair Onderwijs – lichamelijke opvoeding;
- teleleerplatform en digitaal portfolio (N@tschool);
- International Class;
- stage en eindproef in de opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs;
- onderwijsvisitatie bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs;
- studiekosten;
- studentenparticipatie;
- resonantieraden Secundair Onderwijs;
- externe samenwerking;
- lessenroosters;
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 121

- taakinvulling;
- flexibilisering.
Naar aanleiding van de evaluatie van de jaarwerking worden op basis van diverse analyses, metingen en
evaluaties knel- en verbeteringspunten gedetecteerd. Die bevindingen geven aanleiding tot de formulering van
nieuwe taakstellingen voor het strategie- en werkingsplan van het volgende academiejaar.
Het ontwerp van strategie- en werkingsplan wordt opgemaakt door de kwaliteitscoördinator na een schriftelijke
bevraging bij de diensthoofden, de interne auditoren, de opleidingscoördinatoren, de decanen, de
groepsvoorzitters, de algemeen directeur en de voorzitters van diverse raden en commissies.
Het ontwerp wordt bijgesteld na bespreking in de cel Kwaliteitszorg & Accreditering, het directiecomité, de
Academische Raad en de Raad van Bestuur.
De verschillende metingen en enquêtes leiden tot taakstellingen, zowel op organisatorisch als op pedagogisch
vlak. De commissie heeft aan de hand van de gesprekken en uit de documentatie kunnen vaststellen dat de
verschillende metingen en enquêtes leiden tot taakstellingen, zowel op organisatorisch als op pedagogisch vlak.
Deze zorgen voor reële verbetering of innovatie op het vlak van onder meer curriculumaanpassing, stages,
digitaal werken, internationalisering, samenwerking met de verschillende partners, lessenroosters enzovoort. Ook
de bevindingen van een previsitatierapport werden geïntegreerd. De commissie vindt dit een voorbeeld is van
geïntegreerde kwaliteitszorg.
Het is volgens de commissie duidelijk dat de kwaliteitszorg effectief leidt tot een betere opleiding en een betere
dienstverlening.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om erover te waken dat de kwaliteitszorg niet te zwaar weegt op de werkdruk.
Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Om het kwaliteitsbeleid tot uitvoer te brengen heeft de Raad van Bestuur een directeur Kwaliteitszorg aangesteld
en een cel Kwaliteitszorg en Accreditering opgericht. Zij sturen het kwaliteitsbeleid en treden coördinerend en
faciliterend op. Er is geopteerd voor een mix van de bottom-up- en top-downaanpak. Initiatieven op het vlak van
kwaliteitszorg kunnen op alle niveaus worden genomen, want kwaliteitszorg blijft een cyclisch gebeuren.
De directeur Kwaliteitszorg geeft leiding aan de cel Kwaliteitszorg en Accreditering, die bestaat uit zes
personeelsleden: de kwaliteitscoördinator (voltijds), een personeelslid van de campus Economische Hogeschool
(70 procent van de taakinvulling), twee van de campus Nieuwland (20 procent van de taakinvulling), een
personeelslid van de campus Sociale Hogeschool, de coach studentenparticipatie en het diensthoofd van de cel
Statistische Analyse.
122 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Deze cel is een beleidsvoorbereidende en -ondersteunende technische cel die de directie, de opleidingen, de
stafdiensten en de centra ondersteunt bij de uitvoering van het kwaliteitsbeleid.
De kwaliteitscoördinator is lid van de coördinatievergadering stafdiensten en pleegt maandelijks overleg met de
decanen en de groepsvoorzitters. Hij is lid van het directiecomité, rapporteert over de doeltreffendheid van het
kwaliteitssysteem en de voortgang van het strategie- en werkingsplan en is verantwoordelijk voor de coördinatie
van het operationele kwaliteitsbeleid.
Een medewerker van het studiegebied Onderwijs maakt deel uit van de cel Kwaliteitszorg en Accreditering.
Maandelijks wordt deze medewerker uitgenodigd op het overleg tussen decaan en opleidingscoördinatoren voor
het studiegebied Onderwijs, om de wederzijdse contacten te bevorderen en zo op de hoogte te blijven van de
ontwikkelingen in het studiegebied.
Een lector van het studiegebied Onderwijs wordt opgeleid als interne auditor ter voorbereiding van ISO-certificatie
voor de opleidingen van de onderwijsgroep Vorming & Welzijn, waartoe de opleiding bachelor in het Onderwijs:
Secundair Onderwijs behoort.
De betrokkenheid van lectoren en studenten zit vervat in de organisatiestructuur van de kwaliteitsorganen en hun
doelstellingen.
De bevragingen en enquêtes zijn gespreid over zowat alle actoren van de opleiding, die goed geïnformeerd
worden over de resultaten, en medezeggenschap hebben in raden die meehelpen aan de ontwikkeling van
strategische doelen.
Door een niet te dwingend implementatietraject wordt verkregen dat de medewerkers een geschikt werkklimaat
vinden en de nagestreefde doelen meer haalbaar lijken.
Er gaat veel aandacht uit naar de betrokkenheid van alle medewerkers, naar een gemeenschappelijke taal, naar
de voorbeeldfunctie van de leidinggevenden en naar de diversiteit in de verschillende teams.
De kwaliteitscoördinator ging in de loop van vorige academiejaren in elk onderwijsteam het kwaliteitsbeleid
toelichten en bespreken. Hij bracht er ook de thema’s visitatie en accreditatie ter sprake en wees op de mogelijke
inbreng van de docenten in dit verband.
De studenten worden op de meest uiteenlopende manieren betrokken bij de interne kwaliteitszorg. Ze
participeren in de Raad van Bestuur, de Academische Raad, ad hoc in de coördinatiegroep, in diverse project- en
werkgroepen, bijvoorbeeld de projectgroep Lessenroosters, projectgroep Cursusdienst, en kunnen desgevallend
worden uitgenodigd in de cel Kwaliteitszorg en Accreditering.
Ze worden in die moeilijke opdracht begeleid door de voltijdse coach studentenparticipatie van de hogeschool, die
zelf ook lid is van de cel Kwaliteitszorg en Accreditering en een coach specifiek voor de campus Nieuwland.
De participatiestructuur van de studenten steunt op een breed netwerk van contactstudenten uit alle studiejaren
en opleidingen.
Vertegenwoordigers per opleidingsjaar (twee per klasgroep) werden uitgenodigd voor een panelgesprek rond
visie, doelstellingen en programma van de opleiding ter voorbereiding van het schrijven van het
zelfevaluatierapport.
Ze dienen jaarlijks ‘Wat kan beter’-formulieren in, die een permanente inspiratiebron zijn voor verbetering en een
snelle detectie van acute problemen mogelijk maken.
In de opleiding BaOnd:SO zijn de studenten nog bij de interne kwaliteitszorg betrokken, doordat er per
opleidingsjaar een contactstudent wordt aangeduid. Deze fungeert bij problemen of onduidelijkheden of door
middel van voorstellen als informeel communicatiekanaal naar de lectoren en de opleidingscoördinator.
Op basis van de alumni-enquête BaOnd:SO, afgenomen in het voorjaar 2003, blijkt dat er vraag is naar een
alumniwerking (ongeveer 82 procent wenst het contact met de hogeschool te herstellen). Het is dan ook een
taakstelling in het strategie- en werkingsplan voor het academiejaar 2005-2006.
Het Groepscentrum Permanente Vorming informeert sinds het academiejaar 2003-2004 de afgestudeerden uit
het studiegebied Onderwijs over het opleidingsaanbod.
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 123

De opleiding BaOnd:SO houdt voeling met de behoeften van de arbeidsmarkt door middel van de volgende
kanalen:
- de resonantieraden Secundair Onderwijs;
- contacten met scholen en andere organisaties die fungeren als stageplaatsen;
- gastsprekers uit verschillende disciplines;
- externe promotoren en externe lezers van eindproeven (eerder sporadisch);
- deelname aan congressen en symposia;
- docenten die werkzaam zijn in het beroepenveld;
- participatie in werkgroepen van het VVKHO en het VVKSO (Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair
Onderwijs).
De commissie oordeelt dat het beleid beseft dat de implementatie van een kwaliteitsbeleid slechts mogelijk is
wanneer alle betrokkenen bewust willen meewerken en probeert daarvoor een geschikt klimaat te creëren. De
commissie krijgt de indruk dat dit bij het personeel vrij goed lukt, maar dat bij de studenten de participatie, hoewel
voorzien, niet altijd optimaal is. Met het beroepenveld en afgestudeerden worden wel contacten onderhouden, en
de Resonantieraad is een goed middel om tot resultaat te komen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de inbreng van de studenten te optimaliseren.
De commissie stelt dat de contacten met het beroepenveld, naast de Resonantieraad, meer kunnen worden
geformaliseerd.
Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
goed
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- De commissie heeft een erg goede werking van de kwaliteitszorg vastgesteld.
- Uit de gesprekken met de verschillende betrokkenen blijkt dat de kwaliteitszorg echt geïntegreerd is in de
opleiding.
De commissie is van mening dat er voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding
aanwezig zijn.
124 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie oordeelt mee op basis van de kwaliteit van de didactische stage en het eindwerk dat het
gerealiseerde niveau goed is en dat de doelen worden bereikt. Dit wordt ondersteund door evaluatieformulieren
die ook ingevuld worden door de mentor. Uit de gesprekken met mentoren komt naar voren dat ze over het
geheel erg tevreden zijn met het niveau van de studenten. Het werkveld gaf tijdens de gesprekken aan dat het de
kwaliteit van de studenten hoog inschat. Dit wordt ondersteund door gegevens uit perceptieonderzoek onder
alumni en het werkveld.
Uit perceptieonderzoek blijkt dat studenten het niveau van de opleiding hoog inschatten. Uit het alumnionderzoek
blijkt dat de alumni tevreden zijn over de aansluiting van de opleiding op arbeidsmarkt. Dit werd tijdens de
gesprekken onderschreven.
De kans op werk na het afstuderen, is goed. In de gesprekken met alumni kwam naar voren dat afgestudeerden
van de opleiding plastische opvoeding en bewegingsrecreatie terechtkomen in een ruimer werkdomein dan
secundaire scholen.
Tijdens de gesprekken gaven de alumni aan dat de school erg behulpzaam was geweest bij het vinden van jobs
door het aanbieden van advertenties, maar ook doordat lectoren altijd bereid waren adviezen en ondersteuning te
geven. Werk werd gevonden bij stagescholen en door adressen verkregen via de hogeschool. Tijdens de
opleiding werden de studenten voorbereid op sollicitatiegesprekken via lessen Nederlands (rollenspelen).
De opleiding wil in de toekomst de bevraging van de afgestudeerden verder verfijnen om meer gerichte informatie
te verkrijgen voor de afstemming van het curriculum op de noden van de arbeidsmarkt, maar ook als
stavingsmateriaal voor accreditatiedoelen. Meer specifiek wenst de opleiding ook resultaatindicatoren op het
gebied van gerealiseerd niveau te beschrijven.
Binnen de Associatie K.U.Leuven zal binnen het project ‘Kwaliteitsindicatoren’ van het Onderwijsontwikkelingsfonds
in de nabije toekomst expliciet aandacht worden besteed aan de operationele beschrijving van dit
soort kwaliteitsindicatoren en de ontwikkeling van instrumenten om ze samen te stellen en te evalueren. EHSAL
participeert actief aan deze activiteiten.
De commissie waardeert deze initiatieven.
Realisaties op het vlak van internationalisering van het onderwijs: deelname van studenten en personeel aan
internationale uitwisselingsprogramma’s.
Op het vlak van internationalisering werd de volgende studenten- en docentenmobiliteit BaOnd:SO gerealiseerd:
Academiejaar studenten uit studenten in docenten uit docenten in
2002-2003 25 29 2 0
2003-2004 25 27 3 0
2004-2005 29 0 3 1
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 125

Binnen het studiegebied Onderwijs wordt actief gewerkt en deelgenomen aan internationale projecten die door de
Europese Unie erkend zijn als Socrates-programma’s.
Er zijn vier intensieve programma’s met EHSAL als coördinerende instelling: Islam, Euroclass, Pettie en Einstein.
Daarnaast zijn er elf intensieve programma’s met EHSAL als deelnemende partner: Aida, Bridges, Curious,
Energize, Eurotrain, Intercultural Teaching Experience, Lorena, N-large, Primed, Qualihead en Tesco.
Er zijn twee Comenius 2.1-projecten: Identities en Elèces en difficulté – professeurs en recherche.
Er is één CDS-project (Curriculum Development Advanced): Eduman – Education & Management.
Een overzicht van de actieve partners 2004-2005:
Algemene vakken en plastische opvoeding:
- Finland: Jyväskylän yliopisto/University of Jyväskylä;
- Nederland: Noordelijke Hogeschool Leeuwarden;
- Noorwegen: Høgsklolen i Bergen;
- Portugal: Escola Superior de Educaçǎo de Viana do Castelo (enkel PO-studenten);
- Oostenrijk: Pädagogische Akademie des Bundes in Tirol;
- Pädagogische Akademie des Bundes in Wien.
Lichamelijke opvoeding:
- Noorwegen: Hedmark University College, Elverum;
- Noorwegen: Høgskolen i Oslo;
- Noorwegen: Stord/Haugesund University College;
- Nederland: Fontys Sporthogeschool Tilburg;
- Nederland: Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle;
- Portugal: Escola Superior de Educaçǎo de Viana do Castelo;
- Zweden: Malmö University.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de werkzaamheden op het vlak van resultaatindicatoren verder te zetten en meer
aandacht te besteden aan docentenmobiliteit.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
126 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

de 50 % liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
De opleiding stelt zelf dat de gehanteerde streefcijfers op een pragmatische wijze tot stand zijn gekomen en dit bij
afwezigheid van een formeel referentiekader. Door de cel Statistische Analyse van de hogeschool werd een
voorstel van te hanteren streefcijfers geformuleerd. Dit werd besproken in de cel Kwaliteitszorg en Accreditering
en voorgesteld op de Academische Raad.
De cel Statistische Analyse heeft zich bij ontstentenis van een officieel en betrouwbaar referentiekader wat
kengetallen voor slaagcijfers in Vlaanderen betreft, gebaseerd op meetgegevens in de eigen instelling (4
studiegebieden: Onderwijs, 3 opleidingen; Gezondheidszorg: 5 opleidingen; Sociaal-Agogisch Werk: 2 opleidingen;
Handelswetenschappen en Bedrijfskunde: 2 opleidingen). Verder werden slaagcijfers opgevraagd bij de
Administratie Hoger Onderwijs.
De volgende principes en streefcijfers staan voorop:
- De overgrote meerderheid van de studenten die zich inschrijven, neemt deel aan de examens; we stellen hier
als norm 90 procent. Anders gesteld: het percentage voortijdige studiestakers mag de 10 procent niet
overstijgen.
- De slaagkans in het eerste studiejaar mag niet onder de 50 procent liggen; een slaagkans tussen de 50 en
80 procent kan als normaal beschouwd worden in een eerste studiejaar.
- De slaagkans in de hogere jaren ligt duidelijk hoger dan in het eerste studiejaar; de slaagkans ligt hier best
boven de 80 procent.
- De studieduur mag niet nodeloos worden verlengd; het wordt als normaal gezien dat een aantal studenten
één of meerdere jaren langer doet over de opleiding dan voorzien. Toch gaat de opleiding ervan uit dat 80
procent van de studenten zijn opleiding afwerkt met maximaal 1 jaar extra.
- De overgrote meerderheid van de studenten werkt zijn laatste studiejaar af in één academiejaar; hier stelt de
opleiding een streefcijfer van 80 procent voorop. Slagen betekent hier uiteraard ook dat de eindproef met
succes is afgewerkt.
De commissie constateert dat de opleiding de waarde van de streefnormen realistisch inschat. De opleiding stelt
dat deze streefnormen op dit ogenblik slechts kunnen worden beschouwd als een eerste schuchtere
denkoefening en een prikkel voor beleidsvoering op dit vlak. Het werken met streefnormen betreffende het
onderwijsrendement in een geherstructureerd en flexibiliserend hoger onderwijs in Vlaanderen, is een
huzarenstuk. Verdere verfijning zal zich opdringen naarmate hiermee verder ervaring wordt opgedaan.
De opleiding meldt de volgende rendementscijfers in 2003 -2004:
Van de eerstejaarsstudenten BaOnd:SO die zich hebben ingeschreven, vallen 7,5 procent (Nieuwland) en 6
procent (Parnas) voortijdig uit. De norm van 90 procent wordt hier dus ruimschoots gehaald.
De slaagkans in het eerste studiejaar mag niet onder de 50 procent liggen. Deze norm wordt gehaald: namelijk
52,5 procent van de eerstejaarsstudenten op de campus Nieuwland en 56 procent op de campus Parnas
(opleiding lichamelijke opvoeding).
De slaagkans in de hogere jaren ligt duidelijk hoger. In het tweede jaar slaagt 95,7 procent (Nieuwland) en 81,8
procent (Parnas) van de studenten. Twee studenten hebben niet deelgenomen aan de examens. In het derde
jaar slaagt 98,1 procent (Nieuwland) en 90,9 procent (Parnas) van de studenten.
Met betrekking tot de studieduur zijn de volgende gegevens beschikbaar: 73 procent van de studenten die
afstudeerden in het academiejaar 2003- 2004 werkten het programma af in de voorziene duur van drie jaar. Het
vooropgestelde streefcijfer wordt hier behaald. 97 procent van de studenten werkte het programma af met
maximaal 1 jaar extra.
De overgrote meerderheid van de studenten (94 procent) werkt zijn laatste studiejaar af in één academiejaar. Er
zijn in het laatste jaar heel weinig bisstudenten. Het streefcijfer van 80 procent wordt hier opnieuw gehaald.
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 127

De grootste oorzaak voor de uitval is de foute perceptie van het vak waarvoor de studenten kiezen. Dit is vooral
het geval voor lichamelijke opvoeding, omdat de opleiding zwaarder is dan verwacht en bovendien gecombineerd
is met algemene vakken.
Bij de algemene vakken is er een foutieve perceptie van de opleiding.
Op de openlesdagen in de maand maart probeert men om een realistisch beeld te geven van de opleiding en de
verwachtingen vanwege de hogeschool. Hiervoor worden studenten als ‘hostessen’ ingeschakeld, omdat ze zelf
informatie kunnen geven over de opleidingen.
De commissie concludeert dat de opleiding duidelijke streefcijfers heeft opgesteld voor:
- het percentage studiestakers;
- de slaagkans in het eerste opleidingsjaar;
- de slaagkans in de hogere opleidingsjaren;
- de studieduur.
Een rapport bevat de analyse van de gegevens en relateert deze aan de streefcijfers. Hierbij wordt opgemerkt dat
deze nagenoeg overeenkomen met de streefcijfers (ZER, pag. 123). Indien deze niet worden gehaald, vindt er
een analyse plaats om de oorzaak te achterhalen.
De commissie spreekt zich bijzonder positief uit over de wijze waarop binnen de hogeschool aandacht wordt
besteed aan de streefcijfers en de analyse van de realisatie ervan. De commissie vindt tevens dat de wijze
waarop de totstandkoming van streefcijfers en de aanwezige ervaring op het gebied van streefcijfers in vraag
worden gesteld, getuigt van een erg sterk doorgedreven kwaliteitsbewustzijn.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding mag tevreden zijn over het bereikte niveau;
- het werkveld en de alumni dit onderschrijven;
- de opleiding erin slaagt de streefcijfers te halen;
- waar dit niet gebeurt, wordt geanalyseerd en bijgestuurd.
De commissie is van mening dat er voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding
aanwezig zijn.
128 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
In haar reactie op het eerste opleidingsrapport geeft de opleiding aan de volgende acties of verbeteringen
gepland of uitgevoerd te hebben:
- de renovatie en modernisering van de gebouwen werden verder gezet;
- het onderzoek naar de studietijd werd verder geoptimaliseerd;
- in juni 2007 werd het ISO-certificaat 9001 door de onderwijsgrope Vorming en Welzijn behaald.
De commissie heeft op basis hiervan geen aanpassingen van de oordelen doorgevoerd.
Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel | 129

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud goed
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid goed
Facet 2.3: Samenhang goed
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud goed
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing goed
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden goed
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid goed
Facet 3.3: Kwantiteit personeel goed
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen voldoende
Facet 4.2: Studiebegeleiding goed
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten goed
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering goed
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
goed
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau goed
Facet 6.2: Onderwijsrendement goed
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
130 | Opleidingsrapport EHSAL, Europese Hogeschool Brussel

Hoofdstuk 3 Erasmushogeschool Brussel
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Erasmushogeschool Brussel
De Erasmushogeschool telt negen departementen die elk op een bepaalde campus gehuisvest zijn of zullen
worden. De departementen zijn:
- Communicatie
- Gezondheidszorg
- Horteco
- Hotel en Toerisme
- Industriële Wetenschappen en Technologie
- Koninklijk Conservatorium Brussel
- Lerarenopleiding
- Rits
- Sociaal-agogisch Wwerk
- Toegepaste Taalkunde
Het departement Gezondheidszorg/Lerarenopleiding is sinds 2002 een fusiedepartement vanuit de vroegere
departementen Lerarenopleiding en Gezondheidszorg. Het is gevestigd op één campus in Jette.
Aan de Erasmushogeschool worden in het studiegebied Lerarenopleiding drie professionele bacheloropleidingen
georganiseerd, één bachelor-na-bachelor en één postgraduaat.
- Bachelor in het Onderwijs: Kleuteronderwijs (driejarig modeltraject)
- Bachelor in het Onderwijs: Lager Onderwijs (driejarig model- en verkort traject)
- Bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs
- Voortgezette erarenopleiding Buitengewoon Onderwijs (vanaf 2006-2007 tweejarig modeltraject)
- Postgraduaat Meertaligheid en Onderwijs
De bacheloropleiding Secundair Onderwijs omvat drie afstudeerrichtingen:
- Algemene Vakken (driejarig modeltraject)
- Lichamelijke Opvoeding (driejarig modeltraject)
- Bio-esthetiek/Haartooi (driejarig modeltraject)
In uitvoering van het Decreet betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen van 4 april
2003, keurden de Raden van Bestuur van de Erasmushogeschool Brussel en van de VUB in juli 2003 de statuten
goed van de vzw Universitaire Associatie Brussel.
De Associatie Brussel vertegenwoordigt zowat 9.200 universiteitsstudenten en 4.500 hogeschoolstudenten.
Het doel om een complementair opleidingsaanbod te realiseren binnen de Universitaire Associatie Brussel, zit in
een eerste fase. Een samenwerking tussen het departement Gezondheidszorg & Lerarenopleiding, IDLO
(InterDisciplinaire vakgroep LerarenOpleiding) en de faculteiten P&E (Psychologie en Educatiewetenschappen)
en L&W (Letteren en Wijsbegeerte), vakgroep Geschiedenis, moet in de nabije toekomst leiden tot afspraken
rond schakelprogramma’s, EVK of EVC’s. Dit heeft geleid tot het ontstaan van permanente werkgroepen binnen
de associatie, met als doel curriculumplanning en -overleg en het evalueren van gemeenschappelijke acties.
Binnen de opleiding Secundair Onderwijs wordt een voor Vlaanderen uniek vak aangeboden: islamitische
godsdienst met onderwijsbevoegdheid. De financiële ondersteuning door de Vlaamse minister van Onderwijs
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 131

zorgde ervoor dat verdere initiatieven rond intercultureel onderwijs en het aantrekken van allochtone studenten
konden worden ontwikkeld.
Als lerarenopleiding werd de Erasmushogeschool Brussel vanuit een beleidsplan ‘maatschappelijke differentiatie’
geselecteerd om gedurende enkele jaren initiatieven te ontwikkelen op het gebied van de begeleiding van
doelgroepstudenten, en te zorgen voor een betere doorstroming van deze groep (AMD-beleid, wat staat voor
Aansluiting en Maatschappelijke Differentiatie). Dit heeft geleid tot de innovatie van de opleiding en de initiatie
van een Dienst voor Studiebegeleiding. Door meer in te spelen op de werkveldbehoeften en maatschappelijkeducatieve
veranderingen zijn netoverschrijdende initiatieven ontstaan, zoals de oprichting van een postgraduaat
Meertaligheid en Onderwijs.
132 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De startende leerkracht kan op een degelijk niveau en op een degelijke manier onderwijs verstrekken aan
leerlingen van de 1ste en 2de graad van het aso en het tso. Hij of zij kan op een degelijk niveau en op een
degelijke manier onderwijs verstrekken aan leerlingen van het bso. Bachelors LO worden ook voorbereid op een
betrekking in het basisonderwijs.
De opleiding streeft ernaar om de studenten een autonome, kritische en rechtvaardige houding aan te meten met
een geëngageerde, brede maatschappelijke visie en de wil om zich in te zetten voor een betere en gezonde
interculturele samenleving.
Deze algemene maatschappelijke visie op onderwijs is de basis voor een geëngageerde en emancipatorische
lerarenopleiding. Daarbij wordt rekening gehouden met moderne leerpsychologische inzichten en met alle
decretale en wettelijke bepalingen.
Taalvaardigheid- en intercultureel onderwijs zijn belangrijke ingrediënten van de lerarenopleiding, maar ook
actieve participatie en betrokkenheid van de studenten en de lectoren om binnen een dynamisch proces van
dialoog, samenwerking, gedeelde verantwoordelijkheid en maatschappelijk engagement de doelstellingen van
ons onderwijs te kunnen realiseren. In het programma wordt hieraan expliciet aandacht besteed.
Om tegemoet te komen aan de eisen van het Decreet op de lerarenopleiding van 1996 werd het curriculum
geheroriënteerd en werd er meer aandacht besteed aan actief leren. Zo groeide een nieuw concept voor de
lerarenopleiding volgens de volgende lijnen:
in kaart brengen van competentiegerichte elementen in de opleiding;
competentiegericht werken optimaliseren;
creëren van vormingsmomenten met betrekking tot competentiegericht werken;
permanente opvolging via bijsturing geïnitieerd in de stuurgroep en de Opleidingscommissie.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 133

In het eerste opleidingsjaar werden zeven docentgerichte vakken omgezet in vier interactieve modules. In het
tweede opleidingsjaar werden twee modules opgebouwd rond ‘Gelijke Kansen’ en ‘Kinderrechten’. In het derde
jaar werd het project ‘Ouderparticipatie’ ingevoerd, door het samenbrengen van de vakken sociaalagogischevaardigheden,
omgaan en verwerken van informatie en ‘Project’.
De gemeenschappelijke stam wordt aangeboden in thematische modules, waarin op jaarbasis algemene,
beroepsgerichte en beroepsspecifieke competenties worden gerealiseerd.
De algemene en beroepsgerichte competenties worden gegroepeerd in modules en aangeboden onder de
noemer ‘algemene competenties’. ICT en mondelinge taalvaardigheid zijn hierbij opgenomen.
De beroepsspecifieke competenties liggen ook ingebed in modules, en focussen op GOK-competenties en het
verwerven van noodzakelijke leerinhouden in functie van het leraar-zijn.
In 2005 werd de competentiematrix ingevoerd in alle opleidingen van de lerarenopleiding in de
Erasmushogeschool Brussel. Het is een digitaal instrument dat enerzijds een registratiefunctie (overzicht en
controle) heeft en anderzijds een evaluatiefunctie voor de hele opleiding (horizontale toetsing) en de
opleidingsonderdelen (verticale toetsing).
De structuur van de competentiematrix is gebaseerd op enerzijds de decretale basiscompetenties —– algemene,
beroepsgerichte en beroepsspecifieke — en anderzijds de decretale lijst Basiscompetenties Lerarenopleiding.
Vanuit de visietekst werden bijkomende competenties toegevoegd in de cluster beroepsspecifieke competenties.
De commissie is van oordeel dat de ingevulde matrix een duidelijk beeld geeft van de aspecten die in het totale
programma aan de orde komen en ook de hiaten zichtbaar maakt.
Uit gesprekken blijkt dat de competentiematrix nu vooral een functie vervult van registratie en controle, en dat in
de toekomst deze matrix efficiënter zal worden ingezet.
Belangrijke pijlers van de opleiding bachelor Secundair Onderwijs zijn de algemene en algemeen
beroepsspecifieke competenties, die worden aangeboden in een kader waarin rekening wordt gehouden met
nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen, zoals het bereid zijn tot levenslang leren en een grote flexibiliteit op de
arbeidsmarkt.
De belangrijkste bouwstenen die hierbij aan bod komen, zijn:
- denk- en redeneervaardigheden ontwikkelen;
- zelfstandig leren en werken;
- samenwerkend leren, communiceren en leiding geven;
- vermogen tot kritische reflectie.
Deze aspecten worden via beroepsspecifieke situaties geïntegreerd door gebruik te maken van werkvormen als
didactische stages, vakkenstages, projecten, GWP’s, vormen van zelfstandig werken en het realiseren van een
eindwerk.
De commissie stelt vast de doelstellingen van de opleiding slaan op het verwerven en beheersen van de
algemene competenties, de algemene beroepsgerichte competenties en de beroepsspecifieke competenties, en
dat deze competenties door de opleiding als uitgangspunt voor de opleiding worden genomen. Dit blijkt zowel uit
de logische opbouw van het curriculum als uit de gehanteerde werk- en evaluatievormen.
De commissie is positief over de wijze waarop de vakinhouden in de studiegids zijn uitgeschreven in
competentiegerichte doelstellingen. Het ontwikkelen van een brede, geëngageerde maatschappelijke visie,
gericht op een interculturele samenleving, sluit nauw aan bij die competenties. Ook de expliciete aandacht voor
taal is, gezien de Brusselse context en de gevarieerde instroom, hierbij relevant.
Binnen de opleiding bachelor Secundair Onderwijs verloopt de internationalisering voorlopig nog sterk
gecentraliseerd en ad hoc. Er worden enkele initiatieven ontwikkeld, maar die zijn niet echt gebaseerd op
duidelijke concepten of een beleidsplan van de opleiding. Twee belangrijke actiepunten om dat te veranderen,
zijn de structurele verankering van internationalisering in de werking van het departement en het stimuleren van
de betrokkenheid van lectoren bij internationalisering.
Bij de selectie van internationale initiatieven worden de volgende parameters gehanteerd: maatschappelijke
relevantie, de toegevoegde waarde voor de opleidingen, het innoverende karakter, het adequaat beantwoorden
134 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

aan de vraag (van het departement, studenten, overheid, derden …), continuïteit, personeelsomkadering en
logistieke en financiële middelen.
De opleiding erkent duidelijk het belang van internationalisering en besteedt hieraan in toenemende mate
aandacht, bijvoorbeeld door contracten af te sluiten met partnerinstellingen om uitwisseling van studenten
mogelijk te maken. Het doel is internationalisering meer te verankeren in de totale opleiding. Voor het komende
academiejaar is in het stagerooster een logistieke aanpassing gebeurd, zodat de studenten naar het buitenland
kunnen als ze dit wensen.
In het beleidskader Lerarenopleiding 2005-2006 wordt dit punt expliciet genoemd.
Zowel lectoren als studenten nemen deel aan internationale projecten en uitwisselingen, maar een meer
gestructureerd beleid kan de waarde van de opleiding nog verhogen.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het beroepsgericht opleidingsprofiel van de opleiding bachelor Secundair Onderwijs is afgeleid van verschillende
bronnen: de inputvariabelen. Deze kunnen worden beschouwd als de bouwstenen van het domeinspecifieke
referentiekader van de opleiding.
Algemeen juridische inputvariabelen:
- Het beroepsprofiel (Besluit van de Vlaamse regering betreffende de beroepsprofielen van de leraren van
29/09/1998);
- De brief van de Vlaamse minister van Onderwijs, Werk en Vorming betreffende de basiscompetenties en het
onderwerpbesluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren van 10/09/2004;
- Het Decreet op de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen van 04/04/2003;
- Het Decreet op de flexibilisering van het hoger onderwijs in Vlaanderen en houdende dringende hoger
onderwijsmaatregelen van 30/04/2004-20/05/2005).
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 135

Internationale inputvariabelen:
- Ervaringen opgedaan tijdens uitwisselingsprojecten (Socrates, Erasmus…).
Nationale inputvariabelen:
- Mentorendagen;
- Samenwerking met scholen in proeftuinprojecten;
- Samenwerkingsprotocol met scholengemeenschappen RAGO en OVSG;
- Deelname overlegforum VAHS (Vlaamse Autonome Hogescholen);
- Deelname overlegplatform CODELO (Contactgroep Departementen Lerarenopleiding);
- Samenwerking academische lerarenopleiding VUB (IDLO).
Brusselse inputvariabelen:
- Deelname ‘Word leraar in Brussel’;
- Samenwerking met het Huis van het Nederlands;
- Samenwerking met het Centrum voor Nascholing Brussel.
Inputvariabelen uit de Erasmushogeschool en het departement Gezondheidszorg/Lerarenopleiding:
- Visietekst Erasmushogeschool;
- Medewerking ‘Dag van de Onderwijsvernieuwing’;
- Participatie coreteam ter realisatie van de visietekst Lerarenopleiding.
Uit deze inputvariabelen blijkt dat het opleidingsprofiel aansluit bij de eisen die door het beroepenveld worden
gesteld, dat ze met vakgenoten zijn overlegd en in overeenstemming zijn met de geldende reglementering.
De opleiding vertrekt vanuit een referentiekader dat gebaseerd is op het beroepsprofiel, de basiscompetenties
van de leerkracht in het algemeen en van de respectieve leerkracht AV (Algemene Vakken), BH (Bioesthetiek/Haartooi)
en LO (Lichamelijke Opvoeding) in het bijzonder, de respectieve vakconcepten van AV, BH en
LO, de opleidingsvisie, de leerplannen en de geldende waarden en normen binnen de maatschappij (ZER p.30).
In het programma komen de gestelde opleidingsdoelen duidelijk terug. Uit de gesprekken blijkt dat de rode lijn in
het programma voor studenten en docenten duidelijk is.
De studenten bachelor Secundair Onderwijs verwerven voldoende inzichten, vaardigheden en basishoudingen
om te functioneren binnen het onderwijsveld, maar ze kunnen hiermee ook andere beroepsactiviteiten uitvoeren.
De eindkwalificaties worden overwegend op informele basis getoetst bij het relevante beroepenveld. Deze
toetsing vindt plaats door persoonlijke contacten van de lectoren bij het werkveld, stagebezoeken en dergelijke.
Binnen de afstudeerrichting LO is deze toetsing al meer geformaliseerd. De opleiding zou nog kunnen groeien als
er een formele klankbordgroep met vertegenwoordigers uit het werkveld zou worden opgestart, en deze een taak
krijgt bij de toetsing van de eindkwalificaties.
Er wordt veel aandacht besteed aan de taalvaardigheid van de studenten. Beheersing van voldoende
taalvaardigheid is een voorwaarde om de opleiding te kunnen volgen. Bij de aanvang van de opleiding worden
van de studenten instaptoetsen afgenomen om het taalvaardigheidniveau te bepalen. Indien nodig krijgen de
studenten gericht taalvaardigheidonderwijs. Tijdens de opleiding blijft taalvaardigheid belangrijk, en onvoldoende
beheersing kan een reden zijn om de student niet toe te laten tot de stage. Ook bij de evaluatie van het eindwerk
wordt taalvaardigheid expliciet in de beoordeling opgenomen.
136 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

De commissie oordeelt dat het opleidingsprofiel verantwoord is samengesteld vanuit de verschillende
competenties, in functie van de gekozen onderwijsvakken. Op die geconcretiseerde competenties hebben
externe factoren zoals leerplannen, wensen en behoeften van het beroepenveld, ervaringsdeskundigen …
invloed. De informatie die daarvoor nodig is, blijkt weinig geformaliseerd, met uitzondering voor de
afstudeerrichting Lichamelijke Opvoeding.
Ze wordt meestal verkregen via informele contacten met het beroepenveld of via bevraging na ingerichte
mentorendagen, via contacten met vakgenoten uit de associatie en ook uit andere nationale en internationale
contacten.
Door de stages is er voldoende feedback over de eindkwalificaties. Dit academiejaar werd het beleidsplan
Secundair Onderwijs geactualiseerd.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om externe informatiebronnen (leerplannen, wensen en behoeften van het
beroepenveld) een meer geformaliseerde rol te geven bij de concretisering van de competenties.
Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de doelstellingen van de opleiding tot stand komen via overleg met interne en externe actoren;
- de opleiding bewust werkt aan een proces van onderwijsvernieuwing via doelstellingen die op het
beroepenveld zijn afgestemd;
- de opleidingscompetenties voldoen aan decretale en beroepsspecifieke vereisten;
- de eindkwalificaties worden getoetst bij het relevante beroepenveld.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 137

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het programma is onderverdeeld in een gemeenschappelijke en een specifieke stam. De opleiding leraar
secundair onderwijs berust op 2 organisatorische componenten: de gemeenschappelijke stam en de specifieke
stam. Decretaal is immers vastgelegd dat 45 SP binnen het programma van 180 SP moeten worden besteed aan
de gemeenschappelijke stam. De gemeenschappelijke stam heeft als taak te werken aan de gemeenschappelijke
basiscompetenties die gelden voor alle onderwijsniveaus. In de gemeenschappelijke stam – die voordien uit
afzonderlijke vakken bestond- werd omgevormd tot een modulaire leeromgeving waarin actief leren een centrale
plaats heeft. De competenties binnen de gemeenschappelijke stam worden verder geconsolideerd of uitgewerkt
in de specifieke stam. De gemeenschappelijke stam en de specifieke stam streven naar complementariteit.
De gemeenschappelijke stam wordt ingevuld vanuit thematische modules waarbinnen op jaarbasis algemene,
beroepsgerichte en beroepsspecifieke competenties worden gerealiseerd. Bovendien is de gemeenschappelijke
stam zo opgebouwd dat ook GOK-competenties worden beheerst. Over de drie opleidingsschijven worden 7
modules aangeboden waarvan de thema’s in de modules verwijzen naar de GOK competenties : breed
observeren, creëren van een aangenaam leer- en leefklimaat, ontwikkeling van een actieve leeromgeving, breed
observeren, breed evalueren, gelijke onderwijskansen, onderzoeken van kinderrechten en ouderparticipatie.
De kern van het leerproces vindt plaats in kleine onderwijsgroepen (12 tot 15 studenten), begeleid door een
mentor (vaklector of pedagoog). Dit noemt men de BOG of Begeleide OnderwijsGroep.
De complexe leertaak, centraal in elke module, ontwikkelt de competentie om informatie te verwerken en te
benutten in een projectmatige omgeving. Dit verloopt geleidelijk.
Sinds de invoering van de gemeenschappelijke stam wordt jaarlijks zowel in de gemeenschappelijke als in de
specifieke stam nagegaan hoe de opleidingsonderdelen inhoudelijk op elkaar kunnen worden afgestemd.
In het zelfevaluatierapport is een (summiere) SWOT-analyse opgenomen waarin zwakker scorende competenties
vermeld worden als leidraad voor latere remediëring. De commissie is van oordeel dat de domeinaspecten in
voldoende mate aan bod komen in het programma. De commissie is vooral positief over het feit dat een dergelijke
analyse is gemaakt en wordt vertaald naar het programma.
Er werden grote inspanningen geleverd om de programma’s te ontwikkelen conform de domeinspecifieke
competenties. Aan de hand van een door de EhB ontwikkelde COMA zijn de aspecten constant verifieerbaar om
kwaliteitsbewaking te garanderen (Dit model is één jaar operationeel en vindt ook bij andere departementen veel
weerklank). Over de matrix werd voortdurend gereflecteerd binnen de vakgroepen, in overleg- en
informatievergaderingen. Deze methode bleek vruchtbaar bij de aansluiting bij een competentiegerichte
onderwijsaanpak. Geen enkele van de competenties werd als moeilijk realiseerbaar geëvalueerd.
138 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

De verantwoordelijken van de verschillende richtingen getuigen van een goede samenwerking bij de
curriculumopbouw en de praktische organisatie (ook met uniforme documenten). De commissie heeft vastgesteld
dat er doorheen het programma veel aandacht wordt besteed aan disciplineoverschrijdende elementen.
Disciplineoverschrijdend werken is gradueel ingebouwd in het programma: vanaf het eerste jaar wordt er
vakoverschrijdend gewerkt rond een bepaald thema. In het tweede jaar zijn er de didactische dagen gedurende
één volle week, met aandacht voor teamwork, ontwikkeling van sociale vaardigheden en met een peer evaluation.
In het derde jaar organiseren de studenten een geïntegreerde werkperiode (GWP) in een school.
Sterke aspecten van de professionele bachelor lerarenopleiding SO van de EhB die het halen van de
eindkwalificatie in de hand werken, zijn:
- de kwaliteitsvolle instaptoetsen en de daaraan verbonden programma’s op maat;
- de voortdurende aandacht voor actieve, gevarieerde en vernieuwende werkvormen;
- het taakgerichte onderwijs;
- de zorgvuldige begeleiding van de studenten in hun respectieve opleidingsfasen en bij hun eindwerken;
- de doeltreffende aanpak van kwaliteitszorg, gesteund op SWOT-analyses;
- de sterke band tussen de docenten en hun studenten, gesteund op een goede en adequate communicatie.
De huidige drievakkenstructuur ervaren alle opleidingen als problematisch, zodat de toekomstige
tweevakkenstructuur duidelijk tegemoetkomt aan een algemeen gevoelde noodzaak.
De instroom van een belangrijk deel allochtonen en de aangeboden opleiding voor islamitische godsdienst zijn
belangrijke pluspunten in het ontwikkelen van een multicultureel samenlevingspatroon.
De commissie is positief over de aandacht voor flexibele leertrajecten.
Internationalisering wordt geïntegreerd in de gemeenschappelijke stam via allerhande projecten, maar vraagt nog
verder doorgedreven uitbreiding en omkadering. In een beleidsplanning op lange termijn wordt hiervoor het
aanbod voorzien van keuzepakketten voor het derde jaar, vanaf de invoering van het nieuwe curriculum.
(NB: de opmerking in het zelfevaluatierapport dat het aantal internationaal gaande lectoren zou afnemen, klopt
niet; het tegendeel is waar …)
Zowel voor studenten- als docentenmobiliteit is de onderwijstaal Nederlands een knelpunt bij het vinden van
uitwisselingspartners.
Bij de studenten bieden de intensieve programma’s en de internationale programma’s van één of twee weken
meer mogelijkheden. Voor dergelijke uitwisselingen worden Frans of Engels als lingua franca gekozen.
De opleiding is zich bewust van het belang van de internationale dimensie, en de contouren van een
uitwisselingsbeleid worden geleidelijk zichtbaar.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 139

Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie stelt vast aan de hand van de vakinhouden, de werkvormen en de evaluaties dat er veel aandacht
is voor kennisontwikkeling.
Kennisontwikkeling gebeurt zowel via de traditionele onderwijskundige transfer als via externe opzoek- en
onderzoeksmogelijkheden (binnen of buiten de campus). De vooropgestelde leerlijn moet studenten uiteindelijk
gradueel opgebouwd naar een hoge mate van zelfstandigheid leiden.
Om voldoende werkveldervaring te kunnen garanderen, wordt in het opleidingsprogramma een integratie van
praktijkgerichte vakken voorzien.
In het eerste jaar van de opleiding leggen studenten contacten met de beroepspraktijk in de gemeenschappelijke
stam (modules breed observeren, aangenaam leer- en leefklimaat, actief leren en breed evalueren) en tijdens de
stages (inclusief de voorbereidende praktijkseminaries waarin zij aan peer tutoring doen).
In het tweede jaar bouwen de studenten verder aan de competenties en de werkveldervaring door onder
begeleiding van hun mentor stage te doen.
In het derde jaar organiseren de studenten een aantal activiteiten waaraan ze in het eerste en/of tweede jaar
deelnamen (bijvoorbeeld watersportstage, GWP, een evenement …).
De contacten met het onderwijsnetwerk worden uitgebreid met stages in het bijzonder onderwijs en het
begeleiden van GWP’s.
In AV komen de studenten via het subopleidingsonderdeel sociaal-maatschappelijke vorming in contact met
schoolgelinkte netwerken.
Er is gelegenheid om ervaring op te doen buiten de onderwijssector (BLOSO, Vlaamse Trainersschool,
provinciale en gemeentelijke diensten, musea, sportclubs, salons, de privésector …).
Door microteaching wordt vanaf het begin van de opleiding aan de hogeschool gewerkt aan het ontwikkelen van
beroepsspecifieke competenties. De verdere ontwikkeling van beroepsspecifieke vaardigheden gebeurt door
externe stages, waaraan veel belang wordt gehecht.
Uit getuigenissen van diverse vertegenwoordigers van het werkveld blijkt een algemene grote tevredenheid over
de stagiairs van de EhB. Ze onderstrepen ook de kwaliteitsvolle begeleiding van deze hogeschoolstudenten, wat
zich vertaalt in hun degelijke lesvoorbereiding, correcte attitudes en zin voor professionalisering.
Tijdens het eerste en tweede opleidingsjaar wordt aan de stage 9 van de 60 studiepunten toegekend. In het
derde opleidingsjaar zijn dat 15 van de 60 studiepunten.
De beoordeling van de stage gebeurt aan de hand van informatie van de stageschool en de stagebezoeken door
lectoren. Informatie van de stagescholen bestaat uit evaluatieverslagen van mentoren en brieven van directies,
mentoren en/of stagecoördinatoren.
Informatie van de stagebezoeken door lectoren wordt samengevat in evaluatieverslagen.
De uiteindelijke beoordeling gebeurt op pedagogisch-didactische evaluatievergaderingen, waarop alle vaklectoren
aanwezig zijn.
140 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Doordat een aantal lectoren betrokken is bij de leerplanontwikkeling voor het secundair onderwijs en door de
contacten met de pedagogische begeleiding, blijft de hogeschool op de hoogte van recente ontwikkelingen in de
visies op en de wijzigingen van de leerinhouden van vakgebieden en disciplines in het onderwijs, die door het
beroepenveld in praktijk worden gebracht. Contacten met lectoren uit binnen- en buitenland en vergaderingen
met collega’s uit de associatie, zorgen voor informatie over vernieuwende visies.
De hogeschool onderhoudt daarnaast ook contacten met instellingen en firma’s die niet onderwijsgebonden zijn.
Alle verzamelde informatie uit deze verschillende bronnen wordt consequent vertaald in een actualisering van het
programma van de respectieve opleidingen.
Niet-onderwijsgebonden initiatieven, zoals het organiseren van sportdagen, het organiseren van een internationaal
congres voor voetverzorging en het ter beschikking stellen van lokalen, zijn vormen van maatschappelijke
dienstverlening aan een breder publiek.
De commissie stelt vast dat de maatschappelijke dienstverlening een fundamentele component is, waarbij
voornamelijk gewerkt wordt op het terrein van de secundaire scholen (Bijvoorbeeld werkorganisatie of
begeleiding, AVP-projecten, invallen voor afwezige leerkrachten en dergelijke. Ook bij de thema's voor
eindwerken wordt veel aandacht besteed aan aansluiting met het concrete werkveld. Secundaire scholen worden
bijvoorbeeld betrokken bij Europese projecten (LO) of krijgen bruikbare materialen (AV). Voorts organiseert de
opleiding BH een congres voor het werkveld, of werken docenten mee met de diensten voor
curriculumontwikkeling of van de pedagogische adviseurs.
Uit de getuigenissen van het werkveld blijkt de waardering voor deze vormen van dienstverlening.
Per opleiding is er een zorgvuldige afstemming op de professionele vereisten van het werkveld en wordt er
rekening gehouden met de oriëntatie op de arbeidsmarkt. De noodzakelijke vaardigheden per opleiding zijn voor
de studenten duidelijk omschreven.
Ook het organiseren van mentorendagen gebeurt om een permanente interactie met het werkveld te garanderen,
met een wederzijdse informatietransfer.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 141

Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Sequentiële opbouw en coherentie van het programma
De commissie stelt vast dat het programma is opgedeeld in modules. De samenhang over de verschillende
modules, maar ook binnen de module, wordt bewaard vanuit een inhoudelijk perspectief, maar vooral vanuit een
gerichtheid op competentieontwikkeling.
Het programma (modeltraject) voorziet een aantal leerlijnen die in de competentiematrix zijn weergegeven.
Het programma bestaat uit een gemeenschappelijke stam die door alle studenten wordt gevolgd en een
specifieke stam voor de gekozen onderwijsvakken.
Binnen het eerste opleidingsjaar maakt het aandeel van de gemeenschappelijke stam ongeveer één derde uit van
het totaalpakket aan studiepunten. Dit aandeel neemt af binnen de opleidingsjaren twee en drie, waar het nog 20
procent omvat. Deze afname is een logisch gevolg van de visie binnen de opleiding, die aangeeft dat wordt
gestart vanuit een algemene vorming om daarna op basis van algemene competenties specifiekere, meer
beroepsgerichte competenties te kunnen ontwikkelen.
Het huidige aantal studiepunten dat over de drie opleidingsjaren aan stage en PRK wordt toegekend, bedraagt
33, maar ook in de gemeenschappelijke stam zijn stageactiviteiten opgenomen. Toch is dit aandeel eerder
beperkt om de nodige beroepsgerichte competenties te ontwikkelen.
Door te voorzien in een evenwichtige uitbalancering binnen de drie opleidingsjaren met betrekking tot het aandeel
van de vermelde opleidingsonderdelen, beschikt de student over een voldoende gevarieerd opleidingsprogramma.
Het programma van de specifieke stam van zowel AV, BH als LO is gelijklopend samengesteld. De inhoud van
het vakspecifieke programma wordt over drie jaren verspreid en stelselmatig opgebouwd. Aan elk vak met
onderwijsbevoegdheid is een opleidingsonderdeel stage en praktijkseminarie gekoppeld. Daarnaast zijn er
ondersteunende vakken en stages. Voor AV en BH zijn ze gekoppeld in SEPO (SamenlevingsEducatie en
Pedagogische Ondersteuning), en voor LO worden deze opleidingsonderdelen specifiek benoemd. In de drie
jaren zijn er naast de ondersteunende vakken twee specifieke stages. De aanwezigheid van pedagogen tijdens
praktijkseminaries bevordert de samenhang van het programma.
Binnen de afstudeerrichting BH komen naast pedagogisch-didactische vaardigheden ook organisatorische,
managementgerichte, leidinggevende, communicatieve en sociale vaardigheden aan bod.
Alleen binnen het derde opleidingsjaar Lichamelijke Opvoeding, meer specifiek binnen het opleidingsonderdeel
Specialisatie, bestaat de mogelijkheid om de opleidinginhouden te kiezen.
Tot op heden is er voor de opleiding bachelor Secundair Onderwijs AV nog geen samenwerking geweest met een
andere instelling, waardoor een afstemming van het programma nog niet nodig was.
De opleiding LO werkt samen met een aantal externe organisaties: BLOSO, de Vlaamse Trainersschool, de
Vlaamse Reddingscentrale, de Stichting Vlaamse Schoolsport, de Franse Skischool (Ecole de Ski de France), de
Vlaamse Tennisvereniging, verschillende fitnesscentra, diverse scholen, sportclubs en vrijetijdsorganisaties. Met
142 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

al deze externe partners bestaan er samenwerkingsverbanden. De opleidingsonderdeelinhouden worden
uitgewerkt in samenspraak met deze federaties, organisaties en/of clubs.
Wanneer het nieuwe decreet op de lerarenopleiding wet zal worden, dient zich ongetwijfeld een
curriculumhervorming en/of aanpassing van de vakinhouden op. Daarbij zal het belangrijk zijn voor de
(vak)lectoren om met relevante actoren (lectoren, departementen) uit de Universitaire Associatie Brussel te
overleggen over de aanpassingen van het programma. Dit overleg is vooral belangrijk met het oog op de bepaling
van schakelprogramma’s, die het voor professionele bachelors mogelijk moeten maken om een masterdiploma te
behalen.
Samenwerking met de opleiding bachelor Secundair Onderwijs AV van de EHSAL is mogelijk: sommige
studenten van de EHSAL willen onderwijsbevoegdheid voor het vak islamitische godsdienst. Omdat de
Erasmushogeschool op dit ogenblik de enige is die professionele bachelors vormt met onderwijsbevoegdheid
voor het vak islamitische godsdienst, volgen zij de modules van dat vak in de Erasmushogeschool Brussel. De
andere modules volgen ze aan de EHSAL.
De opleiding voorziet in een aantal flexibele leertrajecten. Zo kan een student naast het klassieke voltijdse
modeltraject kiezen voor een deeltijds traject. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om een geïndividualiseerd
studietraject (GOP: Geïndividualiseerd OpleidingsProgramma) aan te vragen. Dit gebeurt meestal als een student
niet slaagde voor een opleidingsjaar, maar toch over de mogelijkheid beschikt om een aantal
opleidingsonderdelen van het hogere opleidingsjaar te volgen.
Voor de afstudeerrichting LO is het in de praktijk moeilijk om in flexibele leertrajecten te voorzien, omwille van de
coherentie en sequentie van het programma.
Voor de richtingen AV en BH zijn er meer studenten die hiervan gebruikmaken, vooral sinds de invoering van een
apart opleidingsonderdeel stage + praktijkseminarie voor elk vak met onderwijsbevoegdheid.
De andere opleidingsonderdelen zijn zo opgevat, dat flexibele leertrajecten mogelijk zijn. Dit heeft geleid tot een
exponentiële groei van geïndividualiseerde trajecten, wat organisatorische en administratieve problemen tot
gevolg heeft.
Topsportstudenten genieten een zekere flexibiliteit met betrekking tot de examenregeling en aanwezigheden. De
reglementering staat beschreven in het topsportstatuut.
De opbouw van het programma berust op een aantal welomlijnde principes, zoals van eenvoudig naar complex,
van cursorisch naar thematisch en van micro- naar meso- en macroniveau. Dit blijkt niet alleen uit de opbouw van
de gemeenschappelijke stam, maar ook uit die van de opleidingsonderdelen, waarin de gerichtheid op
competentieontwikkeling als basis wordt gekozen.
De opsplitsing in opeenvolgende modules, waarvan het volgen bepaald wordt door het vastleggen van
deelnemingsvoorwaarden, onderstreept daarenboven de samenhang van het programma.
In de competentiematrix van de specifieke stam zijn enkele duidelijke leerlijnen weergegeven.
Deze competenties krijgen nog extra aandacht in de realisatie van het eindwerk, waarvoor duidelijke richtlijnen
zijn uitgeschreven en waarvoor de studenten een goede begeleiding ervaren.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 143

Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De huidige omschrijving van de studietijd is een resultante van zowel historische overlevering als een subjectief
aanvoelen door het team van betrokken docenten en studenten. In navolging van de studietijdmeting aan de Vrije
Universiteit Brussel wordt de studiebelasting opgevolgd aan de hand van de algemene studententevredenheidenquête.
Deze peilt in welke mate de gemiddelde tijdinvestering van de student overeenstemt met de
vooropgestelde studielast van een specifiek opleidingsonderdeel. Deze vastgestelde belasting zal na de
bekendmaking van de resultaten van de bevraging opnieuw in vraag worden gesteld om een objectievere maat te
hanteren bij het formuleren van de studiebelasting.
Een specifieke studietijdmeting heeft nog niet plaatsgevonden.
De commissie heeft kunnen constateren dat de opleiding dit zelf als een werkpunt beschouwt en er aandacht aan
besteedt door dit op te nemen in een actieplan.
Uit gesprekken en contacten met studentenvertegenwoordigers tijdens de optie- en/of opleidingsvergaderingen
wordt tot op heden de nodige informatie gehaald om problemen in verband met studiebelasting te achterhalen.
144 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Als de studenten een overlastprobleem aankaarten, wordt het onderzocht en wordt in overleg met de betrokken
lectoren een nieuwe, meer gespreide planning voorgesteld.
Hoewel de studenten heel gevarieerd reageren op vragen over tijd- en studiedruk, zijn ze het eens over de
flexibiliteit die de EhB aan de dag legt om eventuele problemen op te lossen.
Dit wordt bijzonder gewaardeerd, naast de als geschikt ervaren studiebegeleiding op het vlak van
instroombegeleiding, taalondersteuning of studieplanning. Monitoraat verloopt via een systeem van wisselwerking
tussen studenten en docenten, op wederkerige basis.
De commissie is van oordeel dat verder nog de nodige aandacht moet worden besteed aan het dichter op elkaar
afstemmen van studiebelasting en studiepunten; dit wordt vooral zo ervaren door de LO-studenten.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat de opleiding aandacht heeft voor de spreiding van studielast. Zo
worden deadlines voor het binnenbrengen van stagedossiers en stageopdrachten bekend gemaakt bij de
aanvang van het academiejaar, in de week voorafgaand aan een stageweek worden geen extra taken gegeven,
voor de spreiding van de BZW-studietijd wordt onder de lectoren een planning afgesproken, contacturen worden
zo gelijkmatig mogelijk over semesters gespreid enzovoort.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt werk te maken van een specifieke studietijdmeting om zo een betere afstemming te
realiseren tussen de begrote en de reële studietijd.
Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft geconstateerd dat het ontwikkelen en verwerven van algemene competenties, algemene
beroepsgerichte competenties en beroepsspecifieke competenties een belangrijke doelstelling is van de
opleiding. De commissie oordeelt dat het didactisch concept hieraan volledig is aangepast, mede door het
geleidelijk intensifiëren van het zelfstandig werk, aanvankelijk meer begeleid, verder in de opleiding meer
evoluerend naar begeleid groepswerk en ten slotte naar individueel zelfstandig werk.
De gehanteerde verscheidenheid aan werkvormen, gaande van hoorcollege tot activerende werkvormen, zoals
werken in een BOG en ZOG, het maken van een portfolio en het uitvoeren van andere individuele taken, is een
pluspunt in het realiseren van de doelstellingen.
Er is een intern voorschrift dat stelt dat ten minste één derde van het onderwijsaanbod moet aangeboden worden
in de vorm van begeleid zelfstandig leren. Dit betekent niet dat de overige twee derde van het aanbod als
hoorcollege wordt verzorgd.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 145

De studenteninstroom is heterogeen. Beginnende studenten vertonen een verschillende mate aan intellectueel en
motorisch instapniveau, maturiteit, inschattingsvermogen ten aanzien van de opleiding, motivatie en communicatieve
vaardigheid. Bij het bepalen van de werkvormen wordt rekening gehouden met deze heterogeniteit.
Het algemeen principe is dat studenten zoveel mogelijk ervaringsgericht leren. Het uitgangspunt is dat vanuit
praktijkervaringen wordt getracht om een theoretisch kader te scheppen.
Aanvullend wordt ernaar gestreefd om een groeiende zelfstandigheid bij de studenten teweeg te brengen, met
oog voor planmatig werken.
Om de decretaal vereiste competenties te ontwikkelen, wordt een gedifferentieerd aanbod van aangepaste
onderwijsvormen gebruikt. Binnen de verschillende afstudeerrichtingen krijgen die werkvormen, indien mogelijk,
een bijzondere invulling, gezien hun specificiteit.
De volgende werkvormen worden gebruikt:
Begeleide OnderwijsGroep:
Centraal in functie van het bereiken van de algemene en algemene beroepsgerichte competenties staat de BOG.
Een relatief kleine groep studenten (twaalf tot vijftien) beheert het leerproces van de groep, dat wordt begeleid
door een mentor (lector van de hogeschool).
Nadien wordt in de BOG gereflecteerd op de geleverde leerwinst.
Zelfstandige OnderwijsGroep:
Dit is dezelfde groep studenten, maar ze opereren zelfstandig, zonder begeleider. Tijdens deze bijeenkomsten
wordt het werk verdeeld of worden groepsactiviteiten uitgewerkt.
Binnen elke BOG en ZOG worden vier functies om beurten ingenomen door studenten: gespreksleider,
gespreksondersteuner, secretaris en taalondersteuner. Deze rollen worden ingenomen in functie van het bereiken
van bepaalde (beschreven) algemene competenties, maar ook in functie van het leerproces van de groep.
Leertaken:
- Deze staan centraal in het leerproces. Groepsleertaken, individuele leertaken, probleemgestuurde casussen
en projecttaken volgen elkaar op in de opbouw van de modules. Via de leertaken worden de
beroepsspecifieke competenties gerealiseerd, maar omwille van de sociaalconstructivistische aanpak worden
ook algemene competenties gerealiseerd.
- In elke module is er een centrale leertaak. Deze wordt meestal uitgewerkt via een creatieve en collectieve
happening. Deze happening kan een tentoonstelling, een beurs, een wandeling, een werkstuk enzovoort zijn.
Werkcolleges (ongeveer 25 studenten) en hoorcolleges:
- Zij ondersteunen de uitwerking van de leertaken. Werkcolleges focussen hoofdzakelijk op vaardigheden;
hoorcolleges leveren de info en kennis die nodig zijn om een leertaak te kunnen opnemen.
Individuele Zelfstandige Werktijden (IZW):
- De commissie heeft studiemateriaal kunnen inzien en waardeert de inspanningen die de opleiding doet om
de studenten te voorzien van studentvriendelijk studiemateriaal. Zo heeft elke student per module in de
gemeenschappelijke stam een ‘moduleringmap’. Deze omvat steeds een modulegids, een bronnenboek, een
productenmap en een portfolio.
- Voor de eerstejaarsstudenten is er ook een studentenhandleiding waarin de praktische werking van de
gemeenschappelijke stam is uitgewerkt. Dit is nodig om de instroom van de eerstejaarsstudenten vlot te laten
verlopen.
146 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

- Naast een omschrijving van de doelstellingen en competenties, omvat de modulegids organisatorische
(bijvoorbeeld toelichting bij de opdrachten) en inhoudelijke informatie. Het verloop van de leeractiviteiten
wordt systematisch weergegeven op twee manieren: een omschrijving van de centrale taken en het
assessment, en een chronologische omschrijving, dag per dag van de leeractiviteiten
- De opleiding kiest voor een ‘dubbele ingang’ in de modulegids, omdat studenten die deze werkwijze niet
kennen, nood hebben aan een duidelijke structuur.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie oordeelt dat er een grote variëteit is aan toetsen: schriftelijke en mondelinge examens,
werkstukken, peertoetsing, zelfreflectie, observatie. De commissie stelt vast dat permanente evaluatie een
belangrijke rol speelt. Ook in de eindevaluatie van de vakken, waarin competenties als uitgangspunt dienen voor
het formuleren van de doelstellingen, wordt een aanzienlijk deel van de punten toegekend aan permanente
evaluatie van onder andere lesvoorbereidingen, vakkenstage en allerlei taken.
Per programmaonderdeel is vooraf bekend op welke wijze er zal worden getoetst. In de jaarplanning is ook het
toetsrooster opgenomen.
Examenvragen worden door de individuele docenten gemaakt. Uitwisseling met andere instellingen en
bespreking van de examens met collega’s gebeurt informeel en niet-gestructureerd. Het formaliseren van
examens en assessment is onderdeel van het beleidsplan.
Bij de organisatie van toetsen en examens wordt ook, waar het praktisch mogelijk is en als het op basis van
terechte vragen gebeurt, rekening gehouden met inspraak van de studenten — zowel voor theoretische als
praktijkexamens.
De studenten gaven tijdens de gesprekken aan dit erg te waarderen. De moeilijkheidsgraad van elke toetsing is
afgestemd op het niveau van de opleidingsonderdelen. Zowel de interne als externe evaluatoren beschikken over
een conform en transparant evaluatiemodel om tot gelijkgestemde (eind)oordelen te komen.
De opleiding beschouwt de evaluatie als een teamgebeuren. Zo wordt bijvoorbeeld voor de evaluatie van de
gemeenschappelijke stamdoor docenten overlegt, met een discussie vooraf en predeliberaties, voor een finaal
eindoordeel.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 147

Attitudes worden tijdens de opleiding geëvalueerd. Gebrekkige attitudes kunnen leiden tot verwijdering van de
student uit de opleiding.
De commissie stelt vast dat de evaluatieprocedure duidelijk is opgenomen in de studiegids, en dat een helder
onderwijs- en examenreglement beschikbaar is.
Voor toetsen zijn modelantwoorden en criteria waarop getoetst wordt, beschikbaar. Studenten geven in
gesprekken aan dat ze de toetsing helder en transparant vinden. Ze kunnen, indien ze dat wensen, hun
gecorrigeerde toetsen of examens inkijken.
Zelfevaluatie en reflectie vormen een constante, zowel bij de onderwijsverantwoordelijken als in het
evaluatiesysteem voor de studenten. Opvolging en feedback maken altijd deel uit van het evaluatieproces.
De nagekeken toetsen en eindwerken gaven blijk van gerichtheid op de realisatie van de vooropgestelde
leerdoelen van de programmaonderdelen. Bij de eindbeoordeling steunen de evaluatoren op transparante criteria,
zodat studenten ook tegenvallende resultaten voor hun stage, eindwerk of examens kunnen plaatsen.
Voor de beoordeling van de stagelessen wordt gebruikgemaakt van standaardbeoordelingsformulieren.
Voor de mentor zijn duidelijke instructies beschikbaar. De beoordelingsformulieren voor de evaluatie van de
stagelessen bevatten heldere criteria, en daarnaast is er ruimte voor individuele feedback aan de student. Uit de
ingevulde materialen blijkt dat deze feedback ook werkelijk wordt gegeven. De lector onderhoudt een erg intensief
contact met de mentoren, en de mentor kan altijd een beroep doen op de lector. Uit gesprekken met de mentoren
blijkt dat ze de contacten met lectoren als erg positief ervaren. Er zijn geen formele terugkom- en/of
professionaliseringsdagen voor mentoren georganiseerd. Dit wordt wel als voornemen in het beleidskader voor
de lerarenopleiding 2005/2006 genoemd.De toegekende stagestudiepunten zijn dezelfde voor alle richtingen en
bevatten bijvoorbeeld ook het begeleiden van GPW’s.
In de eindbeoordeling van de gemeenschappelijke stam moeten alle competenties per onderdeel bereikt worden
om te kunnen slagen. Voor alle opleidingen geldt eveneens een behoorlijk taalniveau (waarvoor voldoende
ondersteunende maatregelen worden geboden), zowel voor de stagebeoordeling als voor de eindwerken. Bij de
eindwerken is veel aandacht voor het aspect ‘uitdieping’; voor de rapportering is een leidraad opgesteld.
Per student is er een elektronisch portfolio (EPF). Dit bevat de studieresultaten en de feedback die aan de
student is gegeven.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
148 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Karakteristieken van de studenteninstroom en beleid ter zake
De commissie stelt vast dat instroomgegevens worden verzameld bij de inschrijvingen door het secretariaat van
de lerarenopleiding in het programma Iinformat. Omdat dit programma geen systematische analyse van de
gegevens toelaat, ontbreekt cijfermateriaal.
De opleiding bachelor Secundair Onderwijs rekruteert een vrij groot aantal studenten uit het tso. Een analyse per
afstudeerrichting toont dat het percentage aso-studenten in AV beduidend groter is dan in de afstudeerrichtingen
BH en LO.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 149

In AV is echter de evolutie vast te stellen dat het aantal studenten uit aso daalt in 2004-2005 en dat het aantal
studenten uit het tso en vooral het bso stijgt. Deze instroom is onder meer te verklaren door een grotere instroom
van allochtone studenten.
De commissie stelt vast dat het departement diverse initiatieven ontwikkelt om zoveel mogelijk beginnende
studenten in staat te stellen voldoende competenties te ontwikkelen om te slagen. Een kort overzicht:
- intakegesprekken;
- taaltest;
- publicatie Studeer-wijzer, een survivalpakket voor de student;
- intensieve schriftelijke en mondelinge taalondersteuning;
- grotere individuele begeleiding door lectoren;
- interne informatiedoorstroming;
- het peter- en metersysteem.
In de gemeenschappelijke stam worden de voorwaarden ontwikkeld die nodig zijn voor het verwerven van
algemene competenties. Studenten uit het secundair onderwijs hebben onvoldoende de basisvoorwaarden
verworven tot communiceren, zelfstandig werken, in groep werkenenzovoort. Via het werken in kleine groepen
wordt tegemoetgekomen aan de ontwikkeling van deze competenties.
Ook in de specifieke stam wordt rekening gehouden met de grote heterogeniteit van de instroom. Voor alle
onderdelen van de vakopleiding wordt een laag instapniveau aangeboden.
De inspanningen die worden geleverd op het gebied van taalvaardigheid, zijn volgens de commissie voorbeeldig.
De specifieke vereisten van het lerarenambt met betrekking tot taalvaardigheid noopt de Erasmushogeschool
Brussel tot inspanningen om een goede aansluiting te garanderen.
In Bio-esthetiek/Haartooi wordt gedifferentieerd voor de praktijkvakken. Er zijn andere opdrachten voor studenten
met voorkennis. Het concept om studenten uit het tweede opleidingsjaar te laten helpen bij de begeleiding van
instromers, werd in het academiejaar 2005-2006 ingevoerd.
In de richting LO is er een instaptoets die vrijstelling kan verlenen voor het volgen van hoorcolleges gedurende de
eerste drie weken. Tweedejaarsstudenten begeleiden eerstejaarsstudenten bij een tekort voor praktijkvakken.
Vanaf het academiejaar 2005-2006 kan iedereen zich inschrijven in de voltijdse of halftijdse opleiding. Hierdoor
kunnen studenten studeren combineren met werken binnen de dagopleiding. Sinds deze mogelijkheid officieel
bestaat, is er nog geen aanvraag geweest.
Vrijstellingen naar aanleiding van een vooropleiding worden nog niet systematisch gegeven; de betrokken
lectoren bekijken het programma van de vooropleiding om te bepalen welke vrijstellingen er mogelijk zijn in
functie van al verworven competenties.
Als studenten uit andere opleidingen komen, wordt op basis van hun rapporten gekeken of bepaalde
opleidingsonderdelen waarvoor ze geslaagd zijn, overeenkomen met de omschreven competentieontwikkeling
binnen het opleidingsonderdeel waarvoor men vrijstelling vraagt. De Opleidingscommissie adviseert de
Departementsraad in functie van het verkrijgen van een vrijstelling.
Studenten kunnen een programma voorstellen (GOP: Geïndividualiseerd OpleidingsProgramma), rekening
houdend met de volgtijdelijkheid. Ze worden hierbij begeleid en opgevolgd door de trajectbegeleider.
In de loop van het academiejaar 2005-2006 werd er werk gemaakt van de EVC-procedure; opleidingshoofden
hebben hieromtrent navorming gevolgd, en in februari 2006 was een uitgeschreven procedure klaar.
Omdat niet alle instroomstudenten over de nodige basiscompetenties beschikken, is een stevig diagnostisch
instapmodel ontwikkeld, op basis waarvan ofwel de nodige begeleiding voor instromende studenten kan worden
geboden, ofwel afgeraden wordt om een bepaalde opleiding te volgen.
150 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

De procedures worden vastgelegd in verslagen, evenals de inhoud van intakegesprekken. In elk geval wordt in de
gemeenschappelijke stam een zodanig laag instapniveau aangeboden, dat de heterogeniteit van de instromers
wordt ondervangen. Alweer dient hierbij te worden gewezen op de inspanningen die gericht zijn op het verwerven
van een behoorlijk taalniveau.
Via het meter- en petersysteem wordt getracht eerstejaarsstudenten met praktische informatie te ondersteunen
via begeleiding door tweede en derdejaarsstudenten.
Naast een voltijds traject is er ook de mogelijkheid tot het volgen van een deeltijdse opleiding, te combineren met
halftijds werken, maar hiervoor zijn de studenten blijkbaar nog geen vragende partij.
De commissie waardeert ten zeerste de aandacht die de opleiding heeft voor het instroomniveau van de
studenten en de wijze waarop er rekening mee wordt gehouden.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: goed
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: goed
facet 2.3, samenhang van het programma:
goed
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
goed
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
goed
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- het programma een adequate transformatie is van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en de
- domeinspecifieke eisen;
- de curriculaire vertaling van de eindkwalificatie van een goed niveau is;
- de onderwerpen van de eindwerken in goede samenwerking met het beroepenveld worden gekozen;
- de opleiding voldoet aan de formele eisen in verband met de studieomvang;
- de afstemming tussen vormgeving en inhoud voldoende is;
- de beoordeling en de toetsing in de opleiding voldoende is;
- de toelatingsvoorwaarden goed, duidelijk en in lijn zijn met de decretale voorwaarden;
- er bijzonder veel werk werd verzet om het programma aan te passen aan de competentiegerichte aanpak
waarvoormen heeft gekozen.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 151

De commissie waardeert de eerste effecten van dit competentiegericht denken. Dit uit zich in:
- de logische opbouw van het programma;
- de variatie aan werkvormen en hun aansluiting bij de doelstellingen;
- de bijzondere aandacht voor actieve werkvormen;
- de kwaliteitsvolle instaptoetsen en het hieraan verbonden programma op maat.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
152 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In overeenstemming met de beleidsnota ‘Personeelsbeleid’ van de hogeschool en de centraal goedgekeurde
voorschriften, procedures en reglementen, concretiseert het departement zijn specifieke personeelsbeleid. Dit
vloeit voort uit de onderwijsvisie en -realiteit.
Het personeelsbeleid steunt op een aantal waarden die belangrijk zijn voor de implementatie van de
onderwijsvisie,namelijk openheid en directe communicatie, zin voor initiatief en creativiteit, participatie aan de
overlegcultuur en een vlotte beschikbaarheid. Daarbij hecht het departement belang aan een hoge
participatiegraad in de besluitvorming vanwege het personeel en de studenten. Daarom wil het departement een
professionele, stimulerende werkomgeving uitbouwen. Dit is een voorwaarde voor een multidisciplinaire en
projectmatige aanpak en voor een meer individueel georiënteerde studentenbegeleiding.
Gezien het belang van de professionele input streeft het departement naar een gezond evenwicht tussen
onderwijsdeskundigen met praktijkervaring (statutaire lectoren) en ervaringsdeskundigen uit het werkveld
(gastprofessoren en -sprekers). Dit uit zich onder andere in investeringen in gekwalificeerd personeel voor het
studielandschap, om een krachtige leeromgeving uit te bouwen en informatievaardigheden van studenten te
ontwikkelen.
Ondanks het krappe budget wordt er bijkomende ruimte gecreëerd voor de verdere professionalisering van het
personeel en voor de invulling van de vele functies en taken die decretaal moeten worden ingevuld. Daarbij komt
ook het niet-onderwijzend personeel ruimschoots aan zijn trekken.
Extra middelen worden ingezet om te voldoen aan de noden die ontstaan zijn door een verhoogde instroom.
De identificatie en inventarisatie van de noden aan functies/taken gebeurt opleidingsgebonden door de
opleidingscommissies. De Departementsraad stelt de Selectiecommissie(s) samen om bij vacatures de
kandidaten te interviewen, en zorgt ervoor dat inhoudsdeskundigen en verantwoordelijken voor de betrokken
opleiding deel uitmaken van de commissie, naast het departementshoofd. De criteria voor de werving van
onderwijsgevenden zijn:
- nuttige beroepservaring;
- brede inzetbaarheid;
- bereidheid tot verwerven van verdere professionele deskundigheid;
- onderwijskundige en didactische bekwaamheid;
- talenkennis en internationalisering;
- ICT-deskundigheid;
- toegepast wetenschappelijk onderzoek.
Voor bevordering en ambtswijziging, benoeming, taakbelasting, evaluatieprocedure, bevordering, advies en
ontslag zijn HOC-protocols opgesteld.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 153

De invoering van onderwijsinnovatie zette de traditionele omschrijving van een opdracht, uitgedrukt in een aantal
lesuren, op de helling. Een brede waaier van nieuwe opdrachten vereiste een nieuw instrument.
In een werkgroep Taakbelasting, samengesteld uit vertegenwoordigers van de verschillende opleidingen en in
samenspraak met het DOC, bepaalde de Departementsraad een reeks gedetailleerde criteria voor de
verschillende taken binnen het departement, waarbij de norm is dat een voltijdse opdracht 1.500 uur op jaarbasis
bedraagt.
Jaarlijks wordt het protocol taakbelasting geactualiseerd.
Het succes van de opleiding, dat zich de laatste jaren vertaalde in een verdubbeling van het studentenaantal
lerarenopleiding, is een bijkomende factor die zorgt voor de perceptie van een enorme belasting en bijkomende
werkdruk.
Evaluatiegesprekken naar aanleiding van een personeelsbeoordeling gebeuren op basis van de opdracht- en
taakomschrijving en van de functiebeschrijving, indien die werd uitgeschreven.
Evaluatietijdstippen: één keer per academiejaar voor tijdelijke en contractuele personeelsleden en binnen de
zestig dagen volgend op een gemotiveerd verzoek van het personeelslid.
Het departement wenst te evolueren van een klassiek evaluatiedossier naar een elektronische portfolio.
Op basis van de opdracht en taakomschrijving, de analyses van studentenbevragingen en probleemsignalering
vanuit de Opleidingscommissie, de opleidingsvakgroep, de opleidingshoofden, administratie enzovoort wordt door
het departementshoofd op geregelde basis een functioneringsgesprek gehouden met personeelsleden.
Deze gesprekken beogen een dialoog tot stand te brengen om de uitvoering van taken en het functioneren in het
departement te optimaliseren.
Het departementshoofd houdt ten minste jaarlijks een functioneringsgesprek met alle tijdelijke personeelsleden
met minder dan vijf jaar dienstanciënniteit.
Elke lector/praktijklector kan op eigen initiatief een functioneringsgesprek aanvragen.
Vanaf het academiejaar 2005-2006 (protocol bevorderingsbeleid) is deze bevoegdheid gedelegeerd naar de
opleidingshoofden, die hiervoor de gepaste training volgen.
De commissie stelt vast dat de lectoren, in overeenstemming met een protocol, geëvalueerd worden door
evaluatiegesprekken. Ook andere relevante factoren hebben hun belang bij de evaluatie, zoals nascholing,
gepubliceerde artikels en externe contacten. De evaluatie is voor het personeel doorzichtig en duidelijk.
Bij de aanwerving van nieuwe lectoren wordt in een introductiegesprek onder andere de missie van de
hogeschool en de departementale structuur uitgelegd, en wordt de opleiding gekaderd door het
departementshoofd. Daarna informeert het opleidingshoofd de nieuwe medewerker over de opdracht en de
verwachtingen, en vraagt hij/zij om die te situeren binnen het opleidingsprofiel.
Het opleidingshoofd brengt de nieuwe collega ook in contact met de collega’s met wie zij nauw zullen
samenwerken, en met de mentor bij wie hij/zij het eerste jaar terechtkan voor deskundige informatie en coaching.
Na enkele maanden volgt een eerste functioneringsgesprek om de introductie te evalueren en indien nodig bij te
sturen.
De nieuwe medewerkers krijgen een inloopfase van één jaar om zicht te krijgen op het geheel van de opdracht.
De commissie oordeelt dat er een duidelijk personeelsbeleid is vanuit welomschreven doelstellingen. Vacatures
worden door de opleidingscommissies voorgedragen in functie van de noden. Nieuwe lectoren worden
aangeworven door een selectiecommissie, die zowel inhoudsdeskundigen als verantwoordelijken van de
betrokken opleiding bevat. De aanwerving gebeurt niet alleen op basis van inhoudelijke, didactische en
organisatorische kwaliteiten, maar ook op basis van de bereidheid van de kandidaten tot initiatief, engagement in
vernieuwingen en tot samenwerking en communicatie.
Het onderwijzend personeel is vertegenwoordigd in de Departementsraad, stuurgroep, opleidingscommissies,
HOC en DOC.
Lectoren en praktijklectoren participeren in werkgroepen geïnstalleerd door de opleidingscommissies en in
departementale werkgroepen (Internationalisering, ICT-beleid, Publiciteit, budgetcommissie Begroting …).
154 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Lectoren zijn gemandateerd in specifieke opdrachten, zoals studentenbegeleiding, EVC-coach, PWO-coach,
coördinator internationalisering, kwaliteitszorgcoördinator, waardoor ze betrokkenheid ontwikkelen.
Alle personeelsleden krijgen inspraak via opleidingsvergaderingen en personeelsvergaderingen, wat de
betrokkenheid vergroot.
De commissie is van oordeel dat door het inschakelen van alle lectoren in het begeleiden van onderwijsgroepen
voor het realiseren van de gemeenschappelijke stam en het opvolgen van de stages, teamwork sterk wordt
bevorderd. Het personeel wordt erg intens betrokken in het beleid door deel te nemen aan bestuurs- en
adviesorganen, via werkgroepen en door specifieke opdrachten.
Het personeelsbeleid heeft geleid tot een enthousiaste groep medewerkers en kan zeker als goed worden
bestempeld.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
van kennis en competenties via opleiding, bijscholing, training en externe contacten. Er is een departementaal
budget voor navorming en een vergoeding van reis- en verblijfskosten.
Gemotiveerde aanvragen van individuele lectoren ten bedrage van minder dan 45 euro worden geadviseerd door
het departementshoofd; gemotiveerde aanvragen voor meer dan 45 euro worden geadviseerd door de
Opleidingscommissie vanuit de beleidsvisie en een prioriteitenplan. In elke voltijdse opdracht is 5 procent (75 uur)
taakbelasting opgenomen voor verdere professionalisering. De commissie is van oordeel dat professionalisering
van het personeel door het departement wordt gestimuleerd, en dat dit zowel intern als extern gebeurt.
Professionele gerichtheid is inherent verweven met de onderwijsrealiteit van het departement. Het
personeelsbeleid past duidelijk binnen de algemene onderwijsvisie en gebruikt daarvoor langetermijndoelstellingen.
De professionele ervaring en kennis van de beroepspraktijk bij het personeel met een onderwijs- of
onderwijsondersteunende opdracht, is in hoge mate aanwezig en is een criterium bij aanwerving.
Daarnaast heeft elke lector een opdracht voor verdere professionalisering.
Alle lesgevers hebben stagebegeleiding in hun opdracht, waardoor ze direct contact hebben met mentoren en de
beroepspraktijk.
Er worden mentorendagen georganiseerd, en er zijn contacten met pedagogische begeleidingsdiensten en
directies.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 155

Departementaal wordt vooral samengewerkt met andere hogescholen en universiteiten binnen gefinancierde
Vlaamse en internationale projecten. Sinds 2002-2003 is de subsidie-enveloppe uitgebreid en krijgt elk
departement via een intern verdelingsmechanisme een percentage om aan onderzoek te doen.
Bij het begin van het academiejaar 2003-2004 startte de lerarenopleiding een onderwijskundig onderzoeksproject
naar de kwaliteit van de evaluaties binnen de competentiegerichte leermodules in het eerste jaar van de
gemeenschappelijke stam.
De commissie stelt vast dat de opleiding in het kader van haar professionalisering aandacht besteedt aan
nationale en internationale contacten. Het personeel zorgt voor terugkoppeling naar het onderwijs/participatie aan
internationale netwerken en samenwerkingsverbanden met binnen- en buitenlandse partnerinstellingen.
Contacten met andere hogescholen/universiteiten:
- Hogeschool Gent;
- Hogeschool Antwerpen;
- Xios Hogeschool Limburg;
- Europese Hogeschool Brussel (EHSAL);
- Samenwerking met faculteiten van de VUB;
- Samenwerking met het IDLO van de VUB;
- Inschakeling in het TIFOLA-netwerk (Teaching In Foreign Languages);
- Federatie Vlaamse Autonome Hogescholen Lichamelijke Opvoeding (Fevahlo);
- Internationaal project islamitische godsdienst (EHB, EHSAL, Nederland, Oostenrijk);
- European Project for Intercultural Education (EPIE);
- Humap Kids — Elektronische leeromgeving (Finland, België, Nederland).
De commissie oordeelt dat het departement talrijke formele en informele contacten onderhoudt met nationale en
internationale instellingen en netwerken, maar deze zouden intenser kunnen gemaakt worden en zo een middel
zijn om de taakbelasting door onderlinge afspraken te verlagen.
Het contact met onderwijsgerelateerde organisaties en stages zorgt voor een goede inbreng vanuit het
beroepenveld. De bedrijfsstages in de opleiding BOnd-SO-BH zorgen voor een functionele interactie met het
werkveld.
De commissie is van oordeel dat er een brede waaier van specialisaties aanwezig is bij het personeel; de
aanwervingsprocedures en de brede consultatie van de medewerkers liggen aan de basis hiervan.
Bij de aanwerving van een nieuwe lector wordt rekening gehouden met de ervaring die de kandidaat heeft in
onderwijskunde. Het vertrekken vanuit reële noden als uitgangspunt voor het uitschrijven van een vacature biedt
garanties voor het verkrijgen van een brede waaier aan specialisaties onder het personeel. Zowel voor
wetenschappelijk onderzoek, voor onderwijskunde als voor onderwijsondersteunende opdrachten is
gekwalificeerd personeel aanwezig.
De erg intense samenwerking met de stagescholen, die de beide partijen als erg waardevolevalueren, zorgt voor
een grote inbreng vanuit het werkveld.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de nationale en internationale contacten met partnerscholen sterker te formaliseren
en te intensiveren.
156 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De extreme stijging van het studentenaantal eiste een onmiddellijke uitbreiding van de personeelsomkadering
voor het studiegebied Lerarenopleiding. De groei van de omkadering moest gerealiseerd worden binnen de
gesloten enveloppe van de Erasmushogeschool. Die gebruikt een formule waarbij als coëfficiënt ‘leerlingenaantal
op 1 februari’ het gemiddelde wordt genomen over de laatste drie academiejaren om een bepaalde continuïteit
van omkadering te kunnen garanderen. Dit is nefast bij extreme stijgingen.
De volgende bijsturingen werden gedaan:
- solidariteit tussen opleidingen binnen het fusiedepartement;
- toevoegen van de extra inschrijvingsgelden aan de departementale enveloppe voor aanwerving personeel;
- extra aanwerving personeel op departementale werkingsmiddelen.
Het grote engagement van het personeel en de bereidheid om deze prestatie te leveren, heeft ertoe geleid dat de
studenten konden rekenen op een kwalitatieve en kwantitatieve begeleiding.
Vanaf 2006-2007 kan er in normale omstandigheden gewerkt worden met een gestabiliseerd personeelskader dat
rekening houdt met het aantal studenten.
Het procent ‘opdracht’, voorzien voor de gemeenschappelijke stam, beantwoordt aan het specifiek
competentiegericht onderwijsconcept en het aantal studenten (onderwijsgroepen van vijftien studenten).
De commissie is van oordeel dat de verhouding tussen de personeelscategorieën in orde is; het tekort aan
personeel wordt als het ware verdeeld.
Voor de opleidingen is de OP-omkadering (Onderwijzend Personeel) die lesgeeft te klein. De recent bijgekomen
decretale opdrachten leiden noodgedwongen tot veel extra taken en functies.
Gezien de kleinschaligheid van de opleidingen streeft het departement naar het zoveel mogelijk invullen van
voltijdse opdrachten OP om de draagkracht van de opleiding en de beschikbaarheid/flexibiliteit van de lectoren te
maximaliseren.
Aanvullend wordt een beroep gedaan op deeltijds personeel (statutair of statuut gastprofessor). Daarbij wordt
geselecteerd op basis van een toegevoegde meerwaarde van ontwikkelde specifieke deskundigheid, onder
andere op academisch niveau, in het beroepenveld of op het niveau van navorming en begeleiding – onderzoek.
Voor 2005-2006 is 7,24 procent (= 3,03 VTE’s) van het onderwijzend personeel lerarenopleiding tewerkgesteld
als gastprofessor. Het departement probeert hiermee expertise uit het werkveld binnen te brengen.
De commissie is van mening dat er een evenwichtige verdeling over de verschillende leeftijdscategorieën
aanwezig is, en er een systematische verjonging en opvolging is gerealiseerd. Dit is gerelateerd aan de toename
van het aantal studenten, waardoor nieuwe vacatures ontstaan.
Het departement hanteert een bewuste politiek om enerzijds lectoren aan te werven met onderwijservaring en
specifieke deskundigheid en anderzijds kansen te bieden aan talentvolle en gedreven jonge lectoren die gecoacht
worden door een deskundige mentor.
De commissie besluit aan de hand van de documenten en op basis van de gevoerde gesprekken dat er een
billijke getalsverhouding bestaat tussen administratief en onderwijzend personeel, tussen voltijds en deeltijds
personeel en tussen vastbenoemd en tijdelijk personeel. Het aantal vrouwelijke personeelsleden ligt duidelijk
hoger dan het aantal mannelijke, wat overeenkomt met de algemene trend in het onderwijs. De spreiding over de
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 157

onderscheiden leeftijdscategorieën lijkt evenwichtig. Het aantrekken van jonge lectoren zorgt voor een mooie
leeftijdsspreiding en een goede wisselwerking met de meer ervaren leden van het korps.
Er is respect voor het werk van elke categorie.
Het departement heeft voor 2,90 VTE’en geduide middelen loonkosten aangewend om de cultuur van
Projectmatig Wetenschappelijk Onderzoek te ontwikkelen. De PWO-coach heeft de opdracht om het PWO verder
uit te breiden.
De omvang van het personeelsbestand valt binnen het wettelijke kader, maar wordt als minimaal ervaren, gezien
de verhoogde instroom van studenten. Vooral in de opleiding BOnd-SO-AV is de verhouding van het aantal
studenten per lector veel hoger dan in de andere opleidingen. De intense begeleiding die nodig is voor een
permanente evaluatie van competenties en het inschakelen van het personeel in allerlei raden en taken, zorgen
voor een erg hoge werkdruk. Het absenteïsme van het personeel ligt nochtans erg laag. Dit is te verklaren door
het enthousiasme waarmee het team zijn opgelegde functies opneemt.
Het inschakelen van enkele voltijdse eenheden gastdocenten zorgt voor wat compensatie. De inbreng van
gastprofessoren is voldoende om externe expertise binnen te brengen zonder het vaste personeelskader aan te
tasten.
Dat de commissie de ‘kwantiteit personeel’ slechts als voldoende quoteert, heeft meer te maken met de beperkte
financiering die de overheid ter beschikking stelt dan met het beleid van de Erasmushogeschool en het
departement.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
goed
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over gekwalificeerd personeel en een personeelsbeleid voert dat recht doet aan het
goed functioneren in het onderwijsproces;
- de kwaliteit van het personeel als professioneel en deskundig kan worden beoordeeld;
- samenwerking een positieve factor is bij het implementeren van de vernieuwing;
- er aandacht is voor de pedagogische en didactische vorming van de onderwijsgevenden.
De commissie wil haar bijzondere appreciatie uitdrukken voor het enthousiasme en de grote betrokkenheid van
de medewerkers van deze opleiding en de geconstateerde onderlinge samenwerking.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
158 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het beleid op het gebied van huisvesting en materiële voorzieningen wordt op twee niveaus gevoerd.
Algemene richtlijnen worden ontwikkeld op het niveau van de hogeschool in de daarvoor voorziene commissies.
Die bestaan uit vertegenwoordigers van alle departementen van de Erasmushogeschool.
Het departementale beleid ter zake krijgt vorm in werkgroepen met elk een coördinator als verantwoordelijke.
Deze coördinator vertegenwoordigt het departement in de Interdepartementale Stuurgroep. Deze werkgroepen
moeten vormgeven aan de beleidsbeslissingen die gemaakt worden op het niveau van de hogeschool en
departementale doelstellingen realiseren.
De infrastructuur van de campus is aangepast aan mensen met een fysieke handicap.
Er zijn 4 auditoria met 90, 97, 99 en 126 zitplaatsen.
De klaslokalen zijn verspreid over drie verdiepingen. De uitrusting van de klaslokalen is optimaal.
Er zijn vergaderruimten en administratieve ruimten.
Voor de afstudeerrichting LO is de infrastructuur van Sportopolis noodzakelijk om praktijklessen BR fitness en
doel- en netspelen te organiseren onder ideale, professionele omstandigheden. De commissie oordeelt dat in de
opleiding LO – Bewegingsrecreatie de faciliteiten uitstekend zijn, en kon tijdens de rondleiding zien hoe ze door
de volledige campuspopulatie worden gebruikt. Ze zijn een van de aantrekkingspunten van de campus Jette.
Daarnaast wordt er een beroep gedaan op het zwembad van de sporthumaniora in Wemmel.
Voor de afstudeerrichting BH is er een polyvalent lokaal, dat praktisch is uitgerust en waar zowel praktijk- als
theorielessen kunnen worden gegeven. De commissie is van oordeel dat voor de afdeling BH het vaklokaal goed
uitgerust is; met creativiteit en ondanks beperkte middelen slaagt de opleiding erin het stijgende aantal studenten
op te vangen.
Bij de afdeling AV is het biologielokaal het enige dat als echt vaklokaal aanwezig is. Practica gaan door in de
laboratoria van Gezondheidszorg. Andere vaklokalen zijn er niet echt en dat is een gemis. Naast ICT moeten
immers ook andere onderwijsleermiddelen vlot kunnen worden aangeboden.
Door de gewijzigde onderwijsopvattingen met het invoeren van probleemgestuurd leren (PGL), zelfstandig leren,
ICT-leren en opleidingen in modules, evolueerde de klassieke bibliotheek naar een studielandschap. In 1999
werden de eerste plannen getekend voor de bouw van een nieuw studielandschap voor de departementen
Gezondheidszorg/Lerarenopleiding om het onderwijs beter te ondersteunen. De commissie oordeelt dat het
beleid, binnen de financiële middelen en met het oog op de onderwijsdoelen, zorgt voor een efficiënt
renovatiebeleid. Dit resulteert in comfortabele auditoria en klaslokalen, aangepast aan competentieonderwijs met
aangepaste ICT-faciliteiten.
Een ander facet is de elektronische dienstverlening en de digitale bibliotheek.
Het studielandschap kan worden ingedeeld in de volgende ruimten: de klassieke bibliotheek, een pc-landschap,
PGO-ruimten, de taalhoek, een AVM-lokaal (audiovisuele media), een kopieer- en een serverlokaal.
Het aanbod bestaat uit boeken, tijdschriften, losbladige aanvulwerken, eindwerken, cd-roms, video’s en
studentencursussen. Het studielandschap oogt open en gebruiksvriendelijk. Ook hier is er een sterke ICT-
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 159

ondersteuning om tot een volwaardige elektronische leeromgeving te komen, en de inrichting is op de
onderwijsvernieuwing afgestemd. Het aanbod van vakliteratuur, zowel klassiek als elektronisch, voldoet
ruimschoots. Het docentenlandschap volgt dezelfde positieve trend.
In 2003 werd een volledig nieuw computerpark aangekocht voor het studielandschap.
De studenten kunnen de pc’s individueel, in groep- of klasverband gebruiken.
De cd-roms kan men ontlenen, maar kunnen niet geïnstalleerd worden op de pc’s.
De opleiding heeft een specifieke ‘taalhoek’ ingesteld die speciaal bedoeld is voor de studenten van de
lerarenopleiding. Twee keer per jaar worden prentenboeken, leesboekjes voor de eerste lezertjes, boeken voor
deeerste, twee en derde graad van het lager onderwijs en voor de eerste graad van het secundair onderwijs
aangekocht.
In de mediatheek, het centrum van het departement, staan 45 computers, een kleuren- en een zwartwitlaserprinter
en een scanner. Daarnaast zijn er nog 2 computerlokalen, beide uitgerust met 25 up-to-date pc’s,
een snelle netwerkprinter en een multimediaprojector.
Voor de lectoren staan in het lectorenlandschap een vijftiental pc’s ter beschikking voor gemeenschappelijk
gebruik. Daarnaast beschikken zo’n twintig coördinatoren over een eigen, vaste pc.
Alle computers worden beheerd door twee krachtige servers.
De volgende stap is een draadloze uitbreiding van het netwerk.
De commissie is van oordeel dat er op de campus te Jette ruim voldoende materiële voorzieningen aanwezig zijn
voor studenten en lectoren.
Voor huisvesting kunnen studenten terecht in het studentenhome. Cafetaria ‘De Link’ spijst de hongerigen en laaft
de dorstigen. Sportopolis staat ter beschikking van diegenen die aan sport willen doen.
De campus Jette bezit vrij recente gebouwen, die veilig zijn en goed onderhouden worden. Ze zijn erg
toegankelijk, ook voor mensen met beperkingen, en zorgen voor een aangename studielocatie. De groene
omgeving draagt bij tot het aangename kader en wordt functioneel gebruikt door de LO- afdeling.
De commissie stelt dat de centraal gelegen lectorenruimte een vlotte verbinding toelaat naar de leslokalen en de
administratie, en dat het meubilair modern en aangepast is.
Buiten de zuiver instrumenteel-technische voorziening is het landschap de plaats bij uitstek waar lectoren sociale
contacten onderhouden.
Studenten vinden vlot de weg naar het lectorenlandschap.
De campus is bereikbaar met het openbaar vervoer en de wagen. Er zijn parkeerfaciliteiten: een gesloten parking
onder het gebouw voor het personeel en gratis parkings voor studenten en bezoekers.
De studenten genieten in Brussel van gratis openbaar vervoer. Het departement beschikt over studentenlogies op
de campus.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om aandacht te besteden aan de verdere uitbouw van vaklokalen.
160 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie stelt vast dat de opleiding erg veel aandacht besteedt aan adequate studiebegeleiding. Er worden
voldoende inspanningen geleverd om de studenten bij de instroom zo goed mogelijk op te vangen. Van bij het
eerste contact met de hogeschool start de studentenbegeleiding.
Een goede opvang en informatieverstrekking tijdens de opendeurdagen en bij de inschrijvingen door lectoren en
het administratief personeel is van cruciaal belang.
Tijdens het inschrijvingsgesprek wordt aandacht besteed aan personalia en de concrete vragen van de
toekomstige student. Er wordt gepeild naar de motivatie voor de gekozen studierichting. Het programma wordt
kort overlopen, en mogelijke knelpunten worden besproken. De student wordt tijdens dit gesprek al geïnformeerd
over de studiebegeleiding.
Studentenbegeleiding begint bij de eerste kennismaking met de hogeschool en omvat niet alleen de
studiebegeleiding die vooral focust op het leerproces. Ze richt zich ook op de volledige persoonlijkheid van de
student, helpt de student met sociaalemotionele processen en het zoeken naar oplossingen.
De instromende studenten worden per brief geïnformeerd over het moment en de plaats van de introductiedagen.
SOVEhb (Sociale Voorzieningen Eramushogeschool Brussel) worden ook voorgesteld.
Daarna worden taalscreenings georganiseerd: de mondelinge taalvaardigheid wordt geëvalueerd tijdens het
intakegesprek. Als een lector twijfelt aan de taalcompetentie van de student, wordt deze doorverwezen naar de
lector taalvaardigheid, die een advies formuleert over het volgen van remediëringslessen, dictielessen of
logopedie.
De studenten krijgen een informatiemap aangepast aan de opleiding. Hierin vinden ze de jaarplanning, het
lessenrooster, de boeken- en cursuslijst, informatie over de hele opleiding, studentenbegeleiding en specifieke
vereisten.
De elektronische leeromgeving Dokeos wordt sinds 2005-2006 gebruikt als informatie- en communicatiemiddel
voor de cursussen in het departement.
Naast Dokeos wordt gewerkt aan een nieuwe website, waarop de student toegang krijgt tot niet-cursusgebonden
informatie. Enkele voorbeelden van informatie die via deze weg kan worden verworven: verslagen van
vergaderingen, verandering van lessenroosters, afwezigheid van lectoren enzovoort.
De studiegids is logisch en duidelijk; de studenten gebruiken hun persoonlijke contacten met de mentor als
aanvulling nodig is.
De vaklector speelt een belangrijke rol in de studiebegeleiding. Hij treedt niet alleen op als expert in zijn vak, maar
ook als mentor van de student. Samen vormen ze het mentoraat. Dit richt zich tot problemen met inhoudelijke
aspecten van het vak, de cursus of de (stage)begeleiding. Elke lector is verantwoordelijk voor het organiseren
van het mentoraat.
De lectoren helpen studenten met de aanpak van leerstof en begeleiden hen bij de ontwikkeling van
competenties.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 161

Het monitoraat zorgt voor de structurele organisatie en ondersteuning van de studentenbegeleiding. De
monitoren volgen de evolutie van de betrokkenheid en het welbevinden van de studenten stelselmatig op.
De studentenbegeleiders proberen ook een zicht te krijgen op de drop-out van studenten.
Studenten worden vanaf de eerste dag geïnformeerd over de mogelijkheid tot meer individuele begeleiding. Na
de examens van januari wordt contact opgenomen met eerstejaarsstudenten die ten minste voor één leergebied
zijn gezakt. Ze kunnen dan met de studentenbegeleider nagaan wat er al dan niet is fout gegaan.
Door het project ‘Islam’ wordt meer begeleiding voorzien voor taal in het algemeen en voor allochtone studenten
in het bijzonder. In samenwerking met het Huis van het Nederlands worden remediërende sessies voorzien voor
studenten met te zwakke resultaten voor de instaptoets schriftelijke taalvaardigheid.
Bij psychologische, emotionele of juridische problemen kan het monitoraat de hulp inroepen van externe
deskundigen (de studentenbegeleider van gezondheidszorg, psychologe van de opleiding).
Het digitale studentenvolgsysteem is een waardevol instrument voor veel studenten; het bevordert zelfreflectie en
leidt tot een betere inschatting van de eigen capaciteiten.
Bij het niet-slagen voor een opleidingsjaar (na de deliberatie) krijgt de student individuele feedback door de lector.
Deze feedback beperkt zich meestal tot vakinhoudelijke aspecten. Door het geven van feedback worden de
transparantie en voorspelbaarheid van de evaluatiemethoden vergroot.
Op elk moment van het academiejaar, en specifiek na stages of examens, kan een informeel gesprek ontstaan op
initiatief van de student of lesgever, op basis van de sterktes en zwaktes van de student.
De optieverantwoordelijken treden op als aanspreekpunt voor studenten en lectoren. Ze hebben een informatieve
taak, behouden het overzicht van de opleiding en spelen een bemiddelende rol.
Naar aanleiding van de flexibilisering en invoering van de EVC’s en EVK’s werd de nieuwe functie voorzien van
studieloopbaanbegeleider. Hij heeft verschillende taken, zoals studenten een bepaald traject helpen kiezen,
opstellen van een opleidingsprogramma …
Hij/zij helpt de studenten bij het reflecteren over de meest efficiënte leerroute en zorgt er door zijn vakkundige
ondersteuning voor dat de studieloopbaan van de student niet in het gedrang komt. Hij/zij is ook de EVC-coach.
SOVEhB (Sociale Voorzieningen Erasmushogeschool Brussel) organiseert de psychosociale begeleiding.
De organisatie wordt gekenmerkt door laagdrempeligheid. Doorverwijzing is niet nodig, want studenten kunnen
met vragen in verband met relaties, seksualiteit, angst, alcohol of drugs terecht op de psychosociale consultatie.
De hulpverlener zoekt samen met de student naar een oplossing. Indien een langere behandeling nodig is, wordt
een geschikte therapeut gezocht.
Een halve dag per week is een persoon van SOVEhB aanwezig op de campus.
De ombudsman/-vrouw ziet toe op de vrijwaring van de rechten van de student. Hij/zij heeft een essentiële taak
bij het verbeteren van de kwaliteit en redelijkheid van het onderwijs, en de onderwijsrelaties in het departement.
De Ombudsdienst van het departement Gezondheidszorg/Lerarenopleiding telt vier leden. In de taakbelasting is
per ombudsman/-vrouw een opdracht van 3 procent opdracht, samen een opdracht van 12 procent.
Bij de aanvang van het academiejaar worden de studenten ingelicht over het doel en de werking van de
Ombudsdienst. De leden worden voorgesteld.
De Ombudsdienst beschikt over een klachtenbehandelingsprocedure, en de dienstverlening is gespreid over het
hele academiejaar, met als drukste momenten de examenperiodes.
Op alle deliberaties is een ombudsman/-vrouw aanwezig, en hij/zij is aanspreekbaar via e-mail of het
studentensecretariaat. De commissie stelt vast dat de Ombudsdienst problemen effectief opvangt en waar nodig
bemiddelt. De aanwezigheid op de deliberaties zal zeker een positieve invloed uitoefenen.
162 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

De buitenlandse studenten die kiezen voor de opleiding bachelor Secundair Onderwijs worden eerst opgevangen
door de coördinator internationalisering, die hen helpt met huisvesting en contact opneemt met het
opleidingshoofd en de betrokken lectoren. Ze stellen samen een programma op voor de studenten en zorgen
indien nodig voor de verdere opvolging.
De studenten bachelor Secundair Onderwijs die voor een internationaal traject kiezen, vragen begeleiding aan bij
de coördinator Internationalisering Lerarenopleiding.
Tijdens de gesprekken werd de studiebegeleiding door studenten en oud-studenten erg geloofd. De inzet van
lectoren/mentoren zorgt voor heel wat welbevinden. Er bestaat duidelijkheid over het evaluatiesysteem, en de
communicatie over behaalde resultaten wordt geapprecieerd.
De commissie is van oordeel dat er ruim plaats is voor ondersteuning van de studenten bij het verwerven van
leerstrategieën en planningsvaardigheden. De taalondersteuning is volgens de commissie een sterk punt.
Er is professionele opvang voor studenten met problemen buiten hetstudieveld; een doorverwijssysteem zorgt
ervoor dat de student terechtkomt bij de juiste hulpverlener.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen: goed
facet 4.2, studiebegeleiding: goed
En op basis van de volgende constateringen:
Voorzieningen:
- er de laatste jaren veel aandacht is besteed aan de globale uitrusting van vaklokalen;
- de opleiding constante aandacht heeft voor didactisch materiaal;
- het studielandschap goed is uitgerust;
- de opleiding een doelgericht mediatheekbeleid voert.
Studiebegeleiding:
- de begeleiding van de studenten als een voorbeeld van good practice kan gelden;
- de opleiding over een goed werkende Ombudsdienst beschikt.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 163

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Als raamwerk voor het uitbouwen van een kwaliteitssysteem kiest de hogeschool voor het EFQM-kwaliteitsmodel
(TRIS-versie) (Transnationale Institutionele Samenwerking). Men heeft hiervoor gekozen, omdat dit model
vertrekt vanuit een integrale visie op kwaliteitszorg, waarbij de lerende organisatie als organisatiemodel wordt
beoogd. Deze visie werd verduidelijkt in een departementale beleidsvisie, ontwikkeld door de twee
kwaliteitscoördinatoren van het departement (Gezondheidszorg en Lerarenopleiding) en bekrachtigd in de
opleidingscommissies.
Deze integrale visie op kwaliteitszorg vraagt:
- een organisatiestructuur waarin zowel verticale (top-down en bottom-up) als horizontale samenhang (over
departementen, studiegebieden en opleidingen) wordt betracht;
- de ontwikkeling van kwaliteitsmanagement dat een systematisch cyclische werking beoogt;
- een arsenaal aan instrumenten.
Op overkoepelend hogeschoolniveau is er een stuurgroep Kwaliteitszorg. Daarin wordt elk departement
vertegenwoordigd door zijn of haar kwaliteitscoördinator.
Het departement Gezondheidszorg/Lerarenopleiding heeft twee kwaliteitscoördinatoren, voor elk studiegebied
een.
Deze stuurgroep moet de kwaliteitszorg coördineren. De functie van kwaliteitscoördinator is vastgelegd in een
functiebeschrijving die departementaal werd goedgekeurd.
Op departementaal niveau worden de ontwikkelingen uit de stuurgroep Kwaliteitszorg door de kwaliteitscoördinator
gerapporteerd in de commissie Kwaliteitszorg van het departement en verder uitgewerkt in het
‘corteam’ (coördinatieteam) van het studiegebied.
Op het niveau van de lerarenopleiding is kwaliteitszorg een vast agendapunt op het ‘corteam’. Dikwijls komen
kwaliteitszorgonderwerpen als kwaliteitszorgnieuws, de introductie van instrumenten (Bijvoorbeeld de
competentiematrix), de opvolging en organisatie van evaluaties en de bespreking van resultaten aan bod.
Integrale kwaliteitszorg verwacht een instrumentarium dat de werking van een organisatie stuurt. Voor elke fase
van de Deming-cyclus (plan, do, check, act) is er nood aan adequate instrumenten.
164 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

De opleiding geeft het volgende overzicht van metingen in de opleiding:
Belanghebbende Instrumenten Intern/Extern Systematiek
Klanten:
- studenten
- alumni
- werkveld
-studentenenquête
- enquête GST (Gemeenschappelijke Stam)
- evaluatieonderzoek GST
- onderzoek instroom, doorstroom en aanpak
- onderzoek drop-out
- oud-studentenenquête
- mentorenenquête
- enquête schooldirecties
extern
intern
intern
intern
extern
intern
intern
intern
jaarlijks
in opstart
eenmalig 2003-2005
in opstart
eenmalig 2000
driejaarlijks
tweejaarlijks
tweejaarlijks
Personeel
- EFQM-model
- competentiematrix
- enquête stagecontracten
- instrument studeerbaarheid
intern
intern
intern
intern
vierjaarlijks
jaarlijks
eenmalig 2003-2004
in opstart
Maatschappij
- website
- tewerkstellingsdatabase
- externe KZ (Kwaliteitszorg)
intern
intern
jaarlijks
verbeterpunt
Bevraging studenten
De algemene studententevredenheidenquête peilt naar de tevredenheid over de kwaliteit van het onderwijs:
aanpak, doelstellingen, programma, evaluatie, stage, studeerbaarheid, accommodatie, infrastructuur,
geïnvesteerde studietijd per opleidingsonderdeel. De enquête is gebaseerd op het principe van
probleemsignalisatie. Ze verloopt geïnformatiseerd en is toegankelijk via internet (login vereist). Ze wordt
klassikaal ingevuld, omdat er zo een representatief aantal respondenten kan worden gegarandeerd.
De resultaten van de enquête worden doorgestuurd naar het departementshoofd; de individuele resultaten
vormen het uitgangspunt van een functioneringsgesprek.
Bevraging alumni
De oud-studentenenquête is een enquête op het niveau van de opleiding. Om vergelijkbaarheid te
verwezenlijken, stemmen de drie opleidingen de inhoud van de bevraging op elkaar af. Toch is er in elke enquête
een aantal opleidingsspecifieke onderwerpen terug te vinden.
De enquête bevraagt de afgestudeerden van de laatste drie jaar en peilt naar de tevredenheid van alumni over de
gevolgde opleiding en zijn/haar beroepssituatie.
De resultaten worden teruggekoppeld naar de OLC en het ‘corteam’.
Tevredenheid werkveld
De mentorenenquête is een enquête op het niveau van de opleiding. Om vergelijkbaarheid te verwezenlijken,
stemmen de drie opleidingen de inhoud van de bevraging op elkaar af. Ook hier is er een aantal
opleidingsspecifieke onderwerpen terug te vinden. Het hoofddoel van de enquête is een inzicht te krijgen in de
tevredenheid van de stageorganisatie.
De enquête wordt afgenomen op mentorendagen of tijdens stagebezoeken.
De resultaten worden teruggekoppeld naar de OLC en het ‘corteam’.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 165

De enquête schooldirecties is een enquête op het niveau van de opleiding. Zoals bij de studenten en de alumni is
er een afstemming en afwijking tussen de opleidingen. Ze peilt naar de tevredenheid over alumni die werkzaam
zijn in de school.
De resultaten worden teruggekoppeld naar de OLC.
Bevraging personeel
De Erasmushogeschool is lid van de TRIS-groep en koos voor het EFQ-model als intern meetinstrument.
Via EFQM geven de medewerkers hun perceptie van het concept en de werking van het departement. De sterke
en verbeteringspunten worden in kaart gebracht, en op basis daarvan worden actieplannen geformuleerd.
Er wordt overwogen om de EFQM-werking te herzien. Door de kwaliteitscoördinatoren (werkgroep Kwaliteitszorg)
wordt een voorstel uitgewerkt om de drie fasen op twee lesvrije kwaliteitsdagen te latenplaatsvinden. Deze
uitwerking is geënt op het inspectiespel van de Nederlandse tegenhanger van EFQM-TRIS.
De opleiding bachelor Secundair Onderwijs wil in de toekomst aan periodieke kwaliteitscontrole doen door middel
van een SWOT-analyse, aan de hand van concrete checklists, gebaseerd op de VLHORA-richtlijnen.
Enquête opleidingshoofden
Deze enquête werd één keer gehouden (2003-2004) in het kader van het project ‘Financiering stageprojecten
lerarenopleiding in partnerschap met het veld 2003-2006: de inleefstage’. Het doel was inzicht te verwerven in de
stagenetwerking van de lerarenopleiding. Slechts drie mensen werden bevraagd.
De commissie stelt aan de hand van de bovenstaande lijst vast dat diagnostische instrumenten zoals enquêtes
op geregelde tijden worden afgenomen bij de doelgroepen.
De soms geringe respons biedt niet altijd relevante informatie. Initiatieven worden ondernomen om factoren te
verbeteren, maar zijn tot nog toe weinig geconcretiseerd.
Onderzoeken en consensusvergaderingen zijn de andere instrumenten.
Het is niet duidelijk of sommige van de enquêtes een invloed (kunnen) hebben op het beleid.
De commissie krijgt de indruk dat de kwaliteitszorg teveel ad hoc gebeurt. Er bestaat de overtuiging dat IKZ
belangrijk is, maar dit is niet ingebed in de dagelijkse praktijk en gebeurt niet systematisch. Een visie ontbreekt in
de toepassing van het IKZ. Concrete voorbeelden van PDCA-cycli konden moeilijk worden gevonden.
De commissie vindt dat de opleiding aan de hand van het ZER aantoont een lerende organisatie te zijn met
voldoende zelfkritiek, zeker ook op het gebied van IKZ. De streefdoelen om een kwaliteitshandboek en een
beleidsplan te ontwikkelen, zijn dan ook prioritair.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt aandacht te besteden aan continuïteit, inbedding en intensivering van het intern
kwaliteitzorgstelsel. De commissie adviseert om hiervoor een beleidsplan te ontwikkelen.
De commissie adviseert om een kwaliteitshandboek te ontwikkelen.
166 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding geeft zelf aan dat streefdoelen uit het verleden nooit in een beleidsplan van de opleiding zijn
uitgewerkt. Ze zijn wel te vinden in verslagen van projecten, onderzoeken, opleidingscommissies,
opleidingsvergaderingen, ‘corteam’ of stuurgroep. Ze zijn samengevat in de jaarverslagen van de opleiding.
Naar aanleiding van de opstelling van het ZER werden de streefdoelen van de afgelopen jaren (1998-2005) per
onderwerp gebundeld. Deze zijn:
- organisatie van de opleiding;
- doelstellingen van de opleiding;
- programma van de opleiding;
- inzet van personeel;
- voorzieningen.
Naar aanleiding van het zelfevaluatierapport werden in de opleiding consensusvergaderingen belegd volgens het
TRIS-model. Een deel van de analyses van die besprekingen konden gebruikt worden om streefdoelen te
formuleren voor het zelfevaluatierapport, maar omdat de TRIS-enquêtering niet is afgestemd op de
inhoudsvoorschriften van het rapport, moest er nog veel extra werk worden geleverd onder de vorm van
bijkomende vergaderingen en uitwisseling van feedback op embryonale versies van het zelfevaluatierapport.
De opleiding geeft verder aan dat de belangrijkste streefdoelen die zo gedistilleerd werden, als actiepunten
worden uiteengezet in een beleidsplan, dat moet worden gerealiseerd op korte, middellange of lange termijn.
De Opleidingscommissie zal een lijst opstellen met actiepunten die in aanmerking komen voor het beleidsplan
bachelor Secundair Onderwijs. Omdat innovaties en aanpassingen van het programma moeten worden gedragen
door een zo groot mogelijke groep betrokkenen, zal via een enquête van alle lectoren een prioriteitenvolgorde van
de geselecteerde actiepunten worden opgesteld.
Op basis van deze prioriteitenlijst zal een beleidsplan opgesteld worden voor de opleiding bachelor Secundair
Onderwijs. De Opleidingscommissie kan zelf een aantal onderwerpen selecteren die moeten worden opgenomen.
Per actiepunt moet een actieplan worden ontwikkeld met aandacht voor de volgende punten:
- verantwoordelijkheden;
- begroting;
- timing;
- departementale goedkeuring.
Op middellange termijn zal het belangrijkste streefdoel met betrekking tot kwaliteitsverbetering inhouden dat de
belangrijkste verbeteringspunten, aangebracht door het zelfevaluatierapport, worden vertaald in een beleidsplan
met bijhorende actiepunten.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 167

Er wordt getracht om de toekomstige streefdoelen te baseren op een zo breed mogelijk forum, dooronder andere
de enquêtes van alle doelgroepen te verwerken in het plan. Hoe dat dit vandaag gebeurt, is echter niet altijd
duidelijk.
Een actieplan is in ontwikkeling voor het management van de verbeteringsacties.
Hoewel nog niet alles volledig is afgewerkt, toont het een beeld van visie en vooral inzet, met de wil om te
verbeteren.
Met een duidelijk uitgeschreven beleidsplan en de toepassing ervan kan in de toekomst zeker een betere score
gehaald worden.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om duidelijke verbeteringsplannen op te stellen volgens PDCA, en de continuïteit en de
invoering ervan te bewaken.
Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De betrokkenheid van het onderwijzend personeel in de besluitvorming en de evaluatie wordt op verschillende
manieren gegarandeerd, waarbij tijdens het academiejaar of over de academiejaren heen, inspraak en
samenspraak worden gepland.
Door de kleinschaligheid van de lerarenopleiding zijn veel personeelsleden lid van beleidsmakende
overlegorganen. Zo is er steeds een procentueel ruime personeelsdelegatie lid van de Opleidingscommissie.
Aangezien de vaklectoren meestal lesgeven in verschillende opleidingen van de lerarenopleiding zijn de meesten
lid van ten minste één opleidingscommissie of een andere inspraakvergadering.
Evaluatie en beleid zijn hierbij de belangrijkste onderwerpen.
Daarnaast speelt de opleidingsvergadering een belangrijke rol als overlegplatform. Van dat overleg maken alle
personeelsleden van de opleiding deel uit. Beleid, evaluatie en organisatie van de opleiding komen hier aan bod.
Op basis van de output van de vergaderingen worden modules herwerkt, na discussies in de werkgroep GST
(Gemeenschappelijke Stam). Daarnaast zijn er de optievergaderingen, die de dagelijkse werking van de
afstudeerrichting organiseren.
Eén tot twee keer per jaar zijn er ‘denkdagen’. Dit is een overleg op locatie gedurende een aantal dagen. Het
overleg heeft een groepsdynamische en inhoudelijke functie. Tijdens die dagen wordt het beleid van het komende
academiejaar uitgetekend en het voorbije academiejaar geëvalueerd.
Naar aanleiding van visitaties kent elke opleiding vierjaarlijkse ‘consensusvergaderingen’, waarop een SWOTanalyse
van de opleiding wordt gemaakt aan de hand van checklists. Als er zich veranderingen aandienen die de
168 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

hele opleiding bachelor Onderwijs aangaan, wordt er een conclaaf georganiseerd waarop alle personeelsleden
van de opleiding bachelor Onderwijs aanwezig zijn.
In het kader van de besluitvorming organiseert de studentenvertegenwoordiging inspraak en samenspraak op het
niveau van de hogeschool, het departement en de opleiding.
Op het niveau van de hogeschool zetelen drie studentenvertegenwoordigers in de raad van bestuur, het
bestuursorgaan van de hogeschool. Daarnaast wordt elk departement vertegenwoordigd in de Studentenraad.
Deze raad werkt adviserend voor de raad van bestuur. Studenten in deze raad worden verkozen.
Op het niveau van het departement en de opleiding is er geen studentenraad. Studenten participeren in de
Departementsraad via verkiezingen en in de Opleidingscommissie. In de Departementsraad worden de belangen
van de studenten verdedigd door drie vertegenwoordigers. Ten minste één studentenafgevaardigde van elk
opleidingsjaar zetelt in de Opleidingscommissie. In de praktijk zijn dit meestal twee studenten per opleidingsjaar.
Op de campus Jette hebben studenten op kot de mogelijkheid om als gangverantwoordelijke het huisvestingsbeleid
mee vorm te geven.
Met betrekking tot de evaluatie van het onderwijs worden alle studenten uitgenodigd om deel te nemen aan de
algemene studententevredenheidenquête.
Daarnaast zijn de studenten betrokken bij de evaluatie van de modules van de gemeenschappelijke stam. Op de
laatste dag van de module wordt de studenten informeel gevraagd om de module te evalueren. Deze informatie
wordt besproken op de werkgroep GST (Gemeenschappelijke Stam) en, indien relevant, verwerkt in de finetuning
van de module.
Het structurele overleg waarbij het beroepenveld partner is in de evaluatie van het onderwijs, is de mentorendag.
Deze wordt elk jaar ingericht om de stageorganisatie te optimaliseren.
Er werden enquêtes ontwikkeld voor mentoren, studenten, oud-studenten, alumni en het werkveld. Centraal wordt
de bevraging van het personeel in functie van het EFQM-model vormgegeven.
Door een tevredenheidenquête bij studenten te verplichten, is de medewerking op dit niveau gegarandeerd en
kunnen meer gerechtvaardigde conclusies worden getrokken.
Over de betrokkenheid in de besluitvorming van alle deelnemers en in het bijwerken van de hiaten, zijn geen
relevante gegevens voorhanden.
De matige respons van de alumni en het beroepenveld op de enquêtes laten een geringe betrokkenheid
vermoeden.
Het werkveld toont zich wel tevreden over de contacten; blijkbaar halen zij er meer uit dan de opleiding.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de contacten met het werkveld en afgestudeerden sterker te formaliseren en te
optimaliseren.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 169

Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
voldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over een dynamisch kwaliteitszorgsysteem gebaseerd op de PCDA-methode;
- er periodieke bevragingen worden georganiseerd op diverse terreinen aangaande het onderwijs en met
relevante doelgroepen;
- er duidelijk sprake is van een verbeteringsbeleid.
De commissie heeft een aanzet tot kwaliteitszorg vastgesteld, maar deze vraagt om een verdere structurering en
inbedding in de totale organisatie om te evolueren naar een meer cyclisch kwaliteitsdenken.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
170 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Om na te gaan hoe en in welke mate de doelen worden bereikt, zijn mentoren, afgestudeerden en directies die
oud-studenten tewerkstellen, bevraagd via enquêtes. Daarnaast zijn informele contacten belangrijk, waarbij
bijvoorbeeld oud-studenten na enige werkervaring aangeven waar ze nog tekorten ervaren en waarvoor ze goed
opgeleid zijn.
Tijdens de opleiding wordt via stages nagegaan in welke mate de gestelde doelstellingen bereikt zijn. Tijdens de
stages tonen de studenten de verworven competenties, en de stageprestaties tonen of de doelen zijn bereikt.
Via stage-evaluaties, reflecties van studenten en overleg met mentoren en directies wordt nagegaan of de
doelstellingen die de opleiding vooropstelt, juist geselecteerd zijn.
Het eindwerk is een andere belangrijke indicator voor het bereiken van doelstellingen, omdat de student er al de
pedagogisch-didactische competenties in moet toepassen.
Om te peilen naar de tevredenheid van studenten is de Opleidingscommissie of de optievergadering een
belangrijk forum.
Uit de mentorenenquête van 2002-2003 kunnen de volgende gegevens worden afgeleid:
- 63 procent van de mentoren zegt weinig samenwerking te ervaren in de afstudeerrichting AV. Vooral het
aantal stagebezoeken wordt als ontoereikend ervaren.
- Stagebegeleiding geeft de meeste mentoren wel voldoening. De helft vindt ondervindt slechts matig
voldoening, de andere helft veel en heel veel.
Voor de afstudeerrichtingen LO en BH krijgen we een ander beeld:
- De data voor BH zijn niet betrouwbaar, omdat slechts vijf mentoren aan de enquête deelnamen.
- Bij LO geeft 47 procent van de mentoren aan een matige samenwerking te ervaren, 53 procent veel.
- 71 procent geeft aan veel tot heel veel voldoening te ervaren.
In de oud-studentenenquêtes werd de afgestudeerden gevraagd om een score op 10 te geven aan het
stageonderdeel van de opleiding. Enerzijds vroeg men een score voor het geheel, anderzijds een score per
opleidingsjaar.
Om de resultaten te kunnen evalueren, moet men wel rekening houden met een aantal variabelen die de cijfers
mee vormgeven. Bijvoorbeeld: wie zijn de studenten die de enquête hebben ingevuld
Uit de resultaten blijkt dat LO goed scoort. AV fungeert als middenmotor en BH wordt het sterkst bekritiseerd. Bij
die laatste moet rekening worden gehouden met het feit dat er weinig respondenten waren.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 171

Alle afstudeerrichtingen slagen in hun gemiddelde scores. De begeleiding van de opleiding scoort gemiddeld in
LO en AV vrijwel gelijkwaardig met de begeleiding op de stageschool.
Bij BH scoort die veel hoger met een verschil van 10 procent.
Bij de evaluatie van de stage over de jaren heen, valt op dat voor BH de beleving van de stagebegeleiding
gunstiger wordt met de jaren. Voor LO valt een lichte daling op. Voor AV blijft dit vrijwel dezelfde.
Opvallend is dat de studenten van AV de interne begeleiding nu minder waarderen. De stijging van de totale
studentenpopulatie, samen met het beperkt stijgen van VTE-en (voltijdse eenheden voor het personeel) zijn
hiervan vermoedelijk de oorzaak, want daardoor kunnen de studenten minder frequent worden bezocht.
Oud-studentenenquêtes: score op 10 voor interne begeleiding eindwerk:
Interne begeleiding eindwerk 2002-2003 2004-2005
LO 5.6 6.8
AV 6.0 7.4
BH 7.2 6.8
De aanpassing van de studiepunten voor het eindwerk kan een invloed hebben op de licht positieve trend die uit
de tabel blijkt.
Uit de puntenlijsten blijkt dat de gemiddelde score voor het eindwerk de voorbije jaren is gedaald. De verklaring
hiervoor kan liggen bij het grotere gewicht dat het eindwerk heeft gekregen, waardoor ook strengere eisen
worden gesteld.
In AV en BH is het moeilijk om in te schatten hoe buitenstaanders tegenover de inhoud van de eindwerken staan,
omdat er geen externe lezers zijn voor het eindwerk. In LO worden sporadisch externen betrokken bij de
begeleiding van de eindwerken.
De commissie bestudeerde een steekproef van eindwerkstukken. De commissie oordeelt dat de werkstukken van
voldoende niveau zijn en de beoordelingen geen ‘overschatting’ zijn. De eindwerkstukken zijn relevant voor de
beroepspraktijk. Het blijkt dat er nauwelijks eindoordelen ‘onvoldoende’ zijn en dat de spreiding in de scores van
de eindbeoordeling gering is. Lectoren geven aan dat bij zwakkere studenten de begeleiding nog intensiever is en
dat dit ertoe leidt dat het resultaat (bijna) altijd een voldoende eindoordeel oplevert. Studenten geven in
gesprekken aan dat de begeleiding inderdaad erg intensief is en ze erg geregeld tussentijdse feedback krijgen op
hun producten. Gezien de zwaarte van het eindwerkstuk is het aantal studiepunten gestegen van 3 naar 5
punten.
Met betrekking tot internationalisering werden de volgende mobiliteitscijfers aan de commissie voorgelegd.
Studentenmobiliteit in bachelor Secundair Onderwijs:
Academiejaar Aantal uitgestuurd Aantal ontvangen
2001-2002 12
2002-2003 5
2003-2004 11 41
2004-2005 19 18
2005-2006 voorlopig 4
172 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Lectorenmobiliteit in bachelor Secundair Onderwijs:
Academiejaar Aantal uitgestuurd Aantal ontvangen
2001-2002 7 1
2002-2003 6 3
2003-2004 8 4
2004-2005 4 1
2005-2006 voorlopig 1
De commissie vindt dat de opleiding inspanningen doet om de internationale dimensie in te brengen in de
opleiding.
De studenten worden gestimuleerd om in Brussel te werken, onder meer door de organisatie van de happening
‘Word leerkracht in Brussel’. Tijdens uiteenzettingen en aan infostands worden de studenten wegwijs gemaakt in
verschillende onderwijsorganisaties die in Brussel actief zijn.
Derdejaarsstudenten worden begeleid bij het zoeken naar werk, meer specifiek naar het solliciteren in het
onderwijs. Dit gebeurt grotendeels in de lessen opvoedkunde en onderwijsorganisatie, waarbijonder meer
aandacht wordt besteed aan informatievergaring met betrekking tot sollicitaties in het onderwijs.
Globaal gezien geldt dat studenten vooral tijdens de stagepraktijk ervaringsgericht voorbereid worden op de
instap in het werkveld.
De commissie is van oordeel dat het stageprogramma in het derde opleidingsjaar garandeert dat de studenten
met alle aspecten van het lerarenambt in aanraking komen.
De commissie stelt vast dat de meeste studenten snel werk vinden en voornamelijk in het onderwijs
terechtkomen.
Dit laatste geldt in mindere mate voor BH en LO. Dit heeft uiteraard te maken met de domeinspecifiteit van deze
richtingen.
Directies die oud-studenten tewerkstellen, werden eveneens bevraagd. Aangezien het aantal respondenten dat
effectief deelnam aan de enquête te laag was, is het onmogelijk om betrouwbare uitspraken te doen.
Ook de enquête onder de alumni had een lage respons. De afgestudeerden die hebben geantwoord, waren over
het algemeen erg tevreden. Voorts blijkt dat de oud-studenten de nauwe band en de intense en vlotte interactie
met de lectoren sterk appreciëren.
Het werkveld geeft in gesprekken aan erg tevreden te zijn over het niveau van de studenten. De opleiding sluit
volgens het werkveld goed aan bij de praktijk.
De afgestudeerden geven in de gesprekken aan dat ze zich voldoende voorbereid voelen om hun beroep
kwaliteitsvol uit te oefenen.
De huidige studenten geven aan tevreden te zijn over de kwaliteit van de opleiding.
De LO-studenten merken verder nog op dat ze het als erg positief ervaren dat tijdens de opleiding allerlei extra
diploma’s kunnen worden behaald (bijvoorbeeld surfinstructeur, redder …).
De commissie is van oordeel dat de afgestudeerden van de opleiding ruimschoots voldoen aan het
bachelorniveau.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 173

Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebied en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45 en de
50 procent liggen. De evolutie over de jaren heen wordt niet opgevolgd, evenmin als de situatie per opleiding of
studiegebied. Om deze reden formuleert de opleiding geen streefcijfers in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
Uit het zelfevaluatierapport blijkt dat de karakteristieken van de instromende studenten veranderen. Vooral in AV
neemt het aantal studenten uit het bso toe, net zoals het aantal studenten met een anderstalige achtergrond.
Het aantal studenten uit het aso neemt af.
Er werden verschillende initiatieven genomen om de studenten op een gewenst niveau te krijgen om zo het
onderwijsrendement te optimaliseren. De opleiding wil alle studenten groeikansen geven, en dit wordt mee
geïllustreerd door de ruime aandacht voor kwaliteitsvol studiebegeleiden.
De eindbeoordeling gebeurt aan de hand van de kwaliteitscriteria die de opleiding vooropstelt, waarbij rekening
wordt gehouden met de beoogde doelstellingen én met de eisen van het werkveld.
Er is enkel rekening gehouden met ‘regelmatige studenten’: studenten die alle onderwijsactiviteiten volgen,
normaal begeleid worden en al of niet deelnemen aan de examens.
De opleiding plaatst in het zelfevaluatierapport haar slaagcijfers voor de drie opleidingsjaren langs deze van drie
andere opleidingen BaOnd:SO aan Vlaamse autonome hogescholen. De opleiding relativeert de vergelijking,
omdat zij geen inzicht heeft in de wijze waarop de slaagcijfers in de andere hogescholen worden bepaald.
Uit de tabel leidt de commissie af dat de Erasmushogeschool Brussel gemiddeld scoort.
De slaagcijfers van het aantal generatiestudenten in het eerste opleidingsjaar schommelen over de laatste vier
academiejaren tussen de 44 en 58 procent. Er zijn te weinig gegevens beschikbaar om via verdere analyse
oorzakelijke verbanden te detecteren.
Een vergelijking over de laatste drie academiejaren toont dat de slaagcijfers van het eerste opleidingsjaar vrij
stabiel zijn, met uitzondering van het academiejaar 2004-2005, waarbij een lager percentage geslaagden wordt
vastgesteld. Hiervoor is geen directe oorzaak gevonden, behalve de vaststelling dat het aantal studenten uit het
aso gedaald is tegenover voorgaande jaren.
De slaagcijfers van het tweede opleidingsjaar blijven stabiel (75–80%) over de opeenvolgende academiejaren.
In het derde opleidingsjaar ligt het aantal geslaagden hoog (90 – 95%). Niet slagen is gewoonlijk een gevolg van
het niet naleven van afspraken met de stageschool of extrascolaire problemen.
174 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Uit analyse van de gegevens blijkt dat het percentage geslaagden uit het tso en vooral het bso beduidend lager is
dan het gemiddelde voor heel BaOnd: SO.
De commissie stelt vast dat de gemiddelde studieduur voor BOnd: SO op drie jaar en één maand ligt. De
opeenvolgende academiejaren tonen nauwelijks een afwijking van dit gemiddelde.
Uit gesprekken met studenten die met de opleiding zijn gestopt, blijft dat de oorzaak dikwijls het besef is dat
‘leraar zijn’ toch niet echt iets voor hen is.
Uit de gegevens blijkt dat de rendementscijfers van de BaOnd:SO aan de Erasmushogeschool vergelijkbaar
scoren met andere hogescholen. De commissie beoordeelt de rendementscijfers als ‘goed’.
De commissie waardeert de vele initiatieven die worden genomen om de studenten op een gewenst niveau te
krijgen en het rendement te verhogen.
Het valt de commissie op dat het hoofdstuk over resultaten erg beschrijvend is en geen of nauwelijks een
kritische analyse van de gegevens bevat, in tegenstelling met de andere onderdelen van de zelfevaluatie.
Ook ontbreken er streefcijfers die de opleiding zichzelf stelt, en een echt drop-outonderzoek heeft niet
plaatsgevonden.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om streefcijfers te formuleren op basis van analyses en zo de PDCA voor
‘rendementscijfers’ te initiëren.
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding breed inzetbare afgestudeerden aflevert, maar niet beschikt over streefcijfers hieromtrent;
- de rendementscijfers bekend zijn: de gemiddelde studieduur over de laatste drie jaren ligt tussen 3,05 en
3,25 jaar; het gemiddelde slaagpercentage van de eerstejaarsstudenten bedraagt gemiddeld voor de laatste
drie jaar 52,87 procent;
- de opleiding tevreden mag zijn over het bereikte niveau.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 175

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
176 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Bijzonder kwaliteitskenmerk:
Facet 1
Differentiatie en profilering
Beoordelingscriteria:
- Het kenmerk levert een betekenisvolle bijdrage aan de differentiatie en profilering in het hoger onderwijs.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het kenmerk levert een betekenisvolle bijdrage aan de differentiatie en profilering in het Vlaamse onderwijs, want
de EhB biedt als enige in Vlaanderen een bacheloropleiding islam aan en vervult hiermee een maatschappelijke
en onderwijskundige nood.
De organisatie van de opleiding kwam tot stand na veel overleg met de islamitische gemeenschap, de overheid
en de EhB. Ook zijn er nu contacten met een andere hogeschool om samen te werken voor deze opleiding.
De opleiding zorgt voor een grote instroom van allochtone studenten, die anders geen hoger onderwijs zouden
volgen. Dit is een belangrijke factor in de integratie.
Deze instroom vergt specifieke begeleiding (onder meer taal en studiestrategie) en organisatie (curricula en
feestdagenplanning).
De ontstane interculturalisering van het pedagogisch handelen maken van het departement een voorbeeld op dit
vlak en is een voorbeeld van goede praktijk.
Facet 2
Kwaliteit
Beoordelingscriteria:
- Het kenmerk draagt bij tot de kwaliteit van de opleiding.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De tewerkstellingsgraad van de afgestudeerden wijst op de maatschappelijke relevantie van de opleiding. Ook de
kwaliteit van de afgestudeerden en stagiairs wordt door het werkveld hoog gewaardeerd.
De kwaliteit van de opleiding zorgt ervoor dat de opleiding gevraagd wordt door de Executieve van de Moslims
van België om de bijscholing van de islamleerkrachten te verzorgen en een didactisch centrum voor islamitische
godsdienst uit te bouwen.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 177

De interculturalisering van het pedagogisch handelen straalt af op het hele departement en zorgt voor een
harmonieuze multiculturele entiteit, waar na drie jaar opleiding de samenwerking tussen autochtone en allochtone
studenten vanzelfsprekend is.
Facet 3
Concretisering
Beoordelingscriteria:
- De gevolgen van het kenmerk voor de kwaliteit van het onderwijs (instroom, onderwijsprogramma,
onderwijsproces, output, voorzieningen, kwaliteit staf) zijn geoperationaliseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het departement zorgt voor twee halftijdse coördinatoren islamitische godsdienst.
Er is voor deze studenten van in het begin een intensieve studiebegeleiding; zelfreflectie wordt gebruikt om hun
functioneren te duiden en bij te sturen. Er wordt bijzondere aandacht geschonken aan taalondersteuning; de
samenwerking met het Huis van het Nederlands en de inzet van eigen mensen leidt tot goede resultaten.
Het probleem van de islamitische feestdagen werd tot nu toe ad hoc opgelost, maar de academische jaarkalender
zal rekening houden met de belangrijke islamitische feesten. Er werd een studentenkring voor de allochtone
studenten opgericht. Deze organisatie zorgt voor extra begeleiding en integratie.
De samenwerking met de autochtone studenten, onder meer in de gemeenschappelijke stam, verloopt erg goed.
De integratie zorgt ervoor dat de opleiding een multicultureel klimaat uitstraalt.
De opleiding is erin geslaagd zich te manifesteren als een waarlijk multiculturele instelling en het intercultureel
pedagogisch handelen diepgaand te integreren.
Oordeel over het bijzonder kwaliteitkenmerk: voldoende
Facet 1, Differentiatie en profilering:
Facet 2, Kwaliteit:
Facet 3, Concretisering:
goed
goed
goed
De commissie waardeert ten zeerste dat de EhB als enige hogeschool in Vlaanderen de professionele
bacheloropleiding Islamitische Godsdienst aanbiedt en daarmee tegemoetkomt aan een maatschappelijke
behoefte.
178 | Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud goed
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid goed
Facet 2.3: Samenhang goed
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud goed
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing goed
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden goed
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid goed
Facet 3.3: Kwantiteit personeel goed
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen goed
Facet 4.2: Studiebegeleiding goed
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten voldoende
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau goed
voldoende
Facet 6.2: Onderwijsrendement voldoende
Bijzonder Kwaliteitskenmerk
Facet 1: Differentiatie en profilering goed
Facet 2: Kwaliteit goed
Facet 3: Concretisering goed
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
Opleidingsrapport Erasmushogeschool Brussel | 179

180 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Hoofdstuk 4 Groep T - Leuven Hogeschool
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Groep T - Leuven Hogeschool
In 1995 nam GROEP T Leuven Hogeschool de Provinciale Normaalschool Leuven (PNL) over van de provincie
Vlaams-Brabant. De PNL telde toen minder dan 300 studenten, verspreid over twee vestigingen (regentaat in
Tienen, lerarenopleiding Kleuter- en Lager Onderwijs in Leuven). Na het concentreren van de activiteiten in
Leuven, startte GROEP T in zijn nieuwe lerarenopleiding – inmiddels omgedoopt tot Pedagogische Hogeschool
Leuven – een ingrijpende onderwijsinnovatie rond het competentiegericht leren. Daarbij worden de curricula niet
alleen ontworpen vanuit de basiscompetenties van de startbekwame leraar, maar werken ze er in hun
doelstellingen en eindtermen ook effectief naar toe.
Het accent ligt op het creëren van krachtige onderwijsleeromgevingen en authentieke leerpraktijken waarin de
studenten zelfstandig en al doende een aantal vooropgestelde (verplichte, maar ook zelfgekozen) competenties
verwerven en daarover verslag uitbrengen in hun portfolio.
Deze onderwijsvernieuwing was – en is nog steeds – een bijzonder arbeidsintensief proces waarrond alle
krachten van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven zijn gemobiliseerd en geconcentreerd.
In een paar jaar tijd slaagde GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven er niet alleen in haar studentenaantal
praktisch te verdriedubbelen, maar zich ook te profileren als een innovatief opleidingsinstituut voor leraren.
De opleiding beschikt over twee vestigingsplaatsen: campus Vesalius en campus Comenius.
Belangrijke mijlpalen in de onderwijsvernieuwing zijn de invoering van de gemeenschappelijke stam (start in
1998) en van het metawerk (start in 2003) in elk van de lerarenopleidingen (Kleuter-, Lager en Secundair
Onderwijs).
De gemeenschappelijke stam bestaat volledig uit leerpraktijken waarin de studenten via concrete opdrachten en
projectwerk belangrijke basiscompetenties verwerven, zoals het begeleiden van leerprocessen en het
functioneren in een schoolteam en in de samenleving.
In het metawerk worden de studenten gedurende de volledige opleiding gecoacht in hun groei naar startbekwaam
leraarschap en leren ze zelf leer- en ontwikkelingsdoelen uitzetten en reflecteren op hun leerproces. De aanpak
en de inhoud van de leerpraktijken en het metawerk zijn dezelfde voor de drie lerarenopleidingen. De
ontwikkeling ervan gebeurde ook door gemengde teams van lectoren, en in een aantal leerpraktijken werken ook
de studenten in gemengde projectgroepen. Meer dan één derde van de nieuwe curricula van GROEP T’s
lerarenopleiding is gemeenschappelijk.
De voorbije jaren is hard gewerkt om de competentiegerichte curricula in lijn te brengen met het profiel van de
professionele bachelor en met de nieuwe overkoepelende missie en onderwijsvisie van GROEP T Leuven
Hogeschool, opgebouwd rond de drie E’s van Engineering, Enterprising en Educating.
Geïnspireerd door de toenemende internationale profilering van GROEP T Leuven Hogeschool vinden hoe langer
hoe meer studenten en docenten hun weg naar het buitenland. Zo werkte GROEP T Pedagogische Hogeschool
Leuven actief mee aan een aantal samenwerkingsprojecten over de bijscholing van leraren met universiteiten in
China en Thailand. Jaarlijks zwermen tientallen studenten uit naar alle continenten voor een zelfstandige stage of
een internationaal project. Ze gaan er niet alleen lesgeven aan jongeren en volwassenen, maar verzorgen ook
taaltrainingen en sportkampen, of staan in voor de opvang van straat- en weeskinderen.
In Peru bouwden drie studenten een vervallen schaapsstal om tot een dorpsschool met eigen catering, en op
Curaçao namen twee stagiairs gedurende drie maanden de organisatie van een hele school in handen.
In Thailand geven GROEP T-studenten al vier jaar Frans en Engels aan toekomstige hotelmanagers, en in Zuid-
Afrika zetten ze educatieve projecten op voor jongeren met opvoedingsproblemen.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 181

Organisatorisch werd GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven uitgebouwd tot een volwaardig departement
binnen GROEP T Leuven Hogeschool, met een eigen driekoppig decanaat, eigen vakgroepen en
vakgroepoverschrijdende gremia, zoals het Innovatieplatform, de coördinatieteams van het studiementoraat en de
stuurgroepen van de verschillende projecten. Ze worden ondersteund door de centrale diensten van GROEP T
Leuven Hogeschool (Strategie & Communicatie, Administratie & Financiën, Faciliteiten, Studentenservice, het
International Office enzovoort). De voorbije jaren werden ook in infrastructuur, faciliteiten, ICT, veiligheid en
algemeen comfort belangrijke investeringen gedaan, zodat de campus Comenius ook uiterlijk een ware
transformatie heeft ondergaan. Parallel met de onderwijsvernieuwing, de internationalisering en de modernisering
van de infrastructuur werd de systematische verjonging van het lectorenkorps ingezet. Deze operatie is nog volop
aan de gang.
182 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven wil veranderingsbekwame leraren opleiden. Dit zijn leraren die in
staat zijn om veranderingen in het educatieve veld zelf mee vorm te geven en die ondernemend, proactief en
creatief inspelen op veranderingen in de klas, de school en de samenleving. De veranderingsbekwame leraren
die GROEP T wil opleiden, beantwoorden aan een profiel waarin de volgende begrippen centraal staan:
Educating, Enterprising, Engineering. EDUCATING heeft tot doel te ontwikkelen, te coachen en te begeleiden.
Het houdt in dat de leraar zowel inhoudelijk als pedagogisch-didactisch sterk staat in zijn vakgebied en dat in
overeenstemming met de vier pijlers van educatie die de Unesco onderscheidt: het weten, het doen, het
samenleven en het zijn. ENTERPRISING gaat over dingen doen voor en met mensen, risico nemen, organiseren.
Het veronderstelt het ontwikkelen van een visie op het vak en op zichzelf als beroepsbeoefenaar, het formuleren
van een missie en het creëren van betrokkenheid voor deze missie. ENGINEERING heeft betrekking op het
maken van dingen, het ontwerpen en creëren van krachtige onderwijsleeromgevingen en dat in de etymologische
zin van het woord: ingenieus, vindingrijk, creatief.
De 3 E’s zijn geen disciplines of vakgebieden. Het zijn basiswijzen waarop men in de wereld staat, tegen de
omgeving aankijkt en het bestaan beleeft. In GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven zijn de 3 E’s opgevat
als manieren waarop de studenten zich kunnen ontwikkelen tot een startbekwame beroepsbeoefenaar.
Belangrijke kenmerken van het opleidingsprofiel zijn:
- aandacht voor individu en team;
- leeromstandigheden die zoveel mogelijk in overeenstemming zijn met het latere gebruik, inclusief
levensechte werksituaties;
- afwisselende onderwijsvormen die gelegenheid bieden te leren via denken én doen;
- internationale oriëntatie en dialoog met andere culturen in een pluraliteit van wereldvisies;
- gelegenheid om zowel binnen als buiten de hogeschool te leren;
- leren in de breedte (over de vakgrenzen heen) en in de diepte (eigen vakgebied);
- focus op de basiscompetenties van de startbekwame leraar.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 183

De leraar als ‘educator’ is in staat om leerprocessen vorm te geven en te begeleiden. Als vakdidactisch
deskundige kan hij op grond van gestelde doelen en de beginsituatie van de leerlingen op systematische wijze
leeractiviteiten plannen, deze plannen uitvoeren, beoordelen en indien nodig bijstellen. Hij kan verschillende
werkvormen hanteren, differentiëren in functie van de verschillen tussen de leerlingen en op een adequate manier
de vorderingen evalueren. Daarnaast moet hij jongeren pedagogisch coachen. Als opvoeder kan hij een sfeer van
veiligheid en respect creëren die jongeren ertoe aanzet het beste in zichzelf te ontdekken en tot ontwikkeling te
brengen.
Ook moet hij kritisch kunnen reflecteren, het eigen handelen analyseren, sterkten en zwakten detecteren met het
doel zichzelf te verbeteren in een continu leer- en ontwikkelingsproces. Bovendien wordt van hem verwacht dat
hij helder kan communiceren met jongeren, ouders, collega’s en andere actoren in het educatieve veld.
De leraar als ‘entrepreneur’ is in staat om verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen groei en dat niet alleen
voor de wijze waarop hij de voor het beroep vereiste competenties verwerft, maar ook voor de manier waarop hij
deze bekwaamheden aantoont tegenover de buitenwereld. Hij moet een visie kunnen ontwikkelen op zijn vak en
zijn verantwoordelijkheid in de klas, in de school en de samenleving. Hij kan uit deze visie een missie voor
zichzelf definiëren en hiervoor betrokkenheid creëren bij anderen. Hij kan collega’s inspireren bij veranderingen,
zowel op persoonlijk als op teamniveau, en initiatief nemen om veranderingen in gang te zetten en aan te sturen.
Buiten de eigen klas moet hij zich kunnen engageren voor de school als gemeenschap. Als manager van de
werksfeer kan hij in uiteenlopende omstandigheden een positieve relatie met een groep leerlingen tot stand
brengen en onderhouden, en het communicatieproces in de groep in een gewenste richting sturen.
De leraar als ‘engineer’ is in staat om krachtige onderwijsleeromgevingen te creëren, waarbij hij zijn kennis van
en inzicht in het vakgebied kan vertalen naar effectieve en leuke lessen. Hij kan probleemsituaties in de
beroepspraktijk identificeren, analyseren en actief bijdragen tot de ontwikkeling en toepassing van oplossingen.
Hij kan professioneel functioneren in een pluraliteit van wereldvisies, waarbij de leerlingen ertoe worden aangezet
het waardevolle in andere culturen of wereldvisies te ontdekken en eruit te leren. Bij dit alles moet hij zich
internationaal oriënteren en een bijdrage leveren bij het opzetten, uitvoeren en in stand houden van internationale
samenwerkingsprojecten of andere activiteiten in of met andere landen en culturen.
De opleidingsdoelen zijn ontwikkeld door het Innovatieplatform Pedagogische Hogeschool (IPPH), dat instaat
voor de curriculumvernieuwing in de lerarenopleiding. De opleidingsdoelen zijn geformuleerd conform:
- de missie van GROEP T Leuven Hogeschool, waarin wordt gesteld dat GROEP T onderwijs, onderzoek en
dienstverlening onderneemt in Engineering, Educating en Enterprising;
- de basiscompetenties van de startbekwame leraar;
- de competenties van de professionele bachelor, zoals bepaald in art. 58 van het Structuurdecreet;
- het profiel van de professionele bachelor, opgesteld door de Werkgroep Bamaprofielen van de Associatie
K.U.Leuven.
De bekendmaking van de opleidingsdoelen bij de relevante doelgroepen gebeurt als volgt:
- bij aankomende studenten: via SID-In-beurzen, infodagen, studiegids, website, intredeweek, studiementoraat
en metawerksessies;
- bij studenten: via de studiewijzers, die online consulteerbaar zijn op het extranet van GROEP T;
- bij lectoren en personeel: via interne studiedagen over curriculumvernieuwing en vakgroepvergaderingen;
- bij schooldirecties en stagementoren: via een jaarlijkse informatiebijeenkomst bij GROEP T;
- bij afgestudeerden: via Interview, het informatieblad van GROEP T, en terugkomdagen op de campus;
- bij de onderwijsgemeenschap: via lezingen op onder meer VELON-congressen en publicaties in
vaktijdschriften.
184 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

De hogeschool wil leraren opleiden die beantwoorden aan een profiel waarin 3 E’s centraal staan: Educating,
Enterprising, Engineering. Uit de gesprekken met de docenten blijkt dat ze kennis hebben van de visie van
GROEP T en deze in het onderwijs uitdragen. De commissie heeft vastgesteld dat deze visie ook tot uiting komt
in projecten, door nadruk te leggen op de ondernemende studenten en het ontwikkelen van eigenzinnige plannen.
In gesprekken met de studenten valt op dat ze merken dat ze inderdaad uitgedaagd worden om ondernemend en
eigenzinnig te zijn.
De commissie heeft vastgesteld dat de doelstellingen van de opleiding slaan op het verwerven en beheersen van
de algemene competenties, de algemene beroepsgerichte competenties en de beroepsspecifieke competenties
die door de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR) werden vastgelegd voor de professionele bachelor Onderwijs. Deze
slaan op het verwerven van kennis, attitudes en vaardigheden. De opleidingsdoelen zijn ontwikkeld door het
Innovatieplatform van de Pedagogische Hogeschool (IPPH), dat instaat voor de curriculumvernieuwing in de
lerarenopleiding. De opleidingsdoelen zijn duidelijk weergegeven in de Studiegids Lerarenopleiding en worden via
diverse kanalen naar de onderscheiden actoren gecommuniceerd. De studenten gaven tijdens de gesprekken
met de commissie aan dat ze de studiewijzers geregeld raadplegen en dat de informatie overeenkomt met de
realiteit. De docenten vermeldden dat de studiewijzers voor hen een belangrijke informatiebron zijn om te
bekijken wat andere collega’s in hun lessen doen. Verder zijn er vergaderingen om de vakdidactiek goed af te
stemmen. Ook zijn er vaste vakoverschrijdende afspraken over de wijze waarop de lesvoorbereidingen door
studenten moeten worden opgezet.
De commissie vindt de degelijk uitgewerkte competentiematrix een kijkkader waarvan de vormgeving gebaseerd
is op wat door de Stichting Beroepskwaliteit Leraren, in samenwerking met de gezamenlijke lerarenopleidingen, in
Nederland werd uitgeschreven. Hierin zijn zowel beroepscontexten als beroepsrollen opgenomen. Per leerjaar is
er in omschreven welke competenties op pedagogisch, vakdidactisch, organisatorisch en interpersoonlijk
handelen aandacht krijgen, en waaraan de student geacht wordt te voldoen op het einde van dat opleidingsjaar.
De leden van de innovatiegroepen gebruiken de matrix om vernieuwingen vorm te geven. Uit de gesprekken blijkt
dat het innovatieplatform een spilfunctie vervult en ook controleert of zaken werkelijk worden uitgevoerd zoals
afgesproken.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat het competentiegericht leren door de structuur van en de werkvormen
in het programma wordt benadrukt. De hogeschool en de lerarenopleiding hebben duidelijk een internationale
profilering. Deze wordt gekenmerkt door buitenlandse stages van de studenten en de vele internationale
contacten, niet alleen tussen hogescholen in Europa, maar ook in de andere werelddelen. In gesprekken geven
de leiding en docenten aan dat ze vrij tevreden zijn met de toekenning van financiële middelen, en dat vragen en
voorstellen ernstig worden bekeken en meestal ingewilligd.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 185

Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In het referentiekader waarbinnen het pedagogisch project en curriculumconcept van GROEP T zich situeren,
spelen de volgende elementen een belangrijke rol:
- de basiscompetenties van de startbekwame leraar;
- externe deskundigen;
- wensen en behoeften van het beroepenveld;
- actuele trends in het hoger onderwijs.
Met de invoering van de gemeenschappelijke stam in de lerarenopleiding introduceerde GROEP T Pedagogische
Hogeschool Leuven het competentiegericht leren. De gemeenschappelijke stam werd niet geconcipieerd in
termen van vakken of disciplines, maar wel vanuit de in het Decreet van 29 september 1998 vastgelegde
basiscompetenties.
Na de ontwikkeling van de gemeenschappelijke stam is het competentiegericht leren ook in de rest van het
curriculum ingevoerd. Daarvoor is een competentiematrix opgesteld die dient als een kijkkader om, vanuit het
perspectief van het beroepshandelen van de leraar, bekwaamheden te beschrijven die de student als toekomstig
beroepsbeoefenaar tot uitdrukking moet leren brengen.
In het onderwijskundig referentiekader van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven spelen ook externe
actoren een belangrijke rol. Hierbij worden vermeld:
- De Educatieve Hogeschool van Amsterdam, de voormalige Educatieve Faculteit Amsterdam (EFA).
- Douwe Wielenga, educational change agent van EHvA die aan de basis lag van het dynamisch
curriculumconcept, is adviseur van de Pedagogische Hogeschool en maakt deel uit van de werkgroep
Curriculumvernieuwing.
- Het Centrum voor Instructiepsychologie en -Technologie van de Faculteit Psychologische en Pedagogische
Wetenschappen van de K.U.Leuven. Prof. dr. Joost Lowyck heeft geassisteerd bij de ontwikkeling van het
globale curriculumconcept.
- Het bureau Kessels & Smit – The Learning Company uit Utrecht. Dr. Cees Sprenger, expert op het gebied
van leertrajecten en organisatieontwikkeling, adviseerde de Pedagogische Hogeschool bij de overstap van
een leerstof- en vakgericht curriculum naar een competentiegericht curriculum en de vormgeving van nieuwe
leerpraktijken. Katrien Massa, consultant bij Kessels & Smit, begeleidt momenteel de verdere
curriculumontwikkeling in de Pedagogische Hogeschool. GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven is lid
van VELON en VELOV, de vereniging van lerarenopleiders in respectievelijk Nederland en Vlaanderen;
186 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

- Bij de ontwikkeling van verschillende projecten van de gemeenschappelijke stam wordt een beroep gedaan
op gespecialiseerde centra, zoals het CEGO (Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs) van de K.U.Leuven
en het Steunpunt ICO (Intercultureel Onderwijs) van de Universiteit Gent. Omgekeerd kwam de DVO (Dienst
voor Onderwijsontwikkeling van het Departement Onderwijs) bij de Pedagogische Hogeschool zijn licht
opsteken over de modularisering van de lerarenopleiding.
De projecten van de gemeenschappelijke stam, het metawerk en portfolio, het praktijksemester in het derde jaar
van de opleiding, het elektronisch platform voor de begeleiding van de stages, alle vernieuwingen die in de
lerarenopleiding zijn geïntroduceerd, werden vooraf getoetst bij de belangrijkste actoren in het beroepenveld.
Tijdens de jaarlijkse bijeenkomsten worden de directies van de stagescholen uitgebreid geïnformeerd over de op
stapel staande vernieuwingen en wordt hun feedback gevraagd. In het voorjaar van 2005 werd een bevraging
georganiseerd voor de stagementoren en vond een terugkomdag plaats voor alumni, waarbij kritisch werd
gereflecteerd over de opleiding.
GROEP T ziet de vernieuwing van de lerarenopleiding niet los van de actuele trends die zich aftekenen in het
hoger onderwijs, nationaal en internationaal. Uit deze trends blijkt dat de focus verschuift van het doceren van de
docent naar het studeren van de student, ook om hem – in aansluiting op zijn kennis en wensen – meer keuzeen
differentiatiemogelijkheden te bieden. Reflectie en leren van en met anderen worden belangrijker, precies
omdat ze een beduidende bijdrage leveren tot de persoonlijke ontwikkeling. De student wordt explicieter
voorbereid op de beroepspraktijk door de aandacht voor de beroepscompetenties en omdat hij zelfstandiger het
leerproces stuurt. Voor GROEP T betekent dit voor de leraren dat zij, als experts in het begeleiden van
leerprocessen, bij uitstek hun eigen leerproces moeten kunnen vormgeven. De rode draad doorheen het 3Eonderwijsconcept
is dan ook de toenemende verantwoordelijkheid van de student voor zijn leren en ontwikkeling.
De commissie heeft vastgesteld dat de doelstellingen van de opleiding beantwoorden aan de eisen van
vakgenoten en het beroepenveld, aangezien ze beantwoorden aan de competenties die door de VLOR zijn
geformuleerd in samenwerking met het beroepenveld. Uit de gesprekken blijkt dat de vernieuwingen geregeld
worden meegedeeld en getoetst aan het beroepenveld. Zo wordt ervoor gezorgd dat het werkveld en alumni op
de hoogte blijven van nieuwe ontwikkelingen, maar ook hun input kunnen leveren.
In de doelstellingen vond de commissie aandacht voor de actuele trends van meer activiteit en reflectie door de
student en werken in teamverband. ICT is door het gebruik van het elektronische leerplatform Toledo optimaal
ingezet.
Externe actoren spelen een belangrijke rol in het onderwijskundig referentiekader van GROEP T. Tijdens de
gesprekken werd duidelijk dat met de externe partners werkelijk wordt samengewerkt en dat ze geraadpleegd
worden door GROEP T.
De commissie heeft ervaren dat GROEP T een duidelijke visie heeft op het gebruik van de portfolio, die goed
geïmplementeerd is binnen de opleiding. Er is een ontwikkeling merkbaar: aanvankelijk was de portfolio
uitsluitend gericht op reflectie, momenteel is de inhoud vooral in jaar 3 gericht op inhoudelijke opdrachten. Tijdens
het bezoek van de commissie zijn diverse portfolio’s bekeken. De kwaliteit hiervan is voldoende. De complexiteit
van de portfolio’s neemt over de leerjaren duidelijk toe. Verder verdient het werken in projecten vermelding.
Hierbij wordt vakoverschrijdend gewerkt.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 187

Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- de doelstellingen van de opleiding tot stand komen via overleg met interne en externe actoren;
- de opleiding bewust werkt aan een proces van onderwijsvernieuwing via op het beroepenveld afgestemde
doelstellingen;
- de opleidingscompetenties voldoen aan decretale en beroepsspecifieke vereisten;
- de eindkwalificaties worden getoetst bij het relevante beroepenveld.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
188 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De in het eerste hoofdstuk genoemde drie E’s vragen om een vertaling in een aantal meer concrete principes van
waaruit het eigenlijke curriculum (van zowel GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven als van GROEP T
Leuven Engineering School) wordt opgebouwd. Het 3E-curriculum wordt vorm gegeven rond de volgende
principes of aandachtspunten:
- competentiegericht leren: het curriculum wordt ontworpen vanuit en werkt naar de basiscompetenties van de
startende leraar;
- de beroepspraktijk stuurt: de student wordt zo vroeg en zoveel mogelijk in contact gebracht met de latere
beroepspraktijk;
- de student is verantwoordelijk voor zijn leerproces: de student formuleert zelf zijn leerdoelen in functie van de
te verwerven basiscompetenties;
- de docent wordt coach: de docent stuurt niet langer het hele leerproces. Hij wordt coach van studententeams
(tutor) en werkt aan de ontwikkeling van nieuwe onderwijsactiviteiten;
- producerend leren en teamwork in projecten en stages: leren al doende; de studenten werken in team aan
een concreet product, bij voorkeur in opdracht van een externe opdrachtgever;
- bronnen en trainingen met ondersteunende functie: hoor- en werkcolleges worden gepland als ze kunnen
bijdragen tot het verwerven van de vooropgestelde basiscompetenties, respectievelijk als input dienen voor
het realiseren van de projectopdracht;
- integrale toetsing en assessment: de klassieke toetsing wordt vervangen door een geïntegreerde proef van
bekwaamheid, waarbij de student het bewijs levert dat hij over de vooropgestelde (deel)competentie(s)
beschikt;
- metawerk en portfolio: de studenten worden begeleid in hun persoonlijke vorming en hun sociale
ontwikkeling, maar ook in hun reflectieve vaardigheden en hun groei naar een startbekwaam leraar. Een
(elektronisch) portfolio helpt de student om zijn voortgang bij te houden in een persoonlijk groeiprofiel;
- optimale inzet van ICT: niet alleen bij de monitoring van het leerproces (elektronisch portfolio), maar ook bij
de toetsing (digital assessment), de stagebegeleiding (e-POS), het consulteren van leerinhouden en de
communicatie tussen student, docent en opdrachtgever (elektronisch leerplatform Toledo), bij de raadpleging
van bronnen en de presentatie van de resultaten;
- mogelijkheid tot personalisering: het leertraject van de student wordt mee bepaald door de individuele
competentie(s) en competentieleemte(s).
Met de invoering van de basiscompetenties in 1998 startte GROEP T met een eerste, drastische vernieuwing van
het programma. Het werd vanaf dan geconstrueerd vanuit drie leerlijnen: de ‘leerpraktijken’ (waaronder de stages
en projecten), de ‘bronnen en trainingen’ en de ‘coaching en begeleiding’. In eerste instantie werd ervoor
geopteerd om de vernieuwingen te concentreren rond de zogenaamde ‘projecten van de gemeenschappelijke
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 189

stam’. Om deze projecten vorm en inhoud te geven werd het Innovatieplatform Pedagogische Hogeschool
opgericht.
Er werd beslist om de gemeenschappelijke stam op te bouwen rond drie cruciale basiscompetenties die elke
leraar moet beheersen, ongeacht of hij in het kleuter-, het lager of het secundair onderwijs actief is, namelijk:
- de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen (verantwoordelijkheid tegenover de klas);
- de leraar als lid van het schoolteam (verantwoordelijkheid tegenover de school);
- de leraar als cultuurparticipant (verantwoordelijkheid tegenover de samenleving).
Rond elk van deze basiscompetenties werd in elk studiejaar een project ontwikkeld waarin de studenten in team
één of meer authentieke opdrachten uitvoeren met een directe link met de beroepspraktijk. Het authentieke
karakter werd nog verhoogd door zoveel mogelijk een beroep te doen op externe opdrachtgevers.
De leerlijn ‘coaching en reflectie’ was tot en met het academiejaar 2003-2004 beperkt tot het ‘studiementoraat’ in
het eerste jaar, waarin de studenten begeleid werden bij de kennismaking met de hogeschool. In september 2003
werd gestart met de stapsgewijze implementatie van ‘metawerk en portfolio’ (de nieuwe benaming voor ‘coaching
en reflectie’, in de lerarenopleiding van GROEP T. Tijdens het academiejaar 2003-2004 werd ‘metawerk en
portfolio’ geïntroduceerd in het derde jaar van de lerarenopleiding. In het academiejaar 2004-2005 werd deze
vernieuwing binnengebracht in het curriculum van de eerstejaarsstudenten, en sinds 2005-2006 wordt ook in het
tweede jaar aan metawerk gedaan. Metawerk staat nu op het programma van alle studenten uit alle opleidingen
in alle jaren van de lerarenopleiding.
Een derde drastische curriculumvernieuwing (die de toepasselijke naam ‘de curriculumvernieuwing’ kreeg) vond
plaats aan het begin van het academiejaar 2004- 2005. Vijf innovaties die het programma een nieuw uitzicht
gaven, werden geïmplementeerd:
- De competentiematrix werd opgesteld als referentiekader voor de opleiding.
- Het jaarsysteem werd omgevormd tot een semestersysteem met een examenperiode in januari.
- Het metawerk werd geïntroduceerd in het eerste jaar van de lerarenopleiding en werd de rode draad
doorheen de drie opleidingsjaren.
- De projecten van de gemeenschappelijke stam werden niet meer aangeboden in afzonderlijke blokken, maar
semesteroverschrijdend gemaakt. Bovendien werden de projecten niet langer beperkt tot de drie genoemde
basiscompetenties, maar vormgegeven vanuit de drie grote competentiegebieden.
- Het zesde en laatste semester van de opleiding werd hervormd tot een echt ‘praktijksemester’, waarin de
studenten worden ondergedompeld in de praktijk. Het praktijksemester kan worden beschouwd als de
‘climax’ van de opleiding. Tijdens dit semester moet de student alle kennis, vaardigheden en attitudes die hij
doorheen de vorige semesters heeft verworven geïntegreerd toepassen gedurende een lange stageperiode.
De algemene opleidingsdoelen van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven vinden hun neerslag in de
‘competentiematrix’ (geïntroduceerd in september 2004). Deze matrix is een vertaling van de basiscompetenties
voor de startbekwame leraar en is ontwikkeld vanuit de verwachtingen die worden gesteld aan de studenten op
het eind van het eerste, het tweede en het derde jaar. De matrix onderscheidt beroepscontexten waarin de
toekomstige leraar adequaat leert handelen (namelijk werken aan de eigen ontwikkeling, werken met leerlingen,
werken met/in de school, werken in/met de omgeving) en beroepsrollen (namelijk de pedagogische rol, de
vakdidactische rol, de organisatorische rol en de interpersoonlijke rol). De competentiematrix vormt het
uitgangspunt van de curriculumvernieuwing van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven. Voor het opstellen
van de projecten wordt hij door de stuurgroep als uitgangspunt genomen voor vorm en inhoud van de projecten,
evenals door de coördinatieteams van het opleidingsonderdeel ‘metawerk en portfolio’. Ook bij de evaluaties van
de stages wordt rekening gehouden met de doelstellingen die in de matrix zijn uitgeschreven.
De competentiematrix is een referentiekader voor de lectoren. De matrix maakt duidelijk wat aan bod kan/moet
komen in de verschillende leerlijnen. Om verwarring te voorkomen, wordt de competentiematrix niet verspreid
onder de studenten. Voor hen blijven de basiscompetenties (die verwerkt zijn in de competentiematrix) de
190 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

doelstellingen van waaruit ze hun eigen handelen kunnen beoordelen en de eigen ontwikkeling kunnen
vormgeven.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat de opleiding van mening is dat het werk aan deze matrix niet is
afgerond.
De structuur van het nieuwe curriculum bestaat uit drie grote leerlijnen. Een leerlijn kan worden beschouwd als
een samenhorend en coherent geheel van activiteiten, waarbinnen studenten bepaalde kennisinhouden,
vaardigheden en attitudes verwerven. Voor de invulling van deze leerlijnen wordt geput uit de doelstellingen die in
de competentiematrix worden vermeld. Het gaat om de volgende leerlijnen:
- ‘leerpraktijken’ waarin de studenten hands-on experience opdoen in het werkveld (stages) of tijdens
projecten, die worden gedefinieerd vanuit de beroepspraktijk en waarbij studenten in team concrete
opdrachten uitwerken bij voorkeur in opdracht van externen;
- ‘bronnen en trainingen’ in de vorm van hoor- en werkcolleges, waarin de studenten vakkennis en
vaardigheden verwerven en vakdidactiek aan bod komt;
- ‘metawerk en portfolio’, waarin de studenten, gecoacht door een studiementor, werken aan een persoonlijk
portfolio, waarin ze bewijsmateriaal verzamelen voor het leerproces dat ze hebben doorgemaakt en voor de
competenties die ze verworven hebben doorheen de leerpraktijken en de bronnen en trainingen.
- ‘Metawerk’ betekent ‘werken aan je eigen werk’. Centrale doelstelling van dit opleidingsonderdeel is dan ook
dat de studenten doorheen de opleiding leren reflecteren over zichzelf als leerkracht en zich bewust worden
van de eigen subjectieve onderwijstheorieën en het eigen professioneel zelf verstaan.
Voor de invulling van deze leerlijnen wordt geput uit de doelstellingen die in de competentiematrix worden
vermeld.
Naarmate de opleiding vordert, neemt het aandeel van de bronnen en trainingen af om plaats te maken voor
projectwerk en stages.
In GROEP T worden 34 van de 180 studiepunten besteed aan de projecten. Deze projecten worden gedefinieerd
vanuit de beroepspraktijk, waarbij de studenten in team concrete opdrachten uitwerken, bij voorkeur in opdracht
van externen. Tijdens deze projecten werken alle studenten van de verschillende richtingen (Kleuteronderwijs,
Lager Onderwijs en Secundair Onderwijs) in groepjes van 6 tot 10 studenten aan een dergelijke concrete
opdracht.
De projecten worden georganiseerd rond de drie grote ‘competentiegebieden van de leerkracht’: de
verantwoordelijkheid van de leerkracht ten aanzien van de klas/de leerlingen; de verantwoordelijkheid van de
leerkracht ten aanzien van de school/het team; en de verantwoordelijkheid van de leerkracht ten aanzien van de
samenleving.
De bronnen en trainingen omvatten de hoorcolleges, werkcolleges en lessen vakdidactiek. Doorheen de bronnen
en trainingen wordt voornamelijk gewerkt aan de basiscompetenties ‘de leerkracht als vakinhoudelijk expert’ en
de ‘leerkracht als begeleider van leerprocessen’.
De ‘gemeenschappelijke stam van de lerarenopleiding’ (die 45 van de 180 studiepunten bedraagt) bestaat
enerzijds uit ‘leerpraktijken: projecten van de gemeenschappelijke stam’ (34 studiepunten) en anderzijds uit de
leerlijn ‘metawerk en portfolio’ (11 studiepunten). Hoewel soms andere accenten worden gelegd, zijn de inhouden
en opdrachten van deze opleidingsonderdelen gelijk voor alle afdelingen van de lerarenopleiding – bachelor in het
Onderwijs: Kleuteronderwijs (BcLK), bachelor in het Onderwijs: Lager Onderwijs (BcLL) en bachelor in het
Onderwijs: Secundair Onderwijs (BcLSO).
De voornaamste doelstelling van de curriculumvernieuwing op GROEP T is vanaf het eerste jaar aandacht te
besteden aan de professionele ontwikkeling van de studenten. Dit gebeurt door hen vanaf het begin kennis te
laten maken met en ervaring te laten opdoen in de onderwijspraktijk, waarbij de nodige aandacht wordt besteed
aan de kloof tussen theorie en praktijk. Naast deze praktijkervaring moet er in de opleiding expliciet aandacht
worden besteed aan het integreren van theoretische inzichten met deze praktijkervaring, doorheen een proces
van reflectief ervaringsleren.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 191

De implementatie van de projecten, het praktijksemester en metawerk en portfolio moet worden gesitueerd
binnen de ambitie om de kloof tussen theorie en praktijk binnen de opleiding te dichten.
Om de curriculumvernieuwing binnen GROEP T in goede banen te leiden, werden verschillende groepen en
platformen opgericht, waarin zowel gereflecteerd wordt over de te bereiken doelen als aandacht wordt besteed
aan het afstemmen van het programma op de onderwijsdoelen. Deze groepen en platformen staan voortdurend
met elkaar in contact omwille van de noodzakelijke afstemming, en zorgen op die manier voor het monitoren van
de kwaliteit van de vernieuwing. De volgende groepen/platformen zijn operationeel:
- het Coördinatieteam Pedagogische Hogeschool;
- het Innovatieplatform Pedagogische Hogeschool;
- de werkgroep Curriculumvernieuwing;
- de stuurgroepen Projecten;
- de coördinatoren van het studiementoraat;
- de werkgroep Coördinatie en Overleg Projecten en Studiementoraat;
- de acht vakgroepen.
De internationale dimensie van de opleiding krijgt vorm door onder meer de zelfstandige buitenlandse stage in het
praktijksemester, de studiereis voor tweede- en derdejaarsstudenten en het project III,2 ‘De.wereld@groept.be’.
Tijdens de zelfstandige buitenlandse stage (die minimaal zes en maximaal negen effectief gepresteerde en op
elkaar aansluitende weken omvat) neemt de student in een stageschool zelfstandig de taken van de leraar over.
Deze stage geeft aan de laatstejaarsstudenten de mogelijkheid om in een gastschool naar keuze in een land naar
keuze de taken van de leraar over te nemen. Een aantal studenten vult deze buitenlandse stage in door middel
van het participeren aan een COMENIUS-Taalassistentschap.
Elk jaar organiseert GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven in samenwerking met Leuven Engineering
School een studiereis naar China of Thailand. Tijdens deze twee weken durende studiereis werken de studenten
onder begeleiding een aantal culturele bezoeken en schoolbezoeken af, geven ze Engelse les in een aantal
lokale scholen, ontmoeten en interviewen ze leerkrachten en studenten enzovoort.
Derdejaarsstudenten kunnen deze studiereis opnemen in hun curriculum ter vervanging van project III,2:
‘De.wereld@groept.be’. Studenten die deelnemen aan dit project moeten een reportage maken over het
onderwijs in een andere cultuur, een ander land of een andere culturele setting (bijvoorbeeld een European
School of een concentratieschool). De studenten gaan tijdens dit project na hoe de basiscompetenties gestalte
krijgen in het onderwijssysteem dat ze bestuderen. Via interviews, enquêtes, opzoekwerk, observatie en
participatie in het (school)gebeuren komen ze tot hun resultaten, die na afloop van het project worden
gepresenteerd.
De zelfstandige buitenlandse stages, project III,2 en de studiereizen maken integraal deel uit van de opleiding:
project III,2 als het zesde en laatste project van de lerarenopleiding; de studiereis als een mogelijke invulling van
project III,2; en de zelfstandige buitenlandse stage als een mogelijke invulling van het praktijksemester in het
laatste jaar. Eerste- en tweedejaarsstudenten worden betrokken bij de activiteiten door presentaties en beurzen
van ‘internationale’ derdejaarsstudenten bij te wonen. Studenten wisselen informatie en ervaringen uit en zo
ontstaan weer nieuwe projecten.
Ook op beleidsniveau wordt er aandacht besteed aan het verankeren van de internationale dimensie van de
opleiding. Er zijn nauwe contacten tussen GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven en de Educatieve
Hogeschool van Amsterdam (EHvA), de voormalige Educatieve Faculteit van Amsterdam (EFA). Beide instituten
delen met elkaar eenzelfde visie op de veranderingbekwame leraar en zijn rol en verantwoordelijkheden in de
klas, in de school en in de samenleving. De Dienst Internationalisering van GROEP T Pedagogische Hogeschool
onderhoudt contacten met verschillende instellingen voor basis-, secundair en hoger onderwijs in meerdere
Europese en niet-Europese landen, in het kader van de zelfstandige buitenlandse stages en het afsluitende
project ‘De.wereld@groept.be’. Met het Rajabhat Institute Suan Dusit in Bangkok werden afspraken gemaakt over
de stages die studenten van de opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs - talen in Thailand
kunnen lopen en initiatieven genomen over de uitwisseling van leerervaringen tussen studenten.
192 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Bepaalde studenten kunnen een beroep doen op een flexibel of geïndividualiseerd leertraject (aanpassingen aan
de studie- en examenorganisatie). Een student die een geïndividualiseerd traject wil volgen, richt hiervoor een
gemotiveerde aanvraag aan de decaan. Slechts op grond van de toelating van de decaan kan een student zich
inschrijven.
GROEP T Leuven Hogeschool heeft ervoor geopteerd om voorlopig een louter EVK-beleid te voeren. Er is geen
interne EVC-procedure uitgewerkt. Als een student een EVC wil laten verzilveren, zal hij worden doorverwezen
naar andere bevoegde instanties van de Associatie K.U.Leuven om het bewijs van competentie te laten valideren.
Met dit attest kan hij een aanvraag indienen voor het verwerven van vrijstellingen aan een van de departementen
van GROEP T.
Aan de hand van de uit vorige opleidingen verworven credits en diploma’s kunnen de studenten vrijstellingen
aanvragen, die eventueel kunnen leiden tot een verkort leertraject. Een kandidaat-student kan, vóór hij zich
inschrijft, een gesprek aanvragen bij de decaan of het studentensecretariaat. Tijdens dit gesprek wordt in overleg
nagegaan voor welke vrijstellingen de student in aanmerking komt en of hij op basis van de behaalde EVK’s een
verkorte opleiding kan volgen.
Vanaf het academiejaar 2004-2005 wordt in alle opleidingen en studiejaren van GROEP T gewerkt met een
semesterexamensysteem, met een daaraan aangepaste indeling van het academiejaar.
In een semesterexamensysteem worden in elk semester examens afgelegd over de opleidingsonderdelen die in
dat semester zijn afgewerkt. Over de hele jaarprestatie wordt pas geoordeeld via een deliberatie na de
examenperiode van het tweede semester. Voor een beperkt aantal opleidingsonderdelen (bijvoorbeeld stage)
geldt een afwijking van het systeem (examens of beoordeling pas na beide semesters).
Het semestersysteem werd ingevoerd, omdat de studiedruk hierdoor beter wordt gespreid, waardoor de
slaagkansen kunnen verhogen.
De commissie waardeert de logische opbouw van het programma, de toepassing van de drie leerlijnen, de plaats
voor portfolio en projectwerk en de bijzondere aandacht voor de graduele ontwikkeling naar zelfstandigheid van
de student. Ze constateert ook dat de competentiematrix een belangrijke rol vervult om de relatie tussen de
doelstelling en de inhoud van het programma te bewaken. De competentiematrix is op dit moment nog niet
bedoeld voor studenten. Als dit in de toekomst wel het geval zal zijn, beveelt de commissie aan dat de matrix ook
‘studentvriendelijk’ wordt opgezet .
De commissie waardeert dat portfolio en projectwerk een prominente plaats bekleden in de opleiding, die gericht
is op de graduele ontwikkeling tot zelfstandigheid. Door de intense projectwerking zijn de disciplineoverschrijdende
elementen sterk geïntegreerd. Het proces tot zelfreflectie wordt door de commissie ervaren als
een sterktepunt van de portfolioaanpak, evenals de integratie van peer-assessment.
De commissie heeft vastgesteld dat de drie E’s in de projecten duidelijk naar voren komen. Uit de gesprekken
met studenten blijkt dat de projecten als erg stimulerend worden ervaren en dat hier een groot beroep op
zelfstandig werken wordt gedaan. De commissie waardeert de ruime aandacht die wordt besteed aan de
integratie van recente onderwijsontwikkelingen, zoals praktijkgerichtheid, de communicatieve aanpak in het
vreemdetalenonderwijs, het vertrouwd maken met de nieuwste wetenschappelijke, technologische en
pedagogische inzichten, en een semesterexamensysteem dat nauwer aansluit bij een creditsysteem.
Volgens de commissie is de internationale dimensie van de opleiding goed ontwikkeld. Diverse studenten gaan
naar het buitenland in het kader van de stage, er zijn internationale projecten opgezet en er worden studiereizen
georganiseerd. Internationalisering is verankerd in het curriculum. Ten aanzien van docentenmobiliteit is een
actief beleid opgestart. De commissie beoordeelt het aantal docenten dat jaarlijks naar het buitenland gaat
momenteel nog als momenteel gering.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de docentenmobiliteit te verhogen.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 193

Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De lerarenopleiding van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven is gericht op het verwerven van
competenties. Een competentie kan best worden omschreven als de geïntegreerde beschikbaarheid van
domeinspecifieke kennis, cognitieve strategieën/professionele vaardigheden, metacognitie en affectieve componenten.
Aan elk van deze vier ‘componenten van competenties’ wordt aandacht besteed in de lerarenopleiding.
De kennisontwikkeling komt het meest expliciet aan bod in de leerlijn ‘bronnen en trainingen’. Tijdens de hoor- en
werkcolleges worden de studenten voorbereid om als ‘kennisexperts’ het werkveld in te stappen. In deze colleges
verwerven de studenten niet alleen de nodige achtergronden van de vakgebieden waarin ze zullen lesgeven,
maar ook de bijhorende (ped)agogische, psychologische en (vak)didactische concepten.
Ook tijdens de projecten is er aandacht voor kennisontwikkeling. De nadruk ligt dan niet op het vakinhoudelijke en
vakdidactische, maar op de ruimere (ped)agogische en psychologische concepten. De kennisontwikkeling komt
ook aan bod in het opleidingsonderdeel ‘metawerk en portfolio’, waarin studenten worden aangezet om als
levenslang lerende en reflecterende practici zelf hun leerbehoeftes aangaande kennisinhouden te formuleren en
actief op zoek te gaan naar manieren om hiaten in de eigen kennis op te vullen.
De input van deze leerbehoeftes komt vaak vanuit de eigen praktijkervaringen. Bovendien wordt er binnen
‘metawerk en portfolio’ gewerkt aan de zogenaamde ‘metacognitieve kennis’. Een professionele
bacheloropleiding leidt professionals op die in staat moeten zijn om onmiddellijk na de opleiding op zelfstandige
wijze het beroep van leraar uit te oefenen. Het is dan ook onontbeerlijk dat er aandacht wordt besteed aan het
verwerven van professionele vaardigheden. Het spreekt voor zich dat de stages de plaats zijn waar deze
vaardigheden door de studenten moeten worden gebruikt om de stageopdrachten tot een goed einde te brengen.
Bovendien wordt hieraan ook gewerkt doorheen de andere leerlijnen en opleidingsonderdelen.
Binnen de leerlijn ‘bronnen en trainingen’ wordt vooral in de werkcolleges aandacht besteed aan deze
vaardigheden. Er is aandacht voor zowel de vakinhoudelijke vaardigheden als voor de vakdidactische
vaardigheden. Ook tijdens de projecten is er aandacht voor de ontwikkeling van vaardigheden. Opnieuw ligt de
nadruk niet op het vakinhoudelijke en vakdidactische, maar op de ruimere (ped)agogische en psychologische
vaardigheden.
Het Decreet aangaande de basiscompetenties van de leraren van 29 september 1998 vermeldt tien belangrijke
attitudes die gelden voor alle functionele gehelen: beslissingsvermogen, relationele gerichtheid, kritische
ingesteldheid, leergierigheid, organisatievermogen, zin voor samenwerking, verantwoordelijkheidszin, creatieve
gerichtheid, flexibiliteit en gerichtheid op adequaat en correct taalgebruik en communicatie. Al deze attitudes
kunnen worden teruggevonden in de verschillende leerlijnen.
Binnen de leerlijn ‘bronnen en trainingen’ wordt vooral gewerkt aan attitudes als leergierigheid (de interesse voor
het eigen vakgebied en de wil om zich bij te scholen binnen de verschillende expertisedomeinen) en creatieve
gerichtheid (Hoe kun je de aangeleerde kennis en vaardigheden optimaal inzetten om de leerlingen te boeien).
194 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Over de attitude adequaat en correct taalgebruik en communicatie wordt ook in de verschillende vakken gewaakt,
al komt deze uiteraard het meest aan bod tijdens het vak Nederlands, dat in alle afdelingen op het programma
staat.
Doorheen de projecten wordt intensief gewerkt aan attitudes als beslissingsvermogen, verantwoordelijkheidszin
en creatieve gerichtheid, relationele gerichtheid en zin voor samenwerking, flexibiliteit en organisatievermogen.
Tijdens de stages wordt van de studenten verwacht dat ze tonen dat ze al deze attitudes tot op zekere hoogte
beheersen. Dit wordt expliciet geëvalueerd tijdens de stage-evaluaties en -besprekingen.
De attitudes beslissingsvermogen en organisatievermogen, die de studenten moeten gebruiken wanneer ze zelf
op zoek gaan naar een stageplaats, vinden hier een bijzondere plaats.
De attitudes komen ook uitgebreid aan bod in het opleidingsonderdeel ‘metawerk en portfolio’, waar studenten
reflecteren over de attitudes en over de mate waarin ze deze al dan niet hebben verworven.
‘De beroepspraktijk stuurt’ is een van de belangrijkste pijlers van het 3E-curriculum van GROEP T. Dit betekent
dat lectoren en pedagogen van de lerarenopleiding regelmatig kijken naar de nieuwste ontwikkelingen
betreffende het denken over en het doen aan opvoeding en onderwijs en deze proberen te integreren in de
activiteiten die ze met de studenten ondernemen. Dit betekent ook dat de studenten zo vaak mogelijk naar de
beroepspraktijk worden gestuurd om te ondervinden wat het is om de job van onderwijsgevende uit te oefenen.
Doorheen de drie jaren van de opleiding wint de leerlijn ‘leerpraktijken’ aan belang en deze groei vindt zijn climax
in het ‘praktijksemester’. De invoering hiervan in september 2004 werd aangegrepen om de derdejaars de kans te
geven ruimere praktijkervaring op te doen tijdens de opleiding. De studenten krijgen tijdens het praktijksemester
de kans om gedurende een langere periode (al dan niet zelfstandig) stage te lopen. Hierbij krijgen ze heel wat
vrijheid om dit praktijksemester zelf vorm te geven, maar tegelijkertijd krijgen ze ook de verantwoordelijkheid om
de keuzes die ze maken, te verantwoorden op basis van de eigen leerbehoeftes. Tijdens het praktijksemester
krijgen de studenten de kans om deel te nemen aan een zelfstandige stage in het buitenland.
De zelfstandige buitenlandse stage kan als een belangrijke vorm van maatschappelijke dienstverlening worden
beschouwd. Verscheidene laatstejaarsstudenten trekken tijdens het praktijksemester naar arme gebieden of
ontwikkelingslanden om daar hun steentje bij te dragen aan de opbouw/ontwikkeling van lokale onderwijsinitiatieven.
Niet alle afgestudeerden van de lerarenopleiding kiezen voor het lerarenberoep. Daarom krijgen de studenten
tijdens het praktijksemester de kans om een alternatieve stage te lopen. Het doel is zowel voor de studenten als
voor het maatschappelijke veld relevant. Voor de studenten is de doelstelling tweeledig. Er is de
‘horizonverruiming’: door de alternatieve stage krijgen de studenten de kans om de ogen te openen voor andere
werksituaties en -omgevingen. Ze verkennen een bredere arbeidsmarkt waarop ze als startbekwame leerkrachten
kunnen terechtkomen. Anderzijds profiteert ook het maatschappelijke veld van deze alternatieve stages.
Studenten lopen stages in scholen voor bijzonder onderwijs, in methode- en in ziekenhuisscholen, maar zijn ook
actief in bibliotheken, musea, jeugdinstellingen, organisaties als Greenpeace of Oxfam, centra voor
leerlingbegeleiding, in de gehandicaptensector enzovoort. De derdejaarsstudenten BcLSO doen in de loop van
september een administratieve stage als onderdeel van de stage in het eerste semester. De stage heeft een
dubbel doel: enerzijds biedt ze de studenten de kans om kennis te maken met het administratieve aspect van de
schoolwerking, anderzijds is ze een dienstverlening aan de stagescholen. De studenten kunnen worden
ingeschakeld om de drukke startperiode van het nieuwe schooljaar te helpen overbruggen.
Toekomstige leraren Nederlands krijgen in het eerste en tweede jaar van de opleiding een introductie Nederlands
als tweede taal (NT2). Derdejaars kunnen een volledig pakket NT2 in hun curriculum opnemen. GROEP T komt
hiermee tegemoet aan de groeiende vraag naar competente leraren Nederlands voor anderstaligen. Wie voor dit
pakket kiest, kan professioneel aan de slag in concentratiescholen, onthaalklassen, centra voor volwassenenonderwijs,
maar ook in tal van beroepsopleidingen die NT2- trajecten aanbieden.
GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven heeft zich ook geëngageerd tot het uitvoeren van een aantal
onderzoeken in het kader van de zogenoemde PWO-gelden (projectmatig wetenschappelijk onderzoek).
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 195

De commissie heeft vastgesteld dat het programma geconcretiseerd is rond een aantal principes die passen in de
Engineering, Educating & Enterprising-visie van de Hogeschool, waarbij wordt gekozen voor drie ‘leerlijnen’. De
leerlijn ‘bronnen en trainingen’ omvat vooral de kennisontwikkeling. In de leerlijn ‘metawerk en portfolio’ wordt
aandacht besteed aan coaching, zelfreflectie, zelfevaluatie en (autonoom) bijsturen van de student. De leerlijn
‘leerpraktijken’ omvat stageactiviteiten en projectwerk, en gebeurt in de gemeenschappelijke stam.
In elk opleidingsonderdeel ontdekte de commissie ruime aandacht voor het concreet realiseren van de algemene,
de vakspecifieke en de beroepsspecifieke competenties.
Volgens de commissie maken de gehanteerde werkvormen de realisatie van de vooropgestelde competenties
mogelijk. Uit het onderzoek van de documenten blijkt dat de handboeken en cursussen inhoudelijk sterk
onderbouwd zijn en dat de evaluatievragen van een degelijk niveau getuigen.
Uit de gesprekken blijkt dat de opleiding in interactie staat met het werkveld. De contacten zijn jaarlijks en vooral
informeel tijdens stages. De commissie stelt vast dat de oprichting van een resonantieraad de samenwerking
meer kan formaliseren.
De commissie oordeelt dat de stages gradueel zijn opgebouwd. Ze evolueren van microteaching naar echte
doestages, waarin alle aspecten van het beroep worden ingeoefend. Door alternatieve stages is er
maatschappelijke dienstverlening. Sterk onderbouwde internationale stages verzekeren de aansluiting bij recente
internationale ontwikkelingen. Volgens de commissie leidt het ruime aanbod aan alternatieven tot een winwinsituatie
voor de opleiding en de betrokken actoren uit het stageveld.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de contacten met het werkveld te formaliseren. De oprichting van een resonantieraad
kan hiertoe bijdragen.
Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
GROEP T garandeert de samenhang van het programma door de competentiematrix en het raamwerk met de
drie leerlijnen. Vanuit de op de basiscompetenties gebaseerde doelstellingen die in de competentiematrix worden
geëxpliciteerd voor de studenten van het eerste, het tweede en het derde jaar, krijgen de verschillende leerlijnen
en de tot de leerlijnen behorende opleidingsonderdelen vorm en inhoud. Bij de vormgeving van het programma
wordt uitgegaan van het idee dat de principes van het 3E-curriculum vanaf het eerste jaar een plaats moeten
krijgen in de lerarenopleiding. Vanaf de eerste dag van het academiejaar worden de studenten vertrouwd
gemaakt met een nieuwe en meer zelfstandige manier van werken en studeren. Een voorbeeld hiervan is het feit
dat de opleiding start met twee projectweken.
De verhouding van het aandeel van de verschillende leerlijnen in de opleiding kent een evolutie. Naarmate de
opleiding vordert, neemt het aandeel van de bronnen en trainingen af om meer plaats te maken voor stages en
portfolio. Naarmate portfolio en stages in het curriculum toenemen, stijgt ook de verantwoordelijkheid van de
student voor zijn leerproces en groei naar startbekwaamheid. Binnen de ‘leerlijnen’ is er ook aandacht voor de
196 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

‘groeilijnen’ van de student. Deze groei naar meer zelfstandigheid en meer verantwoordelijkheid vindt een climax
in het ‘praktijksemester’ dat de student zelf vormgeeft op basis van de eigen voorkeuren en leerbehoeftes en de
afsluitende IBM (Integratieve Beoordelingsmomenten), waarop de student bewijst dat hij startbekwaam is.
Over de horizontale coherentie wordt gewaakt door de opgestelde competentiematrix en het raamwerk met de
drie leerlijnen. Zoals het raamwerk aangeeft, staat het eerste jaar in het teken van ‘oriëntering en introductie’,
worden de kennis, vaardigheden en attitudes in het tweede jaar ‘verdiept’ en is er in het derde jaar plaats voor
‘verbreding’ van de verworven competenties.
Het eerste jaar start meteen met het project ‘Kom(pas) in de klas’. Doel van het project is studenten te leren
kijken doorheen ‘de bril van de leraar’, een soort kompas waarmee ze richting kunnen vinden in hun nieuwe rol
‘aan de andere kant van de lessenaar’. Studenten leren doorheen deze bril kijken door het maken van een
leerlingenportret, een klasportret, een schoolportret en een leraarportret. Alles staat in het teken van het
kennismaken met hun nieuwe (toekomstige) rol als leraar. Het studiementoraat (metawerk en portfolio) zorgt voor
een nabije begeleiding van de groepsprocessen tijdens het projectwerk. De studenten maken tijdens deze
sessies ook kennis met de hogeschool en leren reflecteren over hun eigen ontwikkeling, over de eigen
subjectieve onderwijstheorie en het professionele zelfbegrip. Ook de bronnen en trainingen staan in het teken van
de inleiding in het werkveld, zowel wat betreft de vakinhouden als wat betreft de (vak)didactische vaardigheden
die worden aangeleerd.
Bij de stages wordt geopteerd voor een geleidelijke opbouw. In eerste instantie worden de stageopdrachten
beperkt tot het observeren van lessen in het eigen vakgebied aan de hand van geselecteerde
observatieopdrachten die door de vaklectoren worden opgesteld. Pas daarna volbrengen de studenten een echte
‘doestage’, waarvan zowel de duur als de inhoud beperkt is.
Het tweede jaar is het jaar van de ‘verdieping’. In het project van het eerste semester wordt ingegaan op de
‘didactische evaluatie’. Het tweede project handelt over een aantal centrale (ped)agogische thema’s als
intercultureel onderwijs, pesten, milieuzorg op school enzovoort. De stages worden uitgebreid en er worden
hogere eisen gesteld aan de studenten. Tijdens de bronnen en trainingen worden de leerinhouden uitgediept en
de verworven (vak)didactische vaardigheden verder verfijnd. In ‘metawerk en portfolio’ wordt van de studenten
gevraagd dat ze door middel van een kritische zelfanalyse een gefundeerde sterkte-zwakteanalyse kunnen
maken van zichzelf als toekomstig leraar.
In het derde jaar wordt er plaatsgemaakt voor ‘verbreding’. Van de studenten wordt verwacht dat ze de verworven
competenties op verschillende gebieden kunnen inzetten. Deze verbreding wordt voornamelijk nagestreefd
tijdens het praktijksemester en het project ‘De.wereld@groept.be’, waarbij de studenten in een authentieke (soms
internationale) context hun competenties moeten bewijzen. De coherentie tussen leerlijnen en opleidingsonderdelen
van elk opleidingsjaar wordt bewaakt door middel van het overleg tussen en binnen de verschillende
werkgroepen en platformen. Het voorgaande toont aan dat de interne samenhang en de geleidelijke opbouw van
het programma worden gegarandeerd door het raamwerk met de drie leerlijnen en de recent opgestelde
competentiematrix.
De student volgt een consistent en gevarieerd programma, waarin hij zelf de nodige accenten kan leggen.
De studenten maken een keuze tussen rooms-katholieke godsdienst en niet-confessionele zedenleer. Voor het
vak godsdienst kunnen ze vanaf het tweede jaar kiezen uit de volgende mogelijkheden:
1. Ze volgen tijdens het tweede en derde jaar de basiscursus (drie studiepunten per jaar).
2. Ze volgen tijdens het tweede en derde jaar de uitgebreide cursus godsdienst (zes studiepunten per jaar).
Deze uitgebreide cursus bereidt de studenten voor op het ambt van godsdienstleraar. Ze moeten na hun
opleiding aan GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven wel nog een bijkomende opleiding volgen.
Studenten die als onderwijsvak Nederlands volgen, krijgen gedurende het eerste en tweede jaar Nederlands als
tweede taal’ (NT2); en Nederlands + NT2: 2 uur Nederlands, 3 uur Nederlands als tweede taal.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 197

In de opleiding Nederlands + Nederlands als tweede taal van het derde jaar wordt het NT2-onderwijsdomein
verder ontgonnen. Daarbij staat vooral een verbreding van het perspectief voorop. De opleiding concentreert zich
niet meer alleen op het NT2-onderwijs aan anderstalige hoogopgeleide volwassenen, maar probeert het hele veld
te bestrijken. Studenten maken kennis met beleidsbeslissingen van overheidswege en met de talrijke actoren in
het NT2-veld. Aan bod komen: NT2 in CVO’s, in CBE’s, in OKAN-klassen en in VDAB-trajecten, en ook NT2 voor
neveninstomers. Er wordt dieper ingegaan op de taakgerichte aanpak in het cursus- en testaanbod van het
Steunpunt NT2. Ten slotte wordt het NT2-multimedialandschap geëxploreerd. Tijdens een NT2-stage verdiepen
de studenten zich verder in een NT2-domein naar keuze.
Alle tweede- en derdejaarsstudenten BcLSO-TA en BcLSO-WE kiezen één vak als uitdieping.
Voor het vak dat de student uitdiept, krijgt hij bijkomende lesbevoegdheid in de tweede graad (het derde en vierde
jaar) van het secundair onderwijs en het volledige beroepsonderwijs. Studenten uit de richting BcLSO-TA kunnen
een van de beide talen of een vak uit de derde reeks uitdiepen: aardrijkskunde, economie, geschiedenis,
informatica en niet-confessionele zedenleer. Studenten uit de richting BcLSO-WE kunnen een bepaalde
wetenschap verder uitdiepen, of een vak uit de derde reeks: aardrijkskunde, biologie, economie, geschiedenis,
informatica en niet-confessionele zedenleer. Er wordt (voorlopig) geen uitdieping georganiseerd voor PAV
(Project Algemene Vakken) en technologische opvoeding.
De commissie heeft vastgesteld dat de samenhang van het programma gegarandeerd wordt door de
competentiematrix en de drie leerlijnen. Ze stelde zowel horizontale als verticale coherentie vast.
Tijdens de opleiding neemt het aandeel van bronnen en trainingen gradueel af. Het aandeel van zelfstandig werk
met stage en portfolio neemt gestaag toe. De verantwoordelijkheid van de student in zijn groei naar
startbekwaamheid wordt groter. Een praktijksemester sluit de opleiding af. Hieraan geeft de student zelf vorm op
basis van eigen voorkeuren en leerbehoeften. In de IBM bewijzen de studenten ten slotte hun startbekwaamheid.
De commissie ervaart dat de studenten een aantal keuzeopleidingsonderdelen hebben: rooms-katholieke
godsdienst of niet-confessionele zedenleer, Nederlands en Nederlands als tweede taal. Het tweede en derde jaar
BcLSO talen en wetenschappen kunnen daarenboven kiezen voor uitdieping van een vak, waardoor ze hiervoor
lesbevoegdheid krijgen in de tweede graad secundair onderwijs en het volledige bso. De commissie stelde vast
dat er mogelijkheid is tot flexibele leertrajecten, mits aanvraag van de student, maar de commissie is van mening
dat hierin kan nog meer structuur kan worden aangebracht.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om flexibele leertrajecten op te nemen in het aanbod aan de studenten.
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
198 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft vastgesteld dat de studieomvang van de opleiding aansluit bij de norm van 60 studiepunten
per jaar, wat zou resulteren in een studiebelasting van 1.700 uren op jaarbasis.
De commissie is tot de vaststelling gekomen dat er pas vanaf het academiejaar 2005-2006 een studietijdmeting
aan de hand van een Kronos-meting is voorzien, zodat vorige inschattingen van de relatie tussen de begrote en
de reële studietijd enkel gebaseerd waren op metingen via de vakevaluatie en het studiementoraat. Kronos is
ontwikkeld in het kader van het OOF-project 2004 ‘Werkbare indicatoren voor relevante kwaliteitsaspecten’ door
de verschillende associatiepartners. Het systeem is voor alle associatiepartners beschikbaar, levert vergelijkbare
studietijdgegevens, maakt elektronische invoer, automatische verwerking en rapportering mogelijk, en de
invoermodules zijn aangepast aan flexibilisering. Het Kronos-systeem is een webapplicatie voor het invoeren,
beheren, analyseren en rapporteren van studietijdgegevens. Bij studietijdmetingen met Kronos is er een
samenwerking tussen een centrale beheerder voor de databank en een onderzoeker (lokale administrator) per
opleiding.
De Kronos-studietijdmeting die vorig jaar werd gestart, leverde weinig respons, zodat niet echt goede conclusies
konden worden getrokken. Om een grotere groep studenten te kunnen bereiken, worden de elke week
opgevraagde elementen elektronisch behandeld. De commissie heeft ervaren dat een evenwichtige verdeling van
de studietijd per studierichting sterk wisselt; voor PO blijkt die in orde, voor LO is er meer belasting door de
combinatie van vermoeidheid na fysieke inspanningen en het moeten werken aan taken, projecten enzovoort. Uit
de gesprekken blijkt dat voor een optimale studeerbaarheid de module ‘formule’ in het eerste jaar als licht
overdonderend wordt ervaren.
Om de studeerbaarheid te bevorderen, besteedt de opleiding veel aandacht aan een grondige planning en timing.
Voor PO blijkt daarnaast het overvloedige aanbod van materialen een sterktepunt, maar volgens de commissie
blijken de meeste andere opleidingen te kampen met een tekort aan didactische leermiddelen voor de studenten.
Voor alle opleidingen wordt door de opleiding een gradueel opgebouwde maximale zelfstandigheid
vooropgesteld, wat de overstap naar de werkvloer moet vergemakkelijken.
De commissie heeft gezien dat doorheen de opleiding het aandeel van de leerlijn ‘bronnen en trainingen’ afneemt
ten voordele van de leerlijn ‘leerpraktijken’, waarin het opleidingsonderdeel stage steeds meer studiepunten krijgt
toebedeeld. Van het eerste tot het derde jaar evolueert ‘bronnen en trainingen’ van 41 over 37 naar 22
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 199

studiepunten. ‘Leerpraktijken’ gaat van 16 over 20 tot 33 studiepunten. Metawerk ziet een evolutie van 3 over 3
tot 6 studiepunten in het derde jaar.
Uit de gesprekken heeft de commissie een aantal studiebevorderende factoren kunnen distilleren: de open en
losse sfeer en de begeleiding van de studenten. Het studiementoraat blijkt een sterke studiebevorderende factor;
enkel in het derde jaar wordt het als lastig ervaren in combinatie met de vele stages. Het gehanteerde
studiebegeleidingsysteem wordt als volgt door het werkveld geëvalueerd:
- Sterkte punten: vlot aanspreekpunt voor eerstejaars; koppeling naar portfolio; het creëren van een veilige
leeromgeving; dezelfde studiementor voor tweede -en derdejaarsstudenten;
- Zwakke punten: het arbeidsintensieve karakter; misbruik door veeleisende of profiterende studenten,
bijvoorbeeld wat flexibele trajecten betreft.
Als belemmerende studiefactoren vermelden de studenten tijdens de gesprekken: de vele nevenactiviteiten bij
LO; het studentenleven; het moeizaam omgaan met zelfstandigheid; de timing voor projecten; eventuele
persoonlijke problemen; het eventueel combineren met een job of topsport; het combineren van praktijk en
studeren.
De commissie onderstreept dat het structureel inbedden van de studielastmeting nog een prioritair werkpunt blijft.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft vastgesteld dat de afstemming tussen vorm en inhoud tussen competentiematrix en leerlijnen
wordt gerealiseerd. De drie leerlijnen garanderen een gevarieerd aanbod aan werkvormen.
Als werkvormen worden hoor- en werkcolleges, groepswerk, projectwerk, reflectie in metawerk, portfolio,
zelfstudie, excursies, practica en stages gehanteerd. Ze worden gegarandeerd door de opdeling van het
programma in de drie leerlijnen. Alle werkvormen staan in functie van het verwerven van de basiscompetenties.
Vooral door metawerk en portfolio wordt een belangrijke doelstelling – de student opleiden tot meer
zelfstandigheid – nagestreefd.
Voorts stelde de commissie vast dat de overgang van de leerling uit het secundair onderwijs naar deze grotere
zelfstandigheid en verantwoordelijkheid wordt vergemakkelijkt door de begeleiding door studiementoren, die
gerekruteerd zijn uit alumni die recent zijn afgestudeerd. Door deze praktijklectoren geregeld te vervangen, blijft
de begeleiding aangepast aan de actuele studiecontext.
200 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

De commissie is van mening dat de vele internationale contacten en stages, de samenwerking met buiten- en
binnenlandse instellingen voor de uitwerking van het curriculum borg staan voor de aandacht voor recente
onderwijsontwikkelingen.
De commissie beoordeelt het cursusmateriaal als gedegen. Bovendien zijn er binnen de diverse
programmaonderdelen talrijke actieve werkvormen. Bij de portfolio wordt in belangrijke mate een beroep gedaan
op de zelfstandigheid van de studenten. Voor het uitwerken van het porfolio ontvangen de studenten duidelijke
richtlijnen.
De commissie heeft geconstateerd dat het departement een inspanning doet om zijn onderwijsmiddelen te
renoveren en aan te passen aan de noden. Het verhogen van dit aanbod naar de studenten kan de kwaliteit van
de opleiding ten goede komen.
Door de samenwerking met de K.U.Leuven krijgen de studenten toegang tot de Centrale Universitaire
Bibliotheek.
Daarnaast worden naslagwerken en handboeken voor het secundair onderwijs vaak door lectoren zelf ter
beschikking gesteld van en uitgeleend aan de studenten. De commissie acht een uitbreiding van het aanbod
hiervan in de departementale bibliotheek wenselijk.
Er zijn voldoende pc’s ter beschikking voor de studenten. De practica voor wetenschappen gaan door in de erg
goed uitgeruste lokalen van GROEP T op de campus Vesalius.
De studenten worden zelf in de gelegenheid gesteld stageplaatsen te benaderen. Hierbij wordt van hen een
actieve houding verwacht. Het zoeken van stageplaatsen gebeurt door sollicitatiegesprekken van de student met
de stagescholen. In de gesprekken met studenten geven ze duidelijk aan dat er in belangrijke mate een beroep
wordt gedaan op hun zelfstandigheid, maar dat ze voldoende sturing ontvangen. In het stagevademecum worden
opzet en organisatie van de stages beschreven. Het vademecum is erg volledig en ziet er helder uit. Studenten
en docenten bevestigen dit in de gesprekken met de Visitatiecommissie. Er wordt onderscheid gemaakt tussen
verschillende soorten stages, en deze hebben elk eigen doelstellingen.
Aanbevelingen ter verbetering:
Om het concept beter te kunnen realiseren en verschillende werkvormen mogelijk te maken, adviseert de
commissie om de didactische bibliotheek uit te breiden.
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft vastgesteld dat er diverse evaluatievormen zijn die verschillen naargelang van de
werkvormen. Evaluatievormen variëren van mondelinge voordrachten, schriftelijke presentaties tot werkstukken
en diverse soorten toetsen (open en gesloten vragen). Het doel van de evaluatie is nagaan of de student als
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 201

toekomstige leraar over de vereiste competenties beschikt voor de latere beroepspraktijk. De beoordeling is
bijgevolg niet alleen gebaseerd op de reproductie van kennis en vaardigheden, maar ook op een globale
appreciatie waarbij het kennen en kunnen worden afgemeten tegen de vereisten van de beroepspraktijk zoals
gespecificeerd in de basiscompetenties.
Tijdens IBM (Integratieve Beoordelingsmomenten) bewijst de student dat hij werkelijk competent is om naar het
volgende jaar over te gaan, respectievelijk als startbekwame leraar af te studeren. Tijdens het bezoek van de
visitatiecommissies zijn de IBM’s toegelicht; deze zien er gedegen uit.
De evaluatie van projecten is tweeledig. Er wordt een groepsproduct geëvalueerd en studenten worden
individueel beoordeeld op basis van de inbreng in de groep. Peer-assessment is hierbij belangrijk; de studenten
wordt geleerd hoe ze elkaar moeten beoordelen. Docenten gaven in de gesprekken aan dat de peer-assessment
kritisch verloopt en ‘meeliften’ duidelijk ter sprake wordt gebracht.
Sinds het academiejaar 2004-2005 worden de examens semestrieel georganiseerd. Ze vinden plaats in
vastgestelde examenperiodes. De onderwijsregeling en het examenreglement zijn online en op papier
beschikbaar voor de studenten. In de gesprekken met de commissie geven de studenten aan dat ze tevreden zijn
over de informatievoorziening.
De commissie heeft vastgesteld dat het aandeel van schriftelijke examens in de eerste jaren hoger is, omwille van
de grotere groepen waaraan wordt gedoceerd. Bij het opstellen van de examens wordt gestreefd naar een goede
verhouding tussen kennis- en inzichtvragen. In de eerste twee jaren is het aandeel van de reproductievragen vrij
aanzienlijk. Dit lijkt de commissie logisch, gezien het feit dat een van de belangrijkste doelstellingen van de eerste
opleidingsjaren is dat de studenten een goede kennisbasis opbouwen en over voldoende parate kennis moeten
beschikken om als inhoudelijk expert voor de klas te kunnen staan. Uiteraard wordt hen ook gevraagd om de
verzamelde kennis op een inzichtelijke wijze te kunnen hanteren. Hoe verder de opleiding vordert, hoe groter het
aandeel wordt van de mondelinge examens en de openboekexamens. De nadruk ligt hier minder op reproductie
en meer op persoonlijke verwerking en inzicht.
Criteria voor slagen zijn duidelijk vastgelegd. De studenten melden in de gesprekken dat ze altijd bij de docenten
terechtkunnen om een toelichting te vragen bij een bepaald cijfer. De studenten hebben in het eerste jaar de
gelegenheid om vrijwillig mee te doen aan een proefexamen. Deze proefexamens zijn representatief voor de
examens. Deze mogelijkheid wordt door studenten erg gewaardeerd.
De commissie heeft vastgesteld dat een lector verantwoordelijk is voor de inhoud van de toets binnen zijn eigen
vakgebied. Indien bij een vakgebeid meer docenten betrokken zijn, wordt de toets aan collega’s ter beoordeling
voorgelegd. Hiervoor zijn geen vaste regels geformuleerd. Kwaliteitscontrole op toetsen is informeel.
Indien de studenten problemen ervaren met de toetsafnames, hebben ze de mogelijkheid om de Ombudsdienst in
te schakelen. Deze vervult dan een bemiddelende rol tussen student en docent. Eventuele problemen worden
constructief opgelost. Over de examenresultaten behaald in de eerste examenperiode wordt pas beraadslaagd
aan het einde van de tweede en eventueel derde examenperiode. In buitengewone situaties kan de decaan
beslissen om van deze regeling af te wijken.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat de stages een belangrijke plaats innemen binnen de opleiding en dat
ze globaal positief worden geëvalueerd door de diverse betrokkenen. Na elke stageperiode volgt een formatieve
evaluatie door de Stagecommissie (de betrokken vaklectoren en pedagogen), gevolgd door persoonlijke feedback
aan de studenten. Tijdens dit feedbackmoment ondertekent de student het syntheseformulier. Na de laatste stage
van een academiejaar volgt een summatieve evaluatie. De eindbeoordeling van de Stagecommissie wordt
vertaald in een punt op 20. Er is een interne beroepsprocedure ontwikkeld die het studenten mogelijk maakt om
beroep aan te tekenen tegen de beslissing van de Stagecommissie.
De studenten van GROEP T maken geen eindwerk. Dit is sinds 2003-2004 vervangen door ‘metawerk en
portfolio’. De portfolio wordt elk jaar gemaakt. Aan het einde van jaar drie moeten de studenten in portfolio
aantonen dat ze startbekwame leraars zijn. Daarbij spelen ze zelf ook een rol bij de beoordeling van portfolio’s.
202 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

In het geval van betwisting kunnen de studenten terugvallen op een interne beroepsprocedure. Elk verzoek wordt
aanvaard om onderzocht te worden door een commissie die bestaat uit een decaan, één docent die niet tot de
opleiding behoort en twee externe leden. Deze commissie bekijkt alle formulieren, schrijft een gemotiveerd
verslag en beslist over de ontvankelijkheid. Daarna komt ze samen met twee externen om alles te herbekijken en
een uiteindelijke beslissing te nemen. Intern beroep is achteraf nog mogelijk.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de kwaliteitscontrole op toetsen te formaliseren.
Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 203

Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft kunnen vaststellen dat de instroombeschrijving gebaseerd is op drie parameters: 1)
vooropleiding (merendeel uit tso of bso bij de generatiestudenten), 2) gender (2 op de 3 zijn vrouwelijke
studenten, maar er zijn wel grote verschillen per opleiding: er zijn bijvoorbeeld meer mannelijke studenten in de
opleiding BcLSO), 3) geografische herkomst (voornamelijk uit Vlaams-Brabant). De commissie vond nauwelijks
studenten van allochtone afkomst. Dit heeft tot gevolg dat er voor deze groep geen speciaal beleid werd
ontwikkeld. Eén derde van de instroom komt van niet-generatiestudenten die een lerarenopleiding als tweede tot
derde keuze zien.
Voor het karakteriseren van de studenteninstroom in de lerarenopleiding opteert de opleiding om een
onderscheid te maken tussen twee groepen instromers: generatiestudenten (de studenten die na het secundair
onderwijs onmiddellijk doorstromen naar de lerarenopleiding van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven)
en de volledige instroom (alle studenten in het eerste jaar van de lerarenopleiding, ook diegenen die eerst een
studie hebben aangevat aan een andere instelling voor hoger onderwijs, of de studenten die het vorige jaar geen
studie hebben gevolgd).
In het eerste jaar van de lerarenopleiding stroomden tijdens het academiejaar 2004-2005 232 generatiestudenten
in.
Het grootste deel van de instromende generatiestudenten behaalde het diploma secundair onderwijs in het tso
(52 procent). Daarnaast kwamen 25 procent uit het aso en 18 procent uit het bso. Slechts 3 procent van de
studenten kwamen uit het kso. Het is niet verrassend dat deze studenten vooral kiezen voor de opleiding BcLSO-
PO. Drie instromende studenten hadden een diploma secundair onderwijs behaald via het volwassenenonderwijs.
In het eerste jaar van de lerarenopleiding stroomden tijdens het academiejaar 2004-2005 in totaal 369 studenten
in.
244 studenten (66 procent) kwamen rechtstreeks uit het secundair onderwijs. Dit betekent dat voor 1 op de 3
instromende studenten de lerarenopleiding een tweede (en soms derde) keuze was. Zeventien procent van deze
studenten volgde eerst een opleiding hoger onderwijs van één cyclus, 4 procent een opleiding hoger onderwijs
van twee cycli, en 11 procent volgde een universitaire opleiding vooraleer naar GROEP T te komen.
Ongeveer twee op de drie studenten (62 procent) van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven zijn vrouwen.
Gezien de vervrouwelijking van het lerarenberoep is dit niet verwonderlijk. Opvallend is dat de richtingen BcLK en
BcLL verantwoordelijk zijn voor deze verhouding, en dat de richting BcLSO zelfs meer mannelijke dan vrouwelijke
studenten telt. Dit kan volgens de commissie verklaard worden door het feit dat GROEP T Pedagogische
Hogeschool Leuven enkele typisch mannelijke ‘regentaatsopleidingen’ aanbiedt, zoals BcLSOLO, BcLSO-BT en
BcLSO-EM.
204 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

De commissie heeft geconstateerd dat het programma dat wordt aangeboden in het eerste jaar van de
lerarenopleiding, uitgaat van de bagage die de studenten zouden moeten verworven hebben op het einde van het
secundair onderwijs. Aangezien hierbij grote verschillen aan de oppervlakte kwamen, heeft de opleiding voor een
aantal vakken pretests voorzien bij het begin van het academiejaar, met het oog op een betere afstemming.
Op het vlak van de beheersing van het Nederlands zag de opleiding zich genoodzaakt om een gedifferentieerde
aanpak te voorzien, gesteund op de resultaten van taaltests die worden afgenomen bij het begin van het
academiejaar.
Voor het omgaan met ICT richt de opleiding bijzondere sessies – op vrijblijvende basis – in om de noodzakelijke
vaardigheden te kunnen ontwikkelen, zoals het gebruik van tekstverwerker, rekenblad en elektronische
presentaties.
Voor studenten uit het bso worden geregeld speciale sessies ingericht rond ‘leren leren’.
De commissie stelde recente initiatieven vast om de opleiding nauwer te laten aansluiten bij de vooropleiding.
Deze omvatten de intredeweek voor studenten van het eerste jaar voor kennismaking met de school en haar
werking; het uitbouwen en professionaliseren van het studiementoraat; en het organiseren van facultatieve
proefexamens voor het eerste jaar, gekoppeld aan feedback.
Toch dringt de commissie aan op een meer geformaliseerde, structurele aanpak van de aansluiting tussen het
secundair en hoger onderwijs, met betrekking tot voorbereidings- en schakelprogramma’s.
De commissie heeft geconstateerd dat flexibele leertrajecten zijn voorzien voor studenten die in welomschreven
categorieën onder te brengen zijn:
- - in het geval van studieachterstand of uitzonderlijke persoonlijke omstandigheden;
- - voor werkstudenten;
- - voor studenten die twee voltijdse programma’s combineren;
- - voor studenten met bijzondere studiecapaciteiten;
- - voor kunstenaars en topsporters.
Vrijstellingen kunnen worden verleend aan studenten die al een diploma hoger onderwijs behaalden; de docenten
beslissen in samenspraak voor welke vakken dit kan gebeuren.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat de hogeschool zich voorlopig beperkt tot een EVK-beleid en dat ze
van oordeel is dat de integratie van EVC’s vanuit de associatie zou moeten worden gestuurd, omwille van het
arbeidsintensieve karakter. Hierbij wordt verwacht dat de associatie over een tweetal jaren een procedure zou
opstarten.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om een intern EVC-beleid te ontwerpen.
De commissie dringt aan op een meer geformaliseerde, structurele aanpak van de aansluiting tussen het
secundair en hoger onderwijs.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 205

Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: goed
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: voldoende
facet 2.3, samenhang van het programma:
voldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
goed
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het programma een adequate transformatie is van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en de
domeinspecifieke eisen;
- de curriculaire vertaling van de eindkwalificatie van een goed niveau is;
- de opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang;
- de afstemming tussen vormgeving en inhoud voldoende is;
- de beoordeling en de toetsing in de opleiding voldoende is;
- de toelatingsvoorwaarden goed en duidelijk zijn en in lijn met de decretale voorwaarden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
206 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Na de overname van de Provinciale Normaalschool Leuven (PNL) door GROEP T in 1995, vond binnen GROEP
T Pedagogische Hogeschool Leuven een ingrijpende onderwijsinnovatie plaats, waarbij resoluut werd gekozen
voor een lerarenopleiding vanuit ‘competentiegericht werken en leren’. Een dergelijke innovatie, die een duidelijke
weerslag heeft gekregen in een vernieuwd curriculum, vereist een aangepast personeelsbeleid, waarbij
initiatieven worden ontwikkeld om de betrokkenheid van het onderwijzend personeel te vergroten. Om dit te
realiseren heeft GROEP T twee belangrijke maatregelen genomen op het vlak van het personeelsbeleid. De
commissie heeft vastgesteld dat twee doelstellingen het onderwijsbeleid bepalen: de docenten worden eigenaar
van de onderwijsvernieuwing, waarbij de hele groep ingeschakeld wordt en dat bij de nieuwe aanwervingen wordt
gepeild, niet alleen naar persoonlijke en didactische kwaliteiten, maar ook naar de bereidheid om mee te werken
aan de (vakoverschrijdende) onderwijsinnovaties. Dit zorgt voor een geëngageerde groep personeelsleden.
Niettemin heeft de commissie kunnen vaststellen dat de opleiding er zich van bewust is dat er op het vlak van het
personeelsbeleid nog belangrijke stappen moeten worden genomen. De initiatieven die tot nu toe genomen zijn
voor het bewaken van de kwaliteit van het lectorenteam waren voornamelijk gericht op het zoveel mogelijk
betrekken van de personeelsleden bij de vernieuwingen en het vergroten van hun betrokkenheid bij de
vernieuwing. In tweede instantie moet er een meer geïntegreerde kwaliteitszorg voor/van het onderwijzend
personeel worden ontwikkeld. De commissie ziet de inspanningen die momenteel worden geleverd voor de
aanwerving van een human resources & quality manager door GROEP T Leuven Hogeschool in dit licht. Het is
de bedoeling van GROEP T dat deze human resources & quality manager, in samenspraak met het college van
decanen van GROEP T, een geïntegreerd personeelsbeleid zal opzetten, dat beantwoordt aan de wensen van de
beleidsverantwoordelijken en van de personeelsleden.
De commissie heeft kennisgenomen van de geijkte selectieprocedure. Naast de drie decanen kunnen ook nog
een coördinator van een vakgroep of een al benoemde vaklector betrokken worden bij de aanwerving.
De commissie heeft geconstateerd dat het personeel een goede mix vertoond van hogeschool en universitair
afgestudeerden met het vereiste diploma en de vereiste pedagogische bekwaamheid. Hoewel er geen expliciet
GOK-beleid is, vertoont de docentenpopulatie een mooie diversiteit naar geslacht en leeftijd.
De commissie heeft een uitgeschreven reglementering aangetroffen voor aanstelling, benoeming en evaluatie,
conform de regelgeving. De evaluatiefrequentie voor benoemde docenten ligt wel vrij laag. Nieuwe collega's
worden frequenter opgevolgd en begeleid door een ervaren collega. Een docentenportfolio wordt stapsgewijs
ingevoerd en zou een permanente evaluatie mogelijk maken, maar staat nog in de startblokken en wordt niet door
alle personeelsleden gedragen. Vak- en stuurgroepen zorgen voor de nodige, noodzakelijke inspraak; de
vergaderingen gebeuren frequent.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 207

Om de diverse (onderwijs)taken evenwichtig onder het personeel te verdelen, heeft het beleid een
taakbelastingsysteem uitgewerkt. De taakbelasting geeft een overzicht van de opdrachten op jaarbasis. Er zijn
tijdens een academiejaar 'rustigere' en 'drukkere' weken, er zijn weken met lesopdracht en weken zonder
(bijvoorbeeld de opstart van het academiejaar en de blokperiodes), er zijn projectweken en stageweken en er is
een verschil tussen het eerste en tweede semester.
De taakbelasting is een model. Het is niet de exacte realiteit tot op één uur nauwkeurig. De uren van de
taakbelasting geven een indicatie van het aantal uren dat iemand verwacht wordt te presteren; ze zijn geen
formeel gegeven. Het is een hulpmiddel om een zicht te krijgen op de opdrachten binnen de hogeschool en om
de taken onder de collega’s gelijkmatig te verdelen. Bij het uitwerken van de taakbelasting wordt een zekere
soepelheid gehanteerd. Zo wordt ongeveer een vijfde van elke opdracht niet formeel gepland. Dit deel dient als
buffer voor allerhande onderwijsgerelateerde taken die moeilijk meetbaar of ‘planbaar’ zijn (contacten studenten
en collega’s, extra vergaderingen ...). De personeelsleden krijgen in tabelvorm een overzicht van hun
takenpakket.
De berekening van de totale taakbelasting gebeurt aan de hand van een aantal categorieën (soorten taken),
zoals lesopdracht, evaluatie, projecten, stagebegeleiding en specifieke opdrachten.
De commissie heeft gezien dat het beleid de taakbelasting probeert te verdelen volgens een vastgelegde en goed
uitgewerkte procedure. Ze wordt soepel toegepast, zodat de werkdruk weliswaar hoog maar draaglijk blijft.
De commissie heeft vastgesteld dat het nascholingsbeleid intern gebeurt, vooral voor innovaties en het
functioneren als docent; de vaknascholing moet door de docenten zelf worden ingevuld. De nascholing maakt
deel uit van de evaluatie en zal ook in de docentenportfolio belangrijk zijn. Ook voor het ATP is ruimte voorzien
voor nascholing. Deze wordt in de opdrachten van het personeel ingecalculeerd.
De commissie heeft vastgesteld dat het beleid erin geslaagd is om een gedreven en bekwame personeelsgroep
samen te brengen en te houden. Alle personeelsleden zijn in het bezit van het vereiste diploma. Elke vaklector is
een expert in zijn vakgebied en kan ‘modellen van expertgedrag’ tonen aan de aan hem toegewezen studenten.
De pedagogen en de studiementoren zijn onderlegd in het aanbieden van pedagogische begeleiding aan de
studenten en het uitdenken van vernieuwingen in de vakgroepen of vernieuwingsteams waar ze deel van
uitmaken.
Het enthousiasme dat uitgaat van het decanenteam is hierbij zeker een drijvende kracht. Deze worden door
studenten en het werkveld geapprecieerd. De nieuwe personeelsleden worden zo goed mogelijk opgevangen om
ze snel te laten integreren in het team. Vroeger werd een onthaalmap bezorgd met de nodige uitleg, maar nu is
gekozen voor een introductiemoment met de nieuwe personeelsleden, samen met de directie, decanen en
vertegenwoordigers van de personeelsadministratie en de ICT-afdeling. Voor personeelsleden die na de start van
het academiejaar in dienst komen, wordt door de personeelsadministratie samen met de decanen een individueel
introductiemoment voorzien. Elk nieuw personeelslid krijgt een ervaren collega toegewezen die als mentor het
eerste aanspreekpunt is om hem wegwijs te maken bij praktische vragen en/of problemen.
De commissie denkt dat de toekomstige humanresourcesmanager een mooie basis zal hebben om de verdere
vernieuwingen te realiseren.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
208 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De onderzoeksdeskundigheid situeert zich vooral in de medewerking aan de PWO-projecten (Projectmatig
Wetenschappelijk Onderzoek), door enkele personeelsleden die ervaring hebben met onderzoek.
Met het oog op het betrekken van het beroepenveld nodigen de lectoren geregeld experts uit de praktijk uit om
bepaalde thema’s toe te lichten aan de studenten.
De commissie heeft vastgesteld dat het aanwervingsbeleid ervoor zorgt dat een brede waaier van diploma's en
competenties aanwezig is. Gastdocenten worden frequent ingezet om speciale vaardigheden bij te brengen
tijdens de projectweken. Sommige projectweken worden door het werkveld toegeleverd, en dikwijls wordt er in
opdracht van een school of organisatie gewerkt, wat voor studenten en lectoren een meerwaarde betekent. Toch
meent de commissie dat de contacten met het werkveld nog meer kunnen worden geformaliseerd.
Door stagebegeleiding zijn alle lectoren in contact met het werkveld en gericht op de beroepspraktijk. Hierdoor
zijn er geregeld informele contacten tussen de stagementoren en het departement, wat de uitwisseling van
informatie en de onderwijsinbreng vanuit het werkveld mogelijk maakt.
De internationale contacten van het personeel worden gestimuleerd vanuit het beleid, maar de commissie meent
dat de docentenmobiliteit vrij beperkt is. Volgens de commissie vormen de specifieke Vlaamse onderwijscontext
en de extra taakbelasting, zowel op persoonlijk als professioneel vlak, een rem. De samenwerking met de
Educatieve Hogeschool Amsterdam kan volgens de commissie als een positief voorbeeld worden gesteld.
De commissie heeft vastgesteld dat de contacten met de erg nabije hogescholen in Vlaanderen eerder beperkt
zijn, hoewel er een aantal contacten zijn, zowel formeel als informeel. De commissie vindt dit jammer, want meer
samenwerking zou voor alle partijen inspirerend en werkbesparend kunnen zijn.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de contacten met het werkveld te formaliseren.
De commissie adviseert een meer concrete uitwisseling van didactische en assessmentmaterialen met andere
hogescholen.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 209

Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven heeft gekozen voor een zo groot mogelijke wisselwerking tussen
de verschillende afdelingen onderling. Deze bewuste keuze voor een spreiding van het personeel over de
verschillende
afdelingen (bijvoorbeeld bij de projecten) maakt het berekenen van de omvang van het personeelsbestand per
afdeling extra moeilijk.
De commissie heeft vastgesteld dat de omvang van het personeelsbestand binnen het wettelijk kader valt.
Het aantal studenten per lector bedraagt voor de afdeling BcLSO 11,41 en ligt hiermee het laagst voor het hele
departement, waarvoor de gemiddelde verhouding 12,99 is.
De commissie heeft gezien dat er relatief veel deeltijdse personeelsleden zijn, omdat verscheidene voltijdse
personeelsleden niet exclusief aan één opleiding worden toegewezen. Globaal genomen zijn 44 van de 57
lesgevers voltijds in dienst, en van de deeltijdse personeelsleden behoren 10 personen enkel tot de opleiding
BcLSO. Uit de gesprekken blijkt dat vrijwel alle deeltijdse personeelsleden bewust hebben gekozen voor een
deeltijdse opdracht.
Door het toenemend aantal studenten zijn de laatste jaren een aantal jongere personeelsleden aangeworven.
De commissie heeft vastgesteld dat de kwantiteit van het personeel binnen de wettelijke reglementering blijkt te
voldoen om alle taken te vervullen. Er is voldoende ATP aanwezig om de nodige ondersteuning aan het
onderwijsgebeuren te geven. De eigen expertise wordt aangevuld met voldoende colleges door gastdocenten.
Alle personeelsleden ouder dan 40 jaar zijn vastbenoemd. In de categorie 30-39 jaar is de helft tijdelijk en de
andere helft benoemd. Alle personeelsleden jonger dan 30 zijn tijdelijke personeelsleden.
Binnen de afdeling BcLSO is de helft van het personeel jonger dan 40 jaar, een derde is ouder dan 50 jaar en een
enkeling ouder dan 60 jaar. De leeftijdscategorie 40-49 jaar is iets minder vertegenwoordigd dan de andere
categorieën. De commissie heeft kunnen vaststellen dat de aanwezigheid van de groeiende groep jonge
personeelsleden de afdeling een fris en dynamisch elan blijkt te geven.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
210 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
goed
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over gekwalificeerd personeel en een personeelsbeleid voert dat recht doet aan het
goed functioneren in het onderwijsproces;
- het aantal lectoren met praktijkervaring relatief groot is te noemen;
- er aandacht is voor de pedagogische en didactische vorming van de onderwijsgevenden;
- de kwantiteit van het personeel en de leeftijdsopbouw meer aandacht verdienen, mee in het kader van de
geconstateerde werkdruk.
De Visitatiecommissie wil haar bijzondere appreciatie uitdrukken voor het enthousiasme en de grote
betrokkenheid van de medewerkers van deze opleiding en voor de geconstateerde teamgeest.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 211

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft vastgesteld dat GROEP T een aangepaste infrastructuur en dienstverlening wil aanbieden
met de bedoeling om de studenten alle faciliteiten te bieden die ze nodig hebben om hun studieloopbaan zo
comfortabel mogelijk te doorlopen. Het takenpakket ‘facilitair beheer’ wordt gerealiseerd in verschillende
afdelingen:
Gebouwen en Faciliteiten (overkoepelende planning en controle; beheer van de schoonmaakactiviteiten; de
centrale inkoop; de receptie en het onthaal; operationele veiligheid);
Financiën en Administratie;
ICT (ontwikkeling en opvolging van administratieve software en extranet; beheer, uitbating en onderhoud van alle
servers en pc’s; beheer van telefooncentrale en helpdesk);Studentenservices.
De activiteiten van de lerarenopleiding vinden plaats op twee campussen:
Campus Comenius: Tiensevest 60
Campus Vesalius: Vesaliusstraat 13
De campus Comenius is de hoofdzetel van de lerarenopleiding (GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven),
de campus Vesalius is de thuisbasis van de ingenieursopleiding (GROEP T Leuven Engineering School).
Daarnaast bevinden zich op de campus Vesalius ook de Centrale Diensten voor Facilitair Beheer.
De campus Comenius werd in 1995 overgenomen van de provincie Vlaams-Brabant. Omwille van tekortkomingen
ten gevolge van de structuur en de ouderdom van het gebouw, en om tegemoet te kunnen komen aan de snelle
expansie van de studentenaantallen, zijn er in de loop van de voorbije jaren heel wat verbeterings- en
verfraaiingswerken uitgevoerd. De commissie heeft kunnen vaststellen dat er een concreet beleidsplan bestaat
voor de aanpassing van de infrastructuur in de campus Comenius en heeft de concrete verbeteringen gezien. Ze
heeft geconstateerd dat een codecaan de planning coördineert en bewaakt. Een nieuwbouw wordt in de toekomst
voorzien, maar is voorlopig nog weinig concreet. Waar noodzakelijk wordt er uitgeweken naar de campus
Vesalius, waar goed uitgeruste laboratoria en practicumruimten voorhanden zijn.
In verband met de onderwijsruimtes heeft de commissie het volgende vastgesteld:
De werkruimten voor PO zijn ruim, en zorgen voor een artistieke en creatieve sfeer. Hoewel oud beantwoorden
ze aan hun doel. Er is een gymzaal voor de BcLSO-LO. Voor andere sportaccommodatie moet worden
uitgeweken.
Andere vaklokalen zijn aanwezig, maar missen dikwijls de uitstraling van het vak; volgens de commissie is dit
geen voorbeeld voor het enthousiasme van gedreven lesgevers in spe. Het atrium is een ontmoetingsplaats voor
studenten en wordt druk gebruikt; een echt studielandschap waar zelfstandig of in kleine groepen kan worden
gewerkt, ontbreekt. Dit is een gemis dat hopelijk in de toekomst in een nieuwbouw kan worden gerealiseerd.
212 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Op het gebied van de computerinfrastructuur heeft de commissie kunnen vaststellen dat een draadloos netwerk
ter beschikking staat en er verschillende onlinedatabanken zijn. De commissie is van oordeel dat de uitbouw van
het ICT-netwerk als een voorbeeld van good practice kan worden aangehaald.
Voor de commissie lijkt de centrale bibliotheek/mediatheek erg rudimentair. De studenten hebben wel toegang tot
de universiteitsbibliotheken mits betaling van een kleine bijdrage, maar een eigen geactualiseerde vakbibliotheek
met de nodige didactische en pedagogische werken is noodzakelijk. Dat er in de vaklokalen een aantal boeken
ter beschikking staan, lijkt voor de commissie geen compensatie voor een uitgebouwde centrale mediatheek,
waar eventueel zelfstandig of in groep kan worden gewerkt.
De commissie heeft gezien dat de docenten een aantal lokalen ter beschikking hebben om te werken of te
overleggen.
Volgens de commissie zijn de studentenfaciliteiten in de studentenstad Leuven voldoende aanwezig; studenten
van de hogeschool kunnen gebruikmaken van dezelfde voorzieningen als de universiteitsstudenten. Gratis fietsen
en bussen zorgen voor een goede mobiliteit.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt vast dat een geplande nieuwbouw een oplossing kan brengen voor de problemen die
voortvloeien uit de beperkingen van de campus Comenius. De behuizing op één campus zal leiden tot een
efficiënter tijdsgebruik voor de studenten.
De commissie vraagt aandacht voor de vernieuwing en aanvulling van de mediatheek, de didactische uitbouw
van de vaklokalen op de campus Comenius en de uitbreiding van de didactische leermiddelen voor de studenten.
Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Tijdens de visitatie heeft de commissie kunnen vaststellen dat de informatie naar mogelijke kandidaten goed en
georganiseerd gebeurt en aanspreekt. Alle klassieke wegen worden bewandeld; mailings, online informatie, een
groot aantal infodagen, Sid-In, gespecialiseerde beurzen, CLB-werking en contacten met secundaire scholen – er
worden kosten noch moeite gespaard. Bij de instroombegeleiding zorgt de studentenadministratie voor de
praktische informatie.
De studentendecaan heeft de rol van algemene hulpverlener bij alle mogelijke problemen die met het
studentenleven te maken hebben. Samen met de jonge studiementoren, die vooral de eerstejaarsstudenten
begeleiden, zorgt dit voor een groot gevoel van welbevinden bij de studenten. De commissie beschouwt de
studiebegeleiding als een sterk punt voor de GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 213

De commissie vindt de studiegids duidelijk en gemakkelijk bruikbaar. De communicatie van doelstellingen,
onderwijsreglement en examenregeling gebeurt vlot, voornamelijk online, maar bestaat ook in een papieren
versie.
De begeleiding van de studenten bij de evaluaties is in orde; de communicatie met de lectoren loopt vlot en de
herhalingsdag is een voorbeeld van goede praktijk. Uit de gesprekken blijkt dat de contacten met de individuele
lectoren door veel studenten worden geapprecieerd.
Flexibele leertrajecten worden door de studentendecaan en decaan met de aanvrager besproken, en er wordt
voor de nodige faciliteiten gezorgd.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat psychosociale begeleiding zoveel mogelijk binnen de hogeschool
wordt opgevangen door studiementoren, lectoren en de studentendecaan. Indien het probleem hun bevoegdheid
overschrijdt, wordt gebruikgemaakt van de gespecialiseerde diensten van de Universiteit Leuven.
Daarnaast is er een ombudsdienst bemand door lectoren en de studentendecaan. De lectoren volgen alleen
studenten die ze zelf niet evalueren.
De coördinator Internationalisering volgt de studenten op buitenlandse stage, samen met de stagebegeleider en
de metawerkbegeleider. Toledo zorgt ervoor dat deze begeleiding op de voet kan gebeuren.
De commissie beoordeelt de studiebegeleiding als goed. Hierbij geeft de commissie het studiementoraat een
bijzondere vermelding.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
214 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
voldoende
goed
En op basis van de volgende constateringen:
Voor wat betreft de voorzieningen:
- er voldoende theorielokalen zijn met een goede uitrusting;
- de vaardigheidslokalen nu nog beperkt zijn in ruimte, gegeven de studentenaantallen. De opleiding heeft
echter plannen voor nieuwbouw;
- de opleiding constante aandacht heeft voor didactisch materiaal;
- de opleiding een doelgericht mediatheekbeleid voert;
- het studielandschap goed is uitgerust.
Voor wat betreft de studiebegeleiding:
- er leertrajectbegeleiders zijn aangesteld;
- het studiementoraat een voorbeeld is van good practice;
- de opleiding beschikt over een goed werkende ombudsdienst;
- studiebegeleiding voornamelijk op departementaal niveau wordt vormgegeven en uitgaat van een duidelijk
beleid.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 215

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Zoals in het zelfevaluatierapport wordt aangegeven, vindt de commissie dat de interne kwaliteitszorg een
belangrijk werkpunt is voor GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven. De focus op de (geslaagde)
onderwijsvernieuwing heeft ervoor gezorgd dat de kwaliteitszorg vooral informeel bestaat, hoewel het duidelijk is
dat sinds het schrijven van het zelfevaluatierapport er al een merkbare vooruitgang waar te nemen is.
Er bestaan enkele initiatieven, zoals de overlegmomenten binnen werkgroepen en platformen, waar kwaliteitszorg
aan bod komt, het wekelijks overleg tussen de studiementoren en de metawerkcoördinatoren, waar erg kort op de
bal kan worden gespeeld wat de noden van de studenten betreft, de jaarlijkse bevraging van de
tweedejaarsstudenten en een opstartende bevraging van het werkveld en alumni. Uiteraard zijn er ook de
vakevaluaties die de docenten feedback geven over hun onderwijspraktijk. Het geregeld consulteren van externe
experts vindt de commissie zeker een pluspunt.
De bovenstaande opsomming toont aan dat er zeker oog is voor kwaliteitsbewaking; wat volgens de commissie
ontbreekt, is een duidelijke visie waar de opleiding met dat materiaal naartoe wil, wat ze ermee gaat doen. Het
zijn meer ad-hocreacties dan een uitgewerkt plan.
De opleiding heeft alumni gevraagd om een waardering over de opleiding en eventuele werkpunten aan te geven.
Deze feedback werd in werkgroepen besproken.
De commissie heeft vastgesteld dat het departement van het beroepenveld vooral bij informele contacten de
nodige feedback ontvangt. Ook op de ‘stagescholendag’ worden de vertegenwoordigers van de stagescholen
bevraagd over de lerarenopleiding van Groep T. Verder werd naar alle stagescholen een enquête gestuurd. Er
was een respons van 61 stagementoren en van 45 directies.
Samenvattend kan de commissie stellen dat er wel degelijk een aanzet is tot kwaliteitszorg. Alle actoren worden
erbij betrokken, maar ze dient systematischer te worden uitgebouwd en geformaliseerd.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de structurele uitbouw van kwaliteitszorg.
216 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De overgangsperiode (overname van de Provinciale Normaalschool van Tienen en Leuven door GROEP T) heeft
heel wat aanpassingen gevergd van het personeel en het management. Niet alleen werden twee afdelingen
samengevoegd die eerst regionaal gescheiden waren, ook het pedagogische project en de werkwijze werden op
een nieuwe leest geschoeid. Deze transformatie was blijkbaar succesvol, want de studentenaantallen stegen
aanzienlijk. Dit had tot gevolg dat de informele wijze waarop in het verleden afspraken werden gemaakt, niet
meer kon worden volgehouden. Stagescholen, studenten en lectoren stelden vast dat er een gebrek was aan
structuur en organisatie. Er was nood aan duidelijk omschreven procedures in verband met het stagegebeuren en
eindwerken (nu vervangen door de portfolio), en de praktische organisatie van het onderwijsgebeuren zelf moest
beter georganiseerd worden. Een van de belangrijkste streefdoelen van de voorbije jaren was dan ook het
wegwerken van het gevoel van ‘chaos’ bij alle betrokkenen. Hoewel er op dit vlak nog werkpunten blijven
bestaan, is men bij GROEP T van mening dat men in dit opzet is geslaagd.
GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven heeft zich tot doel gesteld een dynamische hogeschool te zijn die
probeert in te spelen op de laatste nieuwe inzichten over opvoeding en onderwijs. De principes van het 3Ecurriculum
plaatsen de bakens bij de vormgeving van de vernieuwing. Het gebruik van de competentiematrix, de
invoering van het semestersysteem, het praktijksemester in het derde jaar, de realisatie van metawerk en
portfolio en de projecten van de gemeenschappelijke stam vloeien voort uit deze dynamiek.
Voor de commissie is het duidelijk dat de opleiding een enorme stap vooruit heeft gezet; erg veel streefdoelen uit
het verleden (opstarten werkgroepen, aanstellen coördinatoren, structureren stages in binnen- en buitenland,
organiseren gestructureerd overleg, opstellen van de competentiematrix, de 3E-visie, leerlijnen opstellen, ICT
moderniseren en integreren, en het moderniseren van de infrastructuur) zijn verwezenlijkt en tonen
indrukwekkend aan dat hier veel energie is in gestoken. Nergens blijkt echter dat dit ontstaan is door een
georganiseerd kwaliteitsplan, waarbij na degelijke onderzoekingen een verbeteringsplan ontstaat en men ook
weer oog heeft voor het bewaken van de resultaten. Het feit dat er toch zo'n aantal verwezenlijkingen op het
palmares staan, wijst er voor de commissie op dat kwaliteit belangrijk wordt bevonden, maar een gestructureerd
en geformaliseerd kwaliteitsbeleid zou zeker de efficiëntie ten goede komen en energiebesparend werken. De
commissie meent dat de aanstelling van een human resources & quality manager hierbij een nuttige inbreng kan
hebben.
De sterke uitbouw van de internationalisering, vooral door de buitenlandse stages voor studenten, is volgens de
commissie eveneens een sterk accent in de verbetering. Daarbij werd de postenbemanning op
Internationalisering aangepast, in overeenstemming met het advies van de doorlichting.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opstelling van een georganiseerd kwaliteitsplan.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 217

Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Een van de knelpunten die GROEP T ondervindt bij het betrekken van de studenten, is het vinden van
vertegenwoordigers die zich willen/kunnen vrijmaken om in de arbeidsintensieve commissies, werkgroepen en
platformen te participeren. Het is erg moeilijk om studenten warm te maken voor de Studentenraad. Deelname
aan deze raad wordt ook erg beperkt door de specificiteit van de opleiding. De opleiding duurt slechts drie jaar, en
dit maakt het moeilijk om continuïteit in de studentenwerking in te bouwen. Bovendien zorgen de vele stages
ervoor dat de studenten niet altijd op school kunnen zijn voor overleg onderling en met de decanen. Bij de start
van het academiejaar 2005-2006 kende de Studentenraad op GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven een
opleving. De studenten worden sindsdien weer betrokken bij het dagelijkse beleid (in de Departementale Raad)
en de vernieuwing (IPPH).
De alumniwerking van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven is nog niet sterk uitgebouwd. Door resoluut
prioriteit te geven aan de curriculumvernieuwing, die veel tijd, aandacht en middelen heeft gevraagd, is de
alumniwerking op de achtergrond geraakt. Toch is in de loop van het academiejaar 2004-2005 een start gemaakt
met de alumniwerking, op een speciaal voor deze gelegenheid georganiseerde ‘alumni-avond’. Deze had in
eerste instantie tot doel de alumni te bevragen, maar was tegelijk een eerste initiatief om de betrokkenheid van de
alumni bij de opleiding te vergroten. Daarvoor werd een representatief staal van de oud-studenten uit alle
richtingen uitgenodigd voor een gesprek. Voor elke richting werden uitnodigingen gestuurd aan tien tot vijftien
oud-studenten. De respons was uiteindelijk matig. Voor BcLK kwamen 5 van de 12 uitgenodigde studenten
opdagen, voor BcLL waren dat 6 van de 13 en voor BcLSO 28 van de 60. Het enthousiasme van zowel de
deelnemende alumni als de lectoren voor dit initiatief was echter erg groot. Daarom werd een werkgroep
opgericht met daarin de vijf alumni die op dit ogenblik aan de slag zijn in de lerarenopleiding, die een grondige
analyse zal maken van de mogelijkheden en moeilijkheden om de alumniwerking verder uit te bouwen. De
commissie stelt vast dat de alumniwerking nog maar pas is opgestart en meent dat ze beter kan worden
gestructureerd door elektronische contactname, bijvoorbeeld door een nieuwsbrief.
Tijdens de stages komen de lectoren van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven voortdurend in contact
met stagementoren en directies van de stagescholen. De gesprekken met deze mentoren vormen een belangrijke
bron van informatie over hoe het werkveld denkt over de opleidingen van GROEP T. Zowel positieve als
negatieve opmerkingen worden via deze informele gesprekken geregeld doorgegeven en besproken in de
vakgroepen. Zo ontstaan er een permanente controle en bijsturing van de opleiding. Mensen uit het beroepenveld
worden ook betrokken bij de opleiding, als gastdocent en tijdens de projecten.
Sinds het academiejaar 2002-2003 heeft GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven opnieuw de traditie
opgenomen om vertegenwoordigers (directies en stagecoördinatoren) van de stagescholen uit te nodigen op een
‘stagescholendag’. Tijdens de academiejaren 2002-2003 en 2003-2004 werd aan deze ‘stagescholendag’ een
stage- en jobbeurs gelinkt, zodat de studenten van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven contacten
konden leggen en afspraken konden maken met de stagescholen voor het daaropvolgende academiejaar, en de
laatstejaarsstudenten in contact werden gebracht met mogelijke toekomstige werkgevers. Ondanks de positieve
commentaren van zowel de deelnemende stagescholen als de deelnemende studenten, werd de ‘stage- en
jobbeurs’ tijdens het academiejaar 2004-2005 niet meer georganiseerd, omdat alle derdejaarsstudenten tijdens
218 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

het tweede semester op stage zijn en niet meer konden participeren aan deze beurs. De ‘stagescholendag’ zal
echter blijvend worden georganiseerd. Er namen dertig directies deel aan de ‘stagescholendag’ van 2004-2005.
Tijdens de ‘stagescholendag’ krijgen de vertegenwoordigers van de stagescholen informatie over de planning van
het volgende academiejaar en ontvangen ze het stagevademecum en de stageformulieren. De aanwezigen
worden ook bevraagd naar de lerarenopleiding van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven.
De commissie heeft vastgesteld dat het werkveld en de directies van de stagescholendag worden betrokken,
maar vindt dat ook hierin meer structuur kan worden gebracht. De commissie is van oordeel dat de medewerkers
via de raden en vertegenwoordiging de grootste inbreng leveren en dat de kwaliteitszorg kan geïntegreerd
worden in de op komst zijnde assessments en portfolio’s.
Het personeel is vertegenwoordigd in de decretaal verplichte raden.
Samenvattend stelt de commissie dat kwaliteitszorg inderdaad een werkpunt betekent voor GROEP T
Pedagogische Hogeschool Leuven. Hoewel er in een vrij korte tijd erg veel gebeurd is, zou een planmatig en
visionair kwaliteitsbeleid de opleiding zeker ten goede komen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de uitbouw van een plan voor kwaliteitszorg, het expliciet formaliseren van de
kwaliteitszorg, adequate metingen van de studietijd en de oprichting van een Resonantieraad.
Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
voldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- er periodieke bevragingen worden georganiseerd op diverse terreinen aangaande het onderwijs en met
relevante doelgroepen;
- de verbeteringsacties vooral gericht zijn op het curriculum;
- er duidelijk sprake is van een verbeteringsbeleid;
- er een actieve betrokkenheid is van studenten, lectoren en het werkveld bij interne kwaliteitszorg.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 219

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De doelstellingen die in de lerarenopleiding moeten nagestreefd worden, staan vermeld in de ‘basiscompetenties
van de startende leraar’, die in 1998 opgesteld zijn door de DVO, in opdracht van het Vlaamse Departement
Onderwijs. Deze basiscompetenties fungeerden voor GROEP T als belangrijke richtingaanwijzers bij de
vormgeving van de projecten van de gemeenschappelijke stam (ingevoerd in 1998) en de curriculumvernieuwing
(geïmplementeerd in 2004). Naar aanleiding van deze curriculumvernieuwing werd de lange lijst van
basiscompetenties vertaald in een gemakkelijker beheersbare competentiematrix. Dit is een recent ingevoerd
werkinstrument.
Zowel de vernieuwingen die op basis van deze matrix vorm en inhoud hebben gekregen als de matrix zelf, zijn
nog in opbouw. Volgens de commissie zal de monitoring van de doorgevoerde vernieuwingen moeten uitwijzen of
de doelstellingen van de matrix realistisch en relevant zijn. De studenten werken met de decretaal vastgelegde
basiscompetenties. Bij de verschillende opleidingsonderdelen wordt door de opleiding nagegaan of de
doelstellingen die in de competentiematrix zijn uitgeschreven, door de student werden bereikt, en zo ja in welke
mate.
De kwaliteit van de stages wordt op GROEP T bewaakt door de voortdurende afstemming van de verschillende
betrokken partijen: de student, de stagementoren en de stagebegeleiders van de hogeschool. Bij de beoordeling
van de stages wordt alle ‘bewijsmateriaal’ dat door deze drie partijen is aangeleverd, in rekening gebracht.
De commissie heeft vastgesteld dat de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de stages bij de
stagecommissies berust. Uit de gesprekken met de Visitatiecommissie blijkt dat de beoordeling verantwoord tot
stand komt.
De commissie is tot de vaststelling gekomen dat het beroepenveld een enquête heeft ingevuld, maar de respons
was laag. Over het algemeen was men positief over de opleiding en stages. De stagebegeleiders geven in de
gesprekken met de Visitatiecommissie aan dat ze ruim tevreden zijn over de kwaliteit van de stagiaires.
De portfolio speelt een centrale rol in de curricula van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven.
In elk opleidingsjaar is een apart opleidingsonderdeel voorzien voor het portfolio-ondersteunende metawerk.
De kwaliteit van de portfolio die de studenten elk jaar moeten inleveren, wordt bewaakt door de metawerksessies.
De beoordeling van de portfolio gebeurt door een jury om tegemoet te komen aan de betrouwbaarheid van de
beoordeling. De commissie heeft de portfolio’s bekeken en kan constateren dat ze zonder meer van goede
kwaliteit zijn.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat er nog geen systematisch onderzoek is gedaan naar de tewerkstelling
van alumni van de lerarenopleiding. Uit de gesprekken met de Visitatiecommissie blijkt dat de studenten tevreden
zijn met de kwaliteit van de opleiding en zich goed voorbereid voelen op het werkveld. De alumni geven aan dat
220 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

ze redelijk goed en snel een baan hebben kunnen krijgen; een aantal vindt een baan bij de school waar ze stage
hebben gelopen.
Een groot aantal studenten heeft buitenlandse stages gelopen en geeft aan dat dit een duidelijke meerwaarde
heeft.
De commissie kan besluiten dat de opleiding zeker tevreden mag zijn over het bereikte niveau. Dit blijkt uit de
gesprekken met het werkveld en de alumni.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
Een belangrijke doelstelling van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven is de verhoging van het
onderwijsrendement. Om deze doelstelling te realiseren, werd het curriculum hertekend. Rendementsverhoging
en competentiegericht leren waren twee centrale thema’s bij deze curriculumvernieuwing. Een groot aantal
studenten haakt voortijdig af. Daarom worden er enkelen acties ondernomen in het eerste jaar. Om het
rendement te verhogen, zijn de volgende maatregelen genomen: invoeren van studiementoren, contacten met het
praktijkveld in de eerste week van het eerste jaar, proefexamens en gedurende het jaar informatie verstrekken
over de studieresultaten.
Het succes van deze aanpak blijkt voor de commissie uit de slaagcijfers. Studenten die effectief een
academiejaar afwerken en gebruikmaken van alle examenkansen, hebben een grote kans op slagen. Om nog
doeltreffender actie te kunnen ondernemen, adviseert de commissie om onderzoek uit te voeren naar de redenen
waarom studenten hun opleiding staken. Volgens GROEP T ontbreken hiervoor momenteel voldoende tijd en
middelen.
De studiebegeleiders volgen ‘spijbelaars’, waar mogelijk via telefonisch contact. Ze proberen duidelijkheid te
krijgen waarom studenten voortijdig de studie staken en informeren de directie hierover schriftelijk.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 221

De gehanteerde streefcijfers zijn verschillend voor de eerste-, tweede- en derdejaarsstudenten en worden van
afdeling tot afdeling met de nodige omzichtigheid bekeken. Het curriculum vraagt heel wat inspanningen van de
studenten (onder meer door het projectwerk in groep en het werken aan de eigen portfolio), en daardoor haakt
een aantal studenten voortijdig af. Ook de grote diversiteit van de instromende studenten moet in rekening
worden gebracht.
De commissie heeft de volgende streefcijfers gevonden:
In het eerste jaar: 50 procent van alle ingeschreven en 80 procent van de studenten die gebruikmaken van alle
examenkansen. Deze streefcijfers worden in het eerste jaar gehaald. Als de student slaagt in het eerste jaar heeft
hij een behoorlijke kans om ook de twee volgende jaren met succes te beëindigen.
Gemiddeld slaagt meer dan 80 procent van de studenten die het tweede jaar aanvangen en meer dan 90 procent
van diegenen die effectief aan alle examens deelnemen.
Vrijwel alle studenten die in het derde jaar starten, ronden dat jaar met succes af.
De commissie heeft geen vergelijkingscijfers van andere opleidingen gevonden.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat de studenten hun diploma behalen in gemiddeld iets meer dan vier
jaar na het afstuderen in het secundair onderwijs. 35 procent behaalt het diploma op tijd; 35 procent heeft een
jaar extra nodig en 12 procent heeft veel extra tijd nodig. Een belangrijke oorzaak hiervoor is dat studenten al één
of meer jaren aan een andere studie hebben besteed voor ze aan de lerarenopleiding beginnen. Als er wordt
uitgegaan van het moment waarop met de lerarenopleiding wordt gestart, ligt de gemiddelde studieduur op drie
jaar.
De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding erin slaagt de streefcijfers te halen.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
de opleiding breed inzetbare afgestudeerden aflevert, maar niet beschikt over streefcijfers hieromtrent;
de rendementscijfers bekend zijn; de gemiddelde studieduur over de laatste vijf jaar ligt tussen 3,05 en 3,25 jaar,
het gemiddelde slaagpercentage van eerstejaarsstudenten bedraagt gemiddeld 50 procent voor alle
ingeschrevenen en 80 procent voor de studenten die gebruikmaken van alle examenmogelijkheden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
222 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 223

Bijzondere kwaliteitskenmerken
Hierna worden twee bijzondere kwaliteitskenmerken voorgesteld waarvan GROEP T Pedagogische Hogeschool
Leuven vindt dat ze een betekenisvolle bijdrage leveren tot een grotere verscheidenheid en profilering in het
Vlaamse hoger onderwijs: een onderscheidend onderwijsconcept en internationale oriëntatie.
Met deze kenmerken wil GROEP T Leuven Hogeschool zich profileren als hogeschool, zowel nationaal als
internationaal. Tot in Beijing en Bangkok staat GROEP T bekend omwille van zijn andere manier van opleiden en
zijn openheid voor andere volkeren, culturen en wereldvisies. Dat ook de lerarenopleiding zich met deze
kenmerken wil profileren, ligt voor GROEP T dan ook voor de hand.
Bijzonder kwaliteitskenmerk: onderwijsconcept
Facet 1
Differentiatie en profilering
Beoordelingscriteria:
- Het kenmerk levert een betekenisvolle bijdrage aan de differentiatie en profilering in het hoger onderwijs.
Oordeel van de visitatiecommissie: onvoldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
GROEP T Leuven Hogeschool onderneemt onderwijs, onderzoek en dienstverlening in Engineering, Enterprising
en Educating. De missie die GROEP T zich daarbij stelt is ‘Educing essence by experiencing existence’.
Het zijn (essence) tot uiting laten komen (educing) door het beleven (experiencing) van het bestaan (existence).
De drie E’s van Engineering, Enterprising en Educating vormen de essentie van de professionals die GROEP T
wil opleiden. Ze stellen de studenten in staat zich ten volle te ontplooien en de essentie te ontdekken van zichzelf
en wat ze willen worden als ingenieur, ondernemer of educator.
Het bijzondere aan dit concept vindt GROEP T de synergie tussen de drie E’s. Of het nu gaat om een ingenieur,
een ondernemer of een educator, elk van hen zal pas ten volle zijn professionaliteit hebben ontwikkeld als hij
bekwaamheden uit elk van de drie competentiegebieden kan integreren.
Voor de leraren betekent dit concreet dat ze professionelere en breed inzetbare beroepsbeoefenaren zullen zijn,
als ze naast educatieve competenties ook beschikken over ondernemerskwaliteiten en vindingrijkheid.
Het 3E-concept vormt de essentie van alle opleidingen die GROEP T Leuven Hogeschool organiseert (bachelors,
masters, postgraduaat, master-na-master) en is uniek in Vlaanderen, vindt GROEP T. Als zodanig levert het een
aanwijsbare bijdrage tot de differentiatie en profilering in de verschillende studiegebieden waarin de hogeschool
bedrijvig is en het hoger onderwijs in het algemeen.
De commissie vindt dat Groep T's onderwijsconcept zeker bijdraagt tot de profilering van de opleiding. De focus
die GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven op dit punt legt, is voor deze hogeschool karakteristiek. Volgens
de commissie hebben de drie E's de integratie van de leraren- en de ingenieursopleiding vergemakkelijkt en zijn
ze een werkinstrument gebleken om een aantal vernieuwingen te kaderen. Zoals andere hogescholen legt Groep
T een aantal eigen accenten; volgens de commissie zijn deze echter niet van dien aard dat ze fundamenteel een
grote differentiatie betekenen in het hoger onderwijs. De portfolio, het praktijksemester, de optimalisering van het
224 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

curriculum en de evaluatie zijn positieve punten, maar zijn ook elders aanwezig en kunnen niet als een
revolutionaire differentiatie van het hoger onderwijs worden beschouwd.
Facet 2
Kwaliteit
Beoordelingscriteria:
- Het kenmerk draagt bij tot de kwaliteit van de opleiding.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De rode draad doorheen het 3E-onderwijsconcept is de toenemende verantwoordelijkheid van de student voor
zijn leren en ontwikkeling. Voor de leraren betekent dit dat zij, als experts in het begeleiden van leerprocessen,
ook het eigen leerproces moeten kunnen vormgeven. GROEP T’s lerarenopleiding wil daarom aan de studenten
een omgeving bieden waarin ze leren verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen leerproces. En dat niet alleen
in de wijze waarop zij de voor het beroep benodigde competenties verwerven, maar ook voor de wijze waarop ze
die bekwaamheden aantonen ten overstaan van de buitenwereld.
In de opleidingssituatie waarin de eisen van de startbekwame leraren decretaal vastliggen, betekent dit dat
studenten kansen krijgen om eigen leerwegen uit te stippelen op weg naar startbekwaamheid, en dat ze tijdens
het jaarlijks Integratief Beoordelingsmoment (IBM) bewijzen dat ze over de competenties beschikken om naar een
volgend jaar over te gaan, respectievelijk na het derde jaar als startbekwaam leraar af te studeren. De student
wordt zo in toenemende mate ondernemer van zijn eigen leren. Dit proces start bescheiden in het eerste jaar
tijdens de leerpraktijken van de gemeenschappelijke stam en culmineert in het praktijksemester in het derde jaar,
dat de studenten volledig zelf vorm en inhoud geven. Dit onderwijsconcept staat haaks op de klassieke opvatting
dat, onder regie van de hogeschool, de weg naar startbekwaamheid geplaveid is met vooraf vastgelegde
opdrachten en dat de bewijsvoering van competenties synoniem is met het met succes gevolgd hebben van deze
curriculumonderdelen.
Het 3E-onderwijsconcept heeft met name geleid tot:
- de invoering van het competentiegericht leren in de lerarenopleiding: het herdenken van het curriculum vanuit
de 3 E’s en de basiscompetenties;
- de ontwikkeling van nieuwe leerpraktijken en projecten;
- de vormgeving van een identieke gemeenschappelijke stam voor elk van de lerarenopleidingen;
- de invoering van het metawerk (coaching en reflectie) en de portfolio in elk van de studiejaren;
- nieuwe toets- en assessmentvormen: het Integratief Beoordelingsmoment (IBM);
- een nieuwe organisatie van het onderwijs en het academiejaar (projectweken, praktijksemester);
- een evolutie van reproducerend leren van vakken naar producerend leren in leerpraktijken;
- ruimere contacten met het beroepenveld, niet alleen met scholen maar ook met buitenschoolse instanties en
organisaties;
- een intensievere samenwerking met de scholen die bij tal van projecten zijn betrokken. De opleiding stelt vast
dat de scholen meer dan vroeger een beroep doen op GROEP T-studenten voor de organisatie en
begeleiding van vakoverschrijdende activiteiten of geïntegreerde projecten;
- een grotere samenwerking tussen de docenten van de verschillende vakgroepen dankzij de ontwikkeling van
nieuwe leerpraktijken;
- een andere rol van de docent: van lesgever en initiator naar coach en facilitator van leerprocessen;
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 225

- een grotere samenwerking tussen de studenten van de verschillende studierichtingen: in project 2 van het
tweede jaar werken studenten van de opleidingen Kleuter-, Lager en Secundair Onderwijs in gemengde
groepen;
- het aantrekken van jonge lectoren die mee het vernieuwingsproces dynamiseren;
- het aanboren van nieuwe knowhow: de nieuwe leerpraktijken – zeker die met externe opdrachtgevers –
brengen nieuwe kennis en expertise in de opleiding;
- lezingen op wetenschappelijke congressen en publicaties in vaktijdschriften en aansluiting bij vernieuwende
trends in het onderwijs;
- het opstarten van projectmatig wetenschappelijk onderzoek over het metawerk en onderwijsvernieuwing in
het algemeen;
- de evolutie van een statisch naar een meer dynamisch curriculummodel.
De commissie vindt dat het gebruik van het concept de opleiding zeker ten goede is gekomen. Zoals hierboven
beschreven, is het een kader en werkinstrument geweest waarmee de hogeschool een aantal vernieuwingen in
het curriculum heeft verankerd. Volgens de commissie hebben de leerlijnen en werkvormen die op die manier
gegenereerd zijn, de opleiding baat gebracht. De commissie meent echter dat deze resultaten ook in andere
hogescholen gevonden worden en alleen verschillend zijn door het uitgangspunt waarmee men is gestart.
Facet 3
Concretisering
Beoordelingscriteria:
- De gevolgen van het kenmerk voor de kwaliteit van het onderwijs (instroom, onderwijsprogramma,
onderwijsproces, output, voorzieningen, kwaliteit staf) zijn geoperationaliseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: onvoldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Operationalisering in het curriculum
GROEP T stelt een verschuiving vast van het zwaartepunt in het curriculum van leerstofgeordende bronnen en
trainingen naar een verzameling van beroepsconforme leerpraktijken, waarin bronnen en trainingen door de
studenten actief en doelgericht worden ingezet. Hiervoor moeten in toenemende mate zelfstandig kennis en
vaardigheden verworven worden om een goed product te kunnen afleveren, waarbij de schakeling tussen de
leerlijnen wordt verzorgd door het metawerk.
Dit gebeurt op GROEP T op twee manieren: enerzijds door reflectie op het leerproces dat de student doormaakt,
anderzijds als hulp voor de student bij het kiezen van leerwegen die passen bij zijn ontwikkeling.
Samengevat komt de operationalisering van het onderwijsconcept in het curriculum hierop neer: het leren vindt
plaats in samenhangende curriculumonderdelen die gekoppeld zijn aan authentieke werksituaties uit de
educatieve beroepspraktijk. De studenten werken in leerpraktijken aan producten (of diensten) en worden binnen
die metawerklijn ‘leerpraktijken’ in toenemende mate verantwoordelijk voor hun eigen leertraject. Het
eindresultaat is een product (of dienst) dat (die) nuttig is voor de opdrachtgever. De rode draad doorheen het
curriculum is de metawerklijn waarin de studenten worden begeleid in hun persoonlijke vorming, in het
ontwikkelen van reflectieve vaardigheden en hun groei naar startbekwaam leraarschap. Daaromheen zijn de
leerpraktijken en noodzakelijke bronnen en trainingen geordend. Tijdens hun volledige opleidingstraject houden
de studenten een portfolio bij dat fungeert als begeleidingsinstrument voor de ontwikkeling van reflectieve en
226 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

metacognitieve vaardigheden en als navigatie- en registratie-instrument voor de persoonlijke ontwikkeling; een
bewijsmiddel voor competentiegroei en -beheersing bij de Integratieve Beoordelingsmomenten (IBM’s).
Tijdens de IBM’s laten de studenten zien dat ze zich tot het vereiste niveau hebben ontwikkeld en tonen ze aan
hoe hun groei naar competenties is verlopen.
Hoewel de theorie volgens de commissie redelijk is uitgewerkt, is het niet echt het bezit van de volledige populatie
en zit het ook niet helemaal verweven in de concrete werking. De commissie ontdekt het zeker bij de leiding en
een deel van de lectoren, maar nog niet bij alle betrokkenen. De commissie is van oordeel dat GROEP T's
onderwijsconcept geïntroduceerd en werkbaar is, maar er zijn te weinig metingen, analyses en
evaluatieresultaten aanwezig om dit facet als een bijzonder kwaliteitskenmerk te bestempelen.
Oordeel over bijzondere kwaliteitskenmerk: onderwijsconcept: onvoldoende
Op basis van de oordelen over:
Facet 1, Differentiatie en profilering:
Facet 2, Kwaliteit:
Facet 3, Concretisering:
onvoldoende
voldoende
onvoldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding geen aanspraak kan maken op het label ‘Bijzondere kwaliteitskenmerken’ voor het onderdeel
‘onderwijsconcept’, omdat het niet uniek is;
- er onvoldoende metingen en evaluaties beschikbaar zijn.
kan ‘Onderwijsconcept’ niet worden weerhouden als een bijzondere kwaliteitskenmerk.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 227

Bijzonder kwaliteitskenmerk: internationale oriëntatie
Facet 1
Differentiatie en profilering
Beoordelingscriteria:
- Het kenmerk levert een betekenisvolle bijdrage aan de differentiatie en profilering in het hoger onderwijs.
Oordeel van de visitatiecommissie: onvoldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Sensibiliseren voor visie is een ander cruciaal element in de missie van GROEP T Leuven Hogeschool.
Aangezien de hogeschool vindt dat een eigen wereldvisie ontwikkelen beter verwezenlijkt kan worden te midden
van een pluraliteit van wereldvisies, vertaalt die pluraliteit van wereldvisies zich zowel in het onderwijs, het
onderzoek en de dienstverlening van GROEP T als in het beleid ten aanzien van studenten, docenten en
educatieve partners in binnen- en buitenland.
De voorbije jaren heeft GROEP T Leuven Hogeschool een uitgebreid netwerk van contacten met buitenlandse
universiteiten uitgebouwd. Dit netwerk beperkt zich niet tot Europa. Anticiperend op het steeds groeiende belang
van Azië op het wereldtoneel en in de wereldeconomie, richt de hogeschool haar aandacht in toenemende mate
op China en Thailand. Met tien vooraanstaande universiteiten in deze landen heeft GROEP T al akkoorden
afgesloten, en wordt er samengewerkt voor de ingenieursopleiding en het master-na-masterprogramma in e-
Media.
Dit heeft inmiddels geresulteerd in een aantal internationale Engelstalige programma’s bij GROEP T, zoals het
Joint Engineering Program en het Postgraduate Program in Enterprising. Ook in de Pedagogische Hogeschool
vertaalt de pluraliteit van wereldvisies zich in een sterk doorgedreven internationale oriëntatie. Deze past in de
algemene opleidingsdoelstellingen dat een startbekwame leraar in staat moet zijn om 1) creatief om te gaan met
diversiteit en professioneel te functioneren in een pluraliteit van wereldvisies, waarbij de leerlingen ertoe aangezet
worden het waardevolle in andere culturen of wereldvisies te ontdekken en eruit te leren; 2) zich internationaal te
oriënteren en mee te werken aan grensoverschrijdende projecten of activiteiten in of met andere landen en
culturen.
Deze internationale oriëntatie en de manier waarop ze in het curriculum verankerd is, draagt volgens GROEP T
bij tot de differentiatie en profilering van het hoger onderwijs in Vlaanderen.
De commissie erkent dat de internationale oriëntatie van GROEP T Pedagogische Hogeschool Leuven op een
hoog peil staat. Het kleine taalgebied en de specificiteit van de studies worden dikwijls aangehaald als een rem,
maar GROEP T toont dat dit anders kan. Volgens de commissie draagt het kenmerk bij tot de kwaliteit van de
opleiding. Hoewel de commissie vindt dat dit alles erg lovenswaardig is en als voorbeeld van goede praktijk kan
gelden, ziet ze in andere hogescholen ook inspanningen in deze richting, zodat het kenmerk niet in essentie
bijdraagt tot de differentiatie van het hoger onderwijs.
228 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Facet 2
Kwaliteit
Beoordelingscriteria:
- Het kenmerk draagt bij tot de kwaliteit van de opleiding.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Tot vijf jaar geleden was de lerarenopleiding op GROEP T vooral lokaal georiënteerd en waren er weinig of geen
buitenlandse contacten of projecten. Ten gevolge van de internationaliseringspolitiek van GROEP T Leuven
Hogeschool is daarin op korte tijd verandering gekomen. Dankzij een steeds toenemende internationale dimensie
waait er een nieuwe wind doorheen de lerarenopleiding.
Dit heeft geleid tot:
- een groeiende studentenmobiliteit: tijdens het academiejaar 2004-2005 trok 45 procent van de
derdejaarsstudenten naar het buitenland voor een zelfstandige stage of een project;
- een groter internationaal bewustzijn bij de docenten. Bij de begeleiding van de zelfstandige stages in het
buitenland zijn inmiddels 31 docenten betrokken (dit is meer dan 60 procent van het onderwijzend
personeel). In 2002-2003 is ook de docentenmobiliteit op gang gekomen met uitwisselingen met het
Radjabhat Institute Suan Dusit in Bangkok en vanaf 2005-2006 met de Educatieve Hogeschool van
Amsterdam;
- de ontwikkeling van drie projecten over diversiteit, intercultureel onderwijs en grensoverschrijdend werken:
‘Breek uit je klas’ (eerste jaar), ‘Mag het wat meer zijn’ (tweede jaar) en ‘De.wereld@groept.be’ (derde jaar);
- twee internationale samenwerkingsprojecten met het Centrum voor Instructiepsychologie en -Technologie
van de K.U.Leuven en de Beijing Normal University in China, waarbij scenario’s voor de professionalisering
van leraren en directies werden uitgewerkt. In het kader van deze projecten werden eveneens multimediale
cursuspakketten en een onlinebijscholing voor leraren in China ontwikkeld. Deze training wordt aangeboden
op het elektronisch leerplatform van de Beijing Normal University en is door het Chinese ministerie van
Onderwijs als modelproject erkend en gefinancierd;
- de ontwikkeling van modules voor de bijscholing van leraren in het kader van het project ‘New Technology in
Teacher Education: Modules Development in ICTS for Teacher Training’ opgezet door Unesco Asia Pacific
Regional Bureau of Education in Bangkok;
- het English Excellence-programma in samenwerking met de talenschool van ACE, GROEP T’s Centrum voor
Volwassenenonderwijs en de Test of English for International Communication (TOEIC). Studenten kunnen
een bijkomend internationaal erkend taaldiploma behalen en ter voorbereiding ervan een op maat gesneden
trainingsprogramma volgen tijdens de lesuren;
- ‘Een middag Chinees’, ingericht door het International Office van GROEP T Leuven Hogeschool: lessen
Chinees voor beginners;
- de installatie van een eigen Dienst Internationalisering in de Pedagogische Hogeschool die nauw
samenwerkt met het International Office. Deze dienst ondersteunt en begeleidt de studenten bij het leggen
van buitenlandse contacten, de voorbereiding van de aanvraagdossiers voor zelfstandige stages, het zoeken
naar financiering enzovoort.
De commissie stelt vast dat de internationale oriëntatie in het curriculum is verankerd en bijdraagt tot de kwaliteit.
Dat ook buiten Europa gekeken wordt, is positief, maar volgens de commissie niet uniek.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool | 229

Facet 3
Concretisering
Beoordelingscriteria:
- De gevolgen van het kenmerk voor de kwaliteit van het onderwijs (instroom, onderwijsprogramma,
onderwijsproces, output, voorzieningen, kwaliteit staf) zijn geoperationaliseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: onvoldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Operationalisering in het curriculum
De internationale dimensie is als volgt verankerd in het curriculum van GROEP T:
- integratie van de zelfstandige buitenlandse stage in het praktijksemester van het derde jaar;
- de Comenius-taalassistentschappen in de EU voor leraren BcLSO-TA en BcLL;
- project 2 in het derde jaar ‘De.wereld@groept.be’;
- jaarlijkse studiereis naar (beurtelings) China en Thailand voor de tweede- en derdejaarsstudenten, waarbij de
partneruniversiteiten van GROEP T en hun pilootscholen worden bezocht;
- de organisatie van beurzen en informatiemarkten waar studenten hun buitenlandse projecten voorstellen aan
andere studenten.
De commissie heeft vastgesteld dat de internationale oriëntatie geoperationaliseerd is in het curriculum. Ze heeft
waardering voor het kenmerk en er zijn duidelijke verwezenlijkingen. Metingen, analyses en evaluatieresultaten
ten aanzien van dit kenmerk zijn een zwak punt.
Voor de commissie is de lectorenmobiliteit nog te beperkt om als echt revolutionair voorbeeld te dienen.
Oordeel over bijzondere kwaliteitskenmerk: internationale oriëntatie: onvoldoende
Op basis van de oordelen over:
Facet 1, Differentiatie en profilering:
Facet 2, Kwaliteit:
Facet 3, Concretisering:
onvoldoende
voldoende
onvoldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding geen aanspraak kan maken op het label ‘Bijzondere kwaliteitskenmerken’ voor het onderdeel
‘internationale oriëntatie’, omdat het niet uniek is;
- er onvoldoende metingen en evaluaties beschikbaar zijn.
kan ‘Internationale oriëntatie’ niet worden weerhouden als een bijzondere kwaliteitskenmerk.
230 | Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen goed
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud goed
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid voldoende
Facet 2.3: Samenhang voldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud goed
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden voldoende
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid voldoende
Facet 3.3: Kwantiteit personeel voldoende
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen voldoende
Facet 4.2: Studiebegeleiding goed
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten voldoende
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau goed
voldoende
Facet 6.2: Onderwijsrendement voldoende
Bijzonder kwaliteitskenmerk: onderwijsconcept
Facet 1: Differentiatie en profilering onvoldoende
Facet 2: Kwaliteit voldoende
Facet 3: Concretisering onvoldoende
Bijzonder kwaliteitskenmerk: internationale oriëntering
Facet 1: Differentiatie en profilering onvoldoende
Facet 2: Kwaliteit voldoende
Facet 3: Concretisering onvoldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
onvoldoende
onvoldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
Opleidingsrapport Groep T – Leuven Hogeschool| 231

232 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Hoofdstuk 5 Hogeschool Antwerpen
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Hogeschool Antwerpen
De opleiding Secundair Onderwijs (afgekort SO) behoort tot het studiegebied Onderwijs - Lerarenopleiding, dat
deel uitmaakt van het departement Bedrijfskunde, Lerarenopleiding en Sociaal Werk (BLS) van de Hogeschool
Antwerpen (HA), een Vlaamse autonome hogeschool.
Het departement Bedrijfskunde, Lerarenopleiding en Sociaal Werk is ontstaan door een interne fusie van de
voormalige departementen Handelswetenschappen en Bedrijfskunde, Lerarenopleiding en Culturele Agogiek, en
Sociale Agogiek. Het is nu een van de zeven departementen van de hogeschool.
De onderwijsactiviteiten vinden plaats verspreid over twee vestigingsplaatsen (Antwerpen en Lier) en zes
campussen:
- Campus ‘t Zuid, Bouwmeestersstraat 3, 2000 Antwerpen, Kasteelstraat 17, 2000 Antwerpen,
Verschansingstraat 29, 2000 Antwerpen;
- Campus Brilschans, Grote Steenweg 226, 2600 Antwerpen;
- Campus Lier, Berlaarsestraat 31, 2500 Lier;
- Campus Academie, Mutsaardstraat 31, 2000 Antwerpen;
- Campus Conservatorium, Desguinlei 25, 2000 Antwerpen;
- Campus Studio Herman Teirlinck, Maarschalk Gérardstraat 4, 2000 Antwerpen.
De opleiding Secundair Onderwijs is een professionele bachelor, voorheen een opleiding tot geaggregeerde van
één cyclus.
Het departement Bedrijfskunde, Lerarenopleiding en Sociaal Werk is qua studentenaantal het grootste
departement van de HA.
De beide vestigingsplaatsen hebben een rijke geschiedenis. De geschiedenis van de normaalschool in Lier gaat
terug tot in 1817, toen koning Willem I de eerste ‘Rijkskweekschool’ in Zuid-Nederland oprichtte. Het algemene
doel van de opleiding bestond erin onderwijzers te vormen die onderlegd waren in kennis en methode, maar die
bovendien vooral opvoeders moesten zijn. In Antwerpen werden in 1911 voor het eerst twee stedelijke
normaalscholen geopend: één voor jongens en één voor meisjes. Gedurende de hele Belgische geschiedenis
ondergingen de normaalscholen de turbulente evolutie die het hele onderwijs kenmerkt. Verzuiling, nieuwe
structuren, verlenging van de leerplicht, ontstaan en uitbreiding van het hoger onderwijs. In 1957 maakte een
Koninklijk Besluit de vier leerjaren van de lagere normaalschool gelijkwaardig met de hogere cyclus van het
middelbaar onderwijs. Praktisch kwam dit neer op het spreiden van de leerstof van het laatste jaar van de
humaniora over het derde en het vierde jaar van de normaalschool, en het besteden van de overblijvende uren
aan de pedagogische vorming. In 1967 werd het normaalonderwijs nogmaals gereorganiseerd; het werd een
postsecundaire opleiding die twee schooljaren in beslag nam. Vanaf 1969 werd in elke lagere normaalschool coeducatie
toegelaten.
In 1976 werden de beide Antwerpse Stedelijke Normaalscholen gefusioneerd. Met de Antwerpse Stedelijke
Hogeschool bracht de Stad Antwerpen in 1994 al haar hogere opleidingen samen in het vooruitzicht van een
fusie. De onderwijsopleidingen – Kleuter-, Lager en Secundair Onderwijs (algemene vakken en lichamelijke
opvoeding) – maakten deel uit van de Stedelijke Normaalschool. In 1995 werden de Normaalschool Lier en de
Antwerpse Stedelijke Hogeschool, samen met vijftien andere instellingen voor hoger onderwijs, opgenomen in
een nieuwe entiteit: de Hogeschool Antwerpen. De onderwijsopleidingen van de Normaalschool Lier, de
Antwerpse Stedelijke Hogeschool en het Hoger Technisch Instituut van het Gemeenschapsonderwijs in Deurne
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 233

(technisch regentaat) werden ondergebracht in het Departement Lerarenopleiding en Culturele Agogiek
(departement L). Voor de opleiding Secundair Onderwijs werden twee vestigingsplaatsen weerhouden:
Antwerpen en Mechelen (technisch regentaat). Het volgende jaar werd het technisch regentaat van Mechelen
naar Lier overgebracht.
Tot 1996 werden de lessen in Antwerpen georganiseerd in de gebouwen in de Speerstraat. Daarna werd
geleidelijk aan verhuisd naar de locatie Verschansingstraat. Van bij het begin van het departement
Lerarenopleiding werd een begin gemaakt met het uitwerken van een gemeenschappelijke onderwijsvisie voor de
lerarenopleiding. Dit resulteerde in een VLO (Vernieuwde Lerarenopleiding) en een nieuw curriculum. De optie
muzikale opvoeding werd ingericht in het academiejaar 1999-2000. De lessen werden gegeven op de campus
Conservatorium, campus 't Zuid en de Muziekacademie van het Gemeenschapsonderwijs (de latere
muziekacademie van Berchem). De oprichting van deze optie is het resultaat van een natuurlijke evolutie. In de
opleidingen voor kleuteronderwijzer(es) en onderwijzer(es) kregen de expressievakken steeds een belangrijkere
plaats toebedeeld. De jaarlijkse muzische stage is daarvan een exponent. Daarnaast werd bij de vorming van de
hogeschool ook de opleiding voor muziekleerkrachten voor het Deeltijds Kunstonderwijs ondergebracht bij het
departement Lerarenopleiding.
De vroegere ‘pedagogische leergangen’ werden vervangen door ‘aggregaties’ naar universitair model (initiële
lerarenopleidingen van academisch niveau). De missing link in dit aanbod was tot dan een opleiding voor
muziekleerkrachten die in het secundair onderwijs werkzaam zijn. De opleiding werd in een aanvangsfase samen
gefinancierd door het departement Lerarenopleiding enerzijds en het departement Dramatische Kunst, Muziek en
Dans anderzijds. De synergie tussen de beide departementen, ondersteund door de inspirerende visie van het
Aquariusproject, leidde tot een regentaat muzikale opvoeding dat vernieuwend werkte in het muzikale
onderwijslandschap in Vlaanderen.
Met de fusie van de bestaande departementen Handelswetenschappen en Bedrijfskunde, Lerarenopleiding en
Culturele agogiek, en Sociale agogiek, tot het departement Bedrijfskunde, Lerarenopleiding en Sociaal Werk in
januari 2000, kwam de lerarenopleiding weer in een groter geheel terecht. Ook nu werden weer verschillende
zienswijzen en culturen geïntegreerd. De bedoeling was om beter gebruik te maken van de beschikbare
middelen. Zo konden bijvoorbeeld de bibliotheek, het informaticanetwerk en het internet door alle opleidingen
binnen het departement (campus ‘t Zuid) efficiënter worden gebruikt.
234 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding wil leraren secundair onderwijs opleiden die kunnen functioneren binnen een team en die, als lid van
dat team, op een professionele manier leerlingen in hun ontwikkelingsproces kunnen begeleiden en stimuleren.
Dit vraagt de nodige kennis en vaardigheden. Belangrijk is dat ze dit kunnen met respect voor alle culturen en
levensbeschouwingen in scholen van alle netten, en vooral ook in scholen met een erg grote diversiteit, zowel
cultureel, taalkundig als sociaal.
Openstaan voor vernieuwing, overtuigd zijn van levenslang leren en reflecteren over eigen handelen zijn ook
belangrijke attitudes die de opleiding wil meegeven. Zelfstandig denken en handelen zijn daarvoor een
noodzakelijke voorwaarde.
De studenten die als professioneel gerichte bachelor afstuderen, moeten klaar zijn om in het werkveld te stappen.
Ze moeten niet alleen beroepsspecifieke competenties beheersen, maar ook algemene en algemene
beroepsgerichte competenties. Na analyse van de basiscompetenties in het licht van de nieuwe vereisten, blijkt
dat de basiscompetenties daaraan voldoen.
De commissie is van mening dat sommige algemene competenties expliciet zijn verwoord in de doelstellingen
van bepaalde opleidingsonderdelen en van de stage: bijvoorbeeld het verwerven en verwerken van informatie,
het kritisch reflecteren, leidinggeven, communiceren enzovoort.
De algemene beroepsgerichte competenties komen eveneens voor in de basiscompetenties, in de missies,
alsook in de diverse opleidingsonderdelen en de stages in het bijzonder. Deze competenties omvatten onder
meer het teamgericht en oplossingsgericht kunnen werken. Bovendien wordt in de doelstellingen van de opleiding
veel aandacht besteed aan de samenhang tussen de beroepspraktijk en maatschappelijke verantwoordelijkheidszin.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 235

Binnen de doelstellingen legt de opleiding echter nog enkele accenten:
- Taalvaardigheid en stemgebruik
- Teamgericht werken
- Diversiteit
De beroepsgerichte competenties worden geoefend in alle activiteiten die de studenten met kinderen uitvoeren.
Aan deze competenties wordt veel aandacht besteed vanaf het eerste jaar. Tijdens de stages worden deze
competenties vanaf het eerste jaar geoefend, maar pas geëvalueerd vanaf het tweede jaar. Alle decretale
competenties komen in het programma aan bod. De opleiding heeft gekozen voor een zekere differentiatie. Zo
kan de student zich in een bepaalde richting profileren. De keuze aan opleidingsonderdelen wordt grotendeels
ingegeven door het werkveld, vandaar dat het aanbod specifiek is per optie en soms beperkt wordt in functie van
de gekozen vakkencombinatie.
Het team- en oplossingsgericht werken komt aan bod tijdens de vakoverschrijdende stages, zowel tijdens het
eerste als het tweede jaar. In het eerste jaar worden de studenten in kleine groepen gedurende één week op een
actieve wijze geconfronteerd met hun eigen inzichten en houding ten overstaan van de vakoverschrijdende
thema’s milieu, gezondheid en burgerzin. In het tweede jaar worden ze als toekomstig ‘schoolteam’ vertrouwd
gemaakt met het opzoeken, ontwikkelen en organiseren van een vakoverschrijdend project in een onbekende
omgeving. Hiervoor hebben ze, naast didactische, ook een aantal basiscompetenties uit de sociale vaardigheden,
de communicatietechnieken, het leren leren en de vakoverschrijdende educaties nodig.
De aandacht voor internationalisering en het uitbouwen van internationale betrekkingen is duidelijk ingeschreven
in de strategische doelstellingen van het departement. Toch bestond er binnen de lerarenopleiding weinig traditie
op dat vlak. Sinds het academiejaar 2004-2005 wordt hieraan gewerkt: internationale contacten worden
opgebouwd en buitenlandse projecten worden gerealiseerd. Een International Office werd opgezet en een
werkwijze werd ingevoerd om studenten- en docentenuitwisseling te vergemakkelijken. Er worden
informatievergaderingen georganiseerd en via Blackboard is een communicatiekanaal opgezet.
Het is de bedoeling dat de student van semester tot semester een steeds vollediger pakket basiscompetenties
verwerft, zodat vaardigheden en attitudes geleidelijk worden opgebouwd. Het inhoudelijke van de
opleidingsonderdelen wordt bepaald door de eindtermen van het afnemende veld. De lector overlegt hierover
binnen de vakwerkgroep en het opleidingsteam. Bovendien bepalen deze groepen hoe de opgelegde
basiscompetenties kunnen worden nagestreefd en in welk opleidingsjaar welke accenten worden gelegd. Dit
proces wordt bijgestuurd via overleg in opleidingsteams en vakwerkgroepen en door feedback van studenten en
het afnemende veld. De opleiding wordt bij het streven naar onderwijsvernieuwing ondersteund door de cel
Onderwijsinnovatie. Momenteel werken verschillende groepen, over de opleidingen heen, intensief aan een nieuw
curriculum.
In de periode tussen het schrijven van het ZER en de visitatie werden in dit facet heel wat vorderingen gemaakt.
Uit het ZER bleek dat de algemene competenties, de algemene beroepsgerichte competenties en de
beroepsspecifieke competenties (basiscompetenties leraar SO) bekend waren. De opleiding had een poging
ondernomen om een afstemming aan te tonen tussen de traditionele opleidingsonderdelen en -doelen enerzijds
en de vernieuwende (basis)competenties anderzijds. Het resultaat hiervan was een onoverzichtelijke reeks
kruisjestabellen en studiefiches. Het geheel was allesbehalve transparant. Het was veeleer een krampachtige
formalistische operatie in een poging om de basiscompetenties in het oude traditionele opleidingsconcept te
duwen, dan een overtuigende bewijsvoering van competentiegericht leren.
De aandacht voor de internationale dimensie in de opleidingsdoelstellingen was minimaal.
De commissie is van mening dat noch de studiefiches, noch de kruisjestabellen een transparant medium zijn om
de doelstellingen van de opleiding bij studenten en de bij de opleiding betrokken personeelsleden en externen
bekend te maken. Deze documenten beperkten zich tot een louter globale inventarisatie. Nergens werd duidelijk
hoe dit als een samenhangend geheel de opleiding draagt en stuurt. Er was geen duidelijkheid over de
236 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

geleidelijke opbouw van de competenties, noch over het niveau waarop dit per opleidingsonderdeel en per
opleidingsjaar moest worden gerealiseerd. De commissie was van mening dat de opleiding er niet in was
geslaagd de (basis)competenties te integreren in een duidelijk opleidingsconcept, dat als kader kon dienen voor
de verdere uitwerking van de opleiding. Bovendien bleek uit tal van (andere) documenten, zoals de stagebundel
voor mentoren en de studiefiches, dat de (basis)competenties nog niet geïmplementeerd waren in alle
opleidingsonderdelen.
Tijdens de visitatie kon de opleiding echter aantonen dat ze zeer recent zelf tot de ontdekking gekomen was dat
een meer fundamentele aanpak zich opdrong. De commissie stelde vast dat de opleiding resoluut heeft gekozen
voor een totaal vernieuwd opleidingsconcept, waarbij de (basis)competenties het uitgangspunt en het doel
vormen. De stage wordt de ruggengraat van de opleiding. De opleiding weet dit te vertalen in een helder en
transparant schema. De commissie vindt dat dit schema uitstekend geschikt is voor de opleiding zelf als
referentiekader voor het uitwerken van opleidingsonderdelen, voor het bewaken van leerlijnen en
beheersingsniveaus, voor het vormgeven van de evaluatie, maar ook voor het uitwerken van de organisatie van
de opleiding en voor het ontwikkelen van flexibele leertrajecten. Daarnaast is het in zijn geraffineerde eenvoud
ook uitermate geschikt als communicatiemiddel met studenten en externen die betrokken zijn bij de opleiding van
de studenten.
Alle (basis)competenties, ook diegene die in de traditionele opleiding minder evident aan bod kwamen (onder
andere de functionele gehelen 5, 6, 8, 9, 10), zijn er evenwichtig in opgenomen, naast de aandacht voor onder
andere de internationale dimensie. Ook onderliggende competenties, zoals studievaardigheden, stemgebruik en
taalvaardigheid, krijgen in het schema een duidelijke plaats toegewezen. Hiermee heeft de opleiding aangetoond
dat ze resoluut gekozen heeft voor een vernieuwende aanpak, die zal uitgewerkt worden in een nieuw curriculum.
Tijdens de visitatie bleek dat dit concept door een grote groep personeelsleden intussen werd geadopteerd.
Hiermee is een goede uitgangsbasis aanwezig voor de verdere uitwerking van het nieuwe curriculum.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om het nieuwe opleidingsconcept te consolideren en verder te operationaliseren tot in de
verschillende opties en opleidingsonderdelen.
De commissie adviseert een verdere operationalisering van het nieuwe concept.
De commissie adviseert om de opleidingsdoelstellingen effectief te concretiseren.
De commissie adviseert om één doelstelling voor de verschillende opleidingsonderdelen te formuleren.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 237

Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Door het decretaal vastleggen van de competenties is er een domeinspecifiek kader ontstaan dat geldt voor alle
lerarenopleidingen in Vlaanderen. Op het beleidsniveau zijn er geregeld besprekingen met de andere Vlaamse
autonome hogescholen waar informatie wordt uitgewisseld. Ook op het gebied van curricula gebeuren
uitwisselingen. Gedurende een tweetal jaren heeft men samengewerkt aan een gezamenlijk aanbod voor de
voortgezette lerarenopleidingen. Zo werden in het kader van het ZER de opleidingsprogramma's van de
verschillende hogescholen nog eens vergeleken. De opleiding stelt vast dat in de andere hogescholen ook wordt
gezocht naar een onderwijsmix waarbij de werkvorm, de vakinhoud en het pedagogisch-didactische kunnen
worden geïntegreerd.
Binnen de Associatie Universiteit Hogescholen Antwerpen (AUHA) is er een overlegplatform Lerarenopleiding
waar samengewerkt wordt tussen de verschillende lerarenopleidingen. Een subwerkgroep werkt bijvoorbeeld
rond de organisatie van de stages. Voorheen gebeurde dit binnen Suhopa (Samenwerking Universiteiten en
Hogescholen Provincie Antwerpen). De leerstoel Onderwijsvernieuwing en Samenwerking heeft als doel
onderwijsvernieuwing en -samenwerking in Antwerpen te stimuleren via lezingen en workshops. Van bij de start
maakt de Hogeschool Antwerpen er deel van uit. Via talloze informele contacten met vertegenwoordigers uit het
werkveld wordt een vinger aan de pols gehouden betreffende de ‘hot topics’ en de vernieuwingen in de scholen.
De opleiding volgt wat er gebeurt in de Vereniging voor Lerarenopleiders in Vlaanderen en in Nederland,
respectievelijk de VELOV en de VELON. Dit is een overlegplatform ter ondersteuning en professionalisering van
personen die werken in een lerarenopleiding. Meer specifiek werkt de opleiding ook mee in diverse
leergebiedgebonden organisaties, zoals LOPON2 voor neerlandici (leraren Nederlands van de lerarenopleidingen
in Vlaanderen en van de PABO in Nederland). De optie LO is gegroepeerd in FEVALO (Federatie Vlaamse
Autonome Hogescholen Lichamelijke Opvoeding), met de bedoeling om een afgevaardigde te bekomen in de
Vlaamse trainersschool. Samenwerking met de Katholieke Hogeschool Mechelen, de Hogeschool Brabant
(Breda), de Katholieke Hogeschool Brussel en de Karel de Grote-Hogeschool leidde tot GROS: de werkgroep
Milieueducatie. In samenwerking met de Karel de Grote-Hogeschool werd een VCA-cursus (Veiligheid,
gezondheid en milieu Checklist Aannemers) voor de afdeling hout-bouw opgezet. Er zijn rechtstreekse
uitwisselingen of samenwerkingsverbanden met buitenlandse instellingen die een gelijkaardige opleiding
aanbieden. Ondertussen werd een aanvraag ingediend om te participeren in TEN-10, a Teacher Education
Network towards 2010. Op dit ogenblik groepeert dit netwerk al 96 partners rond de onderwijskundige thema's die
de Europese Unie vooropstelt.
Het beroepsprofiel en de basiscompetenties zijn mee opgemaakt door het ministerie, dat het beroepenveld
vertegenwoordigt, zodat langs die weg aan de wensen en behoeften van het beroepenveld wordt voldaan.
238 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

De stages worden mee beoordeeld door de stagementoren. Via een enquête, gehouden in mei-juni 2004, werden
de mentoren bevraagd over organisatie, begeleiding en attitudes van de studenten. De resultaten hiervan zijn
goed. Wel blijkt dat mentoren meer communicatie vragen.
Uit het zelfevaluatierapport blijkt dat twee contactmomenten met de mentoren worden georganiseerd. Op vraag
van scholen kan er een gesprek plaatsvinden met de opleidingscoördinator, die verantwoordelijk is voor de
stages. Daarnaast kanaliseren de lectoren tijdens stagebezoeken vragen en bemerkingen van de stagescholen.
In Lier wordt jaarlijks ook een ‘terugkomdag’ georganiseerd met studenten die één jaar afgestudeerd zijn. In
Antwerpen gebeurt dit voorlopig niet formeel, maar er is een werkgroep opgericht die tegen volgend academiejaar
een terugkommoment zal inrichten voor afgestudeerden. Verder worden de eindkwalificaties jaarlijks getoetst via
feedback over de stages.
Uit het bovenstaande mag blijken dat het domeinspecifieke kader het resultaat is van het vooropgestelde profiel,
aangevuld met ervaring en feedback van het werkveld en vakgenoten. Het is sterk beroepsgericht. Zeker is dat
deze feedback nog intensiever en meer systematisch kan. Algemeen mag gesteld worden dat de opleiding streeft
naar het ontwikkelen van een inhoudelijke en didactische, en onderwijskundige professionaliteit. Hierbij besteedt
de opleiding aandacht aan het verwerven van de algemene, algemeen beroepsgerichte en beroepsspecifieke
competenties, zoals deze door de overheid werden vastgelegd. De opleiding vindt het jammer dat sommige van
deze competenties niet altijd even eenduidig te interpreteren zijn, waardoor het soms moeilijk wordt om het
bereiken ervan te toetsen. Naast deze – verplichte – basiscompetenties tracht men in de opleiding een aantal
eigen accenten te leggen. Sleutelwoorden zijn hierbij professionaliteit, flexibiliteit, zelfreflectie, zelfstandig en
teamgericht werken, oog hebben voor de maatschappelijke realiteit.
Uit het ZER blijkt dat over de domeinspecifieke competenties binnen de opleiding nog geen eenduidigheid
bestond. Er bestonden verschillen in interpretatie van sommige functionele gehelen, in het bijzonder wat de
functionele gehelen betreft en de attitudes die minder tot het traditionele curriculum behoorden. Ook over de
haalbaarheid van vooral de functionele gehelen 5, 6, 8, 9 en 10 bestonden verschillende opvattingen. Sommigen
stelden zelfs de vraag naar een zekere hiërarchie van deze functionele gehelen. Het was duidelijk dat de
vernieuwende basiscompetenties op gespannen voet stonden met de traditionele opleidingsdoelen en -
onderdelen.
De commissie is van mening dat de opleiding tot op heden niet op een gestructureerde wijze de dialoog aangaat
met het werkveld. De opleiding verwart een dergelijke verdiepende dialoog met een tevredenheidsenquête over
de stages en met de informatie uit de vele informele contacten met de stagementoren.
De commissie vindt dat de vorderingen die de opleiding heeft gemaakt in facet 1.1 een goed perspectief bieden
voor de verdere optimalisering van facet 1.2. Tijdens de visitatie konden ook op dit terrein enkele goede
aanzetten worden vastgesteld. Alle basiscompetenties worden op het ogenblik van de visitatie duidelijk als
gelijkwaardig en belangrijk beschouwd. Ze vormen dan ook allemaal samen het referentiekader van het nieuwe
concept en het nieuwe curriculum. Dit impliceert dat ook de functionele gehelen 5, 6, 8, 9 en 10 volwaardige
opleidingsdoelen zijn en dat ook voor deze functionele gehelen leerlijnen zullen worden uitgetekend. De opleiding
legt bijkomend enkele domeinspecifieke accenten, zoals stemgebruik, taalvaardigheid en diversificatie.
Bovendien zal de stage de spil van de opleiding vormen doorheen het curriculum.
De Visitatiecommissie vraagt bijzondere aandacht voor de onderlinge afstemming tussen de opleidingsdoelen die
raakvlakken hebben met ondersteunende diensten vanuit de hogeschool (in het bijzonder de dienst
Studiebegeleiding en de dienst Internationalisering). Tijdens de visitatie bleek dat de opleiding en de hogeschool
elk beschikken over een grote autonomie. Doordat de diensten Studieadvies en Internationalisering ook nog voor
andere opleidingen en departementen binnen de hogeschool werken, bestaat het gevaar dat ze onvoldoende
sporen met beleidsopties binnen de opleiding, of dat informatie en deskundigheid vanuit deze diensten
onvoldoende zouden benut worden binnen de opleiding. Voorbeeld: de dienst Studieadvies leert studenten
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 239

samenvattingen maken. Tijdens het bezoek bleek echter dat niet alle cursussen geschikt zijn voor het maken van
samenvattingen. De dienst Studieadvies zou in plaats van remediërend te werken, ook proactief kunnen werken
en lectoren instructies geven voor het opstellen van hun cursussen met het oog op studeerbaarheid.
De commissie heeft geconstateerd dat de dienst Internationalisering nog een enge visie hanteert op
internationalisering, die niet spoort met de bredere visie die de opleiding intussen hanteert. Zo wordt de
buitenlandse sportstage van de studenten LO geplaatst onder ‘‘internationalisering’’, naast een studiereis naar
Berlijn waarbij de studenten elkaar moeten gidsen. De commissie vindt dat geen van deze beide voorbeelden
beantwoordt aan de essentie van wat het verwerven van een internationale component zou kunnen zijn.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de domeinspecifieke doelstellingen verder te operationaliseren en alle
basiscompetenties daarbij als gelijkwaardig te beschouwen en leerlijnen te ontwikkelen voor alle basiscompetenties.
De commissie adviseert om een duidelijke basiscompetentie te formuleren met betrekking tot internationalisering;
de afstemming Hogeschool-Departement-Opleiding te realiseren en de huidige ‘‘internationale’’ activiteiten
daaraan te toetsen en eventueel bij te sturen.
Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de doelstellingen van de opleiding tot stand komen via overleg met interne en externe actoren;
- de opleiding bewust aan een proces van onderwijsvernieuwing werkt via op het beroepenveld afgestemde
doelstellingen;
- de opleidingscompetenties voldoen aan decretale en beroepsspecifieke vereisten;
- de eindkwalificaties worden getoetst bij het relevante beroepenveld;
- er een groot verbeteringstraject is gerealiseerd tussen het ZER en de huidige realisatie;
- het concept van de basiscompetenties goed is begrepen en vertaald is in een helder en rijk schema;
- het concept en het schema breed geadopteerd zijn.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
240 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Bij het opstellen van het programma is de opleiding uitgegaan van de basiscompetenties. In de studiegids worden
de vertalingen van de algemene naar de concretere doelstellingen van de opleiding verduidelijkt. Bij elk
opleidingsonderdeel wordt in de doelstellingen verwezen naar de bijhorende competenties. De commissie stelt
vast dat de competenties algemeen beschreven zijn, maar niet in termen van begin- en eindcompetenties. De
inhoud van de opleidingsonderdelen wordt wel kort beschreven. Hieruit blijkt ook de graad van
disciplineoverschrijdende elementen en de samenhang in het curriculum. Uit de opgestelde kruistabellen blijkt,
per opleidingsjaar, dat de vooropgestelde competenties in de diverse opleidingsonderdelen duidelijk voorkomen
en gradueel worden opgebouwd.
De studenten worden in het eerste jaar nog sterk begeleid. In het tweede en vooral in het derde jaar, nemen de
zelfstandigheid en verantwoordelijkheid van de student toe en wordt hij/zij in staat geacht om alle
organisatorische facetten van het lerarenberoep te beheersen.
Over de drie opleidingsjaren heen komen de functionele gehelen verschillend aan bod. In het eerste jaar worden
vooral kennisinhouden verworven; het vakdidactische aspect komt minder aan bod. In het tweede jaar is er een
goede mix van beide facetten. In het derde jaar heeft de opleiding voornamelijk het vakdidactische aspect voor
ogen.
Alle vereiste competenties voor de leraar als opvoeder worden vanaf het eerste jaar nagestreefd. De leraar als lid
van een schoolteam wordt in het eerste en het tweede jaar geoefend. Aan de competenties ‘de leraar als
organisator’ en ‘de leraar als innovator’ wordt voornamelijk gewerkt tijdens de stage en het eindwerk. Gedurende
de stage en de rest van de studie, maar vooral tijdens de beroepsloopbaan, wordt aandacht besteed aan de
leraar als partner van ouders en de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen. Daarnaast zal de
student tijdens de stage ook de competenties van een leraar als partner van experten en als lid van een
onderwijsgemeenschap ontwikkelen. In het derde jaar zal tijdens het opleidingsonderdeel ‘culturele en
maatschappelijke educatie’ aandacht besteed worden aan de vaardigheden voor een leraar als cultuurparticipant.
Zoals uit de kruistabellen blijkt, zijn de na te streven attitudes belangrijk voor alle opleidingsonderdelen en in alle
leerjaren. Het opleidingsteam is ervan overtuigd dat een lerarenopleiding niet enkel de technische, professionele
leraarsvaardigheden bij de studenten moet realiseren. Het lerarenberoep wordt niet in een lerarenprofiel gevat als
de som van een reeks deelcompetenties. Van een leraar wordt ook betrokkenheid bij het wel en wee van zijn
leerlingen verwacht, hij/zij moet vanuit een menselijk, opvoedend standpunt aandacht hebben voor hen; met
andere woorden: van een lerarenopleiding wordt gevraagd dat er ook gewerkt wordt aan het stimuleren en
ontwikkelen van belangrijke leraarsattitudes.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 241

Ten tijde van het tot stand komen van het zelfevaluatierapport werd gewerkt aan een nieuw curriculum. Een
eerste niveau betrof het deel dat gemeenschappelijk is binnen het studiegebied Onderwijs-Lerarenopleiding.
Daarnaast was er overleg binnen de opleiding SO en ten slotte binnen de opties. De opleiding deed een beroep
op feedback van collega’s en het werkveld. Sinds het academiejaar 2005-2006 is een werkgroep SCHOL
(Stuurgroep CurriculumHervorming Onderwijs-Lerarenopleiding) actief om dit proces te sturen. Een cel
Onderwijsinnovatie staat ter beschikking en brengt nieuwe onderwijsvormen mee onder de aandacht. Een globaal
onderwijsontwikkelingsplan (hogeschool) geeft hierbij ook richting. Binnen dit plan staat duidelijk omschreven via
welke stappen de opleiding het onderwijsconcept binnen het departement en de opleidingen wil concretiseren.
Ongeveer tweemaandelijks vergadert de cel Onderwijsinnovatie samen met de Coördinatieraad. Deze
samenstelling vormt dan de Onderwijsraad. Hiermee wil de opleiding de voortgang van het
onderwijsontwikkelingsplan opvolgen en de aandacht voor onderwijsinnovatie naar de opleidingen levendig
houden.
De commissie vindt dat de opleiding een stevige vorming biedt, zowel op het theoretische als op het praktische
vlak. Het gebeurt dat een stageschool de stagedoende student(e) in kwestie na afloop van de stage een contract
aanbiedt. Uit de mentorenbevraging blijkt dat men tevreden is over attitudes, basiskennis en vaardigheden van de
studenten.
Verankering van internationalisering in de opleiding wordt gerealiseerd door internationalisering op de agenda
van elke teamvergadering te brengen. Internationale aanwezigheid werd ondertussen al in enkele projecten
verankerd.
Er is het een internationaal project waarin ontwikkelingssamenwerking de spil zou moeten worden in de
samenwerking van lerarenopleidingen in Paramaribo met de Hogeschool Antwerpen. Voorlopig is men hier
gestart met studentenstages en is men nu volop bezig met het voorbereiden van de volgende stap:
samenwerking op docentenniveau en evolueren naar extern gefinancierde intensieve training voor docenten.
Verder wil de opleiding dit koppelen aan het uitwerken van probleemgestuurde opdrachten voor
laatstejaarsstudenten: een combinatie van stageopdracht en eindwerk.
De commissie vindt dat de werkwijze voor de curriculumherziening degelijk is onderbouwd met voldoende ruimte
voor participatie van alle betrokkenen. De basiscompetenties zijn op een duidelijke manier ingebed in het
programma. Het niveau en de oriëntatie van de leerdoelen garanderen in voldoende mate dat de student de
beoogde eindkwalificaties van beginnend leraar haalt. Toch heeft de commissie de indruk dat de opleiding eerder
gezocht heeft naar plekken in het curriculum waaraan de basiscompetenties opgehangen kunnen worden, dan
dat het curriculum vanuit die basiscompetenties doordacht is. In de opzet van het huidige, nieuwe curriculum is
die gerichtheid op een erg goede wijze terug te vinden. Vergelijk ook het heldere en rijke schema waarmee de
relatie tussen de basiscompetenties en het nieuwe curriculum verbeeld is..
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt vast dat het concept aanwezig is, maar dat de vertaling ervan nog volledig moet gebeuren
binnen het nieuwe curriculum.
De commissie adviseert de opleiding aan de vertaling van het nieuwe concept naar het nieuwe curriculum meteen
aan te pakken. Ze vraagt hierbij extra zorg voor de gelijke aanpak en ontwikkeling over de afstudeeropties heen..
242 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Hoewel kennis snel veroudert en het belang ervan soms gerelativeerd wordt, blijft de opleiding kennis toch een
belangrijke bouwsteen vinden. In elk opleidingsonderdeel wordt daarom aandacht geschonken aan
kennisontwikkeling. Die kennisontwikkeling heeft tot doel de studenten vaardig te maken in het vinden, kritisch
selecteren, verwerven en weergeven van informatie, zodat ze hun inhoudelijke, didactische en opvoedkundige
expertise up-to-date kunnen houden. De kennisontwikkeling gebeurt via verscheidene kanalen of vormen: de
contacturen, de zelfstudie, congressen, projecten, reflectie, teamwerk en vakoverschrijdende educatie.
In het opleidingsprogramma wordt doorheen de opleiding aandacht besteed aan het bijbrengen van
beroepsvaardigheden. Deze komen in de eerste plaats aan bod tijdens de stages, die met een stijgende graad
van belangrijkheid over de jaren worden georganiseerd. Algemene en algemene beroepsgerichte competenties
zoals teamwerk, zelfstandigheid, sociale interactie, flexibiliteit en zin voor initiatief worden ook bijgebracht via de
diverse projecten, vakoverschrijdende opdrachten en de ‘VOET’-stage. Ook hier blijkt uit de studiegids, per
opleidingsonderdeel, het belang van kennis, vaardigheden en attitudes. In samenwerking met de
Plantijnhogeschool, de Karel de Grote-Hogeschool, de provincie en ‘Antwerpen Lerende Stad’ wordt (twee)jaarlijks
een congres ingericht over een actueel onderwerp rond school en maatschappij.
Een van de belangrijkste elementen in de opleiding is de stage. Deze omvat de didactische stage (observeren,
lesvoorbereidingen, lessen geven), vakoverschrijdende educatie en buitenlandstage. Deze activiteiten winnen in
de loop van de opleiding aan belang. Inhoud en concept van de stage worden beschreven in de studiegids
‘Stage’ die de studenten bij het begin van het academiejaar krijgen. De organisatie van de didactische stages is
bijna identiek voor de verschillende opties (AV, LO, TR en MO), maar kan enigszins verschillen wat de concrete
invulling betreft. Enkele voorbeelden:
- in de optie TR wordt gekozen voor een lintstage in het eerste jaar;
- in de optie MO worden de twee weken doestage in het eerste jaar niet in een aaneensluitende periode
georganiseerd, maar wel in twee onafhankelijke weken met tussendoor een periode van reflectie;
- in de optie LO wordt de stage tijdens het derde jaar integraal georganiseerd in het tweede semester;
- de ‘VOET’-stage verloopt gemeenschappelijk voor alle opties;
- de buitenlandstage verschilt qua optie (zo organiseert de optie L een buitenlandse sportstage, terwijl de
- opties AV, MO en TR veeleer een cultureel georiënteerde buitenlandstage organiseren);
- in alle opties vinden stageactiviteiten plaats in alle vormen van het secundair onderwijs (voor de optie L.O.
zijn er ook stages in het kleuter- en lager onderwijs);
- alle opties organiseren ook stages buiten het reguliere onderwijs (buitengewoon onderwijs, deeltijds
- onderwijs, volwassenenonderwijs, educatieve diensten, bedrijven, methodescholen, federaties);
- stages vinden plaats in alle onderwijsnetten.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 243

In het derde jaar komt het functionele geheel ‘de leraar als innovator en als onderzoeker’ aan bod bij het schrijven
van het eindwerk. Studenten krijgen een werkwijze (document) gepresenteerd die hen moet toelaten het eindwerk
op een gefaseerde wijze aan te pakken:
Fase 1: Bepalen van thema of probleemgebied;
Fase 2: Formuleren van een werktitel en voorlopige afbakening van het onderwerp;
Fase 3: Opstellen van een werkplan (kalender of timing);
Fase 4: Het werkplan uitvoeren;
Fase 5: De verdediging voor een promotor en een lezer.
Met het eindwerk beoogt de opleiding:
- het beheersen van de basiskennis en het volgen, bevragen en integreren van recente evoluties in verband
met inhouden en vaardigheden uit de leergebieden/vakgebieden;
- de verworven kennis en vaardigheden met betrekking tot het leergebied en vakgebied gebruiken in het
- onderwijsaanbod: horizontaal en verticaal verbanden en contacten leggen, communiceren en
- samenwerken met externe instanties die onderwijsbetrokken initiatieven aanbieden.
Via diverse activiteiten vindt het programma aansluiting bij de actuele ontwikkelingen in het vakgebied. Van elke
lector wordt verwacht dat die interesse heeft en op de hoogte is van de recente ontwikkelingen in het
onderwijslandschap en deze binnen het eigen vakgebied implementeert. Op het gebied van ICT werd gekozen
om studenten ook te leren werken in een zelfstudieomgeving. Via het Competas-platform kunnen de MS Officeproducten
online worden gestudeerd en ingeoefend. Dit laat toe om zelfstandig en aan een eigen tempo te
studeren. Daarnaast werd voor vragen en problemen gestart met een nieuw systeem van coaching: IT-consulting.
Bij de studenten bestaat nog weerstand om hiermee te werken. µDe studenten komen tijdens hun stage in
aanraking met meer recente ontwikkelingen en leren omgaan met diversiteit De eindwerken zijn zo opgevat dat
de student onder begeleiding en op beperkte schaal onderzoeksvaardigheden toepast. Qua thema behandelen
deze eindwerken onder andere recente ontwikkelingen in het onderwijs.
Maatschappelijke dienstverlening wordt departementaal gecoördineerd. Met de beschikbare middelen wordt
ernaar gestreefd de maatschappelijke dienstverlening zo goed mogelijk in te vullen. Binnen de opleidingen
bestaan specifieke en systematische contacten met opleidingsgebonden organisaties. Ten behoeve van
leerkrachten uit (de partnerscholen van) het basisonderwijs en de eerste graad van het secundair onderwijs, biedt
de lerarenopleiding van de Hogeschool Antwerpen een nascholing technologische opvoeding aan (TOHA). In de
vorm van een studiedag kunnen leerkrachten één of meerdere workshops over een actueel technologisch
onderwerp volgen. Daarbuiten kunnen ze ook terecht met concrete vragen over een technologisch onderwerp.
Voor meer complexe of diepgaande vragen wordt via eindwerken of ander onderzoek geprobeerd een antwoord
te vinden. Deze vorm van dienstverlening wordt volledig georganiseerd door de studenten van de optie TR.
Fundamenteel Wetenschappelijk onderzoek is niet inherent aan de opzet van ééncyclusopleidingen en behoort
slechts recent tot de taak van de opleiding. Dit wordt in de eerste plaats departementaal georganiseerd, maar
binnen de opleiding werd al nagedacht hoe dit vorm zou kunnen krijgen. Zo werd begin januari 2005 een
educatieve bundel Missie naar Mars gepubliceerd als resultaat van een project ‘Wetenschapsinformatie’ van de
Hogeschool Antwerpen. Het is een bundel voor leerkrachten in het secundair onderwijs, waarmee binnen het
domein van de wetenschappen vakoverschrijdend kan worden gewerkt.
De commissie stelt ook hier een duidelijk onderscheid vast tussen de huidige situatie en het inmiddels ontworpen
toekomstgerichte curriculum. In het huidige curriculum onderscheidt de commissie tal van initiatieven en
activiteiten die bijdragen tot de professionele gerichtheid van het programma. De belangrijkste daarvan hebben te
maken met de beoogde graduele opbouw van het programma. Toch worden veel initiatieven aan de individuele
lectoren overgelaten, waardoor ze in de concretisering een wat toevallige indruk maken. Ook hier biedt het
nieuwe curriculum meer structuur en gezamenlijkheid van de lectoren.
244 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Door de stage centraal te stellen, zal het curriculum intens aansluiten bij de actuele beroepspraktijk, zowel qua
kennis als qua vaardigheden. Er is volgens de commissie voldoende aandacht voor hedendaagse
onderwijskundige inzichten en voor interactie met het werkveld. De commissie stelt vast dat het maatschappelijkemancipatorische
aspect niet uit het oog wordt verloren.
Er zijn (departementaal) mogelijkheden tot zelfstudie via het Competas-platform, maar de commissie vindt deze
nog niet genoeg geïntegreerd bij docenten en studenten. Structurele en geformaliseerde richtlijnen ontbreken.
Pedagogische ICT is pas recent een volwaardig project. De resultaten van het gebruik van ICT zijn nog divers en
afhankelijk van de motivatie van docenten. Split class wordt ingericht in functie van het nieuwe curriculum.
Aanbevelingen ter verbetering:
In de lijn van de voorgaande aanbevelingen vraagt de commissie om de eisen van de professionele gerichtheid
op een structurele wijze geleidelijk in te bouwen in het vernieuwde curriculum, zodat dit minder afhankelijk is van
toevallige docentgerelateerde initiatieven.
Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: onvoldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De samenhang van het programma wordt op een dubbele manier verzekerd. Er is in de eerste plaats de
inhoudelijke aanpassing van het curriculum, die gebeurt op voorstel van de vakwerkgroep. Tijdens de vergadering
van de opleidingsteams wordt dit besproken. Deze werkwijze garandeert dat de opleidingscoördinator duidelijk
zicht heeft op het geheel van de evolutie van het leerproces binnen het curriculum. Er is overleg waar meer dan
één docent bij een doorlopend opleidingsonderdeel betrokken is. Hierdoor kan een logische opbouw en een
inhoudelijk samenhangend programma binnen eenzelfde opleidingsonderdeel worden gerealiseerd.
De samenhang van het programma is horizontaal en verticaal georiënteerd. Tussen de verschillende
opleidingsonderdelen is ook aan samenhang gewerkt, onder andere bij vakoverschrijdende activiteiten zoals
VOET, Vovas (Voorbereidende vakoverschrijdende stages) (AV en TR) en didactische uitdieping (MO). Over de
drie jaren van de opleiding worden de specifieke leraarsvaardigheden steeds belangrijker.
De aangeboden leerstof binnen een aantal opleidingsonderdelen sluit aan bij en bouwt verder op de kennis en
vaardigheden die verworven zijn in het voorgaande opleidingsjaar. In de specifieke stam gaat men dieper in op
onderwerpen die al in het gemeenschappelijke gedeelte zijn aangeraakt. Inhouden die bij ‘didactische
basisvaardigheden’ worden geïntroduceerd, worden door de pedagogen vertaald binnen ‘onderwijskunde
specifiek’ naar de doelgroep van de studenten, namelijk de jongeren van 12 tot 18 jaar. Op hun beurt diepen de
vaklectoren deze inhouden uit binnen de vakdidactiek van de respectieve opleidingsonderdelen.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 245

Logischerwijze richten de door pedagogen en vaklectoren aangeboden kennis en vaardigheden zich op de
toepasbaarheid tijdens de vakoverschrijdende en reguliere stages. De stages vertonen een duidelijke
samenhang, zowel binnen elk academiejaar als over de verschillende jaren heen. De stage is erg geleidelijk
opgebouwd; de stagemomenten nemen toe in duur en frequentie. In het eerste jaar krijgen de studenten veel
mogelijkheden tot observatie vooraleer ze zelf actief voor de klas staan. Alle stages (zowel de observatiestage als
de effectieve doestage worden begeleid en opgevolgd tijdens de SER-bijeenkomsten (stage, ervaring en
reflectie). De stage in het tweede jaar is al omvangrijker, maar wordt opnieuw geleidelijk opgebouwd. In het
laatste jaar van de opleiding lopen de studenten in totaal twaalf weken stage (veertien weken in de optie LO).
Er bestaat ook een deeltijds traject, maar hiervoor bestaat in de praktijk weinig belangstelling. Op basis van
overdrachten/vrijstellingen kunnen de studenten een geïndividualiseerd studietraject aanvragen. Op basis van
eerder verworven competenties en elders verworven kwalificaties kunnen eveneens vrijstellingen worden
aangevraagd.
De commissie vindt dat er tot op heden opmerkelijke programmatorische en docentgebonden verschillen zijn
tussen de verschillende vakken, de opties, de opleidingsonderdelen en de leerjaren. De samenhang ontbreekt.
De commissie is wel van mening dat het eenheidsconcept van het nieuwe curriculum potentieel heeft om dit te
remediëren, maar dit moet nog concreter worden ingevuld. Positief is dat er nu duidelijke verticale leerlijnen zijn
uitgetekend van geleid naar (begeleid) zelfstandig werken.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat er dringend werk moet worden gemaakt van de uitwerking van een samenhangend
curriculum, zowel tussen de opleidingsonderdelen van één optie als tussen de opties. Overleg hierover moet ook
effectief leiden tot bijsturingen. Het is daarbij aan te bevelen deze uitwerking volledig binnen het voorliggende
concept van het nieuwe curriculum door te voeren.
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
‘De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen met betrekking tot de
minimale studieomvang van een professionele bachelor’.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
246 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Gedurende het academiejaar 2003-2004 werd de studietijd steekproefsgewijs gemeten via bevraging van de
studenten van het eerste en tweede jaar. De gebruikte methode is een ‘schatting achteraf’. Gezien de
uiteenlopende waarden van de metingen moeten de resultaten met de nodige omzichtigheid worden bekeken. Uit
deze resultaten blijkt dat de gemeten studieomvang in het algemeen hoger ligt dan wat voorzien is in het
opleidingsprogramma. Dit komt voornamelijk doordat de stages onderschat werden bij het toekennen van het
aantal studiepunten. Bij de volgende curriculumhervorming zullen de stageactiviteiten hoger worden ingeschat.
De minister van Onderwijs heeft hiervoor al een aanzet gegeven. De gemiddelde waarde voor studieomvang in
het eerste jaar ligt lager dan voorzien en ligt voor het eerste semester van het tweede jaar (zonder stage) min of
meer gelijk aan de vooropgestelde studieomvang. Dit is verwonderlijk, aangezien de studenten eerder klagen
over te veel werkdruk.
Uit de gesprekken met de studenten blijkt ook dat het programma soms zwaar is. Naast het volgen van de lessen
moeten ook een groot aantal taken worden gemaakt. De verschillende stageweken (didactisch, vakoverschrijdend
en buitenland) zijn erg verrijkend voor de studenten, maar hebben tot gevolg dat er minder lesweken beschikbaar
zijn voor de te geven leerstof. De commissie merkt op dat er per student grote verschillen kunnen bestaan per
opleidingsonderdeel, afhankelijk van hun voorkennis en hun aanleg. Veel hangt af van de concentratie, snelheid
en inzet van de student. Volgens de studenten stijgt de studietijd globaal in het tweede en ook in het derde jaar.
De commissie kan dus stellen dat het curriculum gradueel opgebouwd is en dat er meer inspanningen van de
studenten gevraagd worden naarmate ze doorstromen. Specifiek voor de stage en VOET is de belasting zwaar.
Volgens de commissie verdient dit specifieke aandacht bij het opstellen van het nieuwe curriculum.
De commissie constateert dat de opleiding in het algemeen een studiebevorderend klimaat weet te realiseren.
Toch is het duidelijk dat de belasting voor de studenten (te) groot is. In het kader van de vernieuwing van het
curriculum zal de opleiding dus moeten overwegen om het aantal studiepunten voor de gewone
opleidingsonderdelen te verminderen ten voordele van stage. Het belang van het contactonderwijs moet hierbij
ook onderzocht worden. Dit is zeker een groeiproces.
In het kader van studiebevorderende factoren kunnen we verwijzen naar het speciaal statuut dat studenten
kunnen aanvragen wegens uitzonderlijke individuele omstandigheden, meer bepaald bij een ernstige handicap,
het bekleden van een mandaat en/of het topsportstatuut. Om dit te concretiseren, werd een afsprakennota
ontwikkeld.
De commissie stelt vast dat de studietijdmeting nog niet voldoende systematisch uitgebouwd is, maar de
verhouding werkelijke studietijd/begrote studietijd lijkt niet problematisch. In het verleden is de studietijd via
schatting gemeten. Daardoor valt een duidelijke opbouw in de studiebelasting over de leerjaren te zien. De
belasting is volgens de commissie niet te zwaar. In de curriculumevaluatie is nu een blok studielast opgenomen
dat een ruwe indicatie per onderdeel geeft. Indien nodig meet de opleiding specifieker. Er is ook een tool
ontwikkeld om de studielast niet te hoog te plannen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de studietijdmetingen systematisch uit te bouwen.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 247

Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Bij het opstellen van het programma baseerde de opleiding zich zowel op de opleidingsdoelstellingen als op het
didactisch concept. Dit laatste geeft in grote lijnen weer welke principes er gehanteerd zijn voor de vormgeving
van de opleiding. Hierbij werd ook rekening gehouden met de instroom.
De meeste theorielessen hebben de praktijk als uitgangspunt, zodat de student de opgedane kennis, inzichten en
vaardigheden kan toepassen tijdens de stages. In het eerste jaar wordt eerder theoretisch gewerkt en wordt er
gezorgd voor de nodige bagage. De stages hebben een sterk motiverend effect. De studenten worden zich
bewust van het belang van een goede theoretische ondersteuning op inhoudelijk en didactisch vlak. In de
volgende jaren neemt het aantal contacturen af en neemt het aandeel van de stages toe. Contact met de praktijk
van in het begin van de opleiding en geleidelijke groei in het uitvoeren van activiteiten, zijn de uitgangspunten
voor de planning van de stages. Inhoud en concept van de stage worden beschreven in de studiegids ‘Stage’.
In het eerste jaar bepalen de lectoren in grote mate welke inhouden zij aanbieden en onder welke vorm ze dat
doen. In het tweede en het derde jaar is er meer ruimte voor het zelfstandig verwerken van de inhouden. Hierbij
wordt het werken in team gestimuleerd. De opleiding verwacht niet dat de studenten dit vanaf de eerste dag
kunnen. Opdrachten – al of niet in het kader van het Begeleid Zelfstandig Werk (BZW) – kunnen
vakoverschrijdend zijn.
Er wordt aandacht geschonken aan het leren reflecteren. De bedoeling is om het leren uit de praktijk effectiever
en meer zelfgestuurd te maken. In het eerste jaar wordt er tijd vrijgemaakt om observatieopdrachten te bespreken
in kleinere groepen. In het tweede jaar oefenen de studenten hun reflectievaardigheden en in het derde jaar wordt
van hen verwacht dat ze zelfstandig kunnen reflecteren over hun lessen en kunnen bepalen wat hun leerpunten
zijn.
Een van de opties die de opleiding heeft genomen, is een zekere differentiatie in de opleiding. Vanaf het tweede
jaar kiezen de studenten een opleidingsonderdeel uit een bepaald aanbod. Zo kunnen ze zich in een bepaalde
richting bekwamen.
Er wordt tijdens de opleiding gebruikgemaakt van een grote verscheidenheid aan werkvormen. De keuze voor
bepaalde werkvormen hangt in grote mate samen met de grootte van de groepen. Om sommige aspecten van het
programma (zoals het didactische concept) te realiseren, was het nodig om kleine groepen te voorzien waarin de
studenten erg actief kunnen zijn. In deze groepen werkt men met reflectiegesprekken, rollenspelen en andere
activiteiten op het vlak van sociale en agogische vaardigheden. In de ‘middelgrote groepen’ (tussen de veertig en
tachtig studenten), komen allerlei werkvormen aan bod, gaande van doceermomenten tot partnerwerk,
groepswerk, individuele oefeningen, experimenten, leergesprekken, simulaties van lessen, presentaties
enzovoort, vaak ondersteund door diverse didactische materialen: video, PowerPoint, demonstraties,
transparanten, bord enzovoort. In de grote groepen (meer dan tachtig studenten) wordt meestal gedoceerd. Men
kan aan de keuze van de werkvormen in de respectieve studiejaren merken dat er rekening wordt gehouden met
het principe van de geleidelijke groei naar zelfstandigheid en zelfsturing. Groepswerk neemt een belangrijke
plaats in. De VOET- en vakkenstages zijn hiervan voorbeelden bij uitstek. De stages vormen uiteraard de beste
248 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

omgeving om de beoogde competenties te oefenen en te vervolmaken. Een belangrijk deel van de opleiding
wordt ingenomen door de stages.
Hoewel de vormgeving nagenoeg volledig bepaald wordt door de individuele lectoren en daarmee een zekere
toevalligheid kent, is er wel een beschrijving van het didactisch concept van de opleiding. Dit concept vormt
volgens de commissie in beperkte mate een richtsnoer voor het handelen van de lectoren. De variatie aan
werkvormen is redelijk groot. De commissie constateert wel dat de werkvormen niet altijd een voorbeeld zijn voor
het handelen van de studenten in de praktijk. De commissie is van mening dat het didactisch concept van de
opleiding en van de gebruikte werkvormen in voldoende mate overeenstemt met de doelstellingen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert dat de opleiding zelf meer structureel werk maakt van het uitwerken van de samenhang
tussen vormgeving en inhoud, zodat dit niet meer afhankelijk is van de toevallige invulling van individuele lectoren
of van de gekozen optie.
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: onvoldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De transparantie van de evaluatie (bekendheid van de eisen en de evaluatieprocedures) wordt volgens de
opleiding gegarandeerd via de studiefiches/-gids die samen met het studiecontract bij het begin van het
academiejaar aan de student worden overhandigd. Hoewel alle lectoren specifieke evaluatiecriteria gebruiken,
worden deze niet altijd in detail en expliciet genoeg bekendgemaakt.
De volgende evaluatievormen komen voor: schriftelijk examen (open vragen, invulvragen, meerkeuzevragen),
mondeling examen, permanente evaluatie, peer-assessment en praktische proeven. De evaluatie van leerdoelen
van verscheidene opleidingsonderdelen gebeurt ook permanent tijdens de contacturen door ‘directe toetsing’, los
van formele evaluatiemomenten. Nieuwere evaluatievormen komen minder voor. Voor sommige
opleidingsonderdelen wordt een eenmalig examen georganiseerd, voor andere een combinatie van partieel
examen, eindexamen en permanente evaluatie.
Binnen elke optie bestaan er specifieke evaluatiemethodes. Gezien de examens in de optie MO veeleer praktisch
van aard zijn (musiceerproeven in de opleidingsonderdelen 'liedbegeleiding', 'instrumentale ensembles' …) wordt
telkens een jury van diverse docenten samengesteld om de subjectiviteit (eigen aan proeven met een artistieke
inslag) te minimaliseren. Bij 'VOET' gebeurt de evaluatie van de eindcompetenties via peer- en gezamenlijke
evaluatie door begeleidende lectoren. Bij de ‘didactische stage’ gebeurt de evaluatie van geïntegreerde
eindcompetenties gezamenlijk door de betrokken lectoren. In de optie TR (voeding – verzorging – kleding / hout –
bouw) wordt portfolio als evaluatiemiddel geïmplementeerd. In de optie LO is er bij de vakkenstages een
evaluatie door externen in samenspraak met de begeleidende lectoren.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 249

De commissie vindt dat op dit ogenblik een samenhangend toetsbeleid ontbreekt. De kwaliteit van de
beoordelingen is een zaak van de individuele lectoren. De evaluatiecriteria zijn niet expliciet bekend. Voor
opleidingsonderdelen van de gemeenschappelijke stam wordt het evaluatieconcept binnen de vakgroep
uitgewerkt. Dit is dan het resultaat van een gemeenschappelijke zienswijze. Binnen elk opleidingsonderdeel
bepaalt elke lector de vorm, de frequentie, de tijd en de weging van de evaluatie. Dit wordt wel besproken binnen
de vakwerkgroep. De commissie vindt de evaluaties wel voldoende gericht op kennis, inzicht, vaardigheden en
attitudes van de doelstellingen, maar er is nog geen eenduidig, transparant evaluatieconcept. Het gebruik van
moderne evaluatievormen (bijvoorbeeld portfolio, peer-assessment, permanente evaluatie …) krijgt per docent of
opleiding vaak nog een aparte invulling.
Wat de begeleiding bij de stages betreft, krijgt de student voor een bepaalde stageperiode enerzijds een
stagebegeleider (begeleidende lector) toegewezen en anderzijds een mentor, een leerkracht van de stageschool
in wiens klas de student lessen volgt en geeft. De mentor is de begeleider en het aanspreekpunt ter plaatse. De
lector van de hogeschool heeft zowel een begeleidende als een evaluerende functie. Bij de beoordeling wordt
rekening gehouden met de evaluatie door de stagementor en met de commentaren van de stagebegeleider. De
uiteindelijke evaluatie gebeurt door het team van de hogeschool. Doordat de stagebegeleiding gebeurt door het
volledige team van de lectoren, zorgt de opleiding ervoor dat er voldoende terugkoppeling is naar de lessen
vakdidactiek, zodat theorie en praktijk elkaar kunnen aanvullen. De communicatie bij de evaluatie van de stage
kan volgens de commissie beter. De uitkomst van de beoordeling is vaak ‘verrassend’ voor de student. De
communicatie tussen lector en student is niet altijd duidelijk; volgens de studenten wordt met de mening van de
mentoren te weinig rekening gehouden. Een duidelijk evaluatieconcept zou dit moeten opvangen. Een sterk punt
in het nieuwe curriculum is volgens de commissie dat in elk semester de stage de ruggengraat wordt van de
beoordeling van de beoogde competenties en dat er zal gewerkt worden met verschillende beheersingsniveaus
van de competenties. Deze beoordeling kan dan voor de student aanwijzingen geven voor aandachtspunten in de
volgende stage.
De studenten ontvangen de examenregeling bij het begin van het academiejaar. De eerstejaarsstudenten krijgen
ook nog een uiteenzetting hierover van de juridische adviseur. Het examenreglement is gedurende de laatste
jaren een paar keer veranderd wat de overdrachten betreft. Dit kan bij de studenten al eens verwarrend
overkomen. Examens worden georganiseerd in januari (partieel examen of semesterexamen) en in juni. De cel
Planning stelt examenroosters op en deelt deze mee aan de studenten. Die kunnen de roosters bespreken en
aanpassingen vragen. Zo ontstaat dan het definitieve rooster. Uit de gesprekken blijkt dat de examenroosters
veel te laat worden meegedeeld. Vóór elke examenperiode wordt een herhalingsweek ingelast. Tijdens deze
week wordt geen nieuwe leerstof meer gegeven en zijn de lectoren beschikbaar om vragen van studenten te
beantwoorden. Vóór de examens van juni is ook nog een blokweek voorzien. De lectoren moeten tijdens het
afnemen van hun examens bereikbaar zijn. De meesten komen tijdens de examens even toelichten. Voor de
mondelinge examens stellen de lectoren in overleg met de studenten een uurregeling op die ad valvas en/of via
Blackboard wordt bekendgemaakt. Voor studenten die gewettigd afwezig waren tijdens een examen, wordt ook
nog een inhaalexamen georganiseerd.
De Examencommissie bestaat uit alle lectoren die lesgeven aan de betrokken studenten. De opleidingscoördinator
is voorzitter van de Examencommissie. De ombudsman bemiddelt tijdens de examens en is
(telefonisch) beschikbaar tijdens de deliberatie.
De criteria om te slagen zijn decretaal voorzien. Om een student te delibereren, hanteert men wat decretaal
bepaald is. Er zijn geen bijkomende interne criteria voorzien. Ten laatste twee dagen na de deliberatie worden de
examenresultaten ad valvas bekendgemaakt. Tijdens de proclamatie krijgen de studenten hun volledige
resultaten, samen met de nodige richtlijnen voor een volgend studiejaar of volgende zittijd en de bijhorende
formulieren. Bij eventuele klachten speelt de ombudsman een bemiddelende rol.
250 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie beveelt de opleiding aan om dringend werk te maken van een coherent en transparant
evaluatiebeleid, dat door de opleiding wordt aangestuurd en waardoor de gelijke aanpak binnen en tussen de
lectoren/opleidingsonderdelen/opties/ … wordt bewaakt.
De commissie beveelt de opleiding sterk aan om de transparantie en communicatie met de studenten, zowel over
het evaluatiebeleid als over de praktische uitwerking ervan, te verbeteren..
Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 251

Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Een diploma algemeen secundair onderwijs, technisch secundair, kunstsecundair of beroepssecundair onderwijs
aangevuld met een zevende specialisatiejaar, vormen de toelatingsvoorwaarden tot de opleiding bachelor in het
Onderwijs: Secundair Onderwijs. Studenten die hoger onderwijs gevolgd hebben, kunnen via het
Geïndividualiseerd Studietraject per opleidingsonderdeel overdrachten/vrijstellingen krijgen voor de eerder
verworven en gelijkwaardig bevonden eindcompetenties. Om eerder verworven competenties (EVC) en eerder
verworven kwalificaties (EVK) te bekomen, moeteen kandidaat een schrijven aan het departementshoofd richten,
met toevoeging van alle officiële documenten. In overleg met de opleiding adviseert men dan een vraag tot
studieduurverkorting. Dit advies wordt ter beslissing voorgelegd aan de Departementsraad. Buitenlandse
studenten moeten hun diploma voorleggen dat toegang verleent tot universitair onderwijs in hun land van
herkomst en slagen voor de AUHA-taaltest.
Bij een analyse naar de vooropleiding van de studenten blijkt dat de grootste groep uit een tso-richting komt (48,2
procent), gevolgd door een groep aso (40,3 procent) en een kleine groep bso (8,6 procent); 2,5 procent stroomt in
vanuit het kso. Met uitzondering van LO en MO sluit het programma inhoudelijk aan bij de instroom, aangezien de
eindtermen van deze secundaire opleidingen als startcompetenties worden beschouwd om het eerste jaar van
deze opleiding te kunnen volgen. Bij de LO en MO zijn specifieke startcompetenties aanbevolen die niet altijd in
het secundair onderwijs werden gerealiseerd. De instroomtests en de oriënteringsproef zijn adviserend. Bij
tekorten worden studenten doorverwezen naar specialisten. In de communicatie met kandidaat-studenten wordt
het verwachte niveau ook duidelijk vermeld.
Voor de bachelor MO omvat deze oriënteringsproef een gehoortest, een musiceertest, een zangtest, een test
algemene en cultuur kennis in en een gesprek met betrekking tot de motivatie van de kandidaat. Het oordeel van
de docenten ten aanzien van de kandidaat-student is adviserend. De ervaring leert dat deze oriënteringsproef de
kandidaten met een te geringe vooropleiding bewustmaakt van hun tekortkomingen. Doorgaans kiezen ze dan
voor een andere opleiding, soms proberen ze zichzelf – op korte termijn – bij te scholen, zodat ze toch aan de
vereiste beginvoorwaarden voldoen. In de praktijk blijkt echter dat de instroom erg divers is.
Qua vorm sluit het programma ook aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: het onderwijs gebeurt
voor het overgrote deel via contacturen (lessen) en zelfstandig werk. Bij LO en MO is er ook behoorlijk wat
praktijk. Directe communicatie met alle lectoren is mogelijk tijdens de contacturen of indirect via e-mail.
Bovendien worden de instromende studenten bij het begin van het jaar geïntroduceerd in het ‘leren leren’ door de
coach Studentenbegeleiding.
De commissie is van oordeel dat het programma qua vorm en inhoud voldoende aansluit bij de kenmerken van
de instromende studenten. Hoewel de instroom verschuift van aso naar tso heeft de commissie geen generieke
252 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

maatregelen aangetroffen om op die veranderde instroom in te spelen. Wel zijn er maatregelen in de sfeer van
studiebegeleiding om studenten met specifieke problemen bij te staan.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om binnen het voorliggende nieuwe opleidingsconcept werk te maken van een meer
gedifferentieerde aanpak van de instromende studenten.
Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: voldoende
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: voldoende
facet 2.3, samenhang van het programma:
onvoldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
voldoende
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
onvoldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de relatie tussen de doelstellingen en de inhoud;
- het huidige gevarieerde stageconcept;
- de stages die als ruggengraat dienen van de opleiding;
- de verticale leerlijnen met duidelijke niveaubepalingen;
vooral het concept van het nieuwe curriculum dat een stevige basis biedt om 2.3 en 2.7 bij te sturen in de verdere
operationalisering van het nieuwe curriculum.
De commissie maakt een positieve afweging en stelt dat de opleiding voldoende potentieel heeft om de
vastgestelde tekortkomingen te verhelpen. De Visitatiecommissie is van mening dat er in de opleiding voor dit
onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen aanwezig zijn..
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 253

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De hoofdverantwoordelijke is het departementshoofd. Voor het onderwijzend personeel fungeren
opleidingscoördinatoren en een campuscoördinator (Lier) als middenkader. De functie van opleidingscoördinator
is duidelijk omschreven, maar moet nog groeien binnen het team. Het voeren van functioneringsgesprekken zal
hier zeker toe bijdragen. Verder zijn er ankerpersonen (personeel, studentensecretariaat, financiën, technische
staf, bibliotheek). Voor de opleiding SO worden per campus een zestal teamvergaderingen per optie en per jaar
georganiseerd. Overkoepelend worden ook meerdere vergaderingen met opleidingscoördinatoren en
campuscoördinatoren gehouden. Hier wordt campus- en opleidingsoverschrijdend gewerkt. De grote lijnen van
het nieuwe curriculum worden onder andere hier uitgezet.
Binnen de opleiding is er sinds kort ook een verantwoordelijke voor de kwaliteitszorg. Een coördinatieraad,
bestaande uit de opleidingscoördinatoren van opleidingen in het departement, komt regelmatig samen en
bespreekt de dagelijkse problemen binnen de opleidingen. Verder maken personeelsleden deel uit van de
verschillende cellen (Internationalisering, Onderwijsinnovatie, Maatschappelijke Dienstverlening …). Door gebruik
te maken van het linking-pin-systeem (overlappende aanwezigheid) wil de opleiding de betrokkenheid en
informatiedoorstroming bij de personeelsleden bevorderen.
Aanwerving van nieuwe personeelsleden verloopt volgens een vaste procedure. Voor de selectie van
personeelsleden wordt steeds een bevoegde commissie samengesteld. Profiel en criteria (inclusief de
professionele en didactische kwaliteiten) worden vooraf uitgeschreven en kenbaar gemaakt. Op basis van hun
curriculum en één of meer interviews worden de kandidaten gerangschikt en geselecteerd. Hiertoe heeft het
departementshoofd een delegatie om beslissingen te nemen. Deze worden in de eerstvolgende Departementsraad
bekrachtigd. De algemeen directeur bekrachtigt op zijn beurt deze beslissingen. Personeelsleden worden via
e-mail steeds op de hoogte gebracht van nieuwe vacatures. Ze staan tevens gepubliceerd op de website van de
HA.
Voor het onthaal van nieuwe personeelsleden bestaat er geen formele procedure. Ontvangst op de
personeelsadministratie en een persoonlijke opvang door de opleidingscoördinator en de collega’s, zorgen ervoor
dat dit praktisch wel goed wordt ingevuld. Sinds kort is een vademecum beschikbaar op Blackboard. Hierin is een
massa nuttige informatie en documenten samengebracht.
Voor bevordering is (centraal) eveneens een procedure voorzien. Tot op heden lieten de financiële middelen niet
toe om een effectief bevorderingsbeleid te voeren. De opleiding stelt wel dat bevordering het aanwerven van
nieuwe mensen niet in de weg mag staan. Het benoemingsbeleid krijgt wel prioriteit. Er gebeurden al evaluaties
van het personeel in 1999 en 2004. De criteria die hiervoor werden gebruikt, zijn voor verbetering/uitbreiding
vatbaar. Het opstellen van een zinvolle evaluatie vereist echter het voeren van functioneringsgesprekken. Het
254 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

middenkader volgde drie vormingsdagen om zich hierop voor te bereiden. Er bestaat een functiebeschrijving voor
de opleidingscoördinator, maar er is geen vertaling naar statuut of vergoeding.
De meeste personeelsleden die lesgeven in de opleiding, hebben hier een belangrijk deel van hun opdracht en
voelen zich betrokken bij de opleiding. Dit blijkt onder andere uit de deelname aan stageactiviteiten, opleidingen,
mentorenavonden, congressen en een eigen werkgroep Onderwijsinnovatie. De personeelsleden zijn vertegenwoordigd
in alle beleids- en adviesorganen van het departement en de hogeschool. De opleiding is via een
opleidingscoördinator vertegenwoordigd in de Coördinatieraad. Binnen de Opleidingsraad worden de democratische
principes gerespecteerd en is mogelijkheid tot inspraak voorzien.
Alle lectoren beschikken over de vereiste bekwaamheidsbewijzen en zijn daardoor deskundig binnen hun
vakgebied. Een aantal beschikt ook over een specifieke praktijkervaring. Uit de lijst met nascholingen mag ook
blijken dat er ernstige inspanningen gebeuren om zich bij te scholen, zowel vakinhoudelijk als didactisch en
onderwijskundig. Toch blijkt uit de PROZA-meting dat professionalisering nog niet sterk is. Lectoren volgen zelf
de markt en worden hierbij wel gesteund door de opleidingscoördinator. Sommige collega’s zijn betrokken in
nascholingsinitiatieven. Het lesrooster en de taakbelasting blijven wel remmende factoren voor het volgen/geven
van (meerdaagse) opleidingen. Er is geen gericht beleid ten behoeve van professionalisering, maar er zijn
voldoende mogelijkheden voor wie wil. Dit houdt in dat lectoren die nascholing volgen, hiervoor zeker
gemotiveerd zijn. Het aanbod aan cursussen in verband met onderwijskundige professionalisering is erg
verscheiden. Ook binnen de Hogeschool Antwerpen, het departement en het studiegebied worden geregeld
studiedagen en/of workshops georganiseerd. Tijdens het academiejaar 2004 werd binnen het departement BLS
9.186 euro aan nascholing gespendeerd. Nascholingen binnen de hogeschool en de associatie zijn meestal gratis
en zitten hier dus niet in vervat. In dat kader is de oprichting van ECHO (ExpertiseCentrum Hoger Onderwijs) in
de associatie het vermelden waard. Zij zorgen voor professionalisering van het onderwijzend personeel en
uitvoering van onderwijskundig onderzoek. Hun namiddagsessies onderwijskundige professionalisering kennen
een groot succes.
Nascholing van de administratief verantwoordelijken gebeurt door de centrale administratie. Zo volgden de
administratieve personeelsleden regelmatig nascholingscursussen in verband met het gebruik van de Officepakketten.
Uitgaande docentenmobiliteit is vanaf het lopende academiejaar een prioriteit voor het International Office, vooral
omwille van de onmiddellijk zichtbare resultaten voor het lectorenkorps. Partnerscholen worden dan concreter
voor de collega’s, verschillen en gelijkenissen tussen de opleidingen worden meer tastbaar en vormen het
onderwerp van gesprekken, en discussies over studentenmobiliteit op teamvergaderingen worden realistischer.
Belangrijk is ook dat een actieplan en een organisatorische structuur, het International Office, werden opgezet en
dat er een werkwijze is ingevoerd om studenten- en docentenuitwisseling te vergemakkelijken.
Informatievergaderingen worden georganiseerd, en via Blackboard is een communicatiekanaal opgezet. Hoewel
de opleiding nog niet zo lang actief bezig is met internationalisering, heeft ze duidelijk een inhaalbeweging
gerealiseerd.
De commissie constateerde een grote openheid in het beleid en is positief over het beleidsvoerend vermogen van
de opleiding, dat recent de noodzakelijke professionele versnelling heeft genomen. Daarnaast stelde de
commissie een grote betrokkenheid van de professionele ingestelde personeelsleden vast.
De werkdruk is hoog. In het kader daarvan werden onder andere percentages voorzien voor de beoordeling van
eindwerken en voor overleg. Er is een sterke en deskundige sturing vanuit de opleiding. De stuurgroep zet de
lijnen uit via wekelijks overleg. De didactische evaluatie door studenten gebeurt na elk semester. De
functioneringsgesprekken (één keer met de opleidingscoördinator) werden heel positief ervaren. De commissie
kaartte een aantal verbeteringspunten aan. Een bevorderingsbeleid is voorzien op de begroting 2007, maar is
nog niet echt uitgetekend..
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 255

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de functioneringsgesprekken, vanuit ontwikkelingsperspectief, op regelmatige basis
in te voeren en liefst door de opleidingscoördinator (vraag van docenten omwille van de laagdrempeligheid en de
vertrouwensrelatie) in plaats van het hoofd Studiegebied.
De commissie adviseert om de evaluatiegesprekken met alle lectoren te voeren op basis van functiebeschrijvingen.
De commissie adviseert om een bevorderingsbeleid uit te tekenen, ondanks de beperkte financiële
mogelijkheden.
De commissie adviseert om een betere begeleiding van nieuwe collega’s lectoren te voorzien, zeker in het
vooruitzicht van de invoering het nieuw curriculum.
De commissie adviseert om een professionaliseringsplan op maat uit te bouwen in functie van het nieuw
curriculumconcept.
De commissie adviseert een grotere deelname aan internationale contacten.
Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De meeste lectoren hebben een universitair diploma. Ze hebben zich op diverse wijze ingewerkt in de praktijk van
het onderwijs en in de leefwereld van kinderen en adolescenten.
Het lectorenkorps van de opleiding SO kent een verscheiden loopbaanevolutie. De meeste lectoren hebben een
zuivere onderwijsloopbaan uitgebouwd en kunnen zich hierbij beroepen op een rijke ervaring. Enkele lectoren
combineerden een praktijkloopbaan met een onderwijsloopbaan, of werkten in de openbare of privé- of
kunstsector. De commissie is positief over de ervaring in het secundair onderwijs die bij het merendeel van de
personeelsleden aanwezig is. De voornaamste verbinding wordt gelegd via de stagelessen. Feedback van de
mentoren en een jaarlijkse mentorenavond zorgen ervoor dat de vinger aan de pols kan worden gehouden. Veel
lesgevers zijn vakspecialisten en koppelen dit ook aan de vakdidactiek. Steeds onderhouden ze de contacten met
relevante vakorganisaties. De commissie moedigt de jaarlijkse mentorendag aan.
De personeelsleden zijn binnen hun vakgebied verantwoordelijk voor één of meer opleidingsonderdelen.
Deze taakverdeling heeft specialisatie tot gevolg. Vooral bij de opleidingsonderdelen van de gemeenschappelijke
stam is het zo dat de betreffende collega een opleidingsonderdeel meestal in verschillende opleidingen en
256 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

vestigingsplaatsen geeft. De commissie stelt vast dat de meeste lectoren een zuivere onderwijsloopbaan hebben
uitgebouwd en zich hierbij kunnen beroepen op een rijke ervaring.
In verband met onderwijsinnovatie werd al vermeld dat een werkgroep binnen de opleiding zich in deze materie
specialiseert. Ook departementaal wordt hier ondersteuning geboden. Begin september 2005 werd een
departementale studiedag georganiseerd: vernieuwende onderwijspraktijken uit diverse studiegebieden en
opleidingen konden in workshops worden gevolgd.
Tot dit academiejaar waren de internationale contacten van het personeel erg beperkt en fragmentarisch. Binnen
PROZA scoorde de opleiding SO slechts fase 1. Vanaf het academiejaar 2004-2005 werd de inspanning voor
internationalisering in de lerarenopleiding merkelijk verhoogd. Deze doorstart moet binnen de verschillende opties
nog meer geconcretiseerd worden. Vanaf dit academiejaar wordt deelgenomen aan internationale netwerken en
samenwerkingsverbanden met buitenlandse partnerinstellingen. Dit werd in twee grote projecten verankerd.
Enerzijds een internationaal project waarin ontwikkelingssamenwerking de spil zou moeten worden in de
samenwerking van lerarenopleidingen in Paramaribo met de Hogeschool Antwerpen. Anderzijds is er een
Europees Socratesnetwerk uitgebouwd, waarin met vijftien buitenlandse partners bilaterale akkoorden werden
gesloten. Bij de begeleiding van de buitenlandse stages hebben de begeleidende lectoren ook contact met het
werkveld ldaar en volgen ze zo op wat er leeft in het buitenland.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de teamgerichte professionalisering verder uit te bouwen. De docenten, als
professionals, moeten een voorbeeldfunctie vervullen inzake de vaardigheden die van de studenten verwacht
worden tijdens hun stage, door onder andere meer actieve en interactieve werkvormen te hanteren en meer
rekening te houden met verschillen tussen studenten (heterogene instroom).
Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Voor de optie algemene vakken beschikt de opleiding over 28 statutaire lectoren en 1 contractueel personeelslid.
Twee personeelsleden nemen het opleidingscoördinatorschap waar. De optie lichamelijke opvoeding bestaat uit
26 statutaire lectoren, van wie 1 praktijklector, samen goed voor 11,49 VTE. Twee personeelsleden nemen het
opleidingscoördinatorschap waar. De optie muzikale opvoeding kan rekenen op 7 statutairen, 6 lectoren, 1 docent
en 4 contractuelen, samen 3,35 VTE. Eén personeelslid neemt het opleidingscoördinatorschap waar. De optie TR
heeft 19 statutaire lectoren, waarvan 3 praktijklectoren, samen 8,42 VTE. Eén personeelslid neemt het
opleidingscoördinatorschap waar.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 257

Deze gegevens leiden tot de volgende student-lectorratio's:
- de optie algemene vakken: 15,93 studenten/VTE;
- de optie lichamelijke opvoeding: 20,80 studenten/VTE;
- de optie muzikale opvoeding: 12,52 studenten/VTE;
- de optie TR: 10,87 studenten/VTE.
De commissie constateert dat de studenten-lectorratio behoorlijk, maar erg verschillend is per
opleidingsonderdeel. Bij het toewijzen van taken wordt met deze ratio's rekening gehouden. Zo krijgt een
contactuur aan een grote groep een hogere belasting dan bij een kleine.
De lectoren ervaren de werkdruk als hoog. Prioritair wordt aandacht besteed aan de onderwijstaken; andere
taken worden naar best vermogen ingevuld met de beschikbare bemanning. De commissie constateert dat de
personeelsleden de taakbelasting als zwaar ervaren, vooral door het nieuwe curriculum. Uit de gesprekken blijkt
dat de lectoren dit werk wel heel zinvol vinden. Daarnaast bleek dat de voorbije fusies, de vernieuwingen, de
deeltijdse opdrachten, samen met de complexiteit van verschillende vestigingsplaatsen, veel energie opslorpen.
Het grootste aantal lectoren bevindt zich in de leeftijdsklasse van 50 tot 59 jaar, behalve bij MO. De commissie
constateert dat een groot aantal personeelsleden in de loop van de volgende jaren met pensioen gaat. Een
proces van verjonging zich zal inzetten.
Qua invulling van taken en/of functies wordt geen onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen. De
commissie merkt op dat de personeelsleden het gevoel hebben dat de taken ‘eerlijk’ worden verdeeld. De inzet
van gastprofessoren is eerder beperkt (0,70 VTE bij AV) en (1,09 VTE) bij MO. Hier doet men een beroep op
gastprofessoren, omdat een artistieke opleiding aan het conservatorium vroeger niet gelijkgeschakeld was met
een licentiaatdiploma (voorwaarde tot het ambt van lector).
Aanbevelingen ter verbetering:
De verhouding personeel/studenten is gunstig voor het hanteren van actieve en interactieve werkvormen, en voor
het competentiegericht leren. De commissie adviseert om daarvan in de praktijk meer gebruik te maken.
De commissie adviseert om zorg te besteden aan de zoektocht naar nieuw personeel ter vervanging van oudere
collega’s..
258 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
goed
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over gekwalificeerd personeel en een personeelsbeleid voert dat recht doet aan goed
functioneren in het onderwijsproces;
- het aantal lectoren met praktijkervaring relatief groot is te noemen;
- er aandacht is voor de pedagogische en didactische vorming van de onderwijsgevenden;
- de kwantiteit van het personeel en de leeftijdsopbouw meer aandacht verdienen, mee in het kader van de
geconstateerde werkdruk;
- er een grote betrokkenheid is van het personeel, dat een professionele ingesteldheid vertoont;
- het personeel open staat voor nieuwe uitdagingen;
- de opleiding recent beleidsvoerend vermogen toont
.
De commissie is van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 259

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De omvang van de voorzieningen hangt af van de beschikbare financiële middelen. Binnen het departement
werkt men met een consensusmodel. Bij het opstellen van het budget wordt rekening gehouden met de volgende
componenten: de personeelsbehoeften, de investeringsbehoeften, de werkingskosten en de inkomsten.
De commissie vindt dat de opleiding maximaal gebruikmaakt van de schaalvergroting en dat met de beschikbare
middelen betaalbare kwaliteit wordt geleverd. In de eerste plaats wil de opleiding de onderwijsprocessen zo goed
mogelijk invullen.
De infrastructuur is een erfenis uit het verleden. Deze is ‘karaktervol’ maar ook een zwak punt. De gebouwen in
Antwerpen zijn eigendom van de stad Antwerpen. De Hogeschool Antwerpen beschikt over het gebruiksrecht.
Met de beschikbare middelen is al heel wat gerealiseerd, onder andere het inrichten van drie nieuwe auditoria, de
vernieuwing van de verwarmingsinstallatie en de opfrissing van de cafetaria’s. Een fundamentele inhaalbeweging
is er nog niet gebeurd.
De hogeschool heeft een nieuw masterplan ontwikkeld om tegen het academiejaar 2008-2009 een nieuwe
campus te bouwen. Dit heeft tot gevolg dat belangrijke renovatieplannen worden opgeborgen.
Campus ‘t Zuid is gunstig gelegen. De studenten kunnen buiten de lesuren vertoeven in de kantine die beschikt
over de elementaire mogelijkheden om zich te ontspannen. Bij mooi weer kan men ook buiten op de
recreatieruimte zitten. De campus beschikt over een studentenrestaurant waar warme maaltijden en broodjes
worden verkocht. Op de campus Lier kunnen de studenten snacks, soep en broodjes kopen.
Voor de studenten SO (AV, LO en MO) vinden de algemene onderwijsactiviteiten zowel in de Bouwmeesterstraat
als in de Kasteel- en in de Verschansingstraat, waar de mediatheek gevestigd is, plaats.
De studenten SO gebruiken leslokalen, auditoria en specifieke lokalen voor ICT, labo’s, muziek en lichamelijke
opvoeding. De auditoria zijn volledig in orde. De leslokalen zijn niet altijd in orde. De optie algemene vakken
gebruikt een aantal specifieke lokalen op Campus ‘t Zuid: biologie, fysica en ICT. Voor LO vinden de meeste
activiteiten lichamelijke opvoeding plaats op de campus Brilschans, maar bijkomend worden nog andere locaties
gehuurd. Dit houdt in dat studenten zich regelmatig doorheen de stad moeten verplaatsen, wat voor bijkomende
belasting zorgt. Voor MO vinden de muzikale activiteiten plaats in de campus Conservatorium en in de
Muziekacademie van Berchem. Ook hier zijn veel verplaatsingen noodzakelijk. Voor de studenten TR vinden alle
lessen plaats op de campus te Lier. Deze gebouwen zijn eigendom van de hogeschool en van het
Gemeenschapsonderwijs. De campus in Lier beschikt ook over een feestzaal waar geregeld personeelsvergaderingen/-feesten
plaatsvinden.
De bibliotheek neemt zowel op de campus ’t Zuid als in Lier een centrale plaats in. De bibliotheek beschikt over
een budget van plusminus 86.000 euro, verdeeld over campus ‘t Zuid (68.800) en Lier (17.200). Hiermee
onderhoudt en actualiseert men een collectie van ongeveer 20.000 boeken, 70 losbladige en 40 periodieke
werken, 300 lopende tijdschriften, honderden videobanden en cd-roms, dia's, diskettes, scripties van en software
voor de verschillende opleidingen. De hogeschool is een van de partners in het A-net, het Antwerpse
260 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

ibliotheeknetwerk. Alle modules van Brocade (het werkinstrument voor de catalogisering, acquisitie, statistieken
…) zijn in gebruik.
Op de campus ’t Zuid beschikt men over twee zelfstudielokalen met elk zestien multimediacomputers met dvdcdr/rw
die allemaal toegang hebben tot het internet en intranet van het departement. Door het intensief gebruik
kan dit alleen via een strikt reserveringssysteem. Printers, scanners, kleurenprinters, tv- en videotoestellen (met
kabel), foto- en filmapparatuur, een videomontagestudio, een multimediaprojector, diaprojector met scherm, dvden
cd-copier, cd- en cassettespelers, fotokopieerapparaten (meer dan vijfduizend kopies per maand) en fax staan
ter beschikking van de gebruikers. Er zijn drie boekenzalen waarvan er een volledig in beslag wordt genomen
door de collectie voor de lerarenopleiding. Er is een tijdschriftenzaal met een krantenleeshoek en een leeszaal
met 24 zitplaatsen. Een aparte ruimte is voorzien voor vier OPAC-computers (Online Public Access Computer)
waarmee men de onlinepubliekscatalogus kan raadplegen.
In Lier biedt de bibliotheek plaats aan 35 à 40 personen en is er een tijdschriftenruimte met leeshoek voorzien. De
gebruikers kunnen beschikken over 2 kopieermachines, 2 plastificeermachines, 3 kleurenprinters, 1 zwart-wit
laserprinter, een televisietoestel met kabelaansluiting en twee videorecorders. De bibliotheek biedt 1
zelfstudielokaal met 25 multimedia-pc’s en 3 scanners.
De digitale bibliotheek in Blackboard is het medium bij uitstek geworden voor zelfstudie: elektronische informatie
in de hogeschool, adressen van de hogeschool- en andere bibliotheken, elektronische catalogi, bibliografische
databanken, fulltext tijdschriften, internetbronnen, openingsuren, algemene en departementale bibliotheekreglementen,
verlofregeling, bibliotheekaanwinsten, e-zines enzovoort kunnen er worden geraadpleegd.
De optie MO maakt ook veel gebruik van de bibliotheek van het conservatorium.
Binnen de nieuwe mediatheek worden twee zelfstudielokalen ingericht. In de Bouwmeesterstraat spreidt het
educatief netwerk zich momenteel uit over een 8-tal lokalen, met 150 pc’s. Alle pc’s hebben toegang tot internet.
Principieel wil het departement de toestellen na 3 jaar vervangen. Studenten krijgen een eigen user account en
een eigen schijfruimte op de server. Vanaf het academiejaar 2004-05 hebben alle studenten een e-mailadres van
de hogeschool.
In Lier beschikken de studenten over een 70-tal pc’s, 3 printers (1 kleurenlaser, 1 zwart-wit laser en 1 A3 deskjet).
Zoals in Antwerpen wordt het printen gecontroleerd door een programma dat printquota per student bijhoudt.
Specifiek voor Lier is er ook een eigen intranetpagina met nieuwtjes, allerlei nuttige informatie en links. Met
behulp van een kopieerkaart (aan te schaffen op het dienstencentrum) kunnen de studenten in het complex
Verschansing-Kasteelstraat op drie toestellen kopies maken. Via de zelfstudielokalen kunnen ze documenten
printen (kleur of zwart-wit).
De beide campussen beschikken over een lectorenkamer waar elke lector een postvakje en een persoonlijk
kastje heeft. Er staan pc’s aangesloten op het administratief netwerk en het internet. In een ‘rustige’ werkruimte
staan nog enkele pc’s met printer. Elke lector heeft een eigen toegangscode om te kopiëren. Dezelfde
toegangscode geldt voor de kopieerapparaten in de Bouwmeesterstraat en de Verschansing-/Kasteelstraat. In
elke vestiging (en in het vademecum op Blackboard) zijn de meest courante formulieren (kostenstaat,
verplaatsingskosten, aanvraag nascholing, bestelbon …) beschikbaar. De opleidingscoördinatoren beschikken
over een bureau met de nodige ICT-voorzieningen. Deze bureaus zijn ook vlot toegankelijk voor de studenten.
De commissie is van oordeel dat de beschikbare huisvesting niet optimaal is, maar door de opleiding wel
maximaal wordt benut. Tekortkomingen worden weloverwogen geïnventariseerd en planmatig geremedieerd. De
commissie vindt dat de materiële voorzieningen, in relatie tot de beschikbare middelen, efficiënt worden
aangewend. De ICT-investeringen (onder andere Blackboard) kunnen volgens de commissie beter renderen mits
de nodige beleidsmatige sturing naar docenten en studenten. Het plan van een nieuwe campus (Antwerpen
Noord) schept perspectieven.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 261

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om na te denken over en oplossingen te zoeken voor de problemen in
verband met de mobiliteit van de studenten LO (verplaatsing naar de sportterreinen, soms onmogelijk op tijd zijn
voor de theorielessen; sommige lectoren houden hiermee wel al rekening)..
Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Drie keer per jaar wordt een informatiedag georganiseerd. Abituriënten en potentiële studenten krijgen dan een
beeld van wat de opleiding inhoudt en welke de vereiste competenties zijn. Alle cursussen liggen er ter inzage en
alle lectoren zijn aanwezig. De opleidingscoördinator geeft een algemene presentatie van zijn/haar opleiding of
afstudeerrichting. Daarnaast kanaliseren het departement en de opleiding via diverse kanalen informatie: via
brochures, de website, het tijdschrift HA! en gepersonaliseerde brieven.
Voor de eerstejaarsstudenten wordt een onthaaldag georganiseerd. Ze maken dan kennis met de lectoren, de
omgeving en krijgen nuttige informatie/documenten, waaronder de studiegids en de onderwijsregeling.
In de studiegids worden doelstelling, werkvormen, inhoud, competenties, zelfstandig werk, studiemateriaal,
evaluatie, studiebegeleiding en raadgevingen beschreven. De studiegids is hierdoor een belangrijk document
waarin studenten vinden wat er van hen wordt verwacht en hoe ze zullen worden geëvalueerd. Verder wordt op
de onthaaldag ook uitgelegd hoe ze begeleiding en hulp kunnen krijgen. Voor de communicatie tijdens het jaar
wordt gebruikgemaakt van ad valvas-berichten en de website. Tijdens de onthaaldagen krijgen de studenten een
bundel ‘onderwijsregeling’. Hierin staat de missie van de Hogeschool Antwerpen en het departement, naast de
academische kalender, de toelatingsvoorwaarden, het bibliotheekreglement en de volledige regelgeving in
verband met organisatie en examenreglement. Gezien het technisch-juridisch karakter van deze teksten krijgen
de eerstejaarsstudenten tijdens een aparte sessie toelichting door de juridisch adviseur, gevolgd door een
vragensessie. De juridisch adviseurs blijven overigens gedurende het hele jaar ter beschikking van de studenten
en worden vrij frequent geraadpleegd, soms ook voor persoonlijke zaken. Gezien het belang van de stages is ook
daarvoor een intensief begeleidingssysteem uitgewerkt, waarbij de leerlijn van de student kan worden opgevolgd.
Binnen de hogeschool bestaat een studentenbegeleidingsplan. De Hogeschool Antwerpen plant en organiseert
haar studentenbegeleiding volgens drie hoofddoelen: het voorkomen, het signaleren en het oplossen van
studentenproblemen. Wat het laatste betreft, beschouwt de hogeschool de student als initiatiefnemer. Al bij het
onthaal worden de mogelijkheden voor begeleiding uiteengezet. In de maand oktober krijgen de studenten nog
een herinnering in de vorm van de ‘Gids voor studievaardigheden’, die wordt uitgedeeld en besproken.
Het studentenbegeleidingsplan loopt over drie lijnen. De student kan in de eerste plaats terecht bij docenten,
coördinatoren en het studentensecretariaat voor informele contacten en specifieke problemen. Voor het bijwerken
van tekorten op inhoudelijk vlak moet men bij de lector aankloppen. Voor problemen in verband met de stage en
een GIST, kan men terecht bij de opleidingscoördinator. Ten tweede kunnen studenten terecht bij de dienst
Studentenbegeleiding en de ombudspersonen. Om te bemiddelen bij problemen rond de toepassing van het
262 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

onderwijsreglement en examenaangelegenheden zijn de ombudspersonen aangesteld. Bij de dienst
Studiebegeleiding kan de student terecht voor het aanleren en inoefenen van studievaardigheden, voor
gesprekken over motivatie, studiekeuze, het plannen van opdrachten en blokperiodes. Voor zwaardere
problemen wordt doorverwezen naar de derde lijn. De Sovoha richt zich op problemen die het succesvol studeren
kunnen verhinderen: sociale, economische, juridische en psychologische problemen. Bij Sovoha kan de student
onder andere terecht voor faalangst- en assertiviteitstraining en psychotherapie. De effectiviteit van de
informatievoorziening van studiebegeleiding is volgens de commissie in orde.
Speciaal voor aandachtsgroepen (allochtone studenten, kansarme studenten …) werd een project opgestart in
samenwerking met de vzw De Schoolbrug om deze studenten te ondersteunen. Door het bijbrengen van
studievaardigheden, maar ook via overleg en communicatie met de familiale en culturele omgeving, wil men alle
studiebelemmerende factoren zoveel mogelijk wegnemen.
Er bestaat geen formeel instroombeleid. Voor LO en MO zijn er instroomtesten, en tijdens de info- en de
onthaaldagen worden de studenten geïnformeerd over de basisvereisten waaraan ze moeten voldoen.
In de loop van het jaar zorgt elke lector voor de nodige instroombegeleiding, in samenwerking met de
opleidingscoördinator. Specifiek voor de pedagogisch-didactische vaardigheden wil men alle studenten ook de
kans geven om hierin te groeien. De opleiding zal onderzoeken in hoever een formeel instroombeleid de
slaagkansen van de studenten kan verbeteren.
Ad valvas wordt beschouwd als het officiële informatiekanaal. De borden worden dagelijks bijgewerkt. Zij zijn
goed zichtbaar voor de studenten. Veel informatie is nu al permanent beschikbaar via de website en/of via
Blackboard.
Vlak voor de studenten hun stage beginnen, krijgen ze een infobrochure met betrekking tot de stages.
Voor studenten die al elders een traject hoger onderwijs volgden, wordt door de opleidingscoördinator bekeken
hoe vrijstellingen kunnen worden verleend. Voor examencommissiestudenten bestaat een specifiek programma.
Ook studenten met een geïndividualiseerd studietraject worden begeleid.
De organisatie van internationalisering gebeurt binnen het departement door coördinatoren voor internationalisering.
Al in het tweede jaar krijgen geïnteresseerde studenten een uiteenzetting over de mogelijkheden. Ze krijgen ook
de nodige begeleiding bij het opstellen van een dossier. De opleiding beschikt over een International Office met
begeleiding en een informatiestructuur voor de eigen studentenpopulatie en voor de inkomende studenten. De
commissie is van oordeel dat de begeleiding op het gebied van studievoortgang en socio-emotioneel welbevinden
voldoet. De commissie vraagt wel een verbetering van de communicatie met de studenten op organisatorisch
vlak.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de organisatie van de communicatie over de studiebegeleiding te verbeteren.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 263

Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
voldoende
voldoende
En op basis van de volgende constateringen:
voorzieningen:
- er optimaal wordt gebruikgemaakt van de beschikbare middelen vanuit een visie en met zorg;
- de opleiding plannen heeft voor een nieuwbouw, waardoor de huidige problemen kunnen worden opgelost;
- de opleiding constant aandacht heeft voor didactisch materiaal;
- de opleiding een doelgericht mediatheekbeleid voert.
studiebegeleiding:
- studiebegeleiding uitgaat van een duidelijk beleid.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
264 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De IKZ-cel en de kwaliteitscoördinator staan in voor kwaliteitszorg. De IKZ-cel werkt departementaal en is
samengesteld uit vertegenwoordigers van verschillende personeelscategorieën en opleidingen. Nu zijn ook twee
vertegenwoordigers van de studenten erbij betrokken. Het beleid is geformuleerd in de tekst ‘Integrale
kwaliteitszorg’, ‘Draaiboek Kwaliteitszorg Hogeschool Antwerpen’ en het ‘Beleidsplan voor educatieve
uitmuntendheid’ van het departement. De werking van de IKZ-cel is te volgen in de verslagen van deze organen.
Om de werking van IKZ in de opleidingen te verbeteren, werd een verantwoordelijke KZ per opleiding aangeduid.
Zijn/haar taak bestaat erin de KZ binnen de opleiding blijvend onder de aandacht te houden, de PDCA-cyclus te
bewaken en de verbeteringsvoorstellen te coördineren. Deze medewerkers, die ook lid zijn van de
Departementale Stuurgroep, zijn de communicatoren vanuit de stuurgroep naar de opleidingen. Om de
communicatie te stroomlijnen, werd op Blackboard een IKZ-community opgezet. Hierop zijn ook de voornaamste
metingen te vinden. De verankering binnen de opleidingen wordt verder voorzien met behulp van de procedure
‘Onderwijskwaliteitszorg binnen elke opleiding van ons departement’. De uitvoering hiervan is gestart, maar moet
nog groeien. Studenten en lectoren kunnen samen verbeteringstrajecten formuleren en bespreken. Met de
invoering van een opleidingskwaliteitscoördinator wil de hogeschool de KZ en de communicatie daarover doen
groeien.
De invoering van de zelfevaluatie heeft de kwaliteitswerking geïntensifieerd. In SO werden de processen met alle
betrokkenen samen beschreven, de sterke en zwakke punten in kaart gebracht, en via PROZA werd gemeten
hoe hoog de kwaliteitslat ligt. Tijdens deze sessies werd ook systematisch gezocht naar verbeteringsmogelijkheden.
De lectoren van de opleiding werden allemaal schriftelijk bevraagd over personeelstevredenheid.
Studententevredenheid werd ook schriftelijk bij alle (aanwezige) studenten bevraagd. Alle genoemde bevragingen
werden voor het eerst uitgevoerd in het kader van het zelfevaluatierapport. Hoewel streefdoelen wel informeel
bestaan, kan men nog niet van toetsbare streefdoelen spreken. De commissie vraagt om toetsbare streefdoelen
te formuleren. Daarnaast is de commissie van mening dat de formele kwaliteitszorg binnen de opleiding nog maar
in een beginfase staat. Eens het systeem van zelfevaluatie en verbetering ingeburgerd is, zal men kunnen
spreken van een kwaliteitssysteem, van permanente kwaliteitsverbetering en kan de meerwaarde ervan worden
ervaren (kwalitatief en kwantitatief).
Binnen het departement worden acties, info-, onthaal- en studiedagen systematisch bevraagd. De resultaten van
deze bevragingen worden besproken in de Coördinatieraad. Deze gegevens bieden niet alleen een algemene
feedback naar het departement, maar ook naar de individuele opleidingen. Via een terugkomdag krijgt de
opleiding in Lier feedback over tewerkstelling, curriculum en tevredenheid van de studenten die één jaar zijn
afgestudeerd.
Via jaarlijkse didactische evaluaties, algemene studententevredenheidsenquêtes, een curriculumbevraging en
een evaluatie van de projecten en de stage peilt de opleiding naar de bevingen van de studenten.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 265

De commissie stelt op basis van het zelfevaluatierapport dat de opleiding nog geen structurele verankering had
van een kwaliteitszorgsysteem. Hoewel de opleiding in het zelfevaluatierapport de indruk geeft op een eerlijke
wijze de eigen sterktes en zwaktes in kaart te willen brengen, gebeurde dit volgens de commissie nog niet op een
gestructureerde en professionele wijze. De opleiding had nog geen streefdoelen en was ook nog duidelijk op zoek
naar een functionele structuur. De commissie heeft een beperkt aantal metingen en analyses gezien. Bijsturingen
en actieplannen werden veeleer intuïtief geformuleerd, dan dat ze berustten op degelijke analyses. Binnen de
hogescholen beschikken de departementen over een verregaande autonomie. De opleiding kan een beroep doen
op ondersteuning door de hogeschool. Keerzijde is wel dat het departement zelf veel moet investeren in eigen
visieontwikkeling en sturing van onder andere een goed functionerend kwaliteitszorgsysteem. Tijdens de visitatie
bleek dat ook ten aanzien van dit facet heel wat vooruitgang werd geboekt. De commissie is van mening dat de
opleiding (departement) nu beschikt over een elektronisch verwerkings- en registratiesysteem, zodat de
kwaliteitszorg permanent kan worden bewaakt.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt bijzondere aandacht voor de onderlinge afstemming tussen enerzijds de ontwikkeling en
implementatie van het nieuwe curriculum en anderzijds de implementatie van het kwaliteitszorgsysteem. Gezien
de impact van de vernieuwingen vraagt de commissie om de kwaliteitszorg ten dienste te stellen van dit proces
van ontwikkeling en implementatie.
De commissie vraagt de opleiding om toetsbare streefdoelen te formuleren en het kwaliteitshandboek verder uit
te werken.
De commissie adviseert om de PDCA-cyclus in te bedden in de organisatie, om zo op een systematische wijze en
op geregelde tijdstippen aan interne kwaliteitszorg te doen. De PDCA-cyclus moet ook door de individuele
docenten worden gehanteerd, omwille van hun voorbeeldfunctie.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Verbeteringsmaatregelen situeren zich op het niveau van het departement, de lerarenopleiding (studiegebied) en
van de opleiding SO. Departementaal werkt men aan verbeteringsprojecten die voor alle opleidingen gelden. Ze
zijn het resultaat van de werkzaamheden van de departementale stuurgroep KZ, alsook van de verschillende
cellen. Een overzicht van de voornaamste realisaties op dit niveau:
- het invoeren van functioneringsgesprekken;
- het opstellen en publiceren van een vademecum;
- het opstellen van een (departementaal) strategisch plan;
266 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

- het aanstellen van een budgetcommissie;
- het structureren van de communicatie: intern via Blackboard, extern via de website;
- het uitbouwen van een uniform informatie- en communicatienetwerknetwerk (uniforme e-mail voor alle
studenten en lectoren);
- het verbeteren van het publicitair aanbod van de opleidingen (brochures);
- het samenvoegen van onderwijsinnovatie en IKZ;
- de startproblemen bij het gebruik van het Competas-platform (Givi-cursussen) werden ondertussen ook
opgelost.
Op het niveau van het studiegebied Onderwijs-Lerarenopleiding worden geregeld vergaderingen met opleidingsen
campuscoördinatoren belegd. Hier bespreekt men alles wat gemeenschappelijk is over de opleidingen heen,
zodat men over de opleidingen en vestigingsplaatsen heen eenzelfde concept voor de lerarenopleiding kan
hanteren. Binnen vakgroepen worden doelstellingen, inhoud, werk- en evaluatievormen in functie van dit concept
vastgelegd. Principieel wil men zo komen tot opleidingonderdelen die onafhankelijk zijn van lectoren en
vestigingsplaatsen. Bovendien werkt men ook met gemengde groepen (lectoren uit verschillende vakdomeinen)
om voldoende projectmatige en vakoverschrijdende onderdelen te voorzien. De opleidingsdoelen, zoals
geformuleerd in onderwerp 1, geven de grote lijnen aan van wat men met de opleiding wil bereiken. Tot op heden
werden verbeteringsmaatregelen geformuleerd en uitgevoerd in functie van het dagelijks beheer van de opleiding.
De uitvoering hiervan berustte hoofdzakelijk bij de opleidingscoördinatoren. De neerslag hiervan is te vinden in de
verslagen van de opleidingsraden.
In mei 2004 werd een uitgebreide mentorenbevraging georganiseerd. Deze geeft feedback over de waarde van
de studenten in de loop van hun opleiding. Tevens vertegenwoordigen de mentoren het werkveld en kunnen ze
langs deze weg ook nuttige opmerkingen formuleren over het curriculum. Aangezien veel mentoren ook oudstudenten
zijn, is de cirkel helemaal rond. Uit de mentorenbevraging blijkt dat men in het algemeen tevreden is,
maar dat de communicatie nog kan worden verbeterd.
Naast deze schriftelijke bevraging hebben jaarlijks ook mentorendagen plaats. Dit is in de eerste plaats een prgebeuren
waarbij wel van de gelegenheid wordt gebruikgemaakt om de organisatie en communicatie rond de
stages te updaten. De meeste energie werd gestoken in het uitwerken van een nieuw curriculum. Vertrekkend
van twee teamdagen werd in opco-camcovergaderingen en werkgroepen aan een nieuw curriculum gewerkt. In
de loop van deze zelfevaluatie werden al enkele verbeteringsvoorstellen uitgewerkt. Er werd een begin gemaakt
met de volgende verbeteringstrajecten:
- het intensifiëren van internationalisering;
- het voeren van functioneringsgesprekken;
- het verzorgen van een interne opleiding ICT en Blackboard;
- het opstarten van een taalbeleid;
- het herwerken van de evaluatieformulieren voor de didactische stage;
- het uniform maken van de studiegids.
Op de Blackboard-site zal per opleiding een ‘verbetervenster’ voorzien worden waarop enerzijds een overzicht
van de gerealiseerde projecten van het voorbije jaar staan, en anderzijds een overzicht van de geplande
projecten voor het komende jaar. Gezien men in het verleden ad hoc aan de kwaliteit werkte, verdient het
aanbeveling dat dit in de toekomst op een meer planmatige manier gebeurt.
Departementaal zijn middelen voor IKZ voorzien. Sinds kort hoort hierbij ook de verantwoordelijke van elke
opleiding. Er is ook een administratief personeelslid dat deeltijds voor IKZ werkzaam is. Voor het uitvoeren van
verbeteringsvoorstellen bestaat er nog geen verrekening in de taakbelasting. Dit wil zeggen dat veel gebeurt door
verantwoordelijken binnen de cellen. Wil men verbeteringsteams op een grotere schaal inzetten, dan moet
hiervoor extra worden geïnvesteerd.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 267

In opdracht van het Departement Onderwijs evalueerde een stuurgroep de lerarenopleidingen in 2000-2001. Dit
was geen doorlichting noch een inspectie, maar een toetsing van de haalbaarheid van de basiscompetenties.
Deze evaluatie gebeurde per opleiding. Uiteraard werden de conclusies en aanbevelingen in de opleiding
besproken. Enkele collega’s hebben achteraf ook meegewerkt aan commissies voor het uitwerken van de
aanbevelingen (onder andere het herformuleren van basiscompetenties). Dit gaf echter geen aanleiding tot het
bijsturen van de visie of het curriculum.
De commissie is van oordeel dat de verbeteringsacties niet gecoördineerd werden opgezet en nog niet passen
binnen strategische en operationele doelstellingen (streefdoelen) die de opleiding zichzelf had gesteld.
Verbeteringsacties gebeurden ad hoc, fragmentarisch en zonder samenhang. Tijdens de visitatie kon aan de
commissie voor dit facet nog niet veel vooruitgang worden getoond. Dit neemt niet weg dat enkele zinvolle
verbeteringen intussen wel geïmplementeerd werden, zoals de installatie van een elektronisch
communicatieplatform. De commissie vindt het een goede keuze dat het departement ervoor geopteerd heeft om
de lerarenopleiding een duidelijke aansturing te geven. Personeelsleden worden nu vrijgesteld om bevragingen te
organiseren en snel terug te koppelen naar het hoofd van het studiegebied. Ook de duidelijke verankering van
kwaliteitszorg binnen het departement en de opleiding is volgens de commissie een pluspunt. De
basisvoorwaarden zijn momenteel aanwezig, maar de hele ontwikkeling en implementatie moeten nog vorm
krijgen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de PDCA-cirkel volledig rond te maken en dit op elk niveau; hogeschool,
departement en Opleiding.
De commissie adviseert de terugkoppeling van resultaten van bevragingen naar alle betrokkenen.
De commissie adviseert om de verbeteringstrajecten te realiseren met alle betrokkenen.
De commissie vraagt een selectie/prioritering van verbeteringsacties en een planning op korte, middellange en
lange termijn te maken.
Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In de IKZ-stuurgroep zijn onderwijzend en administratief technisch personeel vertegenwoordigd.
Aan studenten werd gevraagd om deel uit te maken van de stuurgroep. De vertegenwoordigers moeten echter
nog (bereid) worden gevonden. Om de communicatie over IKZ zichtbaar en transparant te maken, werd een
Blackboard-community opgezet. Alle basisdocumenten en de resultaten van de voornaamste enquêtes zijn hierop
te vinden. Binnen de OR worden de democratische principes gerespecteerd en is er de mogelijkheid tot inspraak
268 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

voorzien. Kwaliteitszorg moet een vast item zijn binnen de OR. De verantwoordelijke voor de kwaliteitszorg
binnen de opleiding moet hier de PDCA-cyclus bewaken en levendig houden.
Hoewel het niet gemakkelijk is om studenten bij het beleid te betrekken, heeft het departement vanaf het
academiejaar 2004-2005 een bewuste inspanning geleverd om studenten op alle niveaus te betrekken
(Departementsraad, Opleidingsraad, Studentenraad, IKZ-stuurgroep). Gezien de driejarige structuur is het minder
evident om continuïteit in de studentenvertegenwoordiging te krijgen. Zo gebeurde het dat een Studentenraad in
één jaar goed functioneerde en in een volgend jaar weinig bijval genoot. Vanuit het departement tracht men dit
toch steeds levendig te houden. De studenten krijgen jaarlijks de gelegenheid om de kwaliteit van de aangeboden
opleidingsonderdelen te evalueren. In overeenstemming met de afgesproken werkwijze bepalen de individuele
lectoren hoe ze met de gegevens omgaan en hoe ze de studenten feedback geven. De gegevens kunnen ook
gebruikt worden om curriculumvernieuwingen voor te bereiden en samen met de studenten te bespreken in de
opleidingsraden.
Er wordt een aparte bevraging over het curriculum gepland waarbij de afgestudeerden en het beroepenveld
worden betrokken. Gezien het grote aantal uren stage in het curriculum hebben docenten ambtshalve veel
contact met het werkveld en bestaat langs dat kanaal een intensieve terugkoppeling. Er bestaan goede
samenwerkingsverbanden met het Stedelijk Onderwijs Antwerpen en met het Gemeenschapsonderwijs. In het
kader van het zelfevaluatierapport werden werkveld en alumni expliciet uitgenodigd.
Voor alumniwerking is in het departement nog geen duidelijke lijn getrokken. In het verleden werden initiatieven
ter zake wel steeds ondersteund. Momenteel is men departementaal bezig om het alumnibeleid vorm te geven.
Er wordt in dit verband ook overleg gepleegd met het centrale beleid. In elk geval zullen feedback en
systematische bevraging van het curriculum hiervan zeker deel uitmaken.
In Lier is de alumniwerking een historisch gegeven. De Koninklijke Oudstudentenbond Lier werd opgericht in
1885. De KOSB publiceert trimestrieel het tijdschrift Band, dat al verschijnt sinds 1933. Jaarlijks organiseert de
bond met Hemelvaartsdag een reünie voor oud-studenten. In de school beschikt de Bond over een archieflokaal,
waarin honderden documenten en foto’s zijn geklasseerd. Momenteel wordt een eigen website ontwikkeld; hierbij
worden ook de studenten actief betrokken (www.oudstudentenbondlier.be).
Het departement heeft ook een vertegenwoordiger bij de vzw Bachelor. Naast het verdedigen van de
beroepsbelangen van de professional bachelors willen ze ook een permanente brug vormen tussen de
hogescholen en het werkveld in een Europese context. Zo maken ze een overzicht van de competenties van de
professionele bachelor, stellen ze loopbaanprofielen op, inventariseren ze schakelprogramma’s (banaba en
manaba) en buitenlandse bachelors, publiceren statistieken enzovoort. Zo creëren ze toegevoegde waarde voor
studenten, afgestudeerden, onderwijs- en werkveld.
Uit het zelfevaluatierapport bleek dat zowel internen (lectoren, studenten, medewerkers …) als externen geregeld
bij één of andere vorm van bevraging of reflectie worden betrokken. Van een professionele aanpak kan de
commissie echter nog niet spreken. Zowel de wijze waarop de contacten verliepen als de wijze van bevragen, zijn
meestal te informeel, te weinig doelgericht en te vaak eng gericht op tevredenheid. Tijdens de visitatie bleek dat
de opleiding voor dit facet nog maar beperkte vorderingen heeft gemaakt. Positief vindt de commissie de
vaststelling dat de opleiding ernaar gestreefd heeft om alle lectoren en ook enkele studenten te betrekken bij de
ontwikkeling van het nieuwe curriculum. Hierdoor is er bij de lectoren een voldoende groot draagvalk gerealiseerd
voor de curriculumvernieuwing. Behalve de rechtstreeks betrokken studenten bleken de overige studenten op dit
ogenblik nog geen kennis te hebben van de op til staande veranderingen. Ook het werkveld was nog niet op de
hoogte.
Er is een didactische evaluatie van lectoren door studenten na elk semester, maar de commissie vindt dat de
resultaten van deze evaluatie nog onvoldoende worden omgezet in het verbeteren van de onderwijsprocessen..
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 269

Aanbevelingen ter verbetering:
De interne kwaliteitszorg is geïncorporeerd bij de leidinggevenden (hoofd studiegebied en opleidingscoördinatoren),
maar alle lectoren moeten nog meer overtuigd worden van dit kwaliteitsdenken.
De commissie vraagt de betrokkenheid van de studenten, de mentoren en de alumni bij de kwaliteitszorg en bij
het uitwerken van de verbeteracties te verhogen.
De commissie vraagt de lectoren de PDCA-cirkel toe te passen bij hun professioneel handelen (voorbeeldfunctie
voor studenten).
Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
voldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- er een groot verbeteringstraject is tussen het ZER en de huidige realisatie;
- het concept en het instrumentarium gebruiksklaar zijn;
- er een betrokkenheid is van studenten, lectoren en het werkveld bij de ontwikkeling van het nieuwe
curriculum.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
270 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het aantal instromende studenten is in de laatste jaren steeds gestegen. In de opleiding SO aan de Hogeschool
Antwerpen bedroeg de stijging in Antwerpen 107 procent; in Lier bleef het aantal studenten ongeveer gelijk. De
uitdaging bestaat erin om met de beschikbare (personeels)middelen de eindkwaliteit van de afgestudeerden te
verzekeren.
De commissie stelt dat de doelstellingen en competenties zoals die binnen het opleidingsprofiel geformuleerd
worden, in grote mate door de opleiding worden gerealiseerd. Een échte toets voor de opleiding vormt de graad
van tevredenheid van zowel de afgestudeerden als van het werkveld. Zoals al bij de stage vermeld, is de
feedback hier goed. Er zijn geen problemen met tewerkstelling, afgestudeerden zijn erg snel aan het werk. Sinds
één jaar treedt er enige verzadiging op. Dit heeft tot gevolg dat afgestudeerden niet meer de keuze hebben uit
verscheidene jobaanbiedingen en soms ook interim-opdrachten krijgen toegewezen. Tewerkstelling loopt voor
een groot deel via de stage. Indien een student goed bevonden wordt (inhoudelijk, qua mentaliteit en
schoolcultuur), dan zal de school een voorstel doen. De commissie is van mening dat de studenten afstuderen
met een voldoende hoog competentieniveau voor wat het programma tot doelstellingen heeft. Ze zijn voldoende
voorbereid om als beginnende leraar aan de slag te gaan.
De opleiding heeft geen cijfers over een verdeling van de afgestudeerden over de verschillende sectoren, functies
en jobtevredenheid. Toch meent men te weten dat de meeste studenten in een aangepaste functie werken en
tevreden zijn. Dit blijkt uit de contacten op de mentorendagen en uit de evaluatie van de terugkomdag in Lier. Wel
zijn er uiteraard verbeteringen mogelijk.
De commissie constateert dat de studenten met de verworven competenties eindwerken produceren die het
verwachte niveau halen. Het eindwerk is een grondige persoonlijke studie over een goed afgebakende
problematiek, zowel op theoretisch, didactisch als pedagogisch vlak. Het concept van wat van de eindwerken
wordt verwacht, is volgens de commissie niet eenduidig. Dat kan tussen lectoren verschillen. Bij de optie MO zijn
daar overigens striktere afspraken over gemaakt. Daarnaast vindt de commissie dat de beoordelingssystematiek
aanzienlijk beter geëxpliciteerd wordt, waardoor de beoordeling van de verschillende werken inzichtelijker wordt.
Een van de belangrijkste elementen in de opleiding is de stage. Deze omvat de didactische stage (observeren,
lesvoorbereidingen, lessen geven), vakoverschrijdende educatie en buitenlandstage. Deze activiteiten winnen in
de loop van de opleiding aan belang. De commissie vindt dat de stage binnen deze opleiding de hoeksteen van
de opleiding vormt. Inhoud en concept van de stage worden beschreven in de studiegids ‘Stage’ die de studenten
bij het begin van het academiejaar krijgen. De stages vormen volgens de commissie een sterk punt in de
opleiding, helder qua bedoeling en duidelijk ingebed in de opleiding. Ze zijn goed uitgebouwd en kennen een
duidelijke plaats en gewicht binnen de opleiding.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 271

De commissie constateert dat er studenten- en docentenuitwisseling is. Het aantal inkomende studenten bij de
internationalisering blijft erg klein. Verschillende redenen spelen hier intern een rol: de moeilijkheid om binnen de
opleidingsonderdelen het Nederlands als voertaal te vervangen voor de buitenlandse studenten; het gebrek aan
ervaring om speciale modules voor inkomende studenten in te richten; en Engelstalige informatie met betrekking
tot de lerarenopleiding is onvoldoende aanwezig op de website. Nu is men gestart met het werven van
inkomende studenten in de partnerscholen. Realisaties op het vlak van internationalisering van het onderwijs zijn
volgens de commissie echter nog ondermaats. Positief vindt de commissie dat er een stijgende trend is vast te
stellen in de inkomende studenten.
Aanbevelingen ter verbetering:
Het concept en de eenduidige aanpak en beoordeling van de eindwerken moeten worden verduidelijkt en
verbeterd.
De commissie adviseert om het concept van de stages voor de verschillende opties beter op elkaar af te
stemmen. Indien de uitwerking van de stages verschillend verloopt per optie, dan dient de motivering hiervoor
goed onderbouwd te zijn.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45 en de
50 procent liggen. De evolutie over de jaren heen wordt niet opgevolgd, evenmin als de situatie per opleiding of
studiegebied. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
De opleiding wil enerzijds het kwaliteitsniveau hoog houden en anderzijds streven naar een zo hoog mogelijk
slaagcijfer. Studiebegeleiding, monitoraat en direct contact met de lectoren zijn de hefbomen die het
onderwijsrendement moeten dragen.
272 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Uit de slaagcijfers blijkt dat er gedurende het jaar relatief weinig uitval van studenten is. Het slaagcijfer varieert
wel van jaar tot jaar. Bij de slaagcijfers in het tweede en het derde jaar zijn er geen echte problemen. In het
tweede jaar evolueren de slaagcijfers voor:
- AV: van 70 tot 89 procent (gemiddeld 79,5 procent); in het derde gemiddeld 95 procent;
- LO: van 64 tot 73 procent (gemiddeld 73,0 procent); in het derde gemiddeld 85 procent;
- MO: van 60 tot 86 procent (gemiddeld 75,5 procent); in het derde jaar gemiddeld 80 procent;
- TR: van 79 tot 100 procent (gemiddeld 88,5 procent); in het derde jaar gemiddeld 94,5 procent.
Anders is het gesteld in het eerste jaar:
- AV slaagcijfer A = 58 procent en slaagcijfer B = 63 procent;
- LO slaagcijfer A = 43 procent en slaagcijfer B = 48 procent;
- MO slaagcijfer A = 76 procent en slaagcijfer B = 79 procent;
- TR slaagcijfer A = 75 procent en slaagcijfer B = 84 procent.
(Slaagcijfer A = op basis van alle inschrijvingen; slaagcijfer B = op basis van deelname aan de examens).
Hoewel deze cijfers soms laag zijn, liggen ze hoger dan in andere opleidingen in het departement: toegepaste
informatica (32 tot 47 procent), bedrijfsbeheer (28,6 tot 44,2 procent).
Globaal bedragen de slaagcijfers voor de opleiding SO binnen de HA 48 procent voor generatiestudenten en 77
procent voor niet-generatiestudenten. Het slaagpercentage van de generatiestudenten ligt algemeen iets lager
dan het algemeen slaagcijfer.
Qua doorstroming zijn er geen problemen meer nadat studenten in het eerste jaar slagen. De gemiddelde
studieduur bedraagt 3 jaar en 1 maand.
Er bestaat binnen de opleiding geen uitgebreid statistisch materiaal over de oorzaken van niet-slagen. Wel heeft
de opleiding voor het voorbije academiejaar (2003-2004) de slaagcijfers gerelateerd aan de vooropleiding. Voor
aso slagen in het eerste jaar 63 procent van de studenten. Voor studenten tso bedraagt dit slechts 34 procent.
Slechts 11 procent van de bso-studenten slaagt in het eerste jaar. Dit ligt in lijn met wat vastgesteld wordt in
andere opleidingen (in het departement BLS – behalve Kleuteronderwijs). Het hoogste slaagcijfer (75 procent)
wordt gerealiseerd door kso-studenten. Gezien het hier slechts over enkele studenten gaat, moet dit met de
nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. In een tweede jaar scoren de tso- en bso-studenten wel nog
minder dan hun collega’s uit het aso, maar in het derde jaar zijn deze verschillen volledig weggewerkt.
Het relatief hoge slaagcijfer in MO kan onder meer worden verklaard door de oriënteringsproef. Bij LO blijkt de
combinatie van theoretische vakken en een veelheid aan praktische disciplines moeilijk te liggen. Het grote aantal
opleidingsonderdelen vergroot ook de kans op mislukken. Het is dus duidelijk dat de vooropleiding een
belangrijke factor is. Vraag is hoe de instroom en de slaagcijfers in het eerste jaar nog kunnen worden verbeterd.
Studiebegeleiding kan studenten vooruithelpen als ze problemen hebben bij specifieke opleidingsonderdelen.
Bij studiebegeleiding kunnen de studenten terecht voor hulp met studiemethode, bij Sovoha voor psychosociale
problemen.
De opleiding heeft haar rendementen vergeleken met die van andere opleidingen in het domein Onderwijs in
Vlaanderen. Hoewel deze gegevens niet als streefcijfers worden beschouwd, kan wel geconcludeerd worden dat
de opleiding duidelijk boven het Vlaamse gemiddelde scoort.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 273

Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
voldoende
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding breed inzetbare afgestudeerden aflevert, maar niet beschikt over streefcijfers hieromtrent;
- de rendementscijfers bekend zijn: de gemiddelde studieduur over de laatste drie jaar ligt tussen 3,01 en 3,06
jaar; het gemiddelde slaagpercentage van eerstejaarsstudenten bedraagt gemiddeld voor de laatste drie jaar
55,6 procent (AV), 42 procent (LO), 70 procent (MO) en 71 procent (TR);
- het niveau van de afgestudeerden hoog is in een breed gamma van basiscompetenties;
- er een behoorlijk onderwijsrendement is in relatie tot de instroom;
- er emancipatorische zorg aanwezig is.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
274 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen | 275

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud voldoende
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid voldoende
Facet 2.3: Samenhang onvoldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud voldoende
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing onvoldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden voldoende
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid voldoende
Facet 3.3: Kwantiteit personeel voldoende
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen voldoende
Facet 4.2: Studiebegeleiding voldoende
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten voldoende
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
voldoende
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau voldoende
Facet 6.2: Onderwijsrendement goed
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
276 | Opleidingsrapport Hogeschool Antwerpen

Hoofdstuk 6 Hogeschool Gent
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Hogeschool Gent
Het Departement Lerarenopleiding van de Hogeschool Gent vindt zijn oorsprong in de fusie van de
Rijksnormaalschool Gent en de Rijksnormaalschool Sint-Niklaas in 1988. Na de oprichting van de Autonome
Raad voor het Gemeenschapsonderwijs in 1989 krijgt de fusieschool met ingang van het academiejaar 1990-
1991 de naam Hoger Instituut voor Pedagogisch en Sociaal onderwijs van het Gemeenschapsonderwijs
(Hipsogo). De oprichting van de Hogeschool Gent in 1995 is een direct gevolg van het Hogescholendecreet van
13 juli 1994. Dertien hogescholen gaan samen om de Hogeschool Gent te vormen. Vijf behoren tot de Stad Gent,
acht tot het Gemeenschapsonderwijs.
In 2001 gaat ook de hogeschool Mercator op in de Hogeschool Gent. Sinds het academiejaar 2001-2002 telt de
Hogeschool Gent dertien departementen, waarvan het Departement Lerarenopleiding er één is. Concreet
betekent dit dat het Stedelijk Hoger Pedagogisch Instituut, het Stedelijk Hoger Instituut voor Pedagogische en
Sociale Studiën van de Stad Gent en het Hoger Instituut voor Pedagogisch en Sociaal Onderwijs van het
Gemeenschapsonderwijs samenkomen in dit departement. Alle lerarenopleidingen van het Hoger Onderwijs
Korte Type worden op dat moment georganiseerd in de Ledeganckstraat. Vanaf 2004 leidt het departement
Lerarenopleiding op tot bachelor in het onderwijs: Kleuteronderwijs, Lager Onderwijs en Secundair Onderwijs.
De Hogeschool Gent maakt samen met de Universiteit Gent, de Hogeschool West-Vlaanderen en de
Arteveldehogeschool, in Oost- en West-Vlaanderen deel uit van de Associatie Universiteit Gent. De associatie
bundelt de krachten van de vier partnerinstellingen op het vlak van onderwijs, onderzoek, dienstverlening en
infrastructuur.
De opleiding tot bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs heeft in de loop der jaren verschillende
wijzigingen ondergaan, ook wegens interne organisatorische redenen. Tot in 2001 zijn er een aantal beperkingen
in combinatiemogelijkheden geweest. Het huidige combinatiesysteem voor bachelor in het Onderwijs: Secundair
Onderwijs vindt ingang vanaf het academiejaar 2001-2002. De opleiding biedt de combinatiemogelijkheden
algemene vakken, voeding-verzorging-kleding, handel-burotica, lichamelijke opvoeding, muzikale opvoeding en
plastische opvoeding aan.
De commissie stelt vast dat het zelfevaluatierapport sterk formeel geïnspireerde onderdelen bevat, zoals de
beschrijving van het onderwijs, het examenreglement en de decretaal vastgelegde studiecontracten in het kader
van de flexibilisering. Het zelfevaluatierapport is erg uitvoerig, soms te uitvoerig en overlappend. Zo beslaat de
toelichting van het boekhoudsysteem negen bladzijden. Er worden veel stellingen verwoord in het zelfevaluatierapport
die niet altijd onderbouwd zijn door registratie van resultaten en/of metingen. De beschrijvingen zijn meer
dan volledig. De concrete invulling van deze beschrijvingen en de behaalde resultaten komen minder aan bod.
De opgenomen positieve punten en aandachtspunten in het zelfevaluatierapport zijn overtallig en hebben een
opsommend karakter. Men onderscheidt daarbij geen hoofdzaken van bijzaken, waardoor ook geen duidelijke
prioriteiten gesteld worden. Wel worden in het besluit van het zelfevaluatierapport (7.2) per onderwerp suggesties
voor verbetering en daarbij aansluitende remediërende maatregelen opgenomen. De terminologie is soms vaag,
en vaak worden beweringen in de voorwaardelijke wijze gesteld. De commissie waardeert de redelijk zelfkritische
toonzetting en de heldere opbouw.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 277

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De visie van de opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs sluit aan bij die van het departement
Lerarenopleiding. In het strategisch beleidsplan hebben de opleidingen van het departement een boeiende
analyse van de huidige maatschappelijke trends en ontwikkelingen gemaakt, die hun impact zullen hebben op de
inhoud en de vormgeving van het onderwijs. De impact wordt vertaald in een tiental concrete projecten.
De algemene doelstellingen van de opleiding zijn de tien geformuleerde doelstellingen uit het omvormingsdossier:
- zowel bij de leerlingen als bij de leerlingengroep kenmerken kunnen achterhalen die van invloed zijn op leren
en onderwijzen. De heterogeniteit van de B-groep in kaart kunnen brengen met behulp van de CLB-centra;
- doelstellingen kunnen kiezen op basis van de leerplannen, het pedagogisch project en het schoolwerkplan,
rekening houdend met de beginsituatie van de leerlingen; die doelstellingen concreet en operationeel kunnen
omschrijven; leerinhouden kunnen structureren en vertalen in opdrachten, thema's en projecten; al dan niet
vakoverschrijdende werk- en groeperingsvormen kiezen; een goede timing bepalen en de aanpak kunnen
differentiëren;
- motiverende leeromgevingen kunnen ontwerpen, rekening houdend met de belangstelling, het
verwerkingsniveau van de leerlingen en met een reële kans op betrokkenheid en succesbeleving; de
leerinhouden kunnen inbedden in authentieke situaties;
- op systematische wijze gegevens kunnen verzamelen over het leer- en ontwikkelingsproces van de leerling
via toetsen, observaties, zelfevaluatiegegevens van de lerende en gesprekken; de studievoortgang van de
leerlingen uit de B-groep kunnen bewaken; kunnen adviseren omtrent aangepaste instapmogelijkheden in het
arbeidsveld; een positief leefklimaat creëren voor de leerlingen in de leerlingengroep en op school; hierbij
rekening houdend met de cultuurverschillen tussen verschillende sociale groepen;
- adequaat kunnen omgaan met leerlingen in sociaal-emotionele probleemsituaties en met leerlingen met
gedragsmoeilijkheden;
- zich bewust zijn van de bredere levenservaring en leefwereld van meerderjarige leerlingen en hiermee
gepast kunnen omgaan; de basiskennis beheersen over de gekozen leergebieden en de eigen
deskundigheid bevorderen door zelfstudie, nascholing en begeleiding;
278 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

- technieken, vaardigheden en aanpakwijzen kunnen aanwenden die te maken hebben met orde houden en
klassenmanagement;
- op correcte wijze omgaan met een aantal administratieve verplichtingen die behoren tot het takenpakket van
de leraar;
- informatie kunnen verstrekken aan ouders en begeleidingsdiensten over leervorderingen, studiekeuze en/of
beroepskeuze en gedrags- en houdingsaspecten;
- op de hoogte zijn van de rechten van de lerende en daaruit conclusies kunnen trekken met betrekking tot
evaluatie en advisering; een taakverdeling kunnen overleggen en die naleven.
Deze doelstellingen sluiten aan op het beroepsprofiel voor de leraar dat decretaal vastligt (1996). De opleiding
maakt gebruik van het goedgekeurde beroeps- en opleidingsprofiel van de Vlaamse Onderwijsraad (1998). De
commissie stelt vast dat de opleidingsdoelstellingen de basiscompetenties behelzen.
Ook het beroepsprofiel van de leraar (Besluit van de Vlaamse regering 1998) en de uitgeschreven
basiscompetenties (Besluit van de Vlaamse regering 1998) zijn zeer gelijklopend. Als typefuncties of
basiscompetenties worden omschreven:
- de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen,
- de leraar als opvoeder,
- de leraar als inhoudelijk expert,
- de leraar als organisator,
- de leraar als innovator – de leraar als onderzoeker,
- de leraar als partner van ouders/verzorgers,
- de leraar als lid van een schoolteam,
- de leraar als partner van externen,
- de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap,
- de leraar als cultuurparticipant.
De leraar-in-opleiding ontwikkelt daarbij de volgende attitudes:
- beslissingsvermogen,
- relationele gerichtheid,
- kritische ingesteldheid,
- leergierigheid,
- organisatievermogen,
- zin voor samenwerking,
- verantwoordelijkheidszin,
- creatieve gerichtheid,
- flexibiliteit,
- gerichtheid op adequaat en correct taalgebruik en communicatie.
Sommige competenties zoals ‘partner met ouders’ en ‘innovator’, komen slechts minimaal aan bod in de
doelstellingen. Attitudes worden eerder terloops vermeld. Het is niet altijd duidelijk in hoeverre de vooropgestelde
tien projecten van de opleiding in uitvoering zijn. Zo wordt het werken met een heterogene B-groep, zoals
vermeld in de algemene doelstellingen, niet verder geoperationaliseerd in de projecten.
Daarnaast hebben lichamelijke opvoeding, muzikale opvoeding en plastische opvoeding ook aandacht voor de
basiscompetenties voor de leraar lager onderwijs en/of voor de basiscompetenties voor de leraar
kleuteronderwijs. Deze afgestudeerden kunnen immers ook in het lager en kleuteronderwijs tewerkgesteld
worden.
De doelstellingen van de opleiding zijn beperkt gekend door de studenten. Bij aanvang van het eerste
opleidingsjaar worden het opleidingsprofiel en het -programma gekaderd tijdens de lessen pedagogiek. Zij
worden verder uitgewerkt in alle opleidingsonderdelen. Daarnaast is het opleidingsprogramma opgenomen in de
syllabus Pedagogiek Specifiek, waarin ook de basiscompetenties en het beroepsprofiel aan bod komen. De
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 279

gesprekken tonen aan dat de studenten vertrouwd zijn met de specifieke doelstellingen en de daaraan verbonden
basiscompetenties, die systematisch vermeld worden in de beschrijvingen van de opleidingsonderdelen, het
cursusmateriaal en de ECTS-fiches, die te raadplegen zijn op de website. Doelstellingen die vrijwel uitsluitend
kunnen bereikt worden tijdens de stages, zijn samengebracht in het stagereglement. De studenten tekenen voor
kennisname van dit document. Tijdens een briefing bij het begin van het academiejaar worden de doelstellingen
en verwachtingen van de stage geëxpliciteerd.
Bij de lectoren zijn de doelstellingen van de opleiding beter gekend. Zowel de doelstellingen van de opleiding als
de specifieke doelstellingen van de opleidingsonderdelen zijn gespreksonderwerpen in de Opleidingscommissie.
De stagescholen worden op de hoogte gebracht van de doelstellingen van de opleiding en in het bijzonder van de
stagedoelstellingen, aan de hand van de stagedocumenten die de student ter beschikking stelt. Tijdens de
directeursdagen worden de doelstellingen van stages meegedeeld aan de directies van de hospiteerscholen. Ook
de persoonlijke contacten tussen lectoren en mentoren/directie van de stagescholen bij de stagebezoeken, zijn
op dit vlak waardevolle kanalen. Het basisonderwijs, de educatieve centra, sportdiensten, sportploegen,
fitnesscentra en andere organisaties worden op de hoogte gebracht van de stagedoelen in het
bewegingsrecreatie-stagedocument.
Internationalisering is in het verleden geen speerpunt van beleid geweest van het departement, hoewel ‘het
uitbouwen van de internationalisering’ als een van de tien projecten in het Strategisch Beleidsplan 2003-2008 was
opgenomen. Sinds kort maakt de opleiding werk van haar internationale component in het curriculum.
Aanbevelingen ter verbetering:
De doelstellingen moeten in meetbare, te kwantificeren termen gesteld worden, waardoor de opleiding en het
management kunnen vaststellen in welke mate ze gerealiseerd zijn. De commissie adviseert om met behulp van
de SMART-systematiek te werken en de doelstellingen op outputniveau te formuleren.
De commissie raadt de opleiding aan om de internationale dimensie als referentie voor het stellen van doelen
systematisch op te nemen.
Hoewel de competenties helder geformuleerd zijn, stelt de commissie dat zij meer en breder in feiten uitgewerkt
moeten worden.
280 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De lerarenopleidingen van de Associatie Universiteit Gent stelden een domeinspecifiek referentiekader op, dat
gebaseerd is op het decretaal vastgelegde beroepsprofiel en de eindtermen voor het secundair onderwijs.
In haar visie op het beroep stelt de opleiding duidelijk leerkrachten op te leiden met een brede onderwijskundige
visie, die in teamverband aan een dynamisch onderwijsproces werken en zich hierin verder blijven
professionaliseren. Het onderwijsproces binnen de lerarenopleiding zelf wil daarvoor model staan. De commissie
merkt op dat de opleiding hiermee voor een teach as you preach-benadering kiest. Verder wil de opleiding de
student voorbereiden op een professionele loopbaan in het onderwijs en aanverwante sectoren, in een snel
evoluerende maatschappij waarin levenslang leren centraal staat. Zij stelt zich de vraag of het functionele geheel
‘de leraar als innovator’ niet te zwaar wetenschappelijk is voor een professionele bacheloropleiding. De
commissie vraagt de opleiding te overwegen om dit functionele geheel op te vatten als de leraar die gedurende
zijn loopbaan steeds onderdeel is van innovatieve processen. Zicht op interne en externe processen zijn daarbij
ook in een bacheloropleiding op zijn plaats. Verder beoogt de opleiding het persoonlijk welbevinden en een breed
maatschappelijk functioneren vanuit een pluralistisch en democratisch perspectief.
De opleiding wil zichzelf profileren door de actieve deelname aan de domeinwerkgroep van de partners in de
Associatie Universiteit Gent en door georganiseerd overleg met de andere Vlaamse autonome hogescholen. De
informatie en feedback uit de studiebezoeken in het buitenland worden in de vakgroepen of Opleidingscommissie
besproken en getoetst op relevantie voor de eigen opleiding.
De commissie waardeert de diepgaande analyse die de opleiding van de basiscompetenties gemaakt heeft,
evenals de screening ervan op hun zinvolheid en haalbaarheid. Zij krijgt echter geen duidelijk zicht op de
concrete initiatieven binnen de opleiding als gevolg van deze kritische reflectie. De opleiding inventariseerde ook
de hiaten in de basiscompetenties naar aanleiding van actuele ontwikkelingen in het onderwijs en in de
maatschappij. De commissie betreurt hierbij dat zij, behalve bij een aantal individuele lectoren, actuele accenten,
zoals omgaan met diversiteit, zorg en grootstedelijke problematiek, niet herkent in de opleidingsdoelstellingen. De
opleiding wil wel in het nieuwe curriculum vanaf 2007-2008 aandacht besteden aan onder andere Nederlands als
instructietaal, ICT en de interculturele competentie, in opleidingsonderdelen zoals communicatie en informatieverwerking,
diversiteit en gelijke kansen.
Uit de gesprekken met de vertegenwoordigers van het werkveld blijkt dat zij gehoord worden en op de hoogte
gesteld worden van de evoluties in de opleiding. De wensen en behoeften van het beroepenveld worden
informeel afgetoetst tijdens de stagebezoeken. Vooral de doelstellingen die moeten bereikt worden door de
stages, worden bevraagd en besproken. Structureel overleg met mentoren gebeurt sinds 2004-2005 in de
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 281

esonansgroepen. Zij geven vooral advies over de praktische organisatie van de stage en niet over de
stageleerlijn of de bredere domeinspecifieke eisen. De mate waarin de resultaten van de bevragingen en
onderzoeken van de afgestudeerden als leden van het beroepenveld tot concrete afstemming van de
doelstellingen op het beoogde beroepenveld leiden, is niet duidelijk.
Een eigen opleidingsspecifiek kader met eigen domeinspecifieke eisen, waartoe ook de recent opgerichte
resonansgroepen effectief en efficiënt kunnen bijdragen, is volgens de Visitatiecommissie nog niet helder
uitgewerkt.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om de opleidingsdoelstellingen op metaniveau te formuleren en antwoorden
te geven op vragen zoals ‘Welke eigenschappen zal een door ons gevormde leraar hebben en met welke
competenties zal die leraar uitgerust zijn’ De opleiding moet nog sterker onderbouwde keuzes maken voor het
profiel van de toekomstige leraar en de startbekwaamheid van de studenten na de opleiding.
De commissie beveelt de opleiding aan zich te profileren ten opzichte van andere binnen- en buitenlandse
opleidingen.
De commissie stelt dat in de doelstellingen actuele accenten, zoals omgaan met diversiteit, zorg en
grootstedelijke problematiek, tot uiting moeten komen.
De commissie stelt dat de domeinspecifieke eisen sterker en systematischer moeten getoetst worden aan de
wensen en de behoeften van het afnemende beroepenveld. Ook de opbouw van een echte werkrelatie met
vertegenwoordigers van de stagescholen is hier aangewezen, en dit met de uitdrukkelijke bedoeling om de
ervaringen van de stagescholen te gebruiken bij de bepaling van de doelstellingen.
Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het domeinspecifieke kader van de opleiding zich situeert in dat van de VLHORA, zoals voorafgaand aan de
bezoeken ontwikkeld werd door de Visitatiecommissie, op basis van de door de opleidingen bachelor in het
Onderwijs: Secundair Onderwijs aangereikte kaders;
- de opleiding inspeelt op maatschappelijke en beroepsspecifieke evoluties;
- de doelstellingen van de opleiding aanleunen bij de behoeften van het afnemende werkveld;
- de resonansgroepen een goed initiatief zijn, waarvan de mogelijkheden nog breder moeten benut worden in
functie van de doelstellingen van de opleiding;
- de eindkwalificaties getoetst worden bij het werkveld en de afgestudeerden;
- de internationale dimensie van de opleidingsdoelstellingen matig aanwezig is.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
282 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De Hogeschool Gent ziet curriculumvernieuwing als een permanent proces dat gericht is op een betere
aansluiting met de beroepspraktijk en met de individuele ontwikkeling van de student. De commissie merkt echter
op dat de betrokkenheid van het werkveld bij de opleiding beperkt is tot de stages. De opleiding startte het project
reflecterend handelen voor studenten in overleg met de centrale diensten van de hogeschool.
De opleiding plaatst de functionele gehelen en de attitudes in het curriculum en geeft daarbij het belang aan in de
opleiding. Zij stelt hierin als prioriteiten de leraar als begeleider van leerprocessen, de leraar als opvoeder en de
leraar als inhoudelijk expert. Uit de gesprekken met de studenten blijkt dat doorheen het programma de basis
gelegd wordt om ook de andere competenties te bereiken.
De Opleidingscommissie bewaakt de aansluiting van het opleidingsprogramma bij de basiscompetenties. De
vakgroepen werken aan de vertaling van de doelstellingen in het programma door de concretisering van de
algemene doelstellingen in meer specifieke doelstellingen van de opleidingsonderdelen. De vakgroepen zijn in de
Opleidingscommissie vertegenwoordigd door de vakgroepvoorzitters, en twee studenten maken deel uit van de
Opleidingscommissie. Door deze procedure wordt de betrokkenheid van zowel het team als van de studenten in
de curriculumvernieuwing bevorderd. Te overwegen valt om één of twee vertegenwoordigers uit het werkveld te
betrekken bij de Opleidingscommissie.
Alle lectoren werkten mee aan de explicitering van het verband tussen de specifieke doelstellingen per
opleidingsonderdeel en de basiscompetenties. Een competentiematrix biedt een overzicht voor de opleiding als
geheel. Op die manier is het programma getoetst aan de basiscompetenties. De commissie kan zich echter niet
van de indruk ontdoen dat deze invulling eerder a posteriori gebeurde. Het antwoord op de vraag of de
competenties het programma bepalen, zoals dat weergegeven is in de studiefiches, dan wel naderhand worden
ingevuld om de volledigheid van de matrix te controleren, blijft onduidelijk. Uit de gesprekken blijkt dat de
curriculumhervorming breed gedragen is door de lectoren, maar dat de vele initiatieven van de centrale diensten
in effectiviteit kunnen winnen als zij de uitvoerende lectoren gerichter zouden betrekken.
De studiefiches geven aan hoe de competenties het programma bepalen. Het valt de commissie op dat de
opleiding verplicht wordt door het centraal bestuur van de hogeschool, meer bepaald door de sector Onderwijs,
om in de studiefiches aan te geven hoeveel A-, B- en C-uren in elk opleidingsonderdeel voorkomen, terwijl dat
niet met de realiteit overeenkomt. De sturing op inhoudelijk vlak door de sector Onderwijs van de hogeschool is te
sterk en te dominant, en belemmert daardoor een dynamisch onderwijsbeleid in de opleiding.
De opleiding kiest voor een teach as you preach-benadering, en volgens getuigenissen van de studenten slaagt
de opleiding daar voldoende in. Toch kennen studenten de werkvorm ‘begeleid zelfstandig leren’ louter
theoretisch. Het begrip ‘studiewijzer’ kennen de studenten niet.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 283

Het programma besteedt voldoende aandacht aan vakoverschrijdende thema’s. Zo wordt onder andere het
reflecterend handelen bij de studenten stapsgewijs over de drie opleidingsjaren heen ingevoerd. Een projectweek
in het tweede jaar dient als voorbereiding op het opleidingsonderdeel ‘projectmatig werken’ in het derde jaar. Het
opleidingsonderdeel ‘vakoverschrijdend werken’ in het derde jaar bestaat voor alle studenten uit vier
deelmodules. Deze deelmodules worden uitgewerkt en uitgevoerd door een multidisciplinair team van lectoren.
De modules ‘Extramuros’ en ‘Taalbeleid-Nederlands als Instructietaal’ worden door de commissie gewaardeerd.
Voor de derdejaarsstudenten lichamelijke opvoeding zijn de deelmodules in dit opleidingsonderdeel aangepast.
De commissie stelt vast dat de integratie tussen vakdidactiek en vakinhoud niet in elk opleidingsonderdeel op
dezelfde manier bewerkstelligd wordt en sterk lectorgebonden is.
De internationalisering in de opleiding staat naar de mening van de commissie wat te los van het curriculum en is
te vrijblijvend. De opleiding heeft in de loop der jaren een netwerk van internationale contacten uitgebouwd.
Niettegenstaande een matig positieve evolutie in de opleiding op het gebied van de internationale uitwisselingen
en werkbezoeken, wordt met de opgedane informatie over programma en werkvormen voorlopig weinig gedaan,
met uitzondering van Engels en muzikale opvoeding. Meestal staat tijdsgebrek de uitwisseling van ervaringen in
de weg. De contacten concentreren zich in Europa en de doelstellingen hierbij zijn helder. Zo moet de
lectorenuitwisseling een meerwaarde bieden voor de opleiding, zijn twee het breed perspectief op het
maatschappelijk gebeuren en het contact met andere culturen belangrijke aspecten voor de studenten, en
moeten de partnerschappen stroken met de behoeften van de opleiding en een meerwaarde bieden. De opleiding
heeft een bezoek gepland aan Turkse onderwijsinstellingen om de mogelijkheden tot samenwerking na te gaan.
Hoewel voor internationalisering de prioriteit de studenten- en de docentenuitwisseling blijft, wordt de Europese
gedachte ook bij de studenten die niet op uitwisseling gaan, gestimuleerd door het waardevolle initiatief
Internationalisation at home te integreren in het programma.
De opleiding geeft aan klaar te zijn voor de toepassing van de hervormde lerarenopleiding en wacht eigenlijk op
het in werking treden van het nieuwe Decreet op de lerarenopleiding.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt de opleiding aan om de beoogde eindcompetenties duidelijker te stellen voor elke combinatie
van onderwijsvakken.
De commissie vraagt meer sturing vanuit het beroepsprofiel en de daaruit afgeleide basiscompetenties.
Om het beroepenveld nadrukkelijk deelgenoot te maken van de opleiding, niet alleen bij de stages, maar ook bij
de inhoudelijke ontwikkelingen van de opleiding en de profilering van het programma, adviseert de commissie om
vertegenwoordigers uit het werkveld op te nemen in de Opleidingscommissie en om de overlegonderwerpen in de
resonansgroepen te verbreden.
De commissie stelt dat een gerichte ondersteuning door de sector Onderwijs bij de curriculumontwikkeling en -
vernieuwing rekening moet houden met de identiteit van de opleiding en dient te beantwoorden aan de specifieke
noden en verwachtingen van de opleiding.
Voor de verdere ontwikkeling van het programma raadt de commissie de opleiding aan om via de geëigende
kanalen systematisch en structureel inspraak van lectoren, studenten, afnemend werkveld en internationale
contacten in te bouwen.
De commissie stelt dat de opleiding haar visie op internationalisering verder moet ontwikkelen en concretiseren.
284 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding acht het reflecterend handelen van de studenten belangrijk. Studenten getuigen dat reflecteren over
opgedane ervaringen een plaats heeft in het programma. De manier waarop en de mate waarin daardoor
kennisontwikkeling bij de studenten gerealiseerd wordt, draait echter hoofdzakelijk rond het reflecteren op de
eigen ervaringen en gebeurt op individuele basis. De commissie meent dat hier de competenties van
vakinhoudelijk expert en van innovator-onderzoeker een duidelijke rol moeten spelen. De ontwikkeling van kennis
staat in de opleiding nog te veel gelijk met kennisopname.
Inzage in de syllabi van de opleiding toont aan dat het programma voldoende aansluit bij actuele ontwikkelingen
in het domein en oog heeft voor het maatschappelijk functioneren van de studenten en de afgestudeerden. Ook
uit getuigenissen van de studenten van het eerste jaar blijkt dat er vernieuwingen doorgevoerd worden in het
programma. Zo komt het multiculturele aspect van de hedendaagse scholen aan bod in het groepswerk tijdens
het eerste opleidingsjaar. Hierbij leren de studenten omgaan met verschillen tussen mensen en tussen
denkwijzen. De afgestudeerden betreuren de beperkte mogelijkheid tot uitdieping van bepaalde thema’s tijdens
de opleiding, zoals probleemkinderen, volwassenenonderwijs en buitengewoon secundair onderwijs. Het
werkveld vraagt om nog meer aandacht te besteden aan de specifieke problemen waarmee het secundair
onderwijs geconfronteerd wordt, zoals ADHD, autisme, dyslexie en dyscalculie.
Disciplineoverschrijdende aspecten komen aan bod in opdrachten en projecten. Sommige opleidingsonderdelen
en projecten zijn opleidingsoverschrijdend. De afgestudeerden merken op dat deelname aan projecten met
studenten van andere opleidingen een zeer goede ervaring is, die het werkveld weerspiegelt.
Soms schakelt de opleiding gastsprekers in om specifieke onderwerpen van het programma, zoals de
vakoverschrijdende onderwijsactiviteiten, te ondersteunen. De commissie waarschuwt de opleiding wat
gastsprekers betreft te waken over een degelijke relatie tussen de aangebrachte inhoud en de vooropgestelde
doelstellingen en inhouden.
Het departement stimuleert de lectoren om navormingen te volgen. De commissie stelt echter vast dat de return
van deze nascholingen niet altijd groot is, omdat de nieuwe inzichten niet systematisch gedeeld worden met
collega’s of verwerkt worden in het programma.
Zowel lectoren, coördinatoren als studenten nemen initiatieven op het vlak van maatschappelijke dienstverlening.
Uit de gesprekken blijkt dat deze initiatieven een al dan niet rechtstreekse invloed hebben op het programma en
de onderwijsactiviteiten. Het werkveld doet geregeld een beroep op de studenten ter ondersteuning van
uiteenlopende situaties, zoals de begeleiding van schooluitstappen. Lectoren stellen zich ten dienste van andere
organisaties door onder andere het verzorgen van voordrachten en van navorming voor het werkveld.
Het aantal stage-uren, gespreid over de drie jaren, en de diversiteit van de opdrachten in reële contexten, stellen
de studenten in staat voldoende praktijkervaring in het onderwijswerkveld op te doen. De afgestudeerden ervaren
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 285

de diverse stagemogelijkheden in het derde jaar als een sterk punt van de opleiding. De stages vinden in eerste
instantie plaats in de stagescholen, maar ook op de campus zelf als (vak)didactische praktijk. Van bij de aanvang
van hun opleiding moeten de studenten in een reële context observeren, participerend observeren en begeleid
oefenen. Zij worden vanuit de verschillende opleidingsonderdelen voorbereid op stages. Door de stages ontstaat
de interactie tussen de studenten en het werkveld. De opleiding hanteert een klassiek concept van stage, waarbij
expliciete aandacht gaat naar de beroepsvaardigheden. De commissie stelt vast dat de opleiding de effectiviteit
en de efficiëntie van dit concept niet kritisch evalueert, hoewel de lectoren de hoge investering in de
stagebegeleiding en -evaluatie als een van de sterke punten beschouwen.
De opleiding stelt in het zelfevaluatierapport dat de stage het middel bij uitstek is om de student de nodige
basiscompetenties en attitudes in diverse situaties te laten ontwikkelen. Verder geeft zij aan dat dit aanvankelijk
eerder begeleid en vooral door de opdrachten gebeurt en later steeds meer zelfstandig, zodat de student bij het
afstuderen het beroep van leraar in het secundair onderwijs zelfstandig kan uitoefenen.
De gesprekken met de studenten en de lectoren geven echter aan dat de accenten van de begeleiding van
studenten door de lectoren vooral in het tweede en derde jaar van de opleiding liggen en niet zozeer in het eerste
jaar. Ook tijdens de laatste stages van het derde jaar bezoeken en evalueren drie tot vier lectoren, namelijk de
pedagoog en twee of drie lectoren voor de onderwijsvakken, één student. De commissie meent dat de bestede
energie en tijd van de lectoren hierbij buiten proportie staat. In deze fase is de begeleiding van studenten in de
vorm van groepsgewijze supervisie en intervisie meer aangewezen. Uit de gesprekken blijkt dat er over en weer
met het werkveld te weinig inhoudelijke communicatie plaatsvindt. De opleiding hanteert de recent opgerichte
resonansgroep van mentoren uitsluitend als een doorstroomkanaal van top-downinformatie.
De betrokken mentoren kennen de werkpunten niet die de student meekrijgt voor de ingroeistage. Dit is nochtans
een voorwaarde voor een degelijke begeleiding.
De commissie stelt vast dat enerzijds de lectoren de studenten tot in het derde opleidingsjaar sterk blijven
begeleiden tijdens de stages, en dat anderzijds dezelfde lectoren aangeven dat de studenten in het laatste
opleidingsjaar nog niet zelfstandig kunnen werken. Daaruit besluit de commissie dat de ontwikkelingslijn
doorheen de stages niet terdege uitgestippeld is en dat een functioneel concept achter de ingroeistage ontbreekt.
De opleiding benut de competentie van de mentoren niet ten volle.
Uit de gesprekken met de studenten blijkt dat zij de stages als zeer zwaar ervaren. Zij bekijken dit echter positief,
als voorbereiding op het latere functioneren in het werkveld. De uitvoering van hun uitgroeistage in verschillende
scholen steunt op hun expliciete keuze voor de ervaring van de verschillen. De studenten en de afgestudeerden
waarderen de stageorganisatie, de begeleiding en de opvolging. De afgestudeerden geven aan dat zij op eigen
benen hebben leren staan, dat de begeleiding door de opleiding goed en niet overmatig was en dat zij tevreden
zijn over de wijze waarop de mentoren hen kansen hebben geboden.
De studenten kunnen in het derde jaar zelf de stagescholen/-plaatsen kiezen en contacteren. Zij kunnen ook
kiezen voor een alternatieve stage in het buitengewoon onderwijs of in methodescholen, of voor een stageplaats
met een pedagogisch-didactische opdracht. Het aantal vakmentoren dat bij de opleiding betrokken is, is zeer
groot en verspreid over het Vlaamse land.
De activiteiten die de opleiding organiseert voor de mentoren en de directies van de hospiteerscholen, dragen bij
tot de afstemming tussen de mentoren en de lectoren, waardoor het programma gemakkelijker kan worden
afgewerkt.
De doelstellingen van het eindwerk sluiten aan bij het functioneel geheel ‘de leraar als innovator-onderzoeker’. De
beoogde doelstellingen zijn: zelfstandig informatie kunnen verzamelen, selecteren, structureren, kritisch
benaderen en verwerken tot een geheel dat voor derden toegankelijk is. Op het einde van het tweede
opleidingsjaar krijgen de studenten de nodige informatie, zoeken zij een onderwerp en kiezen zij een promotor.
286 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Het eindwerk wordt uitgewerkt en begeleid in het derde opleidingsjaar en telt voor zeven studiepunten. Een
belangrijk criterium voor de keuze van het onderwerp is de bruikbaarheid voor het werkveld. De student kiest een
onderwerp en motiveert zijn keuze bij de gekozen promotor. Indien mogelijk test de student het eindwerk uit in de
praktijk en wordt er een reflectie aan gekoppeld. Net zoals bij de stages ontstaat er bij de eindwerken interactie
tussen de studenten en het werkveld. Inzage in de eindwerken toont dat de mogelijkheden gevarieerd zijn en dat
de studenten de nagestreefde doelen degelijk uitwerken.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om het beroepenveld nadrukkelijk in te schakelen door ze te laten
participeren in werkgroepen en overlegplatforms, om de professionele gerichtheid van het programma nog beter
te profileren.
De commissie raadt de opleiding aan om het potentieel aan inzicht en ervaringen dat de resonansgroepen en het
beroepenveld in zich dragen, te beluisteren en doelgericht te benutten.
De commissie stelt dat de opleiding zowel het stageconcept als de ontwikkelingslijn doorheen de stages kritisch
moet evalueren en bijsturen in functie van effectiviteit en efficiëntie, en met meer vertrouwen in de kennis en de
ervaring van de stagescholen en de stagebegeleiders.
Het is raadzaam dat de opleiding de begeleiding door de mentor efficiënter organiseert in afstemming op het
leerproces van de student.
Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Voor de opbouw van de opleidingsonderdelen starten alle lectoren vanuit de basiscompetenties. Lectoren die
eenzelfde opleidingsonderdeel geven, plegen overleg en informeren elkaar. Vaklectoren zijn dikwijls
verantwoordelijk voor eenzelfde opleidingsonderdeel over de drie opleidingsjaren heen. Zij vertrekken zowel
vanuit de basiscompetenties als vanuit de (vakoverschrijdende) eindtermen/ontwikkelingsdoelen en de
leerplannen van hun vak in het secundair onderwijs. Hierdoor ontstaat een verticale leerlijn. De
Opleidingscommissie bewaakt de samenhang van het programma. Zij werkt daarvoor samen met de vakgroepen
en de opleidingsonderdeeloverstijgende werkgroepen. De commissie merkt op dat de invulling van de inhouden
vooral lectorgebonden is, zoals blijkt uit de mate van integratie tussen vakinhouden en vakdidactiek. Zij stelt vast
dat de opleiding de functionele gehelen goed kan plaatsen in het curriculum, maar dat zij weinig zicht brengt op
de effectieve samenhang.
De horizontale samenhang van het programma is minder duidelijk. De opleiding geeft aan dat zij wacht op het
nieuwe lerarendecreet om dan in het nieuwe curriculum voor elk onderwijsvak een leerlijn uit te werken met
daaraan gekoppeld specifieke leermethoden. Ondertussen probeert zij binnen de bestaande context intern al te
vernieuwen.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 287

Studenten die een bachelor Kleuteronderwijs, Lager Onderwijs of Secundair Onderwijs hebben, kunnen een
verkorte of voortgezette opleiding volgen. De duur van deze opleiding hangt af van het aantal te volgen
opleidingsonderdelen. Een verkorte opleiding is mogelijk voor wie al in het bezit is van een master- of
bachelordiploma. De opleiding stelt modeltrajecten voor, en afhankelijk van EVK/EVC blijft een geïndividualiseerd
traject mogelijk.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de Onderwijscommissie meer moet sturen naar gemeenschappelijkheid en horizontale
samenhang van het programma.
De commissie raadt de opleiding aan om het overleg in de vakgroepen meer structureel te maken en op die
manier zowel de inhoud als de samenhang van het programma te sturen vanuit de basiscompetenties in de nog
te ontwikkelen leerlijnen.
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
288 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De studietijd is normaal begroot: 1.770 uren in het eerste en het derde opleidingsjaar en 1.780 uren in het tweede
opleidingsjaar. Gezien de hoge studielast gebruikt de opleiding het maximum van 30 uren studietijd als richtlijn
voor één studiepunt. De verdeling van de studieomvang en de begrote studietijd over de afzonderlijke
opleidingsonderdelen staan vermeld in de studiefiches en in de curricula.
Het concept van de A-, B-, C- en D-uren staat beschreven in de onderwijs- en examenregeling (OER). De OER
wordt jaarlijks aangepast en goedgekeurd door het bestuurscollege van de hogeschool. De commissie stelt vast
dat de uniformiteit van de verdeling over A-, B-, C-, D-uren voor alle verschillende onderwijsvakken, die samen
leiden tot de vooropgestelde 60 studiepunten, geadviseerd wordt vanuit de sector Onderwijs van de Centrale
Administratie. De gesprekken tonen aan dat de opleiding zich daar niet helemaal in herkent en dat zij haar eigen
gepaste invulling geeft.
In het academiejaar 2005-2006 voerde de opleiding haar eerste studietijdmeting uit. Inzage van de resultaten
toont dat bepaalde opleidingsonderdelen sterk verschillen van het gemiddelde, zowel in meer als in minder
studietijd. De opvolging van de resultaten is gepland. Vanaf 2006-2007 houden de eerstejaarsstudenten een
logboek bij om de studiebelasting in kaart te brengen.
Studenten noch afgestudeerden klagen over de ervaren studietijd. Zij geven aan dat de organisatie van
groepswerk niet altijd eenvoudig is. De studenten merken op dat er rekening gehouden wordt met hun vraag naar
spreiding van opdrachten. De opleiding kaart de onmogelijkheid aan om tot een optimale spreiding te komen van
activiteiten en opdrachten doordat de academische jaarkalender van de opleiding niet parallel mag lopen met de
kalender van een schooljaar in het secundair onderwijs.
De permanente evaluatie van de studenten voor verschillende opleidingsonderdelen verdeelt de leerstof in
kleinere segmenten, wat een studiebevorderend effect heeft. Tegelijkertijd stellen de studenten dat permanente
evaluatie gedurende het academiejaar de werkdruk verhoogt, omdat er permanent opdrachten moeten worden
uitgevoerd.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de meting en opvolging van de studietijd en van de studeerbaarheid in de kwaliteitscyclus
moeten opgenomen worden.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 289

Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De omschreven visie op onderwijs van de hogeschool biedt het departement Lerarenopleiding een
referentiekader voor de uitwerking van het curriculum en de organisatie van de onderwijsactiviteiten. Het
departement Lerarenopleiding wil werken aan het verwerven van competenties door activerende leersituaties,
waarin coöperatief leren gestimuleerd wordt. Innovatie vertrekt vanuit vier actiepunten, namelijk de curriculumvernieuwing,
een krachtige en flexibele leeromgeving, de studietrajectbegeleiding en de onderwijsprofessionalisering.
In overeenstemming met het onderwijsontwikkelingsplan van de hogeschool en de missietekst van het
departement gebruiken lectoren afwisselende en activerende werkvormen, waardoor de opleiding aansluit bij de
recente, ook internationale ontwikkelingen. De werkvormen hebben veelal een dubbel karakter, wat inhoudt dat
de werkvorm zowel van de lector naar de student overgedragen wordt, als van de student naar het secundair
onderwijs. De commissie herkent de teach as you preach-benadering in de werkvormen, die wel nog
lectorgebonden is. Ook de mate van integratie tussen vakinhouden en vakdidactieken is lectorgebonden. De
opleiding koppelt het actief leren niet alleen aan de stage en de buitencurriculaire activiteiten, maar het actief
leren komt ook tot uiting in het gebruik van verschillende activerende werkvormen, zoals werkcolleges,
groepswerk en projectwerk. Voorbeelden hiervan merkt de commissie vooral op in lichamelijke opvoeding,
plastische opvoeding en muzikale opvoeding. Het toepassen van interactieve werkvormen behoort tot de
autonomie van de lectoren en is geen duidelijk streefdoel op opleidingsniveau. De opleiding geeft aan dat in het
nieuwe curriculum voor elk onderwijsvak een leerlijn uitgewerkt zal worden met daaraan gekoppeld specifieke
leermethoden. Microteaching wordt door studenten als zinvol en leerrijk ervaren. Zij vinden het aspect van
reflecteren hierbij boeiend.
Voor ieder opleidingsonderdeel is een syllabus of een handboek aanwezig. Inzage in het materiaal toont aan dat
actuele inhouden verwerkt zijn. Ook het leermiddelenbestand in het leercentrum wordt up-to-date gehouden. In
het kader van de onderwijsprofessionalisering stimuleert het departement de lectoren om navormingen te volgen.
Deze kennis wordt verwerkt in de cursussen. De commissie stelt vast dat het taalvaardigheidsonderwijs sterk
gericht is op taaltechnische aspecten.
De opleiding kan niet duidelijk aantonen hoe zij een aantal voornemens waarmaakt, zoals ‘de heterogeniteit van
groepen als een opportuniteit om te leren’, terwijl ‘het voorzien van externe differentiatie op basis van de
individuele kenmerken van de instromende studenten’ als een belangrijk aandachtspunt wordt vermeld.
Algemeen stelt de commissie vast dat de opleiding in het zelfevaluatierapport een goede beschrijving geeft van
het didactisch proces, de gehanteerde werkvormen en de onderwijsmiddelen. Zij merkt op dat, ook tijdens het
visitatiebezoek, er weinig duidende registratie voorhanden is, die het proces van afstemming tussen vormgeving
en inhoud op opleidingsniveau bewaakt.
290 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de opleiding de beslissingsregels voor de keuze en de toepassing van werkvormen en
middelen duidelijk en in overleg met de lectoren moet uitwerken. De lectoren moeten via de vakgroepen en de
Opleidingscommissie een visie formuleren over interactieve werkvormen, en die visie consequent omzetten in
hun handelen.
Door de grote autonomie van de lectoren over de inhoud en de vorm van hun onderwijs zijn analoge
opleidingsonderdelen dikwijls sterk individueel geënt. De commissie stelt dat hiervoor sluitende afspraken op
opleidingsniveau moeten gemaakt worden.
De commissie adviseert om de detectie van hiaten en onnodige overlappingen in cursussen en syllabi
systematisch en structureel te bewaken.
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het examenreglement is zorgvuldig en uitgebreid uitgewerkt. De examenregeling is duidelijk en de organisatie
verloopt formeel. Toch merken studenten op dat het reglement niet altijd voldoende wordt toegelicht.
De evaluatie verloopt eerder klassiek, al stelt de commissie een afwisseling in evaluatievormen vast. Voor een
aantal vakken wordt permanent geëvalueerd, wat de studenten zowel studiebevorderend als -belemmerend
ervaren.
De transparantie is groot. De studenten kennen de evaluatiecriteria en bij elke examenvraag wordt het gewicht
ervan vermeld. Na elke examenperiode kunnen de studenten tijdens een feedbackmoment hun examen inkijken
en informatie krijgen over de wijze waarop de evaluatie tot stand gekomen is.
Het is niet altijd duidelijk hoe en waar het verwerven van de competenties en attitudes gemeten wordt.
Competentiegericht evalueren blijft eerder beperkt tot de stages. Uit de gesprekken met de studenten blijkt dat de
competentie ‘innovator en onderzoeker’ enerzijds geëvalueerd wordt tijdens de stage en anderzijds aan bod komt
tijdens de permanente evaluatie. In lichamelijke opvoeding, plastische opvoeding en muzikale opvoeding leidt de
opbouw via deelvaardigheden tot procesevaluatie.
In de stage worden de competenties beoordeeld, zowel door de pedagogen als door de vaklectoren én de
mentoren. De pedagogen stellen de synthese op van de beoordeling. Dat doet vragen rijzen bij de integratie van
competenties en attitudes in de vorming van de studenten. De opleiding opteert bewust voor het niet-installeren
van een stagenet, zoals dat wel bij de opleidingen bachelor in het Onderwijs: Kleuteronderwijs en bachelor in het
Onderwijs: Lager Onderwijs gebeurt. Zij stelt dat meerdere beoordelaars, zoals dat het geval is buiten een
stagenet, een grotere objectiviteit van de beoordeling waarborgen dan één beoordelaar in een
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 291

stagenetorganisatie. Uit de gesprekken met de studenten en de afgestudeerden blijkt dat de betrokkenheid van
de mentoren bij de evaluatie van de studenten tijdens de stage afhankelijk is van de begeleidende lector.
De opleiding geeft in haar zelfevaluatierapport aan dat de beoordeling van het eindwerk drie luiken omvat: de
permanente of de procesevaluatie, de productevaluatie en de evaluatie van de mondelinge presentatie. Uit de
gesprekken blijkt dat de evaluatiecriteria voor het eindwerk niet helder zijn en een lectorgebonden invulling
krijgen. De evaluatie van de eindwerken als product, proces en presentatie is een bron van discussie binnen het
lectorenteam.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert dat deze competentiegerichte opleiding voor zichzelf duidelijk maakt wat
competentiegericht evalueren betekent voor de opleiding in haar geheel.
De commissie vraagt de opleiding om heldere en sterkere evaluatiecriteria te definiëren en systematisch toe te
passen voor de opleidingsonderdelen waarbij dat nog niet het geval is, ook voor stage en eindwerk.
Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
292 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De toelatingsvoorwaarden zijn duidelijk. Zij zijn beschreven in de onderwijs- en examenregeling en in de
algemene onderwijsregeling. Een student die voldoet aan de decretaal voorgeschreven voorwaarden, voldoende
kennis heeft van de Nederlandse taal en in het bezit is van een voldoende geacht diploma, kan zich inschrijven
voor de bacheloropleiding.
De lectoren geven aan dat heel wat studenten bij de instap onvoldoende leerinhoudelijke startcompetenties
hebben. Dat blijkt uiteindelijk een probleem van aansluiting tussen het secundair en hoger onderwijs te zijn. Het
zelfevaluatierapport geeft aan dat het aantal generatiestudenten in dalende lijn evolueert, zowel absoluut als
procentueel ten opzichte van de totaliteit. De laatste vijf academiejaren hadden gemiddeld 48,1 procent van de
studenten een vooropleiding aso, 39,9 procent komt uit het tso, 6,1 procent uit het kso en 5,5 procent uit het bso.
De verhoudingen verschillen afhankelijk van de gekozen combinatie van onderwijsvakken in de opleiding. Het
merendeel van de studenten met aso-vooropleiding volgt de combinatie algemene vakken, in iets mindere mate
lichamelijke en muzikale opvoeding. Het merendeel van de studenten met een tso-vooropleiding kiest voor
handel-burotica, in iets mindere mate voor voeding-verzorging-kleding en lichamelijke opvoeding. Studenten met
een vooropleiding kso bevinden zich hoofdzakelijk in plastische opvoeding en in iets mindere mate in muzikale
opvoeding. Studenten met een vooropleiding bso volgen vooral de keuzerichtingen voeding-verzorging-kleding en
handel-burotica. De studenteninstroom varieert niet alleen op het vlak van voorkennis en leeftijd, maar ook van
sociale achtergrond. De opleiding besteedt aandacht aan kansengroepen, waartoe zij alle studenten die
knelpunten kunnen ondervinden, rekent. Zij ziet de heterogeniteit van de groepen als een opportuniteit om te
leren van elkaar.
Tijdens de eerste lessen van het academiejaar organiseert de opleiding instaptoetsen, waarbij gekeken wordt
naar het startniveau van de eerstejaarsstudenten. De studenten kunnen vastgestelde tekorten bijwerken door
monitoraat en/of studiebegeleiding. De studenten kunnen ook individuele afspraken maken met de lesgevers om
door het monitoraat specifieke tekorten te remediëren. Uit de gesprekken blijkt dat de studenten weinig of geen
gebruikmaken van deze mogelijkheden, en dat er tussen de lectoren en de studenten goede en nauwe
wederzijdse contacten bestaan. De opleiding geeft aan dat de inrichting van monitoraten niet de cultuur van het
departement Lerarenopleiding is en eerder onder druk van de centrale diensten ingevoerd werd.
Recent startte de opleiding met het Lassi-project, Learning and Study Strategies Inventory. Deze snelle analyse
van de leer- en studiestrategie van de instromende studenten laat een meer gerichte studiebegeleiding toe en
moet het studierendement verhogen. Ook het beginniveau van de taaltechnische vaardigheid wordt bepaald. De
commissie stelt vast dat de studenten deze initiatieven kennen en waarderen. De lectoren hebben echter geen
sluitend zicht op de instroomkenmerken van hun studenten.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 293

In overeenstemming met het Flexibiliseringsdecreet biedt de hogeschool de niet-reguliere studenten de
mogelijkheid om deeltijds te studeren en op die manier studie te combineren met werk of een andere sociale
situatie. De lectoren geven geen duidelijke blijk van herkenning van de flexibilisering. Om de trend naar
individuele studietrajecten te ondersteunen, stelt de hogeschool in elk departement een studietrajectbegeleider
aan. De vacature voor studietrajectbegeleider in het departement Lerarenopleiding is ten tijde van het
visitatiebezoek echter nog niet ingevuld. De wervingsprocedure loopt verder.
EVC-assessment gebeurt in eerste instantie op centraal niveau. Er is specifieke informatie over EVC’s ter
beschikking. De hogeschool erkent EVC’s, en op basis hiervan zijn geïndividualiseerde trajecten mogelijk. EVK’s
beoordeelt de opleiding zelf. Een strategie voor zij-instromers staat nog niet op punt.
De opleiding haalt de invoering van een modulaire structuur of een soort propedeuse aan bij de geplande
uitwerking van het nieuwe curriculum om gericht te differentiëren, te remediëren en vakinhouden bij te werken. De
commissie stelt vast dat dit alles nog niet aan de orde is.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de opvolging van de resultaten van de instaptoetsen systematischer aangepakt moet
worden.
De commissie raadt de opleiding aan om voor elke combinatie van onderwijsvakken duidelijk te stellen hoe in het
programma tegemoetgekomen wordt aan de diversiteit van de instroom.
Hoewel de opleiding veel goede voornemens formuleert voor het programma, stelt de commissie vast dat
concrete toepassing niet altijd aan de orde is. Zij adviseert om aandachtspunten SMART te formuleren, zodat zij
als operationele doelstellingen meetbaar zijn
Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: goed
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: voldoende
facet 2.3, samenhang van het programma:
voldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
goed
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het programma een degelijke concretisering is van de door de opleiding vooropgestelde eindkwalificaties van
de opleiding voor wat betreft het niveau, de oriëntatie en de domeinspecifieke eisen;
- de doelstellingen van de programmaonderdelen een gepaste vertaling zijn van de vooropgestelde
eindkwalificaties;
294 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

- de opleiding aandacht besteedt aan de professionele gerichtheid van het programma, maar dat zij het
werkveld daar accurater moet bij betrekken;
- de opleiding een structuur heeft om het programma te herzien en te vernieuwen, maar dat het werkveld
hierbij systematisch en in brede context moet betrokken worden;
- de opleiding voldoet aan de formele eisen betreffende de studieomvang;
- de diversiteit van de stageopdrachten in reële contexten de studenten in staat stellen om voldoende
praktijkervaring in het onderwijswerkveld op te doen, maar dat de ontwikkelingslijn doorheen de stages beter
uitgestippeld moet worden;
- een concept achter de ingroeistage ontbreekt;
- de bruikbaarheid van het werkveld een belangrijk criterium voor de keuze van het onderwerp is;
- de beoordeling en de toetsing transparant zijn;
- de opleiding haar instroom volgt en opvolgt.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 295

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De procedure van werving en selectie van medewerkers is helder. De vakgroepen worden geacht om
selectiecriteria op te stellen. De lectoren getuigen dat er op opleidingsniveau nog geen lectorenprofielen zijn
opgesteld. De aanwervingen gebeuren nog op basis van noodzakelijke vakcompetenties. Voor de inwerking van
nieuw benoemde medewerkers is er een procedure gangbaar.
Als er verschillende lectoren voor hetzelfde opleidingsonderdeel in de drie opleidingsjaren voorkomen,
introduceert, informeert en ondersteunt de verantwoordelijke van de studiefiches de nieuwe collega. De studenten
vinden het wisselen van lectoren een probleem. Zij geven hiermee aan dat de opleiding sterk individueel geënt is.
Lectoren hebben een grote autonomie over de inhoud en de vorm van hun onderwijs. Sluitende afspraken op
opleidingsniveau zijn hier aangewezen.
Het zelfevaluatierapport stelt dat de hogeschool navorming een belangrijk aspect van kwaliteitszorg vindt en een
recht en een plicht van elk personeelslid. Bijscholing van personeel is zowel vraag- als aanbodgestuurd. Het
zelfevaluatierapport vermeldt dat tijdens de functioneringsgesprekken gepeild wordt naar de behoefte tot
bijscholing en dat suggesties worden gedaan. Meestal vindt nascholing plaats door middel van het aanbod van de
Centrale Onderwijsdienst van de hogeschool of op persoonlijke wens van een lector. Het voorziene budget voor
nascholing wordt niet volledig benut. De opleiding verantwoordt dit door te stellen dat de lectoren te weinig tijd
hebben voor nascholingen. De commissie stelt vast dat de vele goede ontwikkelingen van de centrale diensten
van de hogeschool nog onvoldoende gedragen worden door de lectoren. De lectoren zijn geneigd zich daarin
eerder passief op te stellen, waar een proactieve houding gewenst is. Van de andere kant zouden de centrale
diensten van de hogeschool meer aandacht kunnen besteden aan de opleidingsgerichte implementatie van hun
diensten.
Een gepaste nascholing van alle medewerkers kan er toe bijdragen dat het uitgestippelde beleid van de
hogeschool nadrukkelijker wordt geïmplementeerd; dat komt de professionalisering en taakdifferentiatie ten
goede.
De lectoren beschouwen de stagebezoeken als een vorm van professionalisering. De commissie meent echter
dat het stagebezoek er is voor de student. Zij stelt dat de lectoren de studenten bij hun stage begeleiden vanuit
hun expertise, en dat zij advies en kritiek geven op basis van hun kennis van het vak en de lerarenpraktijk. Het
vertrouwd geraken en blijven met het werkveld is eerder een aspect van professionalisering van lectoren, dan dat
het bij de stagebezoeken hoort.
De medewerkers van de opleiding hebben de laatste jaren veel op zich zien afkomen. Het opstarten van interne
diensten, veranderingen in de structuur van de opleiding, het Flexibiliseringsdecreet, het internationaal
perspectief en het te verwachten decreet voor een vernieuwd curriculum voor de nabije toekomst. De commissie
296 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

stelt vast dat de lectoren en het onderwijsondersteunend personeel zich enigszins passief opstellen ten overstaan
van de toenemende werkdruk en taakbelasting van de laatste jaren. Tijd en inspanningen houden zij niet bij.
Vergader- en ontwikkeltijd worden niet geregistreerd. Anderzijds stellen de lectoren dat ze overbevraagd zijn, wat
echter niet op metingen/toetsingen steunt. De steeds toenemende werkdruk schrijven zij toe aan de extra
projecten en aan de veranderingen. Uit de gesprekken blijkt dat zij het meten van de taakbelasting niet als
prioritair beschouwen. De resultaten van de bevraging door de SERV over werkdruk en stress in de Vlaamse
hogescholen, geven aan dat het departement Lerarenopleiding voor de psychische vermoeidheid van de 45-
plussers en het welbevinden van de medewerkers minder goed scoort. De taakbelasting van de medewerkers en
het overleg hierover worden genoemd als veroorzakers van deze lage score. Bij het administratief personeel is de
psychische vermoeidheid minder problematisch. De commissie stelt tijdens de gesprekken met het personeel van
de opleiding dezelfde bevindingen vast als deze die voor het departement aangehaald worden.
De commissie verneemt dat de functioneringsgesprekken niet systematisch gevoerd worden, en alleen met
nieuwe en tijdelijke lectoren. Ook dit verantwoordt de opleiding door te stellen dat daar te weinig tijd voor is.
Enkele lectoren bevragen op eigen initiatief de studenten over hun functioneren. De evaluatie van lectoren staat
nog in de kinderschoenen. Er wordt gewerkt met een hogeschoolbrede evaluatie waarvan de feedback naar de
opleiding niet erg grondig gebeurt.
Het personeel wordt betrokken bij de beleidsvoering in de opleiding door de vakgroepwerking. Terugkoppeling
naar de Opleidingscommissie gebeurt door de vakgroepvoorzitter. De lectoren kunnen agendapunten toevoegen,
deelnemen aan de discussie en vragen stellen via het platform Dokeos. De opleidingsvoorzitter neemt deel aan
het beleid van het departement.
De lectoren zijn sterk betrokken op de studenten door de kerntaken onderwijs-stagebegeleidingeindwerkbegeleiding.
De studenten en de afgestudeerden waarderen de teach as you preach-benadering, die
door de opleiding in haar visie vooropgesteld wordt. Zij zijn tevreden over de lectoren.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt de opleiding om een lectorenprofiel op het niveau van de opleiding op te stellen.
De commissie raadt de opleiding aan om een helder professionaliserings- en nascholingsbeleid uit te werken, en
daarbij de return van de gevolgde nascholingen naar de opleiding te bewaken.
De commissie stelt dat de opleiding structureel en systematisch reële functioneringsgesprekken voor alle
personeelsleden moet invoeren en gepaste aandacht moet besteden aan de evaluatiegesprekken.
De commissie adviseert om systematisch actieplannen op te stellen en uit te voeren in overleg met het
lectorenkorps, om het welbevinden van de lectoren te verbeteren en de hoge werkdruk in te dijken. De planlast en
de overbevraging van de lectoren mag geen excuus blijven voor een niet-deelname aan onder andere
internationale programma’s.
Het valt te overwegen om de taakbelasting te registreren en te analyseren. Voor de lectoren moet daarbij ook de
intensiteit van de stagebezoeken kritisch bekeken worden.
De commissie meent dat de lectoren in de planning en de bewaking van de taken een rol moeten krijgen en
daarbij verantwoordelijkheid moeten nemen.
De commissie vraagt om de opleiding te zoeken naar aangepaste vormen van personeelsinzet en zo de
vernieuwing in bestaande kerntaken van het onderwijs te integreren.
De commissie vraagt de opleiding om het ziekteverzuim nauwkeurig in beeld brengen en op te volgen.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 297

Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De beschrijving van de professionele gerichtheid van het personeel in het zelfevaluatierapport is vrij summier.
Een prioriteit bij de werving van de nieuwe collega’s is leservaring van minstens vijf jaar in het secundair
onderwijs. De vakgroepen bewaken, naar eigen zeggen, de waaier aan specialisaties binnen hun eigen vakgroep
door gericht aan te werven. Praktijklectoren hebben een rechtstreekse ervaring met de beroepspraktijk van het
secundair onderwijs. Observaties en stagebegeleiding in de stagescholen en overleg met mentoren over de
inhouden en de didactische aanpak, dragen ertoe bij dat de lectoren vertrouwd geraken en/of blijven met het
werkveld. Tegelijkertijd met de vernieuwing van de website van het departement herbekijkt de opleiding de
onlinecommunicatie met de stagescholen.
Hoewel een lijst met namen en domeincompetenties als bijlage ingekeken kon worden, stelt de commissie vast
dat de specialisaties van personeelsleden niet systematisch geïnventariseerd worden. Enkele lectoren maken
deel uit van leerplancommissies. Vakspecialisten met ervaring in een specifiek facet van het werkveld nemen als
gastdocent deel aan de opleiding. De lectoren verwerken deze binnengebrachte specifieke aspecten in hun
lesmateriaal.
De samenwerkende buitenlandse instellingen zijn opgelijst. De internationale contacten van de opleiding zijn
summier en de terugkoppeling naar de opleiding is gering. Uit de gesprekken blijkt dat onder andere de
overbezetting van de lectoren en de grote verschillen in het internationale onderwijslandschap een rem zijn voor
de internationalisering. De commissie meent dat, rekening houdend met de Vlaamse bevolkingssamenstelling,
contacten met instellingen uit bijvoorbeeld Marokko en Turkije, waardevolle mogelijkheden bieden.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat het beroepenveld niet alleen informeel en vooral tijdens de stagebezoeken, maar ook
systematisch en doelgericht buiten de stages moet betrokken worden bij de onderwijsinbreng in de opleiding.
Omdat aan de vereiste van vijf jaar beroepservaring bij de aanwerving van nieuwe lectoren niet altijd kan worden
voldaan, raadt de commissie aan om andere mogelijkheden te onderzoeken om de professionele inbreng in de
opleiding te handhaven.
De commissie stelt dat de internationalisering gericht moet uitgebreid worden. Zij vraagt het vastgestelde
vrijblijvende karakter van de internationalisering om te buigen tot een cultuurfactor van de opleiding. Zij adviseert
te overwegen om de internationalisering van de opleiding te laten vertrekken vanuit een maatschappelijke
context.
298 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het lectorenbestand wordt bij de aanvang en op het eind van elk academiejaar in de coördinatievergadering ter
discussie gesteld. In functie van de studentenaantallen bespreken de Opleidingscommissie en de vakkengroepen
elk academiejaar de eventuele extra behoeften.
De student-docentratio bedraagt 14,16 en is vrij hoog. Deze verhouding stemt overeen met het gemiddelde van
de hogeschool. De commissie stelt vast dat de opleiding beschikt over een minimale ATP-bezetting. De ATPambten
zijn vastgelegd vanuit de hogeschool. Vanuit haar opleidingsspecifieke behoeften, onder andere voor de
organisatie van de stages, zou de opleiding deze ambten anders invullen. De lectoren merken op dat de opleiding
recht heeft op 1,6 OBE per student, maar dat ze van de hogeschool slechts 1,3 eenheden toegewezen krijgen. Zij
geven er blijk van weinig kennis te hebben van deze verdelingsmechanismen. De verhouding tussen
vastbenoemde en deeltijds benoemde lectoren mag gezond genoemd worden. De leeftijdsstructuur van de
lectoren toont een spreiding over alle leeftijdscategorieën met een gemiddelde van ongeveer 45 jaar en een
overwicht aan 55-plussers. Het is niet duidelijk hoe de opleiding daarop anticipeert.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de ATP-omkadering doelgericht uitgewerkt moet worden, rekening houdend met de
specifieke behoeften van de opleiding.
De commissie raadt de opleiding aan om aanspraak te maken op de door de overheid toegewezen OBE en
afwijkingen degelijk te doen motiveren.
De commissie stelt dat, rekening houdend met het overwicht aan 55-plussers, een proactief personeelsbeleid
moet gevoerd worden.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 299

Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
voldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
de opleiding beschikt over gemotiveerd en professioneel geschoold onderwijzend, administratief en
ondersteunend personeel om het programma te realiseren;
de bijscholing van het personeel zowel vraag- als aanbodgestuurd gebeurt, en dat de opstelling van een
professionaliseringsplan daarbij aangewezen is;
het functioneren van personeelsleden informeel besproken wordt, maar dat de structurele invoering van
functioneringsgesprekken noodzakelijk is;
het werkveld betrokken is bij de uitwerking van aantal specifieke onderwijsactiviteiten;
de studenten en de afgestudeerden de teach as you preach-benadering, die door de opleiding vooropgesteld
wordt, waarderen;
de internationale contacten nog uitgebeid kunnen worden;
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
300 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De huisvesting en de materiële voorzieningen zijn uitstekend. Er is een mooie symbiose bereikt tussen een
historisch gebouw en een moderne aankleding en uitrusting. De omvang en de kwaliteit van de onderwijsruimten
zijn prima. De busopstelling en de frontale opstelling in de meeste onderwijsruimten van de studententafels
zouden op een overwegend docerende onderwijsstijl kunnen wijzen, maar wijzen er volgens de opleiding in de
realiteit vooral op dat aan de studenten gevraagd wordt om de tafels in alle onderwijsruimten, na bijvoorbeeld het
werken in groepen, in die opstelling terug te plaatsen om schoonmaakredenen.
Tegen 2008 wordt een auditorium gebouwd. De vaklokalen en de practicumruimten zijn ruim en zeer goed
uitgerust. Plastische opvoeding beschikt over aangepaste atelierlokalen, lichamelijke opvoeding over een zeer
goede en ruime sporthal en een ingerichte lectorenkamer. De wetenschapslokalen zijn verouderd, maar hun
renovatie is gepland.
De diverse coördinatoren, ook de kwaliteitscoördinator, hebben elk een goed uitgeruste werkruimte. Ook de
lectorenkamers zijn uitgerust met aangepaste ICT-infrastructuur.
De infrastructuur en de relatie ervan met relevante innovatie trekken de bijzondere aandacht van de commissie.
Zo biedt het leercentrum een aangename sfeer in een functionele omgeving, wat het leren en begeleiden van het
leren kan bevorderen. Het laat de lectoren ook toe om cursusdelen met zelfstudie en met individuele opdrachten
voor de studenten te ondersteunen. De bibliotheek is excellent uitgerust met een grote waaier aan boeken,
tijdschriften en databestanden. Ook op vraag van studenten worden boeken aangekocht. Naast de bibliotheek
bestaat het leercentrum uit een multimediapark met een ruim aantal computers, print-, kopieer- en scanfaciliteiten
en heel wat ruimte om te studeren en/of te werken. De sector informatisering en de coördinatie financieren samen
twee voltijdse administratieve opdrachten voor het leercentrum. In het departement Lerarenopleiding is de
bibliothecaris voor 80 procent van een opdracht aangesteld en de twee bibliotheekmedewerkers voor
respectievelijk 20 procent en 100 procent. Het mediacentrum ondersteunt op multimediavlak het roosteren van de
ICT- en de onderwijsactiviteiten van de lectoren en studenten. Verder hebben zij een beleidsadviserende taak en
zijn zij een uitleen- en opnamedienst. De hardware op de campus wordt om de vijf jaar vervangen. De
computerfaciliteiten in het leercentrum en in het pc-lokaal zijn degelijk en aangepast. Voor de
informaticaproblematiek biedt het mediacentrum eerstelijnshulp en wordt er pas in tweede instantie een beroep
gedaan op de helpdesk van de hogeschool. Om aan de stijgende vraag het hoofd te bieden, heeft het
departement Lerarenopleiding uit eigen werkmiddelen twee mensen aangeworven. Een projectmedewerker e-
learning implementeert het afstandsleren. Elk personeelslid en alle studenten van het eerste en tweede jaar
kregen een cursus Dokeos. De vakgroep ICT-educatie werkt elk academiejaar een navormingsaanbod uit waarop
personeelsleden kunnen ingaan. De studenten zijn specifiek tevreden over de dienstverlening in het leercentrum,
de goed onderhouden lokalen, de aan de onderwijsactiviteiten aangepaste infrastructuur en het bruikbare ter
beschikking gestelde leermateriaal.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 301

De bereikbaarheid van alle faciliteiten is voor de lectoren en studenten prima.
Het departement stelt een vijftal fietsen ter beschikking van het personeel voor verplaatsingen tussen de
campussen en voor stagebezoeken. In het kader van een mobiliteitsplan, dat een samenwerking is tussen de
Stad Gent en de Associatie Universiteit Gent, kunnen studenten bij de vzw Sovoreg terecht voor het ontlenen van
een fiets tegen zeer voordelige voorwaarden.
De studenten van het departement Lerarenopleiding kunnen logeren in twee studentenhomes, die beheerd
worden door de vzw Sovoreg. De vzw beheert ook een cafetaria/restaurant waar studenten en lectoren kunnen
gebruikmaken van een breed aanbod.
De fraaie departementale website is eenvoudig toegankelijk en goed verzorgd.
De raad van bestuur kent de werkingsmiddelen toe aan het departement. Deze middelen worden besteed
naargelang de noden van elke vakgroep/opleiding. De procedures voor zowel grote investeringen en aankopen
als voor occasionele en/of geregelde kleinere aankopen, zijn helder.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de opleiding nog evenwichtiger en gerichter gebruik kan maken van de infrastructuur voor
aangepaste actieve en interactieve werkvormen.
Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Abituriënten hebben via de algemene website van de hogeschool en via de departementale website toegang tot
zowel de eerstelijnsinformatie over de aangeboden opleidingen en inschrijvingsformaliteiten, als de gedetailleerde
informatie over de specifieke opleidingsonderdelen en de ECTS-studiefiches.
De hogeschool in het algemeen, het departement en de opleiding in het bijzonder beschikken over talrijke
voorzieningen om studenten te informeren, zoals de brochures Collexie, Exploot, Suxeswijzer, Hogeschool Gent -
studeer met Suxes en een informatieblad over EVC’s. Ook voor studenten met een handicap is een brochure met
voorzieningen uitgewerkt. Tijdens het academiejaar organiseert het departement meerdere infodagen. De
aanwezige lectoren informeren de toekomstige student over de opleiding en peilen tegelijkertijd naar hun
motivatie. De hogeschool neemt jaarlijks deel aan de Sid-In-beurzen in Vlaanderen.
De studiegids is helder, gebruiksvriendelijk en ook beschikbaar op de cd-rom Studax.
302 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

De studenten beamen dat de onthaalperiode sterk uitgebouwd is. Zij spreken hun waardering uit voor de
onthaalactiviteiten, zoals de stadswandeling door Gent en de training voor de elektronische leeromgeving
Dokeos, bij het begin van het academiejaar. Ook voor de tweede- en derdejaarsstudenten voorziet de opleiding
een onthaaldag.
De departementale dienst Studiebegeleiding staat ter beschikking van de drie opleidingsjaren. Enerzijds worden
de generatiestudenten begeleid in hun overstap van het secundair naar het hoger onderwijs, anderzijds krijgen de
niet-generatiestudenten dezelfde kansen op begeleiding. De dienst werkt vooral met het oog op de verhoging van
de slaagkansen van de eerstejaarsstudenten of, indien nodig, op een snelle heroriëntering. De studiebegeleiding
wordt aangeboden op drie niveaus: vanuit de Centrale Dienst van de hogeschool, vanuit de departementale
dienst Studiebegeleiding en de departementale dienst Internationalisering, en vanuit het departement
Lerarenopleiding en de opleiding zelf. De begeleidingen kunnen zowel individueel als in groep plaatsvinden. De
departementale studiebegeleiding is een vertaling van centrale initiatieven. Zo biedt de opleiding monitoraten aan,
omdat deze maatregel vanuit het centraal bestuur van de hogeschool, sector Onderwijs, opgelegd wordt. De
respons van de studenten is relatief laag. De opleiding geeft aan dat de directe begeleiding door de lectoren een
effectievere en efficiëntere aanpak is, en acht de monitoraten niet nodig.
Instaptoetsen peilen naar het startniveau van de student. Afhankelijk van de resultaten krijgt de student
bijkomende hulp of oefeningen, of wordt hij doorverwezen. Deze toetsen worden georganiseerd door de
individuele lector, zonder tussenkomst van de departementale dienst Studiebegeleiding. De instaptoetsen zijn
indicatief voor de student en vrijblijvend. Sinds het academiejaar 2003-2004 worden alle eerstejaarsstudenten
systematisch gescreend voor zowel schriftelijke als mondelinge taalvaardigheid. Voor de schriftelijke
taalvaardigheid ontwikkelde het departement Lerarenopleiding een elektronische testomgeving Digitoets, die
aangepast is aan de opleiding. De screening van de mondelinge taalvaardigheid gebeurt individueel en bestaat
uit een korte voorstellingsopdracht en een leesfragment. De Visitatiecommissie stelt vast dat de screening op
taaltechnische aspecten toegespitst is. De opleiding voorziet in een degelijke remediëring door onder andere
softwareprogramma’s. De vakgroep Wetenschapseducatie richt sinds september 2005 een brugcursus chemie in
voor de studenten waarvan de chemische achtergrond bij de studieaanvang vermoedelijk ontoereikend is.
Sinds het academiejaar 2004-2005 worden alle eerstejaarsstudenten uitgenodigd om deel te nemen aan de
Lassi-test (Learning and Study Strategies Inventory). De risicostudenten worden uitgenodigd op een feedback- en
een opvolgingsgesprek. De studenten met problemen rond studiemethode, timemanagement, motivatie,
concentratie, persoonlijk en sociaal functioneren kunnen terecht bij de departementale dienst Studiebegeleiding
voor opvang en eventuele doorverwijzing naar gespecialiseerde diensten. De begeleiding gebeurt in
samenwerking met de dienst Studieadvies van de hogeschool, de studentenpsycholoog en eventueel met externe
diensten. Recent bieden de centrale diensten ook nieuwe structurele initiatieven aan, waaronder groepssessies
over studievaardigheden. De studenten kunnen nu rechtstreeks contact opnemen met de aanbieder van de
sessie. Door deze aanpak zullen de deelnames mogelijk toenemen. De studenten kunnen ook terecht bij de vzw
Sovoreg, de dienst Studentenvoorzieningen van de hogeschool, voor psychosociale hulpverlening en financiële
studieondersteuning. Zowel de Lassi-test als de begeleidingssessies worden sinds kort opgenomen in het
lesrooster. Door deze structurele maatregelen maakt de opleiding duidelijk dat de studie- en de
studentenbegeleiding deel uitmaken van het onderwijsgebeuren.
De studiebegeleiding is op alle niveaus sterk uitgebouwd. Uit de gesprekken met de studenten en de
studiebegeleiders blijkt een goede beschikbaarheid en interactie van de studentenbegeleidingsdienst van de
hogeschool en het departement Lerarenopleiding. Toch stelt de commissie ook vast dat de verschillende
studiebegeleidende diensten nood hebben aan onderlinge communicatie en overleg. De opleiding stelt dat er te
weinig gestructureerd overleg gebeurt en dat de opvolging daardoor moeilijk is. Daarom nam het departement
Lerarenopleiding het drempelverlagende initiatief om een studentenservicecentrum op te richten.
De Ombudsdienst is een eerstelijnszorg die bemiddelt tussen de student enerzijds en het departement, de
opleidingsvoorzitter, de lectoren of andere personeelsleden anderzijds. De student kan er terecht met vragen,
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 303

opmerkingen en klachten die rechtstreeks verband houden met zijn eigen opleiding. De ombudsman wordt elk
academiejaar opnieuw aangeduid bij beslissing van de Departementsraad en op voorstel van de studenten. De
examenregeling omvat naast de examenroosters, de praktische gegevens over het examensecretariaat, de
namen van de voorzitter en de secretaris van de examencommissie, ook de naam en de bereikbaarheid van de
ombudsman. De gesprekken met de studenten bevestigen de resultaten van de uitgevoerde algemene bevraging
over de opleiding: de bekendheid van deze dienst bij studenten is zeer klein.
Tijdens de opendeurdag is de informatiestand ‘Internationalisering’ een eerste contact voor de studenten met de
mogelijkheden op dit vlak. Voor de tweedejaarsstudenten vindt elk jaar in februari een infosessie plaats. Hier
komt alle informatie aan bod over de mogelijkheden en de procedures die nodig zijn voor een vlot verloop van de
internationale projecten waaraan het departement deelneemt, zoals Erasmus, Comenius 2.2 en persoonlijke
initiatieven van de student buiten Europa. Alle benodigde documenten zijn ter beschikking op de website van het
departement. De voorwaarden tot deelname zijn duidelijk geformuleerd. Zodra de uitgaande student zijn
buitenlandse curriculum kent, wordt hij verder inhoudelijk en organisatorisch geholpen door de
opleidingsvoorzitter en de betrokken lectoren, voor het traject dat hij nog moet afleggen in de opleiding. De
geselecteerde studenten die in het derde opleidingsjaar naar een anderstalig land gaan, kunnen voorafgaand de
nodige basiskennis van de taal van het gastland verwerven in speciaal voorziene taalcursussen bij de
associatiepartner Universiteit Gent. In een aantal partnerscholen, zoals in Portugal, maakt de taalopleiding ter
plaatse verplicht deel uit van het uitwisselingsprogramma. De uitgaande studenten krijgen dankzij ECTS een
gelijkwaardig studiecontract. In een aantal partnerscholen, zoals in de Educatieve Faculteit Amsterdam van de
Educatieve Hogeschool Amsterdam, zijn de studenten verplicht om binnen dit studiecontract te participeren aan
het opleidingsonderdeel Social and cultural experiences. Binnenkomende studenten nemen contact op met de
departementale dienst Internationalisering voor het uitwerken van een curriculum in de opleiding. Bij de
concretisering worden zij inhoudelijk en organisatorisch begeleid door de opleidingsvoorzitter en de betrokken
lectoren. Tijdens de gesprekken geven de studenten aan dat internationalisering niet echt gestimuleerd wordt. De
commissie stelt weinig return van de internationaliseringsinitiatieven vast.
Aanbevelingen ter verbetering:
De communicatie tussen het centrale beleid van de hogeschool, vooral de sector Onderwijs, verloopt volgens
sommige lectoren eerder stroef, en regelingen, zoals de verplichting tot een semestersysteem, de organisatie van
het academiejaar en het aanbieden van de mogelijkheid tot monitoraten worden niet altijd door iedereen van de
Opleidingscommissie gedragen. De commissie stelt dat deze communicatie moet verbeterd worden, omdat de
huidige situatie in de opleiding een zekere inertie in de hand werkt.
De commissie raadt de opleiding aan om een duidelijke strategie te ontwikkelen om tegemoet te komen aan de
behoeften van de studenten voor een ondersteuning die breder is dan de traditionele onderwijs-stagebegeleiding.
De commissie stelt dat er structuur moet gebracht worden in het grote en degelijke aanbod van studie- en
studentenbegeleiding om systematisch gebruik ervan door de studenten te stimuleren en het aanbod nog
efficiënter te maken.
De commissie vraagt de opleiding om na te gaan hoe naast de permanente en duidelijke affichering van de
Ombudsdienst, de bekendheid en het doel van deze dienst bij de studenten kan verbeterd worden.
Om de internationale uitwisseling van studenten aantrekkelijker en efficiënter te maken, stelt de commissie voor
om de informatiemomenten vroeger in de opleiding te organiseren.
304 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
goed
goed
En op basis van de volgende constateringen:
voor wat de voorzieningen betreft:
- de huisvesting en de materiële voorzieningen uitstekend zijn;
- de vaklokalen en de practicumruimten ruim en zeer goed uitgerust zijn;
- de diverse coördinatoren en de lectoren beschikken over goed uitgeruste werkruimten;
- de infrastructuur en de relatie ervan met relevante innovatie bijzondere waardering verdienen;
- het leercentrum een aangename sfeer in een functionele omgeving biedt;
- de goed uitgeruste bibliotheek en het efficiënte mediacentrum klantvriendelijk ter beschikking staan van de
lectoren en de studenten;
- de bereikbaarheid van alle faciliteiten voor de lectoren en studenten prima is;
- de fraaie departementale website eenvoudig toegankelijk en goed verzorgd is;
- de procedures voor zowel grote investeringen en aankopen als voor occasionele en/of geregelde kleinere
aankopen, helder zijn.
voor wat de studiebegeleiding betreft:
- de opleiding beschikt over uitgebreide, rationeel opgebouwde informatiebronnen;
- de instaptoetsen en de Lassi-test correct benut worden bij de studiebegeleiding;
- de studiegids helder en gebruiksvriendelijk is;
- de studenten, ook de tweede- en derdejaarsstudenten, de onthaalactiviteiten sterk waarderen;
- de departementale dienst Studiebegeleiding in de eerste plaats de verhoging van de slaagkansen van de
eerstejaarsstudenten beoogt en gerichte initiatieven neemt voor een eventuele heroriëntering;
- de opleiding door structurele maatregelen duidelijk maakt aan de studenten dat de studie- en de
studentenbegeleiding deel uitmaken van het onderwijsgebeuren;
- de studiebegeleiding op alle niveaus sterk uitgebouwd is, maar dat de verschillende studiebegeleidende
diensten nood hebben aan onderlinge communicatie en overleg;
- het drempelverlagend initiatief van het departement om een studentenservicecentrum op te richten,
aanmoediging verdient;
- de Ombudsdienst degelijk gestructureerd is, maar in de opleiding meer bekendheid moet krijgen;
- de informatie over de mogelijkheden tot internationale uitwisseling van de studenten toereikend is, maar dat
deze informatie nog niet terdege tot bij de studenten komt.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 305

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Sinds het academiejaar 1996-1997 heeft de hogeschool Gent stapsgewijs gewerkt aan een systeem van integrale
kwaliteitszorg. De nota ‘Kwaliteitsverklaring van de Hogeschool Gent’ geeft aan wat de hogeschool verstaat onder
kwaliteit, wat de belanghebbenden van haar kunnen verwachten en aan welke karakteristieken het
kwaliteitszorgsysteem moet voldoen. Op het niveau van de hogeschool als geheel en op het niveau van de
sector, de dienst van de algemeen directeur, het departement en de opleiding wordt regelmatig een zelfevaluatie
uitgevoerd om na te gaan of aan de vooropgezette kwaliteitseisen wordt voldaan en of de nagestreefde
strategische doelstellingen van de betrokken eenheid gerealiseerd worden. De hogeschool heeft ervoor gekozen
om de zelfevaluatierapporten op te stellen op basis van EFQM en met behulp van de TRIS-methode. Ook de
belanghebbenden, namelijk de studenten, de alumni, de medewerkers en de vertegenwoordigers van het
beroepenveld, worden regelmatig bevraagd om na te gaan of hun verwachtingen worden ingelost. Op basis van
de resultaten van de zelfevaluatie en de bevragingen worden verbeteringsdoelen opgesteld, die elk op hun beurt
leiden tot een verbeteringsplan. Jaarlijks wordt een jaaractieplan ‘Kwaliteitszorg’ goedgekeurd door de
overeenstemmende bestuursinstantie. Dat bevat zowel de acties voor de realisatie van de verbeteringsdoelen,
als de noodzakelijke acties om te voldoen aan de vooropgestelde kwaliteitseisen.
De centrale kwaliteitscoördinator ondersteunt elke eenheid bij haar kwaliteitszorg. In overleg met de
departementale kwaliteitscoördinatoren werkt hij handleidingen uit voor de kwaliteitszorg in de departementen, en
stimuleert hij de uitwisseling van ervaringen tussen de opleidingen en departementen. Samen met hen werkt hij
daarvoor per academiejaar een jaaractieplan uit. Het uitwisselen van ervaringen gebeurt tijdens de maandelijkse
vergaderingen. Twee keer per jaar organiseert de centrale kwaliteitscoördinator een kwaliteitsdag waaraan de
kwaliteitsmedewerkers en specifieke doelgroepen deelnemen. De studenten worden hierbij niet genoemd.
Sinds 1998 heeft het departement Lerarenopleiding een kwaliteitscoördinator. De commissie staat positief
tegenover de aanstelling van iemand met een 50 procent-opdracht voor deze functie. Het departement werkte zijn
strategisch beleidsplan 2003-2008 uit, formuleerde vier strategische doelstellingen en koppelde daar tien
projecten aan.
De kwaliteitscoördinator stelt de jaaractieplannen voor de opleiding op. De opleiding gebruikt het TRISevaluatiesysteem.
Ze heeft een uitgebreide lijst verbeteringsdoelen. De commissie stelt vast dat deze doelen niet
altijd meetbaar zijn opgesteld.
Sinds 1998-1999 worden in het departement periodiek groepen studenten van de verschillende opleidingen
bevraagd over opleidingsonderdelen en over de volledige opleiding. Elk jaar komt om beurten een opleiding aan
bod. Voor de opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs alterneren de opleidingen met
éénpuntsvakken (2000-2001 en 2004-2005) met die met tweepuntsvakken (2001-2002).
306 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Sinds het academiejaar 2003-2004 schrijft de opleiding alle afgestudeerden aan. De afgestudeerden in 2004
werden al in november 2004 aangeschreven. In de toekomst zal de opleiding haar afgestudeerden drie jaar na de
afstudeerdatum bevragen over de genoten opleiding. In het kader van het onderzoek ‘Beroepsloopbaan en
psychosociaal welzijn van afgestudeerden uit de lerarenopleiding’ door de Universiteit Gent, werden in 2002,
2003 en 2004 alle afgestudeerden aan de lerarenopleidingen van de hogeschool bevraagd. Veertig procent van
de respondenten waren afgestudeerden van de opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs.
In het academiejaar 2002-2003 nam 82,2 procent van het onderwijzend personeel van het departement
Lerarenopleiding deel aan de SERV-bevraging van de Vlaamse Gemeenschap. Het onderzoek peilde naar
oorzaken en verschillen op het gebied van werkdruk en stress in de Vlaamse hogescholen. De TRIS-evaluatie in
2005 bij de medewerkers paste in het project ‘Humanresourcesmanagement’.
Het werkveld heeft tot nu toe geen formele plaats bij de bevragingen over de opleiding. Op mentorendagen en in
gesprekken met directies van de stagescholen wordt veel informatie ingewonnen over de behoeften van het
werkveld. In 2004-2005 voerde de opleiding een beperkte bevraging uit bij de directies van secundaire scholen
over de beheersing van de decretale basiscompetenties bij de tewerkgestelde afgestudeerden.
Voortgaande op het zelfevaluatierapport, de inzage in de documenten en de gevoerde gesprekken stelt de
commissie vast dat nog niet alle bevragingen systematisch verlopen. Zij merkt wel de inzet van de opleiding om
hieraan te werken.
Het kwaliteitszorgsysteem is behoorlijk uitgebreid. Toch stelt de commissie vast dat het vrij voorschrijvend
uitgewerkt is. De duidelijke visie van de hogeschool wordt nog niet als dusdanig ervaren door de opleiding, en de
basisfilosofie is nog niet helder voor de opleiding. Of er een kwaliteitszorgcyclus bestaat die bovendien
systematisch wordt uitgewerkt, blijft onduidelijk.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie acht het nodig dat de visie van de hogeschool op kwaliteitszorg nog beter wordt overgebracht naar
het departement en de opleiding, om de concretisering van kwaliteitszorg op opleidingsniveau te integreren in de
opleiding.
De behoefte aan een sterkere sturing en organisatie van de kwaliteitscyclus, aangepast aan de eigenheid van de
opleiding, verdient aandacht.
De commissie vraagt de opleiding om aandacht te besteden aan het documenteren van initiatieven en aan de
diagnose van het cijfermateriaal.
Het is aangewezen om de vooropgestelde verbeteringsdoelen SMART te formuleren en zich meer op concreet
meetbare resultaten te richten.
De commissie raadt de opleiding aan om ook de studenten te betrekken bij de kwaliteitszorg tijdens de
kwaliteitsdagen.
De commissie stelt dat de vragenlijsten van de hogeschool over de opleidingsonderdelen meer rekening moeten
houden met de specificiteit van de opleiding.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 307

Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In opvolging van de doorlichting van de Initiële Lerarenopleidingen Secundair Onderwijs – groep 1 in het
academiejaar 1997-1998 werkte het departement prioritair aan de vernieuwing van de infrastructuur, is de
studiebegeleiding uitgebouwd, is er een departementale kwaliteitscoördinator aangesteld en is de
informatiestroom naar de studenten via de studiegids en het onthaal geoptimaliseerd. De verbeteringspunten die
na de TRIS-evaluatie van 1999 werden genoteerd, kwamen in zeer grote mate overeen met de conclusies van de
doorlichting. De opleiding geeft in het zelfevaluatierapport een gedetailleerd overzicht van de verschillende
verbeteringsacties en jaaractieplannen die gerealiseerd zijn in opvolging van de doorlichting en de TRISevaluatie.
In opvolging van de beleidsevaluatie in 2001 stelde het departement een strategisch beleidsplan op en koppelde
daaraan tien concrete projecten. De relatie van de projecten met de strategische doelstellingen en de
doelstellingen van de projecten zijn duidelijk. Toch stelt de commissie vast dat zij nog wat strakker geformuleerd
mogen worden in meetbare, volgens een tijdpad bekomen en in te kwantificeren resultaten.
De concrete uitwerking van de maatregelen tot verbetering, die resulteren uit de TRIS-evaluaties, de bevragingen
en de projecten, is verwerkt bij de overeenkomstige facetten
Aanbevelingen ter verbetering:
Hoewel de doelstellingen van de projecten duidelijk zijn, meent de commissie dat de opvolging van de voortgang
ervan ook duidelijk moet zijn.
De commissie raadt de opleiding aan om bewust te werken aan het sluiten van de kwaliteitscirkel, PDCA.
De commissie stelt dat het werken aan tien projecten prioritering vereist om de werkdruk bij het personeel onder
controle te kunnen houden.
De systematische opvolging van de bevragingen is aangewezen.
308 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het overleg binnen de Opleidingscommissie, die bestaat uit lectoren van de opleiding, is opgebouwd rond de
acties in de jaaractieplannen. De opleidingsvoorzitter bewaakt de opvolging ervan. Zaken die de kwaliteit
aanbelangen, worden door middel van het opstellen van jaaractieplannen niet langer alleen op het niveau van de
coördinatie besproken en behandeld, maar stromen ook door naar het hele lectorenteam van de opleiding. Er
worden altijd twee studentenvertegenwoordigers van het tweede opleidingsjaar uitgenodigd. Zij geven hun
mening over de agendapunten die hen aanbelangen. De participatie van de studenten is niet erg hoog. De
medewerkers worden ook betrokken via goed functionerende vakgroepen en opleidingsonderdeeloverstijgende
werkgroepen.
De bevraging van studenten verloopt volgens normeringen van het centraal bestuur van de hogeschool. De
opleiding kan vrijwel geen voorstellen tot aanpassing doen. Het centrale beleid voorziet in de oprichting van een
participatiecommissie in elk departement, waarin studenten overleggen, met betrokkenheid van de departementssecretaris
en de kwaliteitscoördinator.
Bij de start van het academiejaar 2003-2004 is een formele overlegstructuur, het Departementaal
Studentenoverleg, opgericht om de deelname van studenten aan het bijsturen van de opleiding systematischer
mogelijk te maken. Vooral praktische en organisatorische problemen werden tot nu toe besproken. Daarnaast
worden ook studenten afgevaardigd naar de Opleidingscommissie, de Departementsraad en de Studentenraad
van de Hogeschool Gent. Er is weinig samenhang in de participatieve kanalen waarvan de student gebruik kan
maken. Zowel voor de lectoren als voor de studenten zorgt dit voor onduidelijkheid en weinig efficiënt overleg.
De personeelsleden worden betrokken bij hervormingen en vernieuwingen, maar er is slechts een kleine
deelname aan het algemeen beleid, bij de personeelsevaluatie en bij het taakinvullingsbeleid. De lectoren hebben
geen nood aan een procedure voor een stimuleringsbeleid, maar wel aan betrokkenheid en aan stimulering van
betrokkenheid. Dat blijkt uit de TRIS-evaluatie in 2005, die paste in het project ‘Humanresourcesmanagement’.
De resultaten van deze evaluatie worden bevestigd tijdens de gesprekken.
Met de bevindingen uit de bevragingen van de afgestudeerden wordt rekening gehouden bij de uitbouw van een
nieuw curriculum. Het werkveld krijgt inspraak over het verstrekte onderwijs, de stageregeling en de stageevaluatie.
De commissie meent dat er voldoende structuren en procedures voorhanden zijn om deelnemers te betrekken bij
de kwaliteitszorg. Toch blijft de indruk dat niet alles ook effectief wordt ingevuld. Typisch daarvoor is de
samenwerking met de stagescholen, die vooral via informele contacten en via een resonantiegroep verloopt. De
leden van deze groep getuigen echter dat er geen echt inhoudelijk overleg is, maar dat het eerder gaat om
toelichtingen door de hogeschool over organisatorische aspecten van de stage.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 309

Aanbevelingen ter verbetering:
Hoewel de cohesie centraal niveau - departementaal niveau - opleidingsniveau duidelijk is, stelt de commissie dat
de effectieve betrokkenheid en de return ervan, in functie van de strategische doelstellingen en de doelstellingen
van de tien projecten, minstens even duidelijk moet zijn voor deze betrokkenen.
De commissie adviseert de uitbouw van reëel overleg met de stagescholen, waarbij de mentoren en/of
coördinatoren van de stagescholen als volwaardige partners worden gerespecteerd. De opleiding moet intenser
gebruikmaken van het potentieel uit de stagescholen om zowel haar doelstellingen als haar programma actueel te
houden.
De commissie stelt dat het geven van daadwerkelijke verantwoordelijkheid en invloed essentieel is voor de
betrokkenheid van de belanghebbenden: zowel het werkveld als de studenten, lectoren en afgestudeerden.
Daarom adviseert zij de opleiding om vooral het werkveld en de studenten te stimuleren hun bijdragen te leveren
aan de interne kwaliteitszorg.
De lectoren hebben geen nood aan een procedure voor een stimuleringsbeleid, maar wel aan betrokkenheid en
stimulering van betrokkenheid.
Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
voldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het kwaliteitsbeleid en de aanpak van de interne en integrale kwaliteitszorg met visie ontwikkeld is;
- een dynamisch kwaliteitszorgsysteem, gebaseerd op het EFQM-systeem en gebruik makend van de TRISmethode,
de aanzet is in de opleiding tot het periodiek werken met de PDCA-aanpak, maar dat nog meer
structuur en systematiek aangewezen zijn bij de opvolging van de verbeteringsacties;
- de gekozen projecten voor de uitwerking van het strategisch beleidsplan aan de noden van de opleiding
beantwoorden en grotendeels afgeleid zijn van evaluaties en bevragingen;
- de acties tot verbetering van de opleiding duidelijk zijn, maar beter toetsbaar moeten opgesteld worden;
- de opleiding bevragingen en evaluatiemogelijkheden organiseert over de verschillende aspecten van het
onderwijs bij relevante doelgroepen, maar hierbij het werkveld nog efficiënter moet betrekken;
- de resultaten van de evaluaties leiden tot aantoonbare verbeteringen.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
310 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het zelfevaluatierapport vermeldt een reeks resultaten. Afhankelijk van het onderzoek kunnen al dan niet
statistisch relevante conclusies getrokken worden. De opleiding verwijst meermaals naar informele contacten.
Volgens de studenten en de afgestudeerden worden de basiscompetenties ‘formuleren van doelstellingen en op
basis daarvan de leerinhouden selecteren’ en ‘eigen functioneren bezien en bijsturen’ degelijk bereikt. De
studenten geven aan dat ‘informeren en adviseren van ouders’ en ‘samenwerken met externen’ te weinig aan bod
komen. De afgestudeerden ervaren bijkomend dat er meer aandacht moet gaan naar de basiscompetentie ‘met
ouders in dialoog treden over opvoeding en onderwijs’. De commissie stelt vast dat in de eerste plaats de
competenties met betrekking tot het lesgeven bereikt worden. De afgestudeerden zijn globaal tevreden over de
genoten opleiding en geven aan dat het nagestreefde niveau bereikt wordt.
De commissie stelt vast dat er geen stageleerlijn uitgebouwd is die stoelt op een visie en die een geleidelijke
afbouw in begeleiding van het eerste naar het derde opleidingsjaar inhoudt. Daardoor kan de groeiende mate van
zelfstandigheid over de opleidingsjaren heen niet duidelijk gesteld worden.
De respons op de bevraging van het werkveld, ongeveer 22 procent, is gering. Het werkveld is globaal tevreden
over het niveau van de tewerkgestelde afgestudeerden en over de beheersing van de decretale
basiscompetenties. Als opleidingsgebonden verbeteringspunten geven zij ‘klassenmanagement’ en ‘omgang met
leerlingen’ aan. De commissie stelt dat dit allebei kernpunten zijn in een lerarenopleiding. Het werkveld stelt dat
de afgestudeerden van deze opleiding goed functioneren als leerkracht secundair onderwijs.
De meeste afgestudeerden werken in het onderwijs (76,7 procent), behalve deze van de opleiding bachelor in het
Onderwijs: Secundair Onderwijs lichamelijke opvoeding.
De commissie is van oordeel dat de gelezen eindwerken en ingekeken stageverslagen van een behoorlijk niveau
zijn. Steeds meer worden de eindwerken uitgewerkt als pasklaar materiaal voor het werkveld.
De opleiding bereidt haar studenten op verschillende manieren en gedurende de hele opleiding voor op de
inschakeling in het werkveld. De invulling en opvolging van het individuele stagedossier over de opleidingsjaren
heen waakt erover dat elke student de vooropgestelde basiscompetenties voldoende beheerst bij zijn afstuderen.
De derdejaarsstudenten worden extra voorbereid op de eerste stappen in het beroepsleven, onder andere in de
opleidingsonderdelen communicatieve vaardigheden en vakoverschrijdend werken, en door zelf de stagescholen/
stageplaatsen te kiezen en te contacteren.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 311

De commissie stelt vast dat een begin gemaakt is met de uitwerking van een visie op internationalisering. Het
initiatief Internationalisation at home verdient hierbij waardering en aanmoediging. In het zelfevaluatierapport
wordt gesteld dat het departement betrokken is bij een internationaal project van de Universiteit Gent. Dat blijkt
echter bij het lectorenkorps een onbekende te zijn.
De beschikbare cijfers tonen aan dat de participatiegraad aan internationale programma’s zowel bij de studenten
als bij de lectoren eerder gering is. De cijfers van de laatste drie jaren tonen dat gemiddeld een veertiental
studenten in het buitenland studeren, wat overeenkomt met ongeveer 9 procent van het totale aantal studenten.
Gemiddeld komt een viertal buitenlandse studenten aan het departement Lerarenopleiding studeren.
Buitenlandse docenten, gemiddeld een tweetal, komen naar de opleiding volgens het principe van vraag en
aanbod. Er zijn gemiddeld een drietal lectoren betrokken bij een onderwijsactiviteit in een van de partnerscholen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt de opleiding aan om de doelstellingen van de opleiding te verbreden en de afstemming van
de doelstellingen op te volgen.
De commissie adviseert de opleiding om systematisch op te volgen in hoeverre de basiscompetenties in alle
aangeboden opleidingsvarianten bereikt zijn.
De commissie raadt aan om het werken met streefcijfers en stuurgetallen te onderzoeken om de mate van het
gerealiseerde niveau te kunnen kwantificeren en terug te kunnen koppelen naar de doelstellingen van de
opleiding.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van rendementscijfers per studiegebied en/of opleiding over de
jaren heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45
en de 50 procent liggen. De evolutie over de jaren heen wordt niet opgevolgd, evenmin als de situatie per
opleiding of studiegebied. Daardoor kan de opleiding voor het onderwijsrendement geen streefcijfers formuleren
in vergelijking met relevante andere opleidingen.
De hogeschool neemt het gemiddelde slaagpercentage van de Vlaamse hogescholen die dezelfde opleiding
aanbieden als referentie. Toch stelt de commissie vast dat de opleiding zelf de instroom, de slaagcijfers en de
studie-uitval nauwgezet registreert. Aan deze metingen heeft zij echter geen systematisch onderzoek van het
onderwijsrendement noch expliciete verbeteringsacties gekoppeld.
Het aantal generatiestudenten evolueert zowel absoluut als procentueel ten opzichte van de totaliteit in dalende
lijn en bedraagt gemiddeld over de laatste vijf academiejaren 53 procent, terwijl in 2000-2001 maar liefst 70,8
procent van de eerstejaarsstudenten bestond uit generatiestudenten en in 2004-2005 nog maar 46,8 procent.
312 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Voor meer dan de helft van de studenten is de opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs niet de
eerste keuze na hun opleiding in het secundair onderwijs.
De slaagcijfers worden uitvoerig in kaart gebracht. Het gemiddelde slaagpercentage van de laatste vijf
academiejaren bedraagt 47 procent en ligt onder het gemiddelde van 49,9 procent in de Vlaamse hogescholen
die dezelfde opleiding aanbieden. Het gemiddelde slaagpercentage van de totaliteit van de studenten bereikte
met 41,9 procent een dieptepunt in het academiejaar 2004-2005. De generatiestudenten presteren zwakker dan
de niet-generatiestudenten. Gemiddeld slaagde slechts 39,4 procent van de generatiestudenten over de laatste
vijf academiejaren. Bovendien vergroot het verschil in slaagkansen tussen de beide soorten studenten jaar na
jaar, wat vooral een gevolg is van het dalende slaagcijfer van de generatiestudenten. Deze gemiddelde
slaagpercentages en de conclusies zijn echter niet representatief voor de totaliteit van het eerste opleidingsjaar.
De cijfers fluctueren aanzienlijk, zowel tussen de verschillende combinatiemogelijkheden in de opleiding als in de
loop van de jaren.
Gemiddeld bedragen de slaagpercentages van de eerstejaarsstudenten per combinatiemogelijkheid over de
laatste vijf academiejaren 54,7 procent voor algemene vakken, 49 procent voor voeding-verzorging-kleding, 52,4
procent voor handel-burotica,39,5 procent voor lichamelijke opvoeding, 59,5 procent voor muzikale opvoeding en
43,2 procent voor plastische opvoeding. Opvallend is dat het kleinste slaagpercentage in de grootste groep ligt.
De slaagcijfers volgens de instroom tonen dat aso-instromers de meeste slaagkans, gemiddeld 60 procent,
hebben. Studenten uit het tso hebben nog een redelijke slaagkans van 41,5 procent. Voor studenten uit het kso
bedraagt het gemiddelde slaagcijfer 38 procent. Door de relatief kleine studentenaantallen fluctueren de cijfers
meer. Ook de slaagpercentages van studenten uit het bso, met een slaagpercentage van 6,8 procent, zijn minder
relevant wegens de eerder kleine studentenaantallen.
De commissie meent dat de doorstroom na de selectie in het eerste jaar redelijk is. Gemiddeld bedragen de
slaagpercentages van de tweedejaarsstudenten per combinatiemogelijkheid over de laatste vijf academiejaren
80,2 procent voor algemene vakken, 78,8 procent voor voeding-verzorging-kleding, 79,2 procent voor handelburotica,
81,1 procent voor lichamelijke opvoeding, 74,1 procent voor muzikale opvoeding en 73,5 procent voor
plastische opvoeding. De strenge selectie voor lichamelijke opvoeding tijdens het eerste jaar resulteert in het
hoogste slaagpercentage. De gemiddelde slaagpercentages van de derdejaarsstudenten per
combinatiemogelijkheid bedragen over de laatste vijf academiejaren 91,8 procent voor algemene vakken, 96,7
procent voor voeding-verzorging-kleding, 84,6 procent voor handel-burotica, 92,7 procent voor lichamelijke
opvoeding, 88,5 procent voor muzikale opvoeding en 94,1 procent voor plastische opvoeding.
In plastische opvoeding is de studie-uitval tijdens het eerste jaar het hoogste binnen de totaliteit van de opleiding.
De opleiding stelt dat dit efficiënt is voor de verdere doorstroom, waar nog nauwelijks studenten afhaken. Voor de
andere combinatiemogelijkheden zijn er van jaar tot jaar relatief grote schommelingen.
Analyse van de slaagcijfers van de laatste vijf academiejaren toont dat 77,9 procent van de studenten zijn studies
afrondt binnen de vooropgestelde tijdsspanne van drie academiejaren. 20,5 procent van de studenten verlengt
zijn studietijd met één jaar en 1,6 procent heeft twee jaar langer nodig om het diploma te behalen.
De commissie waardeert de initiatieven die het departement en de opleiding nemen om de slaagkansen van de
studenten in de verschillende combinatiemogelijkheden en de verschillende opleidingsjaren gepast te verhogen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt de opleiding aan om de cijfergegevens over instroom, doorstroom, uitstroom en studie-uitval
systematisch te analyseren, zodat een gestructureerd onderzoek van onderwijsrendement op gang komt en ook
kan teruggekoppeld worden naar de doelstellingen en het beleid van de opleiding.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 313

De commissie adviseert de opleiding om zich te bezinnen over hoe zij de kwaliteit van de opleiding en uitstroom
kan handhaven bij een dalend instroomniveau. De eisen van de opleiding voor kwaliteit zijn immers goed en het
dalende instroomniveau is in de gesprekken niet direct aangetoond.
De commissie raadt aan het systematisch werken met streefcijfers en stuurgetallen te onderzoeken om het
rendement te kunnen opvolgen.
Gelijke evaluatieschalen moeten consequent gehanteerd worden om een vergelijking door de jaren heen mogelijk
te maken.
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding inspanningen doet om het onderwijsrendement en het gerealiseerde niveau te meten en op te
volgen;
- de opleiding kennis heeft van de mate van realisatie van de doelstellingen;
- de studenten en afgestudeerden gewaardeerd en gerespecteerd worden door het werkveld;
- de deelname van studenten en lectoren aan internationaliseringsmogelijkheden eerder beperkt is;
- de opleiding de cijfergegevens over instroom, doorstroom, uitstroom en studie-uitval nauwkeurig registreert,
maar deze systematisch moet analyseren;
- de doorstroming door de opleiding en de gemiddelde studieduur redelijk zijn.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
314 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Hogeschool Gent| 315

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud goed
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid voldoende
Facet 2.3: Samenhang voldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud goed
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden voldoende
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel voldoende
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid voldoende
Facet 3.3: Kwantiteit personeel voldoende
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen goed
Facet 4.2: Studiebegeleiding goed
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten voldoende
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
voldoende
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau voldoende
Facet 6.2: Onderwijsrendement voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
316 | Opleidingsrapport Hogeschool Gent

Hoofdstuk 7 Hogeschool West-Vlaanderen
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Hogeschool West-Vlaanderen
In 1921 werd de regentaatsopleiding toegevoegd aan de Rijksnormaalschool in Brugge, en in 1951 het regentaat
Lichamelijke Opvoeding. In 1983 werd als uitbreiding bij het vak lichamelijke opvoeding het vak bewegingsrecreatie
toegevoegd voor de niet-schoolgebonden sectoren. De keuzemogelijkheden werden frequent aangepast
aan de opvattingen en de behoeften van de tijd.
In navolging van het Decreet betreffende de hogescholen (1994) trad het Hoger Pedagogisch Instituut, sinds
1989 de Rijksnormaalschool genoemd, in 1995 toe tot de Hogeschool West-Vlaanderen. Op 16 april 1996 werd
het Decreet op de omvorming van de lerarenopleiding uitgevaardigd. De invoering van een competentiegerichte,
modulaire structuur werd door het hogeschoolbestuur via het onderwijsontwikkelingsplan gekoppeld aan de
invoering van de bachelor-masterstructuur vanaf 2004-2005. In de Hogeschool West-Vlaanderen gaat deze
modulaire structuur intussen het derde jaar in. Het departement Lerarenopleiding heeft met het invoeren van de
modulaire structuur bewust gewacht op de aangekondigde vernieuwde lerarenopleiding. Vanaf het academiejaar
2006-2007 krijgt de opleiding hoe dan ook een modulaire structuur.
Het departement biedt de opleidingen bachelor in Onderwijs: Kleuteronderwijs, bachelor in Onderwijs: Lager
Onderwijs en bachelor in Onderwijs: Secundair Onderwijs aan. De opleiding tot leraar secundair onderwijs werkt
met de vakgroep algemene vakken en de vakgroep lichamelijke opvoeding, een opsplitsing die historisch is
gegroeid.
Het zelfevaluatierapport is onvolledig en meermaals inhoudelijk onjuist. De opbouw is niet altijd even helder,
eerder opsommend, beschrijvend en weinig analytisch. Zo komt meermaals een beschrijving van procedures voor
in plaats van een inhoudelijke bespreking. De onderwerpen worden niet altijd correct afgebakend. Ondanks een
uitgebreid aantal bijlagen ontbreekt een aantal ondersteunende bijlagen.
Het zelfevaluatierapport ademt een defensieve teneur van neerslachtigheid uit, waarbij voortdurend onvrede
uitgedrukt wordt over het beleid van de overheid en de hogeschool. Dat komt niet alleen niet erg professioneel en
weinig overtuigend over, maar doet tegelijkertijd onrecht aan de cultuur van de opleiding en de goede elementen
in de feitelijke opleidingspraktijk. De commissie meent dat de opleiding zich beter had laten adviseren voor het
schrijven van het zelfevaluatierapport.
De Visitatiecommissie stelt vast dat de opleiding zich tekort doet met dit zelfevaluatierapport. Het bezoek heeft
heel wat moeten en kunnen bijstellen bij de indrukken die de commissie opdeed bij het lezen ervan en bij de
bijlagen.
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 317

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleidingsdoelstellingen sluiten aan bij de onderwijsvisie en de missie van de Hogeschool West-Vlaanderen.
De doelstellingen van de hogeschool zijn gericht op de decretaal vooropgestelde algemene competenties,
algemene beroepsgerichte competenties en beroepsspecifieke competenties. Kernwoorden in de voornaamste
doelstellingen zijn:
- praktijkgericht en kwaliteitsvol hoger onderwijs,
- vorming van sociale vaardigheden, met de internationale dimensie als meerwaarde,
- permanente en levenslange vorming,
- actief pluralisme, democratie en vernieuwing,
- een studentgerichte en flexibele organisatie.
Het departement Lerarenopleiding legt in een specifieke vertaling van deze missie de nadruk op een krachtige
leeromgeving, studentgericht onderwijs, het belang van waarden en een gemotiveerd team van medewerkers.
De opleidingsdoelstellingen van de opleiding zijn conform het Decreet van 15 juli 1997 betreffende de omvorming
van de lerarenopleidingen van de hogescholen van de Vlaamse Gemeenschap. Zij zijn verwoord in de
basiscompetenties. De lerarenopleidingen van de Associatie Universiteit Gent hebben ervoor gekozen om de
basiscompetenties, zoals ze in 2004 geformuleerd werden en op 4 juni 2004 door de Vlaamse regering
goedgekeurd werden, als uitgangspunt te gebruiken. Er werd geopteerd voor een competentiegerichte
formulering, waarbij de uitsplitsingen op een dieper niveau niet tot de essentiële doelstellingen van de opleiding
behoren. De basiscompetenties worden omschreven in tien functionele gehelen:
- de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen,
- de leraar als opvoeder,
- de leraar als inhoudelijk expert,
- de leraar als organisator,
- de leraar als innovator - de leraar als onderzoeker,
- de leraar als partner van ouders/verzorgers,
- de leraar als lid van een schoolteam,
318 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

- de leraar als partner van externen,
- de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap,
- de leraar als cultuurparticipant.
De lerarenopleidingen van de Associatie Universiteit Gent hebben in het functionele geheel ‘de leraar als
innovator-onderzoeker’ een bijkomende basiscompetentie opgenomen: ‘de leraar kan didactisch verantwoorde
extramuros-activiteiten op een efficiënte manier organiseren’.
De gestelde opleidingsdoelstellingen stemmen overeen met de decretaal verplichte basiscompetenties. De
commissie stelt een duidelijk onderscheid vast tussen de combinatiemogelijkheden lichamelijke opvoeding en
algemene vakken in de geformuleerde en de gehanteerde opleidingsdoelen. Lichamelijke opvoeding hanteert
duidelijke opleidingsdoelen, terwijl bij algemene vakken iedere docent eigen accenten legt. De commissie merkt
op dat lichamelijke opvoeding een duidelijke visie heeft op het type leraar dat men wil afleveren, terwijl algemene
vakken herhaaldelijk zijn onvrede uitdrukt over de manier waarop de basiscompetenties van bovenaf opgelegd
zijn. De combinatiemogelijkheid algemene vakken staat niet ten volle achter de decretaal vastgelegde
competenties, omdat ze zonder overleg opgelegd zijn en omdat ze niet alle tien haalbaar zijn. Zij geeft aan dat
sommige basiscompetenties moeilijk of niet realiseerbaar zijn, zoals ‘de leraar als partner van ouders’ en ‘de
leraar als innovator’. Tijdens het bezoek stelt de commissie vast dat algemene vakken de potentiële dynamiek
heeft om een visie uit te werken, maar dat men nood heeft aan beleidsmatige aansturing.
De opleiding legt het zwaartepunt op ‘de leraar als inhoudelijk expert’ en ‘de leraar als begeleider van leer- en
ontwikkelingsprocessen’.
De dienst Onderwijs en Onderzoek van de hogeschool lanceerde in 2001 een stappenplan om de invoering van
de bachelor-masterstructuur te koppelen aan modularisering en competentiegericht onderwijs. Gelet op het
uitblijven van het nieuwe Decreet op de lerarenopleiding, stelde het departement Lerarenopleiding de invoering
van een modulair traject uit om de opleiding niet nodeloos te herstructureren. Met ingang van het academiejaar
2006-2007 biedt de opleiding bachelor in Onderwijs: Secundair Onderwijs dan toch een modulair traject aan dat
in zijn structuur zoveel mogelijk rekening houdt met de conceptnota betreffende het Decreet op de vernieuwde
lerarenopleiding d.d. 17 oktober 2005. Tijdens het visitatiebezoek stelt de opleiding dat het modulaire systeem
van de hogeschool een rekenkundig systeem is, wat de realisatie van de nagestreefde aspecten van de opleiding
bemoeilijkt. Toch is het voor de commissie duidelijk dat zij de basiscompetenties integreert, zoals dat door de
dienst Onderwijs en Onderzoek is opgelegd.
Hoewel de commissie de geformuleerde en geuite kritiek van de opleiding tot op zekere hoogte legitiem acht,
mag dit geen alibi zijn voor het niet formuleren van een eigen opleidingsvisie en van eigen
opleidingsdoelstellingen. Het is belangrijk dat het team van de opleiding systematisch en expliciet verwoordt wat
het met de opleiding beoogt. Deze explicitering moet dan verder als leidraad en referentiepunt genomen worden
voor het samenstellen, optimaliseren en organiseren van het opleidingscurriculum, waartoe onder andere de
aanzetten naar een meer modulair systeem horen. Tegelijkertijd is het belangrijk dat de opleiding voldoende
openheid aan de dag legt voor de mogelijkheden die geboden worden op het niveau van het departement en de
hogeschool, zoals over de visie op modularisering. De commissie oordeelt dat overdreven weerstand of een a
priori afwijzing moeten vermeden worden.
Eerder dan enigszins klagend terug te plooien wegens van de vele extern opgelegde eisen en verwachtingen, is
het nodig dat het opleidingsteam zich professioneel en loyaal opstelt ten aanzien van de missie van de
hogeschool, zelf een duidelijke visie communiceert, zich duidelijker positioneert en op basis van dat alles er ook
naar streeft om erkend en gehoord te worden in de hogeschool. In het verlengde hiervan kan de opleiding ook
duidelijker een intern beleid voeren en de eigen organisatie intern aansturen.
Het zelfevaluatierapport stelt dat elk opleidingsonderdeel met onderwijsbevoegdheid op twee pijlers rust, namelijk
de kenniscomponent en de methodologische strategische component. De commissie mist de explicitering van de
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 319

pedagogische component. Het beroepenveld geeft in de gesprekken aan dat de pedagogische component wel
degelijk herkenbaar is in het groeien van de studenten doorheen de opleidingsjaren.
Een brede waaier aan communicatie-instrumenten, zoals de agenda, de studiegids, de informatie in het
stageschrift, de informatiesessies, de advies- en de reflectiegesprekken, moet de doelstellingen van de opleiding
bekendmaken aan studenten. Toch stelt de commissie vast dat de basiscompetenties momenteel niet eenduidig
gekend zijn door de eerste- en de tweedejaarsstudenten. De laatstejaarsstudenten echter kunnen de
competenties wel benoemen en duiden. De commissie stelt het op prijs dat de studenten aangeven dat de
leefwereld van de kinderen tijdens de opleiding benadrukt wordt.
Ook voor de lectoren zijn heel wat communicatiemogelijkheden op het getouw gezet, waaronder de
personeelsvergaderingen en de team- en vakgroepvergaderingen. De communicatie met het werkveld over de
doelstellingen van de opleiding is eerder informeel. De contacten met het werkveld zijn eerder informeel. Uit de
gesprekken met de vertegenwoordigers van het werkveld blijkt dat zij op de hoogte zijn van de door de opleiding
beoogde basiscompetenties.
De commissie merkt op dat, hoewel de opleiding beschikt over een breed scala aan communicatiemiddelen, de
inhoud van de boodschappen niet voldoende opgevangen wordt door de doelgroepen.
De aandacht voor de internationale dimensie in de opleidingsdoelstellingen is niet herkenbaar. Toch merkt de
commissie dat een kentering mogelijk wordt door de recente aanstelling van twee jonge lectoren als
verantwoordelijke voor internationalisering. Als belemmerende factor voor internationalisering geeft de opleiding
aan dat de lerarenopleiding in Vlaanderen in sterke mate verschilt van deze in de omringende West-Europese
landen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de opleiding zichzelf naar waarde moet schatten en eigen accenten moet leggen, door in
onderling overleg een eigen visie uit te werken over welk soort leraar zij wil vormen.
De commissie stelt dat de overdreven weerstand en a priori afwijzing van wetgeving en voorschriften dringend
moet omgebogen worden tot een positieve en gedragen invalshoek van een win-winsituatie.
De uitbouw van een sterke netwerking binnen de opleiding, binnen de hogeschool, binnen de associatie en
binnen de lokaliteit en de verankering in verschillende netwerken met verschillende doelstellingen, moet de
identiteit van de opleiding mee helpen uitmaken.
De opleiding moet de te ontwikkelen visie en de daaraan gekoppelde doelstellingen efficiënt en duidelijk
communiceren aan de studenten en het afnemende werkveld.
De internationale dimensie in de doelstellingen van de opleiding moet verder uitgebouwd worden.
320 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In het zelfevaluatierapport staat te lezen dat het de lerarenopleiding, in tegenstelling tot andere opleidingen, niet
toegestaan is om een eigen beroepsgericht opleidingsprofiel op te stellen, en dat de opleiding dit betreurt. De
oorsprong van de domeinspecifieke doelstellingen ligt in het oorspronkelijke beroepsprofiel. Dit beroepsprofiel
diende als basis voor het formuleren van de basiscompetenties. Ook de geformuleerde algemene en
beroepseigen competenties werden, naar het oordeel van de opleiding, voorgeschreven. De Associatie
Universiteit Gent heeft ervoor gekozen om de basiscompetenties te gebruiken zoals ze goedgekeurd werden door
de Vlaamse regering in 2004. Toch blijkt uit de bijhorende documenten dat de basiscompetenties, de
vaardigheden en de attitudes besproken werden tussen de associatiepartners, en dat er zelfs een extra
competentie werd toegevoegd aan het Functioneel Geheel 4.
De combinatiemogelijkheid algemene vakken hanteert geen domeinspecifiek referentiekader en legt geen actuele
accenten. Zij heeft geen eenduidige eigen profilering, ook niet ten opzichte van andere analoge binnen- of
buitenlandse opleidingen. De combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding daarentegen heeft wel een
gedeelde visie. Zij houdt terdege rekening met het mogelijke werkveld van de afgestudeerden. De commissie stelt
vast dat ‘bewegingsrecreatie’ goed wordt uitgebouwd.
De uitdaging aangaan om in overleg met elkaar te bepalen welke leraar, welke toekomstige professional,
uitgerust met welke kennis, welke vaardigheden en welke attitudes, de opleiding wil vormen, ontbreekt. Dat zal
uiteindelijk het domeinspecifieke referentiekader vormen. Het team van de opleiding is professioneel genoeg
uitgerust om daarvoor de geschikte bronnen en de geschikte strategieën te hanteren, om uiteindelijk tot een
gedeelde betekenis te komen, die een ijkpunt voor al het handelen zal zijn.
In de doelstellingen en in de verklarende studiegidsen van de opleiding, en vooral in algemene vakken, ontbreken
actuele accenten, zoals meertaligheid, specifieke eisen van onderwijs in een grootstedelijke context,
competenties op het vlak van leerzorg, communicatie met ouders, respect voor een cultuur van participatie,
omgaan met diversiteit en interculturaliteit. De opleiding kiest er voor om uit te gaan van het principe teach as you
preach. De commissie merkt op dat ook dat vooral tot uiting komt bij lichamelijke opvoeding en dat algemene
vakken hier geen duidelijke kijk op heeft.
De opleiding beschouwt de samenwerking met en de inbreng van het werkveld als zeer waardevol en ervaart
deze als een kruisbestuiving. In die optiek stelt zij een goed contact met de Pedagogische Begeleidingsdienst op
prijs. Zij vindt het belangrijk haar standpunt over leerinhouden, vakdidactiek en werkvormen te kennen, en
apprecieert het als zij, net zoals het werkveld, hun inbreng hebben in de curriculumontwikkeling. De opleiding
nodigt de pedagogische begeleidingsdiensten dan ook in het departement uit, met het doel de studenten al
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 321

kennis te laten maken met de mensen die hen straks in het werkveld begeleiden. Deze contacten werken
drempelverlagend. De pedagogische begeleidingsdiensten van het Gemeenschapsonderwijs ervaren die
samenwerking ook als zodanig en doen zelf ook voorstellen in die richting. Toch schrikt de commissie van de
houding die enkele lectoren aannemen ten aanzien van de pedagogisch adviseur, meer bepaald van het feit dat
zij hem/haar een hiërarchische en normerende positie toekennen. Sommige lectoren blijken deze persoon te zien
als hun meerdere, iemand die aangeeft wat belangrijk is in het vak en waarop zal gelet worden als leerkrachten
aan de slag gaan. De commissie stelt dat de opleiding op die manier de studenten niet alleen foutieve informatie
geeft over het statuut en de taken van de adviseurs, maar ook bijdraagt tot een houding van ondergeschiktheid
en een identiteit van uitvoerder bij de toekomstige leerkrachten. Het blijft belangrijk om toekomstige leerkrachten
te vormen tot zelfstandig denkende en oordelende professionals, die vanuit die professionaliteit en in functie van
hun eigen doelen gebruikmaken van externe ondersteuning, zoals die van de pedagogisch adviseurs.
Om de doelstellingen af te stemmen op de wensen van het beroepenveld, geeft de opleiding tal van informele en
formele contacten aan. Uit de gesprekken blijkt dat de resultaten van deze contacten geen gestructureerde weg
naar integratie in de opleiding vinden.
Ook op het vlak van de domeinspecifieke eisen stelt de commissie vast dat de internationale dimensie slechts
zeer beperkt aanwezig is. De opleiding signaleert de grote verschillen tussen de lerarenopleiding in Vlaanderen
en die van de omringende landen.
De commissie stelt vast dat de sterke punten van de opleiding, vermeld in het zelfevaluatierapport, te vrijblijvend
zijn. Zij kan zich geen beeld vormen over waar deze aspecten vandaan komen en hoe zij opgevolgd worden.
Evenmin is duidelijk hoe de opleiding werkt aan de vermelde aandachtspunten.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt de opleiding aan om haar opleidingsdoelstellingen te toetsen aan die van de andere
lerarenopleidingen in de omgeving, met het oog op een duidelijke eigen profilering.
De commissie stelt dat de combinatiemogelijkheid algemene vakken een eigen domeinspecifiek referentiekader
met actuele accenten moet uitwerken, vertrekkend van de nog op te stellen eenduidige eigen profilering.
De commissie adviseert om na te gaan hoe het aandeel van de leraar als lid van een schoolteam en
onderzoeker-innovator geconcretiseerd kan worden, om leraren te vormen die gericht zijn op een systematische
professionele ontwikkeling tijdens hun loopbaan.
Het beroepenveld moet gestructureerd en nog actiever bij de vernieuwingen betrokken worden.
De commissie vraagt om de contacten met het werkveld te formaliseren en in schriftelijke verslagen vast te
leggen.
De commissie stelt dat de verschillen in organisatie van analoge buitenlandse opleidingen geen hinderpaal
mogen zijn om de doelstellingen van de opleiding te toetsen aan de internationale context.
322 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het domeinspecifieke kader van de opleiding zich situeert in dat van de VLHORA, zoals voorafgaand aan de
bezoeken ontwikkeld werd door de Visitatiecommissie op basis van de door de opleidingen bachelor in het
Onderwijs: Secundair Onderwijs aangereikte kaders;
- er werk moet gemaakt worden van de explicitering van een gedragen eigen visie en profilering van de
opleiding en dat daarvoor voldoende wil en potentieel aanwezig is;
- de doelstellingen van de opleiding gericht zijn op zowel de algemene competenties als de algemene
beroepsgerichte en de beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnende
beroepsbeoefenaar;
- de op te stellen visie de basis moet zijn van een eigen domeinspecifiek referentiekader waarvoor de opleiding
wil gaan;
- de aangehaalde redenen om niet te kunnen komen tot eigen doelstellingen van de opleiding geen
overtuigende hindernissen zijn en omgebogen moeten worden naar win-winsituaties;
- de doelstellingen van de opleiding aanleunen bij de eisen van het werkveld;
- de eindkwalificaties bij het beroepenveld getoetst worden, maar dat dit structureel moet ingebouwd worden in
de werking van de opleiding.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 323

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het departement Lerarenopleiding heeft in zijn strategisch beleidsplan een aantal aanzetten tot vernieuwing
opgenomen en stelt uitdrukkelijk het beleidsplan te actualiseren. De invoering van het modulaire systeem heeft
een begin van vernieuwing tot stand gebracht. De invoering startte in het academiejaar 2006-2007 en gebeurt
stapsgewijs: eerst in het eerste opleidingsjaar, daarna in het tweede en het derde jaar.
Elke lector heeft voor de opleidingsonderdelen die hij doceert, nagegaan op welke manier hij die
basiscompetenties kan integreren. De grote meerderheid van de basiscompetenties wordt verworven binnen de
vakdidactiek enerzijds en tijdens de colleges agogiek, opvoedkunde en psychopedagogische vaardigheden
anderzijds. Het overleg tussen de pedagoog en de vaklectoren moet zorgen voor het trekken van gelijklopende
lijnen. De commissie stelt vast dat de samenwerking tussen de pedagoog en de vakdidactici leidt tot goede
initiatieven om cursusinhouden te vergelijken en onderling af te stemmen. Zij meent dat een verder doorgedreven
samenwerking tussen de vakdidactici en de pedagoog als verantwoordelijke voor de algemene didactiek,
perspectieven biedt.
De commissie stelt vast dat het zwaartepunt van de opleiding ligt bij ‘de leraar als vakinhoudelijk expert’. De
opleiding werkt tijdens de drie opleidingsjaren intensief aan deze competentie en wijst daarbij uitdrukkelijk op het
belang van lifelong learning. Uit de gesprekken met de lectoren blijkt dat tijdens de stages het aspect reflecteren
wel degelijk aan bod komt. De studenten geven aan dat het aansluiten bij de leefwereld van de jongeren een
aspect is dat tijdens de opleiding benadrukt wordt. Een competentiematrix geeft een overzicht van de
basiscompetenties die de opleiding nastreeft. Aan een aantal basiscompetenties, zoals ‘de leraar als
onderzoeker’, wordt naar de mening van de commissie nog te weinig aandacht besteed.
De commissie stelt vast dat de huidige vakoverschrijdende projecten, zoals de voorbereiding en begeleiding van
studiereizen, vrijblijvend en erg klassiek van opzet zijn. Zij waardeert dat in de modulaire structuur weken
voorzien worden zonder colleges, waardoor er ruimte vrijkomt om een project al dan niet vakoverschrijdend uit te
werken.
Door het zeer kleine aantal studenten per docent zijn de studenten direct betrokken, maar dreigt de gecreëerde
leeromgeving niet leerkrachtig genoeg te blijven wegens het gebrek aan heterogeniteit.
De studenten werden geraadpleegd over verscheidene aspecten, zoals de organisatie, de structuur en de
evaluatie van de stages en van de didactische basisvaardigheden. Vanaf het academiejaar 2005-2006 gebeurt dit
structureel in de Participatiecommissie van de opleiding. Het modulaire opleidingsprogramma zal jaarlijks
geëvalueerd en zonodig bijgestuurd worden.
324 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Bij het begin van het academiejaar ontvangt elke student de studiegids van zijn opleidingsjaar. Hoewel de
studiegids bedoeld is een handleiding te zijn bij het af te leggen traject, stelt de commissie vast dat de studenten
hierover geen informatie hebben gekregen en dat de inhoud hen niet bekend is. De modulegidsen en nieuwe
studiegidsen getuigen van de vernieuwde aanpak. In de modulegidsen is duidelijk aangegeven welke
competenties voor elk opleidingsonderdeel of partim moeten verworven worden, welke voorkennis verwacht
wordt. Ook de eventuele begincompetenties, alle leerinhouden, leermiddelen, werkvormen en evaluatiewijze van
de module zijn opgenomen.
Jaarlijks worden het niveau en de inhoud van het programma getoetst in een studentenquête. De contacten met
het werkveld hierover zijn eerder informeel. De centrale diensten stelden een procedure op voor
curriculumherziening en -innovatie. Bij de curriculumherziening in functie van de modularisering van de opleiding
werden de lectoren, het werkveld, de opleidingen van de hogescholen binnen de associatie en de studenten
betrokken.
De laatste beleidsverklaring van de hogeschool over internationalisering dateert van oktober 2002. Zij bevat de
uitgangspunten van het beleidsplan, de strategische en operationele doelstellingen en een beschrijving van de
huidige toestand. De opvolging van het beleidsplan wordt gerapporteerd in het jaarverslag en thematisch op het
bestuurscollege en de raad van bestuur. Een centrale dienst Internationalisering onder leiding van het
diensthoofd Onderwijs en Onderzoek stuurt de operationalisering die een centrale coördinator, verantwoordelijk
voor internationalisering, coördineert. Op het niveau van het departement zijn er twee verantwoordelijken voor
internationalisering aangesteld. Zij worden bijgestaan door de opleidingscoördinator voor een student die de
combinatiemogelijkheid algemene vakken volgt, en door de optiecoördinator lichamelijke opvoeding voor een
student die de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding volgt.
De visie van het departement Lerarenopleiding stelt dat de leeromgeving van de studenten niet begrensd wordt
door de schoolmuren en dat de studenten tijdens hun opleiding in contact moeten worden gebracht met de
Europese cultuur in al haar aspecten. In de opleiding zelf is internationalisering nagenoeg onbestaande. In haar
zelfevaluatierapport geeft de opleiding aan dat internationalisering een aandachtspunt is. Haar visie op de
Erasmusstages houdt in dat een verantwoord learning agreement essentieel is en dat het beheersen van de taal
van het land daarin een belangrijk aspect is. De opleiding stelt zich de uitwerking van een programma tot doel. De
commissie merkt op dat een gestructureerd beleid met betrekking tot internationale samenwerking ontbreekt en
dat toekomstperspectieven in te operationaliseren termen niet geformuleerd zijn. Toch merkt zij enige kentering,
nu twee lectoren zijn aangesteld als verantwoordelijken. Zij zetten zich in op vrijwillige basis, wat de commissie
sterk waardeert maar tevens onaanvaardbaar acht. De huidige internationale contacten zijn ondermaats. Ook hier
stelt de commissie vast dat het team vol energie werkt aan de contacten voor de opleiding, zoals met Nederland
en het Verenigd Koninkrijk. Gezien de demografische gegevens in Vlaanderen is het wellicht wenselijk om
uitwisseling van lectoren en van gegevens met opleidingen in onder andere Marokko en Turkije te overwegen.
De vreemde taal blijkt de grootste moeilijkheid te zijn om studenten naar het buitenland te laten gaan. Zo maakt
de combinatiemogelijkheid algemene vakken duidelijk dat voor hen het spreken van de taal van het gastland
noodzakelijk is. Lectoren van de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding maken daar geen problemen van
en stellen het taalgegeven niet als noodzakelijke voorwaarde.
De commissie waardeert de huidige initiatieven om een internationale ervaring mee te geven aan de studenten.
De studenten van de combinatiemogelijkheid algemene vakken ontwerpen een reisschema en stellen een bundel
samen, die ze later met hun leerlingen kunnen gebruiken. De studenten lichamelijke opvoeding organiseren een
skistage. De voorbereiding en het organiseren van deze buitenlandse cultuur- of sportreizen ondersteunen het
bereiken van de bijkomende competentie ‘organiseren van didactisch verantwoorde extramuros-activiteiten’. Bij
het organiseren van deze projectweken wordt altijd gekozen voor formules, budgetten en werkvormen die
vergelijkbaar zijn met wat de studenten later in het werkveld zullen ervaren. Voor de studenten van het eerste
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 325

opleidingsjaar wordt een alternatieve binnenlandse projectweek uitgewerkt. De studenten reageren positief op
deze projectweken en wijzen in hun reflectieverslagen op de meerwaarde ervan.
Naar aanleiding van de Bolognaverklaring werd de opleiding vertaald in ECTS-studiepunten. Door dit
creditsysteem krijgen buitenlandse studenten de garantie dat hun stage en/of studie erkend wordt in hun eigen
land en vice versa. Dit opent perspectieven voor een intensievere uitwisseling van studenten.
Aanbevelingen ter verbetering:
Initiatieven voor het optimaal houden van het niveau en het actualiteitsgehalte van de curriculuminhouden moeten
verder ontwikkeld worden.
De commissie stelt dat het toetsen van het niveau en de inhoud van de opleiding bij het werkveld systematisch
moet gebeuren en geplaatst moet worden in het kwaliteitsplan van de opleiding.
Het verdient aanbeveling om verantwoordelijkheden voor de inhoud van de opleiding breder te verdelen en ze
niet te concentreren bij één persoon om de dynamiek in de opleiding te laten toenemen.
De commissie vraagt om een visie te ontwikkelen over de internationale dimensie in de opleiding en die uit te
werken met concrete doelstellingen. Een duidelijk beleid moet uitgebouwd worden.
Internationalisering moet een onderdeel worden van het takenpakket van de twee jonge lectoren die deze
opdracht nu op een gedreven manier aanpakken. Appreciatie alleen is onvoldoende om het te verankeren in het
beleid.
De commissie stelt voor om de mogelijkheden te onderzoeken om het taalprobleem bij internationale
uitwisselingen van zowel studenten als lectoren op te lossen.
Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De kennisopbouw gebeurt geleidelijk en naargelang het opleidingsonderdeel respectievelijk partim, ook
consecutief. Er wordt intensief gewerkt aan ‘de leraar als inhoudelijk expert’ en er is aandacht voor kennis en
vaardigheden. De commissie stelt vast dat de opleiding werk maakt van een taalbeleid. Voor input waarvan de
kennis niet in de vakgroep of in het departement beschikbaar is, wordt een beroep gedaan op gastlectoren of -
sprekers uit het werkveld. De vrije modules PAV, OKAN en zorgverlening zijn hier voorbeelden van. Er is ook
326 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

aandacht voor deze thema’s tijdens een opvoedkundige week. Uit de gesprekken met de studenten blijkt dat zij
tijdens hun opleiding kennismaken met methodeonderwijs, dat intercultureel onderwijs en onderwerpen zoals
ADHD aan bod komen, en dat klasdifferentiatie en gelijkekansenonderwijs hen niet vreemd zijn.
Bij de ontwikkeling van didactische strategieën wordt ook rekening gehouden met de inbreng van het werkveld.
De lectoren besteden zorg aan het bijbrengen van een kritische houding ten opzichte van handboeken en
informatiebronnen, en aan de ontwikkeling van de houding van levenslang leren. Inzage in het ter beschikking
gestelde materiaal doet de commissie besluiten dat de studenten nog te weinig leren werken met
informatiebronnen die complexer zijn dan vakhandboeken of artikels uit populariserende tijdschriften. Enerzijds is
het van belang dat studenten zelf studerend kennis kunnen nemen van professionele bronnen, anderzijds kunnen
zij een eigen kritische en gefundeerde mening ontwikkelen, op voorwaarde dat zij ook vragen leren stellen bij de
informatiebronnen zelf.
Het departement zette Partner+ op, een samenwerking tussen hospiteerscholen en het departement. Vooral
kleine scholen gaan erop in. Gelet op de autonomie van de scholen en de vaststelling dat ze ook door andere
lerarenopleidingen bevraagd worden, is het niet altijd haalbaar om tot een exclusieve samenwerking te komen.
Niet de directeur maar wel de stagecoördinator als ankerpersoon organiseert de stage. Zo kan de begeleiding
van stagiairs in de stageschool goed opgevolgd worden en weet de opleiding wat de school verwacht. Tijdens de
gesprekken met het werkveld valt het de commissie op dat zij de naam van dit project niet kennen. De
stagebegeleiders geven aan dat zij het begrip niet altijd zo gebruiken en dat het de bedoeling is om een winwinsituatie
te creëren. In toekomst zal een mentorendag georganiseerd worden om de verwachtingen van elkaar
nog beter te leren kennen.
De combinatiemogelijkheid algemene vakken engageerde zich met twee hospiteerscholen in een project van
huiswerkbegeleiding voor leerlingen die thuis minder mogelijkheden hebben. Door dit project kunnen de
studenten van het tweede en derde jaar zich maatschappelijk engageren en tegelijkertijd ook specifieke
onderwijservaring opdoen. Beide participerende scholen beoordelen dit project gunstig, zowel voor de leerlingen
als voor de studenten.
De haast individuele begeleiding van studenten wegens het bijzonder lage aantal studenten biedt kansen voor
een goede opleiding, met onder andere een nauwe opvolging en een persoonsgerichte aanpak. Hierin schuilen
echter ook een aantal valkuilen. De studenten worden extreem goed verzorgd, opgevolgd en begeleid. Daardoor
dreigt de ontwikkeling van hun zelfsturing, zelfstandigheid en zelfverantwoordelijkheid in het gedrang te komen.
De goedbedoelde zorg dreigt dan contraproductief te worden. De stagementoren wijzen er onder andere op dat
men voor enkele studenten te veel geduld heeft wanneer ze in gebreke blijven of afspraken niet naleven.
De commissie stelt vast dat waar de strakke aansturing en voorstructurering in de aanvangsfase van de opleiding
de nodige veiligheid en houvast creëren om in een voldoende veilig klimaat te kunnen leren en professioneel te
groeien, dit niet geleidelijk afgebouwd wordt. De studenten krijgen op die manier niet voldoende kansen om
gaandeweg meer op zichzelf aangewezen te zijn, zelf verantwoordelijkheid en initiatief te nemen en daarop te
worden afgerekend. De vaak genoemde klemtoon op praktische tips heeft als belangrijke tegenpool dat studenten
niet voldoende inzicht ontwikkelen in het waarom of in de werkzaamheid van de aanpak. Impliciet kan die stijl van
begeleiden bijdragen tot de ontwikkeling van een beroepsidentiteit waarbij de klemtoon ligt op het uitvoeren van
taken en niet zozeer op het kiezen van de meest adequate aanpak voor concrete situaties op basis van inzicht.
De studenten worden vertrouwd gemaakt met het werkveld in twee fasen: de receptieve en de actieve stage.
Voor de studenten van de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding wordt ook de assisterende stage
ingericht. De duur van de actieve stage neemt toe tijdens het studietraject. Bij de invoering van de modulaire
structuur maakte het opleidingsteam van de gelegenheid gebruik om het aspect stage aan de noden van de
opleiding aan te passen, ook voor het tweede en derde jaar. De stage krijgt in het totaal een gewicht van 45
studiepunten, zoals voorgesteld in het concept van decreet. In het eerste jaar zijn 3 studiepunten voorzien voor
didactische oefeningen en 6 voor de stage, verdeeld over 2 partims van elk drie studiepunten. In het tweede jaar
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 327

gaan 12 studiepunten naar de stage, te weten 6 voor de stage van het eerste semester en 6 voor deze van het
tweede semester. De studiepunten worden telkens in partims opgedeeld, zoals hierboven. In het derde jaar zijn
16 studiepunten voorzien voor de zelfstandige stage. Het decreet voorziet 15 studiepunten, maar gelet op het
nieuwe gegeven van twee vakken, lijkt 16 studiepunten de opleiding logischer. De studiepunten worden telkens in
partims opgedeeld. De stage in het buso of in het methodeonderwijs heeft 6 studiepunten, de alternatieve
stage 2. De opleiding werkte een aangepaste studiepuntenverdeling uit voor het tweede en derde opleidingsjaar,
die zich in de uitdovingsfase bevinden. In het zesde semester kan de student naast zijn zelfstandige stage een
stage lopen in het buso of het methodeonderwijs, in het volwassenen- of het tweedekansonderwijs. Hij kan
meewerken aan een pedagogisch project in een museum of een natuur- of milieuorganisatie, hij kan in de
particuliere sector aan de slag of zich engageren voor huiswerkbegeleiding.
De opleiding wijst op het grote probleem bij het verkrijgen van stageplaatsen in de verschillende netten van het
secundair onderwijs. De hospiteerscholen leggen ook verplichtingen op aan het departement voor de organisatie
van de stage. Zo mogen de studenten slechts enkele weken voor de aanvang van hun stage contact opnemen
met de school. De meerderheid van de studenten komt uit de regio’s Brugge en Oostende. Het vinden van
geschikte hospiteerscholen in de regio van de studenten is vaak bijzonder moeilijk. De stagecoördinator geeft aan
dat deze hele problematiek zeer belastend is. In de mate van het mogelijke wordt rekening gehouden met de
verzuchtingen van zowel de lectoren als de studenten. Dat steeds meer secundaire scholen een eigen
stagecoördinator hebben, ervaart de opleiding als zeer positief. Vooral de communicatie verloopt dan
gemakkelijker en vlotter. De mentoren kunnen deel uitmaken van de opleidingscommissies en geven zo input en
feedback. Jaarlijks wordt ook met de directeurs en de stagecoördinatoren van de hospiteerscholen overleg
gepleegd over de organisatie en de invulling van de stages.
De studenten worden van alle aspecten van de stage op de hoogte gebracht in het stageschrift, tijdens
informatievergaderingen met de opleidingscoördinator en door informele gesprekken met de lectoren. Tijdens de
stagevoorbereidende week werken de studenten van het eerste opleidingsjaar aan de voorbereiding van hun
lessen. Zowel voor het eerste als het tweede jaar geldt dat de studenten aan hun stage mogen beginnen als alle
lesvoorbereidingen goedgekeurd zijn door de lector. De studenten stellen dat zij bij de uitwerking van de
onderwerpen een zekere vrijheid genieten. Zij menen dat creativiteit en het gebruik van verschillende werkvormen
hierbij beoordeeld worden. De studenten geven aan dat de lectoren erop toezien dat de lesvoorbereiding
afgestemd is op de doelgroep, en dat zij evenzeer de techniek bekijken. Ook de mentoren kijkende
voorbereidingen vooraf in. De stagecoördinator is het eerste aanspreekpunt bij problemen. In het derde jaar
moeten de studenten in staat zijn om zelfstandig met hun stage om te gaan. Dit betekent dat zij hun
lesvoorbereidingen niet meer moeten voorleggen, maar dat zij wel nog hulp en advies mogen vragen. Elke
student wordt minstens één keer bezocht tijdens de stage door elke betrokken lector.
Uit de gevoerde gesprekken leidt de commissie af dat de stage in de praktijk nog te vaak neerkomt op het
voorbereiden en geven van lessen. Dat is naar de mening van de commissie een te enge invulling van deze
opleidingscomponent. Er zijn te weinig uitdagende stagecontexten, zoals multiculturele scholen, om een krachtige
leeromgeving te kunnen blijven waarborgen.
De commissie spreekt haar waardering uit voor de verschillende pogingen om de stage-ervaringen van de
studenten systematisch te gebruiken bij en te integreren in de aanbreng van nieuwe theoretische leerstof. Dit is
een bijzonder belangrijke opleidingsdidactische aanpak, die naar de mening van de commissie door alle
teamleden gevolgd moet worden. Op die manier wordt het mogelijk om praktijkervaringen en theoretische
inzichten uit vakinhoud/vakdidactiek en uit de meer opvoedende sfeer werkelijk te integreren en niet langer naast
elkaar te laten staan.
De opleiding stelt reflectie aan te leren en te stimuleren, onder andere door microteaching. Vooral de studenten
van de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding waarderen dat zij op die manier met kritiek leren omgaan.
De commissie stelt vast dat reflectie beperkt blijft tot een eerder technische terugblik op de gepresteerde lessen
vanuit de vraag hoe een volgende les efficiënter kan uitgevoerd worden. Zij meent dat reflectie zich ook dient te
328 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

ichten op de vraag naar het waarom van het verloop van bepaalde lessen, op de eigen persoon als aspirantleerkracht,
en op de relationele en emotionele aspecten van het leraarschap. Het systematisch verzamelen van
reflecties in bijvoorbeeld een portfolio, samen met de opnames van lesactiviteiten, biedt mogelijkheden om later
aan de hand van vastgelegde gegevens reflectief terug te kijken op het leerproces.
De afstudeeropdracht is een opleidingsonderdeel van het derde jaar. Het onderwerp heeft betrekking op de
finaliteit van de opleiding en wordt door de lector die de student als promotor kiest, goedgekeurd. De
afstudeeropdracht heeft tot doel de student zelfstandig te leren werken en hem tot uitdiepen van en reflecteren op
een zelfgekozen onderwerp aan te zetten. Zij is het resultaat van opzoekingswerk en van zelfstandig verwerken.
Steeds meer voegen de studenten een product toe aan hun afstudeeropdracht, of vormt het product het
belangrijkste onderdeel ervan. Dergelijke producten zijn onder andere een cd-rom, een didactisch spel, een
website, mappen en uitgestippelde wandelingen. De commissie waardeert het gebruik van sommige van deze
producten in de het onderwijs van de mentoren.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat het goede contact met het werkveld en met de mentoren beleidsmatig aangestuurd moet
worden door de effectieve uitbouw van Partner+. De commissie adviseert om dit expliciet onder de aandacht van
de stagescholen te brengen en hen hierbij te betrekken.
De commissie adviseert om meer zelfstandigheid van de studenten te eisen, ter ondersteuning van hun
ontwikkeling tot professionals die vanuit inzicht kunnen oordelen over het eigen handelen.
De opleiding moet blijvend aandacht besteden aan de implementatie van actuele onderwijsthema’s.
De commissie stelt dat nog meer werk gemaakt moet worden van systematisch aangestuurde ervaringen met
betrekking tot het mesoniveau van de secundaire scholen – de school als organisatie – om de professionele
gerichtheid van studenten te verbreden tot buiten het klasniveau.
Het verdient aanbeveling om de studenten in alle opleidingsonderdelen te leren werken met informatiebronnen
die voldoende inhoudelijk niveau hebben, en met studiemateriaal dat hen een kritische studiehouding leert
aannemen.
Op microniveau moet meer aandacht besteed worden aan het concreet uitwerken van evaluaties door de
studenten, zoals een toets opstellen en een examen opstellen en afnemen.
Het aanleren, begeleiden en verdiepen van de reflectievaardigheden is een werkpunt voor de opleiding. Reflectie
dient zich ook te richten op de vraag naar het waarom van het verloop van bepaalde lessen, op de eigen persoon
als aspirant-leerkracht en op de relationele, emotionele aspecten van het leraarschap.
De commissie vraagt om uitdagende stagecontexten in diverse omgevingen, zoals multiculturele scholen, voor
ogen te houden om een krachtige leeromgeving te kunnen blijven waarborgen.
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 329

Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In de modulaire structuur heeft de opleiding gestreefd naar een evenwichtiger verdeling van de opleidingsonderdelen
over de opleidingsjaren. Daarbij besteedde zij aandacht aan nieuwe noden in de opleiding, zoals
bijzondere onderwijsvormen en nieuwe ontwikkelingen in het zorgbeleid. De studenten leggen voor al hun
opleidingsonderdelen eindexamen af na het vijfde semester. Zo kunnen zij zich in het zesde semester volledig
concentreren op de stage en het afwerken van de afstudeeropdracht.
De opleiding stelt dat het niet mogelijk is om tal van combinatiemogelijkheden aan te bieden, gelet op de
specificiteit van de opleiding: een aspirant-leraar voorbereiden op het geven van drie, en in de toekomst twee,
vakken. Het project ‘algemene vakken’ is nieuw en verruimt de keuzemogelijkheden. Fysica wordt afgebouwd,
omdat het te weinig gekozen wordt. Zoals vermeld bij Facet 2.2 biedt de opleiding in het zesde semester
verschillende stagemogelijkheden aan naast de zelfstandige stage van zes weken.
De voorzieningen voor flexibele opvang zijn voorhanden, maar moeten in deze opleiding weinig toegepast
worden wegens het kleine aantal studenten. De studietrajectbegeleider begeleidt de niet-modelstudent bij het
uitzetten van een optimaal studietraject, dat rekening houdt met de samenhang binnen en de opbouw van het
opleidingsprogramma. Een geïndividualiseerd leertraject is het onderwerp van overleg tussen student en
instelling. De commissie stelt vast dat een heldere EVC-gids met duidelijke procedures en administratieve
afhandelingen beschikbaar is. Er wordt een goed en duidelijk onderscheid gemaakt tussen EVC’s en EVK’s. Om
dit goed tot zijn recht te laten komen, is de verdere flexibilisering van het programma noodzakelijk, zodat
studenten effectief meer vat kunnen hebben op hun studietraject.
Afgestudeerde leraren secundair onderwijs krijgen de mogelijkheid om een tweede vak uit te diepen in een
verkort traject, en om een vierde vak, voor studenten lichamelijke opvoeding een derde vak, te studeren in een
verkorte opleiding van één, twee of drie jaar. Bij de organisatie van de stage wordt rekening gehouden met de
(beroeps)situatie van deze studenten.
Voor elk onderwijsvak worden vakinhouden en -didactiek door één lector onderwezen. Daardoor lijkt coherentie
gewaarborgd. De opleidingsonderdelen worden in een logische samenhang aangeboden, zodat de student zich
kan ontplooien, en zich de competenties en de daaraan inherente kennis en vaardigheden eigen kan maken. Of
de opvoedkundige vakken en de vakdidactieken voldoende op elkaar afgestemd zijn, is niet helemaal duidelijk.
Hetzelfde geldt voor de vakdidactieken onderling. De commissie stelt ook vast dat vakinhoud en vakdidactiek niet
voor elk onderwijsvak even sterk geïntegreerd zijn.
hier komt de motivering van het oordeel over facet 2.3
330 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Aanbevelingen ter verbetering:
Het verdient aanbeveling om ook in de begeleidingsstijl en -aanpak van de verschillende opleidingsonderdelen
een duidelijke differentiatie over de verschillende studiejaren heen in te voeren.
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De verhouding tussen de in studiepunten begrote studietijd en de reële studietijd wordt jaarlijks in een
studentenquête bevraagd. De totale begrote studietijd voor elk programmajaar van 60 studiepunten ligt tussen de
1.740 en 1.800 uren. Elk van de zes semesters in de modulaire structuur heeft een studieomvang van ongeveer
30 studiepunten. Bij de verdeling van de studiepunten over de opleidingsonderdelen werd rekening gehouden
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 331

met het gewicht van de module binnen de opleiding. Zo krijgen de vakspecifieke modules een groot aandeel. Ook
het aandeel van de modules die door de pedagoog gegeven worden, is aanzienlijk. De hogeschool legt de
opleidingen op de studiepunten toe te kennen in veelvouden van drie, met als bijkomende voorwaarde modules
van drie studiepunten zoveel mogelijk te vermijden. Daarom opteert de opleiding ervoor de modules een waarde
van zes, negen of hoger toe te kennen, behalve voor die modules waar zij drie studiepunten absoluut
verantwoord vindt. Waar nodig heeft de opleiding de modules opgesplitst in partims. Afhankelijk van de module,
wordt de studiebelasting berekend op 25 of 30 uren per studiepunt. Het academiejaar is opgedeeld in twee
semesters van 18 weken, waarvan 14 werkweken, 1 week blok, 2 weken examens en 1 week voor deliberatie en
feedback.
De lectoren geven aan dat de studeerbaarheid van een module geen wiskundig gegeven is en dat veel afhangt
van de student zelf. Zo zijn onder andere zijn instroomniveau en timemanagement, de snelheid van verwerken
van leerstof en uitstelgedrag belangrijke aspecten. Uit de enquête die afgenomen werd aan het eind van het
academiejaar 2004-2005, blijkt dat de grote meerderheid van de studenten tevreden is over de verdeling van de
studietijd tijdens de opleiding. De moeilijkheden voor de eerstejaarsstudenten zijn meestal inherent aan de
overschakeling van secundair naar hoger onderwijs. De opleiding stelt wegens de bovenstaande redenen grote
zorg te besteden aan studiebegeleiding.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om informatievere vormen van studietijdmeting te onderzoeken en te benutten.
Systematisch en gestructureerd onderzoek van zowel studiebelemmerende als -bevorderende aspecten dringt
zich op.
Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het door de lectoren nagestreefde principe teach as you preach impliceert dat zij hun studenten effectieve en
innovatieve werkvormen bijbrengen. De aspirant-leraar wordt langzaam ondergedompeld in de praktijk van het
lesgeven. Dit gebeurt onder andere door microteaching, het bijwonen van lessen in de hospiteerschool, al dan
niet begeleid door de vaklector en/of de pedagoog, het bespreken van bijgewoonde lessen en door de stages. De
afgestudeerden geven aan dat sommige lectoren effectief activerende werkvormen uitproberen en daarbij vragen
naar de mening van de studenten. Zij respecteren de houding van de lectoren, die zich in deze omstandigheden
als lerende opstellen.
De commissie stelt vast dat de gehanteerde werkvormen duidelijk in functie staan van vooral cognitieve doelen.
Het kleine tot zeer kleine aantal studenten per docent noopt docenten de facto tot interactief werk. Zoals eerder al
332 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

aangehaald, is dat enerzijds positief omdat de studenten actief betrokken worden bij hun onderricht, maar is
anderzijds de gecreëerde leeromgeving niet leerkrachtig genoeg door het gebrek aan heterogeniteit. Er worden
volgens van de commissie nog te weinig innovatieve werkvormen gebruikt. Hoewel de opleiding stelt dat elke
lector de werkvormen kiest die het best geschikt zijn voor het opleidingsonderdeel respectievelijk partim waar hij
aan werkt, en dat deze werkvormen aansluiten bij het didactisch concept en de behoeften en mogelijkheden van
de studenten, stelt de commissie vast dat de lectoren vooral hoor- en werkcolleges geven, en dat de opleiding
geen duidelijk eigen didactisch concept heeft. Niet alle in het zelfevaluatierapport aangehaalde werkvormen
komen in kleine groepen, zoals in deze opleiding, tot hun recht. Een groepsdiscussie met twee studenten is
eerder een dialoog. Het kleine aantal studenten verhindert de toepassing van een aantal werkvormen waarbij
studenten van elkaar kunnen leren en elkaar kunnen beoordelen. De opleiding zou dit efficiënter kunnen
organiseren door bijvoorbeeld de opleidingsjaren bij bepaalde modules zowel verticaal – over de drie jaren heen
– als horizontaal – over de verschillende vakgebieden heen – te combineren.
Elke lector is verantwoordelijk voor de onderwijsmiddelen van zijn opleidingsonderdelen in de modules. De
lectoren ontwikkelen in veel gevallen zelf cursussen en oefenmateriaal voor de studenten. De studenten
waarderen het ter beschikking gestelde cursusmateriaal. Bij de inzage in het cursusmateriaal stelt de commissie
vast dat het actualiteitsgehalte en de diepgang meestal degelijk, maar niet voor alle cursussen optimaal zijn. De
commissie meent dat samenwerking met collega’s in het departement of met andere vergelijkbare opleidingen
hier eenvoudige mogelijkheden bieden, door onder andere de uitwisseling van cursusmateriaal, een kritische
confrontatie van cursusinhouden en de verantwoording ervan. De commissie erkent de voordelen van het
doceren van zowel de vakinhoud als de vakdidactiek van een bepaald onderwijsvak door dezelfde lector. Toch
lijkt er voor sommige onderwijsvakken nog te weinig integratie te zijn tussen beide componenten.
De commissie spreekt haar waardering uit over de inspanningen die de lectoren leveren om een variatie aan
werkvormen toe te passen en om ICT en het elektronische leerplatform Dokeos hierbij te benutten.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat voldoende kennis van zaken aanwezig is om een opleidingsgebonden didactisch concept
en model van werkvormen in relatie tot de doelstellingen van de opleiding uit te werken. De commissie adviseert
voldoende sturing te geven aan dit proces.
Het verdient aanbeveling om nog meer initiatieven te ontwikkelen voor het optimaal houden van het
actualiteitsgehalte en de diepgang van het aangeboden cursusmateriaal.
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 333

Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De organisatie van de examens ligt vast in het onderwijs- en examenreglement van de hogeschool en in de
departementale aanvullingen hierop. In dit reglement is rekening gehouden met het Participatiedecreet en met de
beroepsprocedure voor de Raad van Betwistingen betreffende studievoortgangsbeslissingen. Ook de geschillenen
de beroepsprocedure zijn volledig uitgewerkt in het onderwijs- en examenreglement. De ombudspersonen zijn
het hele academiejaar in functie en kunnen ook over permanente evaluatie aangesproken worden.
De hogeschool en het departement streven naar een transparante examenregeling. Daarom wordt het onderwijsen
examenreglement jaarlijks geëvalueerd en bijgestuurd. De commissie stelt vast dat dit reglement hoofdzakelijk
in handen ligt van de docenten. Het bepaalt alle modaliteiten voor de examens en deliberaties, en wordt
opgenomen in de hogeschoolagenda en in de studiegids. Bij het begin van het academiejaar wordt het aan de
studenten meegedeeld. Er is een transparante examenregeling. Tijdens diverse informatievergaderingen en door
de verschillende lectoren worden de studenten herinnerd aan het examenreglement, en wordt er indien nodig
bijkomende uitleg gegeven. Uit de gesprekken met de studenten blijkt dat de nagestreefde transparantie van het
examenreglement effectief bereikt wordt, en dat de evaluatieprocedures en eisen voldoende bekend zijn bij de
studenten. Dit komt enerzijds door het kleine aantal studenten en anderzijds door de grote bereikbaarheid van de
lectoren voor de studenten.
Zowel de lectoren als de studenten hebben inspraak in het opstellen van het examenrooster, waarbij veel belang
gehecht wordt aan de spreiding van de examens en aan een studentvriendelijke organisatie. De studenten
worden tijdig op de hoogte gebracht van het definitieve examenrooster. De commissie waardeert de grote zorg
die besteed wordt aan de organisatorische aspecten van de evaluatie.
De evaluatievormen worden door de lector gekozen in functie van het opleidingsonderdeel, respectievelijk partim,
met het doel tot een zo objectief en volledig mogelijke evaluatie van de student te komen. De studenten worden
hierover grondig geïnformeerd. Op het intranet staan voorbeeldexamenvragen en tijdens de lessen worden
vragen en opdrachten opgenomen die overeenstemmen met de wijze van evalueren op het examen. De
commissie stelt vast dat de evaluatievormen grotendeels klassiek zijn en dat het vooral gaat over mondelinge en
schriftelijke examens. Sommige lectoren baseren een deel van het examencijfer op het principe van permanente
evaluatie. Na de examens krijgen de studenten de gelegenheid hun examens in te kijken tijdens de feedback. De
lectoren geven uitleg bij de behaalde resultaten, wijzen op tekortkomingen en geven advies om deze weg te
werken. De commissie merkt op dat er veel zorg besteed wordt aan de transparantie van de examens voor de
studenten, en zij waardeert de vermelding van de beoordelingscriteria en de punten bij de examenvragen.
Voor de mentoren zijn de beoordelingscriteria van de stages vastgelegd in de ‘Stage-wijzer’. De studenten
worden op de hoogte gebracht over hoe het cijfer voor didactische bekwaamheid, de stage, tot stand komt. Tot
voor de invoering van het modulaire systeem werd dit opleidingsonderdeel in zijn geheel permanent geëvalueerd
door de vaklectoren en door de pedagoog. In de huidige nieuwe situatie beslist elke lector in overleg met de
pedagoog, als hij deze student ook bezocht heeft, of de student voor zijn partim geslaagd is. De beoordeling
334 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

wordt door de opleidings- en stagecoördinator aan de studenten uitgelegd. Ze is ook opgenomen in het
stageschrift. De commissie stelt vast dat de evaluatie van de stages uitgewerkt is volgens de basiscompetenties.
Voor de afstudeeropdracht worden heldere beoordelingsnormen gehanteerd. De studenten krijgen een
informatieboekje met de beoordelingscriteria. Bij de combinatiemogelijkheid algemene vakken hebben studenten
inspraak in het aanwijzen van een tweede lector als medebeoordelaar. Hier wordt naar het oordeel van de
commissie opnieuw gekozen voor de veilige weg. Zij presenteren de inhoud, de structuur en wat zij geleerd
hebben aan de door hen gekozen lector en de opleidingscoördinator, die de beoordeling stuurt. Het werkveld is
niet betrokken bij de evaluatie. Volgens de lectoren wordt op die manier de presentatiestress voor een groot deel
weggenomen. In de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding worden al enkele jaren twee externen uit het
werkveld ingeschakeld en uitgenodigd op de verdediging van de afstudeeropdracht, wat aangewezen is vanwege
het praktijkgerichte karakter van de afstudeeropdracht.
De hogeschool en het departement geven aan dat onderzoek uitwijst dat de evaluatie een centrale plaats inneemt
in het leerproces. Kwaliteitsbewaking wordt dus belangrijk geacht. De dienst Kwaliteitszorg bevraagt jaarlijks het
toetsen per opleidingsonderdeel en per lesgever-evaluator in de studentenenquête. Ook de stages en de
afstudeeropdrachten worden jaarlijks geëvalueerd en bijgestuurd.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat van studenten meer zelfstandigheid moet gevraagd worden bij de organisatie van hun
stage en de afstudeeropdracht, en bij de presentatie van hun afstudeeropdracht voor een uitgebreide jury.
Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 335

Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De toelatingsvoorwaarden voor de opleiding zijn conform de regelgeving in het Hogeschooldecreet van 4 april
2003, afd. 3 artikel 65, en het Flexibiliseringsdecreet van 30 april 2004. Het valt de commissie op dat in de
brochures en de studiegidsen heel wat nadruk gelegd wordt op de voorwaarde om een aso-opleiding gevolgd te
hebben. Uit de analyse van de cijfers blijkt duidelijk dat de meerderheid van de instromende studenten uit het aso
komt, maar dat het aantal studenten uit het tso jaarlijks toeneemt. De opleiding geeft aan dat veel van de tsoinstromers
afhaken in een vroeg stadium van hun opleiding. In de combinatiemogelijkheid lichamelijke opleiding
heeft het merendeel van de studenten een tso-opleiding genoten. In de impliciete toelatingsvoorwaarden wordt
alleen de nadruk gelegd op cognitieve voorkennis.
De laatste jaren zijn er meer oudere instromers. Doorgaans studeren deze volwassenen met een uitkering van de
VDAB. Steeds vaker komen ook afgestudeerden terug om in een verkort traject een bijkomend vak of een
bijkomende uitdieping af te werken. Zij kiezen een flexibel traject, zoals voorgeschreven en mogelijk gemaakt
wordt door de verschillende decreten. Voor elke student die van het normtraject afwijkt, wordt een aangepast
traject besproken en uitgetekend in overleg met de trajectbegeleider die hiervoor ook het advies kan vragen aan
de vaklectoren. In deze context is het onderscheid tussen EVC’s en EVK’s duidelijk. In de heldere EVC-gids
staan de nodige procedures en administratieve afhandelingen uitgeschreven.
De analyse van de instroom is minimaal. Enkele onderwijsvakken, zoals lichamelijke opvoeding en Frans, spelen
enigszins beleidsmatig in op de instroom uit het tso, die enigszins verschilt van deze uit het aso. De instaptoetsen
die als basis dienen voor de inrichting van remediërende nulmodules voor taal en computervaardigheden,
verdienen waardering, al blijkt de deelname door de studenten erg laag te zijn.
hier komt de motivering van het oordeel over facet 2.9
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om na te gaan hoe de studenten meer aangezet kunnen worden om deel te nemen aan de
nulmodules.
De opleiding moet in haar beleid beter inspelen op de verschillende niveaus van de instromende studenten.
Accurate begeleidings- en differentiëringsmogelijkheden zijn vereist om de heterogene instromende studentenpopulatie
efficiënt op te vangen.
336 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: voldoende
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: voldoende
facet 2.3, samenhang van het programma:
voldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
voldoende
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het programma een degelijke concretisering is van de eindkwalificaties die de opleiding vooropstelt met
betrekking tot het niveau, de oriëntatie en de domeinspecifieke eisen;
- de leerdoelen van het programma en de programmaonderdelen een gepaste vertaling zijn van de
vooropgestelde eindkwalificaties;
- de opleiding aandacht besteedt aan de professionele gerichtheid van het programma en daarbij het project
Partner+ verder moet uitwerken;
- geen duidelijke structuur uitgewerkt is om programmaherziening en -vernieuwing systematisch te evalueren
en bij te sturen;
- de opleiding voldoet aan de formele eisen betreffende de studieomvang en dat de werkelijke studietijd
overeenstemt met de norm;
- prioritair werk gemaakt moet worden van de uitwerking van een opleidingsgebonden didactisch concept door
overleg in het lectorenteam;
- de inhoudelijke samenhang van het programma bewaakt wordt;
- de beoordeling en de toetsing transparant zijn;
- aandacht besteed wordt aan de diversiteit van instromende studenten op het gebied van EVC en EVK en aan
persoonlijke noden van de student, maar dat moet nagegaan worden hoe de verschillende vooropleidingen
nog beter kunnen aansluiten bij de gekozen opleiding.
- de opgesomde sterke punten bij het onderwerp ‘Programma’ in het zelfevaluatierapport duidelijk zijn, maar
dat enige fundering van deze bevindingen ontbreekt en dat planmatig moet gewerkt worden aan de
aandachtspunten.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 337

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In haar missie stelt de Hogeschool West-Vlaanderen dat zij ‘een participatief en teamgericht personeelsbeleid wil
voeren, waarin zij het personeel verantwoordelijkheid en inspraak geeft. De Hogeschool engageert zich tot het
zorgen voor het welzijn van haar personeel en het aanbieden van ontplooiingskansen binnen een lerende
organisatie’. Zij wil de vlakke loopbaan doorbreken en verantwoordelijkheden laag in de organisatie leggen. In het
streven naar een optimaal personeelsbeleid kan de hogeschool echter niet voorbijgaan aan een aantal
contextgegevens. Zo heeft de huidige bevriezing van de enveloppenfinanciering belangrijke consequenties op de
voorhanden zijnde middelen voor de uitbouw van een voldoende uitgebreide personeelsformatie, die inzetbaar is
voor het geheel van steeds uitbreidende opdrachten, taken en uitdagingen. Daarnaast geeft de hogeschool aan
dat tot op heden de decreetgever het lang verwachte Hrm-decreet nog steeds niet realiseerde. De hogeschool
betreurt dat de wettelijke tools om binnen een hogeschoolomgeving een performant personeelsbeleid te voeren,
op verschillende vlakken ontbreken.
Het hogeschoolbestuur keurt jaarlijks de globale personeelsformatie goed. Bij het opstellen van die formatie wordt
onder andere rekening gehouden met de personeelsbehoeften van de departementen en de aan de hogeschool
toegewezen financiële enveloppe. Een selectiecommissie, ingericht door het bestuurscollege, staat in voor de
selectie van nieuw administratief en technisch personeel. Onderwijzend personeel wordt geselecteerd door een
selectiecommissie, ingericht door de betrokken Departementale Raad. De vereiste criteria zijn duidelijk en de
gevolgde procedures zijn degelijk uitgewerkt. Nieuwe personeelsleden worden geïntroduceerd en gebrieft door
het departementshoofd voor de praktische aspecten van de baan en door de opleidingscoördinator voor de
inhoudelijke en andere facetten van het functioneren in de opleiding en het team. Bij de start van het
academiejaar biedt de hogeschool deze personeelsleden een onthaalprogramma en een onthaalmap personeel
aan.
De commissie stelt vast dat de inhoudelijke en opleidingsdidactische kwaliteit van het personeel goed is. Er
blijken ook heel wat initiatieven genomen te worden met betrekking tot professionalisering, zowel door externe en
interne nascholing als door het voortdurende contact met het werkveld tijdens de stagebezoeken. Dat is positief
en verdient verdere versterking. Tegelijkertijd lijkt het aangewezen om als opleiding een meer gericht beleid rond
professionalisering te voeren en aan te sturen, eerder dan dit over te laten aan de individuele interesses en
voorkeuren. Bij professionalisering denkt de commissie niet enkel aan externe nascholing, maar ook en vooral
aan interne processen van professionalisering. Zo kan door werk- en discussiegroepen niet enkel gezocht worden
naar werkbare oplossingen voor problemen, maar in functie daarvan ook expliciet in discussie gegaan worden.
De bevindingen van deze groepen kunnen publiek gemaakt worden in de opleiding. De commissie meent dat
vormen van doorgedreven reflectiegroepen en zelfs actieonderzoek hier krachtige perspectieven bieden.
Belangrijk is ook dat de lectoren voldoende netwerken van peers kunnen vinden, intern en extern, voor de eigen
professionele ontwikkeling. De commissie geeft aan dat ook hier interessante initiatieven mogelijk zijn met
338 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

werkgroepen van vakcollega’s uit andere opleidingen en onderwijsinstellingen of door vakverenigingen. Dit acht
de commissie minstens even belangrijk als de inhoudelijke/didactische nascholing.
De kleinschaligheid van de opleiding leidt tot een zekere familiale cultuur, waarbij goede persoonlijke relaties
belangrijk zijn en gekoesterd worden. Zowel het onderwijzend als het administratief en technisch personeel lijken
tevreden te zijn en graag te werken op de school. Zij vormen één team. Heel wat organisatorische taken worden
informeel geregeld en aangepakt. Hoewel dit een zeker comfort en een prettig werkklimaat met zich meebrengt,
stelt de commissie enkele valkuilen vast. Zo is er de onduidelijkheid over verschillende rollen en taken die door
bepaalde lectoren gecumuleerd worden. Engagement en zorg van de lectoren lopen dan het risico te leiden tot
overbelasting en verlies van gedrevenheid. Ook hier is het van belang om de professionele rollen en relaties
voldoende structureel en formeel te verankeren. Dit kan door onder andere duidelijke afspraken te maken en te
zorgen voor een neerslag in een verslag, om opvolging en systematiek mogelijk te maken. Hoewel jaarlijks voor
elk personeelslid een opdrachtomschrijving met daarbij geplande vormingsactiviteiten opgesteld wordt, vragen
lectoren naar echte functioneringsgesprekken. De commissie meent dat functioneringsgesprekken pas ten volle
kunnen renderen als ze ook een formeel karakter hebben en er de nodige opvolging wordt aan gegeven. De
noodzaak van functionerings- en evaluatiegesprekken wordt niet als dusdanig ervaren door het personeel, omdat
de deur van het departementshoofd altijd open staat.
Tijdelijke lectoren en contractueel personeel worden jaarlijks, vastbenoemde lectoren minimaal driejaarlijks
geëvalueerd. De evaluatie gebeurt aan de hand van criteria. De commissie wijst erop dat een duidelijk
onderscheid moet gemaakt worden tussen functionerings- en evaluatiegesprekken.
Alle opleiders zijn betrokken bij een kernteam van een opleiding en maken deel uit van een opleidingsteam. Via
het Departementaal Overleg Platform vindt afstemming plaats tussen het departement en de opleiding. In de
opleiding wordt veel informeel overlegd, en formele overlegmomenten zijn eerder schaars. Het valt de commissie
op dat de lectoren hun werkbelasting ervaren als erg hoog, wegens onder andere de studiebegeleiding, de
curriculumhervorming en de stagebegeleiding, terwijl ze zeer weinig studenten hebben. De uit te voeren taken
buiten het doceren, zijn ongelijk verdeeld onder het personeel. De opleidingscoördinator heeft te veel taken
opgenomen. De commissie ervaart dat het centrale hogeschoolbestuur te veel stuurt en te weinig een beroep
doet op de deskundigheid van de lokale medewerkers. De lectoren zouden meer lokale verantwoordelijkheid op
prijs stellen. Zij ervaren te weinig inspraak in het beleid, vooral als dat beleid consequenties heeft voor de
uitvoering van hun opdracht.
De drempel tussen de lectoren en de studenten is zeer laag. De lectoren zijn altijd bereikbaar voor hun studenten.
De studenten worden sterk begeleid, wat mede toe te schrijven is aan de kleine aantallen studenten voor elk
onderwijsvak.
Aanbevelingen ter verbetering:
Het is zeer belangrijk om op korte termijn werk te maken van goede functioneringsgesprekken in de zuivere zin
van het woord, die jaarlijks en met alle personeelsleden gevoerd worden.
Om overbelasting te voorkomen en de dynamiek in de opleiding te vergroten, verdient het aanbeveling om taken
en verantwoordelijkheden niet te veel bij één persoon te leggen en duidelijke rollen te onderscheiden, die
gespreid over het lectorenteam moeten toegewezen worden. Deze rolverdeling moet transparant zijn voor de
studenten.
De commissie vraagt de opleiding om zich te bezinnen over de onrealistische zelfinschatting van het
opleidingsteam in verband met overmatige werkbelasting, gezien het vrij kleine aantal studenten.
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 339

Het uitzetten van eenduidige procedures voor studentenbegeleiding zal de efficiëntie van de taakverdeling
bevorderen.
Hoewel werk wordt gemaakt van het inwerken van enkele jonge collega’s, blijft het gezien de leeftijdscurve van
de lectoren uiterst belangrijk dat er een proactief personeelsbeleid gevoerd wordt om de nodige expertise te
blijven behouden in het team. Door de kleinschaligheid is de opleiding op dit vlak bijzonder kwetsbaar.
De commissie stelt dat een meer gericht professionaliseringsbeleid op opleidingsniveau moet uitgewerkt worden
aansluitend bij en vertrekkend van de opleidingsvisie en de stappen naar de realisatie ervan.
De commissie vraagt om de mogelijkheden te onderzoeken om tegemoet te komen aan de nood van het
personeel voor formeler en meer gestructureerd overleg.
Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De input van kennis van de beroepspraktijk komt van de regelmatige nascholingen, enerzijds in het
competentiedomein van elk personeelslid, anderzijds op onderwijskundig en didactisch vlak. Ook door literatuur
volgen de lectoren de evoluties in hun vakgebied. Tijdens de stagebezoeken staan de lectoren voortdurend in
contact met de beroepspraktijk. Op een enkele uitzondering na hebben alle lectoren een ruime ervaring
opgedaan in het secundair onderwijs voor ze aangesteld of aangeworven werden. De zorg voor lifelong learning
en blijvende nascholing is een prioriteit.
De opleiding doet een beroep op gastlectoren voor specifieke kennis zoals bij project algemene vakken in de
praktijk of bij gevechtssporten. Ook voor andere aspecten van het onderwijsgebeuren worden gastsprekers
ingeschakeld. Het dalende aantal lectoren wordt opgevangen door het aantrekken van gastsprekers.
De documenten en de gesprekken maken de commissie duidelijk dat de nodige competenties en specialisaties in
de opleiding aanwezig zijn. De lectoren zijn op de hoogte van de meest recente ontwikkelingen in hun vakgebied.
Door het kleine aantal studenten wegen de specialisaties echter zwaar in de kosten van het onderwijzend
personeel.
Zoals eerder al aangegeven, bevinden de internationale contacten van het personeel zich nog in een vroeg
ontwikkelingsstadium. Enkele lectoren nemen deel aan buitenlandse congressen en seminaries, vooral dan in
Nederland. Zij brengen verslag uit van hun ervaringen in het team dat op die manier een inkijk heeft op de
evoluties bij de noorderburen. De internationale contacten zijn minimaal.
340 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om het project Partner+ voortvarender aan te pakken en het beroepenveld partners in de
opleiding van hun toekomstige collega’s te laten zijn.
De internationale contacten van de lectoren met terugkoppeling naar het onderwijs moeten voortvarender en
doelgericht aangepakt worden.
De commissie stelt dat stagebezoeken niet ter professionalisering van de lectoren gebruikt kunnen worden, en
dat contact en voeling met de praktijk op andere manieren moeten tot stand gebracht worden.
Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In verhouding tot het aantal studenten beschikt de opleiding over veel personeel. De verhouding van 8,5
studenten per aantal VTE lectoren is zeer laag en bijzonder gunstig. De commissie meent dat het bijzonder
belangrijk is dat het personeel zich terdege bewust is van deze comfortabele beroepssituatie. Het aantal
studenten is zonder meer zeer klein te noemen. De geuite verzuchtingen over taakbelasting komen bij de
commissie dan ook onprofessioneel en ongefundeerd over. Dit neemt niet weg dat de commissie begrip heeft
voor de vele ontwikkelingen die tegelijkertijd in gang moeten gezet worden. De commissie meent dat de zeer
kleine studentenaantallen zowel een aanzienlijke beperking vormen voor de waaier van didactische werkvormen
die zinvol kunnen gehanteerd worden, als de mogelijkheid reduceren tot peer-learning met de medestudenten als
element in een krachtige leeromgeving.
De kernopleiding wordt gedragen door 19 vaklectoren en één lector pedagoog. Samen hebben zij 16,5 VTE. De
opleiding stelt dat het relatief grote aantal moet verklaard worden door het feit dat elk onderwijsvak
noodzakelijkerwijs door een lector gegeven wordt. Daarnaast zijn er drie gastlectoren bij de opleiding betrokken.
Van de 16 lectoren die tot het kernteam behoren, werken er 14 voltijds voor de opleiding. Twee lectoren zijn
deeltijds actief in een secundaire school.
De leeftijdscategorie tussen de leeftijd van 50 en 59 jaar is sterk vertegenwoordigd in het lectorenbestand. De
opleiding is zich bewust van de noodzaak om uit te kijken naar opvolging voor in de nabije toekomst aflopende
functies, als zij niet plots voor een kennis- en ervaringskloof wil staan.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de werkbelasting te kwantificeren, de taakverdeling nog meer gestructureerd aan te
pakken en deze te plaatsen in de cyclus van beoordelingen en functioneringsgesprekken.
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 341

De opvolging van het uitstromende personeelskader moet structureel aangepakt worden.
De commissie meent dat het kritisch herbekijken van de taakomschrijving van het personeel wenselijk is om
versnippering tegen te gaan, maar ook om te vermijden dat de feitelijke aantallen studenten tijdens de
lesmomenten altijd erg klein is.
Ten voordele van een meer overkoepelende vakdidactiek, zoals vakdidactiek wetenschappen en vakdidactiek
vreemde talen, raadt de commissie aan de mogelijkheden te onderzoeken van het loslaten van de idee dat er
voor elk onderwijsvak een afzonderlijk vakdidacticus beschikbaar moet zijn.
Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
voldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het onderwijzend, administratief en ondersteunend personeel zeer gedreven is om het programma te
realiseren;
- er veel aandacht gaat naar de deskundigheidsontwikkeling van het personeel;
- de opdrachtinvulling formeel gebeurt;
- het functioneren van personeelsleden informeel besproken wordt en dat het personeel vragende partij is voor
de structurele invoering van functioneringsgesprekken;
- gastlectoren uit het werkveld betrokken zijn bij de uitwerking van aantal specifieke onderwijsactiviteiten;
- de student-docentratio zeer laag is;
- de lectoren zeer dicht bij de studenten staan, wat de opleiding sterk studentgericht maakt en waardoor een te
sterke begeleiding de zelfstandigheidontwikkeling van de studenten kan verhinderen;
- de internationale contacten uitgebreid moeten worden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
342 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het diensthoofd Financiën van de hogeschool is verantwoordelijk voor de infrastructuur. De architect van de
hogeschool brengt de grote infrastructurele werken in de verschillende departementen in kaart. De prioriteiten
worden onder andere bepaald door de veiligheid en groei van het studentenaantal. De gebouwen van het
departement Lerarenopleiding zijn beschermd. De laatste jaren werden de historische turnzaal en de daken en
gevels van het gebouw grondig gerenoveerd met middelen van de Investeringsdienst voor de Vlaamse Autonome
Hogescholen. Kleine infrastructuurwerken worden opgevolgd door de coördinator-beheerder; ze worden praktisch
uitgevoerd door de eigen werklui en zijn ten laste van het departement. Telkens wanneer de begroting aan de
orde is op de Departementsraad worden de mogelijkheden besproken en gerangschikt volgens noodwendigheid
en de beschikbare financiële middelen. Dit wordt in een jaarplanning vastgelegd. De veiligheidscoördinator van
de hogeschool leidt de interdepartementale werkgroep waarin de departementale veiligheidscoördinatoren samen
overleggen. De werkuren van de onderhoudsploeg zijn afgestemd op de noden van het departement. De
commissie merkt tijdens haar bezoek de netheid van de campus op.
Elk jaar worden de beschikbare werkingsmiddelen door de Centrale diensten verdeeld over de vijf
departementen. Deze worden aangevuld met de ontvangsten die het departement zelf genereert. De
opleidingscoördinator dient voorstellen in met betrekking tot het aanschaffen van onder andere aangepast
didactisch materiaal, handboeken en naslagwerken. Ook de lectoren kunnen een behoefteplan indienen. Na
bespreking met het departementshoofd worden de voorstellen al dan niet opgenomen in de begroting. Soms
wordt een prioriteitenlijst opgemaakt. De beslissingsbevoegdheid ligt op het niveau van de Departementale Raad,
waar de begroting wordt voorgesteld en goedgekeurd. De opleiding heeft geen afzonderlijk budget.
Met de invoering van de modulaire en competentiegerichte opleidingen in de bachelor-masterstructuur streeft de
hogeschool ernaar om ook de randvoorwaarden van de leerprocessen te heroriënteren. Haar onderwijsontwikkelingsplan
besteedt veel aandacht aan een krachtige leeromgeving, met e-learning en de evolutie van
bibliotheek naar open leercentrum. Het departement slaagt erin de noodzakelijke laagdrempeligheid voor de
student te creëren. Het departement opteert voor een flexibele inrichting van het open leercentrum. Naast open
informatiecentrum is het open leercentrum immers ook de plaats waar de studenten onder andere zelfstandig
kunnen studeren, in groep kunnen samenwerken, projecten kunnen uitwerken en het internet kunnen verkennen,
en waar zich de beheerplaatsen van het elektronisch leerplatform Dokeos bevinden. De hogeschool voerde in
associatieverband het e-learning-platform Dokeos in, dat door een aantal lectoren al gebruikt wordt. Het
departement beschikt over twee personeelsleden die instaan voor de technische ondersteuning en het
netwerkbeheer. De operatortechnicus en de netwerkbeheerder dragen bij tot een degelijke ondersteuning van de
onderwijsactiviteiten.
De commissie maakt kennis met het gedreven en deskundige personeel van de mediatheek. Zij stelt vast dat de
mediatheek behoorlijk uitgerust is om de studenten tijdens hun opleiding te ondersteunen en te informeren. De
mediatheek stelt een uitgebreid aanbod van vakliteratuur, naslagwerken, losbladige aanvulwerken, handboeken,
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 343

dvd’s en cd’s, dia’s, audioapparatuur, tijdschriften en documentatiemateriaal ter beschikking van de studenten en
de lectoren. De collectie van de mediatheek kan geraadpleegd worden via de Vubis-Sm@art-software die een
webgebaseerde catalogus toelaat, waardoor de volledige catalogus van alle departementen van de hogeschool
kan geraadpleegd worden, items kunnen gereserveerd worden en gebruikersgegevens opgevolgd. Door de
recente aanpassingen werd een frisse en dynamische leeromgeving gecreëerd. De mediatheek is uitgerust met
de nodige multimediale infrastructuur, en lectoren kunnen er terecht voor groepswerk met studenten. Op de
mezzanine kunnen studenten en lectoren video’s en dvd’s bekijken, didactische cd’s beluisteren of overleg
plegen.
Het bezoek aan de campus getuigt van de doelgerichte investeringen die het departement de voorbije jaren
maakte om de materiële voorzieningen te actualiseren en aan te passen. Alle leslokalen zijn voorzien van een
computer en internetaansluiting, en er is een draadloos netwerk beschikbaar. De meeste lokalen zijn voorzien
van een overheadprojector. De onderwijsruimten zijn aangepast aan de kleine aantallen studenten. Alle
faciliteiten zijn voorhanden. Elke lector heeft zijn eigen vaklokaal dat goed uitgerust en aangenaam ingericht is.
Het gebouw is toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Het departement beschikt over een eigen historische turnzaal.
Hoewel deze dateert van 1880 kan de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding hier goed terecht voor
zowel didactiek als dans en gymnastiek. Naast een goed uitgeruste spiegelzaal, die dienstdoet als dansruimte, en
een tussenruimte met een klimmuur, biedt de binnenplaats van de campus tal van mogelijkheden voor de
studenten lichamelijke opvoeding. Verder huurt het departement de nodige ruimtes voor de specialismen. De
commissie meent dat de materiële voorzieningen, zoals de collegezalen, de vaklokalen, de beschikbaarheid van
computers en ICT-ondersteuning en het open leercentrum, boven het gemiddelde liggen waarover opleiders in
Vlaanderen kunnen beschikken.
Voor een vlotte doorstroom van de informatie naar de studenten worden officiële berichten zoals roosters,
feedbackmomenten en indeling in groepen ad valvas meegedeeld. De studenten zijn tevreden over de roosters
en de lokaaltoewijzing. Ook de studentenclub, de studentenvoorzieningen Sovowes en de dienst
Internationalisering beschikken over ad valvas-ruimte. Recent werden een intern tv-circuit/lichtkrant in gebruik
genomen om de studenten en de lectoren op de hoogte te brengen van onder andere de meest recente
informatie, wijzigingen aan roosters en afwezigheden van lectoren. Verder hebben alle studenten en lectoren
toegang tot het intranet waarop allerlei opleidingsgebonden informatie ter beschikking gesteld wordt van de
studenten. Naast oefeningen, lesvoorbereidingsmodellen en formulieren allerhande, bevindt zich hier ook de
centrale examenbank, waarop lectoren voorbeelden van hun examenvragen kunnen inbrengen. De
departementale website zal geïntegreerd worden in de algemene hogeschoolwebsite. Beide worden volledig
herzien en geactualiseerd. Een websitewerkgroep van het departement staat in voor het bijwerken van de
departementale aspecten van de website. Een van de prioriteiten is alle interne mededelingen ook op te nemen in
de departementale sectie van de website. Op die manier kunnen de studenten steeds op de hoogte blijven van
alle voor hen relevante informatie.
De studenten en lectoren kunnen terecht in de cafetaria voor snacks. Na en voor deze uren kunnen zij
gebruikmaken van de drank- en andere automaten. De cafetaria fungeert ook als praat-, studeer- en
internetruimte. Er liggen kranten en tijdschriften, die Sovowes in samenspraak met de studenten aankoopt. De
commissie meent dat de cafetaria terecht de omschrijving van ontmoetings- en ontspanningsruimte verdient. Het
restaurant biedt volledige warme maaltijden aan. De keukeninfrastructuur betekent voor het departement en de
hogeschool een meerwaarde bij de ontvangst van binnen- en buitenlandse gasten, en bij de organisatie van
studiedagen, congressen en nascholingen.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
344 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Voor informatie over de opleiding kan iedereen terecht bij het departement. Afhankelijk van de vraag wordt er
doorverwezen naar het studentensecretariaat, de opleidings- of stagecoördinator, Sovowes of het departementshoofd.
Geïnteresseerden vinden informatie op de website van de hogeschool en van het departement
Lerarenopleiding. De hogeschool neemt deel aan de verschillende Sid-In-beurzen in Vlaanderen. Het
departement Lerarenopleiding is enkel vertegenwoordigd in Oost- en West-Vlaanderen. Geïnteresseerden
kunnen op het departement terecht tijdens de aangekondigde informatiedagen. Daarnaast adverteert de opleiding
in een aantal publicaties, tijdschriften en kranten. Onder schoolbegeleiding kunnen leerlingen uit het secundair
onderwijs kennismaken met het departement en de opleiding.
In de loop van het academiejaar 2005-2006 werd een ingrijpende restyling van de pr-strategie doorgevoerd. De
commissie stelt vast dat de opleiding voor haar pr volledig afhankelijk is van de hogeschool en dat meer inspraak
hier aangewezen is.
De opleiding organiseert voor de start van het academiejaar een onthaaldag voor de nieuwe eerstejaarsstudenten
en de studenten van het tweede en derde opleidingsjaar. De onthaaldag maakt de nieuwe studenten vertrouwd
met de structuur van de opleiding en maakt ze wegwijs in het departement, de verschillende diensten en de
administratieve regelgeving. Ook Sovowes en de studentenclub stellen zich voor. Verder wordt tijdens de eerste
week van september aan alle eerstejaarsstudenten de kans geboden om een cursus studiemethode te volgen.
Vanaf het ontstaan van de Hogeschool West-Vlaanderen in 1995-1996 werd studiebegeleiding
interdepartementaal gestructureerd en gestroomlijnd vanuit de centrale diensten en met een duidelijk werkplan.
Bij de oprichting van de interdepartementale werkgroep Studiebegeleiding werden de doelstellingen en de
prioriteiten van de werkgroep vooropgesteld. Conform het onderwijsontwikkelingsplan werkte de
hogeschooldienst in 2004 een concept van studiebegeleiding in de modulaire en flexibele structuur uit met vier
activiteiten. In de eerste plaats is er het monitoraat waarbij elke lector monitor is van zijn eigen cursus of andere
inbreng in de onderwijsactiviteiten. Het monitoraat vindt plaats op het niveau van een
opleidingsonderdeel/module/partim. De leertrajectbegeleider functioneert op opleidingsniveau. Hij formuleert
adviezen voor de studenten en begeleidt de EVC- en EVK-procedure. De mentor verzorgt de niet-inhoudelijke
begeleiding ter bevordering van het sociale leven, de groepsvorming, het succesvol studeren en het
campusleven. Door een aantal verplichte en vrijblijvende gesprekken initieert de mentor leeractiviteiten die nuttig
kunnen zijn in de modules. Tot slot is er de departementale studiebegeleider. Hij fungeert op departementaal
niveau en coördineert de studiebegeleiding en de contacten met externe begeleidingsvormen en organisaties. De
laatste jaren wordt de studiebegeleiding ook digitaal ondersteund door de departementale website, studietips, de
cd-rom Mani en de ZelfOnderzoek StudieAttitudes, ZOSA. De commissie stelt vast dat het aanbod van
studiebegeleiding duidelijk is. De studenten kunnen altijd terecht bij de opleidingscoördinator. Door het kleine
aantal studenten is de begeleiding zo goed als persoonlijk. De lectoren begeleiden hun studenten zeer nauw en
strikt. Hoewel monitoraat, mentoraat, trajectbegeleiding en studiebegeleiding formeel voorhanden zijn, worden zij
in de realiteit allemaal ingevuld door de lectoren. Dit werkt blijkbaar goed, maar kan ook problemen geven, onder
andere als een lector en een student elkaar niet kunnen vinden. Een dergelijke kortsluiting is binnen de context
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 345

van de kleinschalige opleiding moeilijk op te lossen. De commissie kan zich niet van de indruk ontdoen dat de
studenten soms te sterk begeleid worden. Zo wordt zeer veel aandacht besteed aan de uitwerking van
lesvoorbereidingen; voor de eerste stage wordt een lesvoorbereidingsweek georganiseerd. Op die manier wordt
een bepaald type student aangetrokken. Zoals aangegeven bij Facet 2.2 in de context van het programma, geldt
in de context van studentenbegeleiding eveneens de zorg voor voldoende zelfstandigheid en zelfsturing van de
studenten mogelijk te blijven maken. De commissie ervaart dat de studiebegeleiding veel inspanningen vraagt
van de lectoren en dat zij dat zeer studentgericht behartigen. Zij meent echter dat er meer geformaliseerd moet
worden om dergelijke begeleiding haalbaar te houden.
Het zelfevaluatierapport stelt dat de studiewijzer, de studiegids en het stageschrift voor de studenten de leidraden
zijn doorheen de opleiding. De studiewijzer wordt bij de aanvang van het academiejaar toegelicht. De
studiegidsen geven per opleiding en per jaar aan de hand van lesfiches een overzicht van het
opleidingsprogramma, de inhoud ervan, de opleidingsdoelstellingen en de competenties. De gesprekken met de
studenten geven aan dat zij deze bronnen van informatie niet benutten in relatie tot het vooropgestelde doel.
Zoals in Facet 2.1 aangegeven, is de studiegids degelijk uitgewerkt, maar zien de studenten hem tot nu toe niet
als leidraad doorheen hun opleiding. Het stageschrift verschaft de studenten alle praktische informatie over de
stages en wordt door de stagecoördinator voor de aanvang van de stage grondig doorgenomen met de
studenten. Voor de mentoren bestaat een gelijkaardige stagewijzer. De commissie stelt vast dat het stageschrift
en de stagewijzer terdege gekend zijn bij de betrokken partijen. Bij de start van het academiejaar ontvangen de
studenten een studieagenda, waarin onder andere het onderwijs- en examenreglement en het departementaal
aanvullend onderwijs- en examenreglement opgenomen zijn. De studenten geven aan op de hoogte te zijn van
deze reglementeringen.
Door de vrij lage drempel tussen de lectoren en de studenten nemen de studenten tijdens de evaluatiemomenten
gemakkelijk contact op met de lectoren. De lectoren besteden ruim aandacht aan informatieverstrekking,
begeleiding en feedback. Alle studenten worden geregeld, en vooral na een evaluatieperiode of een
stageperiode, besproken op het teamoverleg. Na elke evaluatieperiode zijn er feedbacksessies voorzien, waarbij
de studenten inzage krijgen in hun examens en een gesprek kunnen aangaan met de lectoren over de voortgang
van hun studieproces. Mogelijke onderwerpen van de opvolgingsgesprekken met de studenten zijn de
studiehouding en het studieresultaat. Na de stages worden reflectiegesprekken gevoerd. De mentoren van de
stagescholen hebben een signalerende functie. De studenten spreken hun waardering uit over feedbacksessies
en de examenbank.
Na inzage in de documenten stelt de commissie vast dat de Associatie Universiteit Gent een heldere EVC- en
EVK-procedure uitwerkte. Tot nu toe is er in de opleiding één student die instroomde na een EVC-procedure.
In de opleiding is de opleidingscoördinator het eerste aanspreekpunt voor iedere student. Dat belet niet dat
studenten ook andere lectoren, bij wie ze zich goed voelen, kunnen aanspreken wanneer ze problemen hebben.
Vanuit hun ervaring kunnen zij een eerste advies geven, zowel bij problemen op studiegebied als bij
moeilijkheden op persoonlijk vlak. In dat laatste geval worden de studenten meestal doorverwezen naar
Sovowes, de dienst Sociale Voorzieningen van de hogeschool, die op zijn beurt, als het nodig is, kan
doorverwijzen naar de tweede lijn. De lokalen van Sovowes bevinden zich op de campus van het departement en
er is altijd iemand ter beschikking. Naast de psychosociale begeleiding is Sovowes nog actief op heel wat andere
vlakken. Zo zorgt de dienst ook voor verschillende vormen van studiefinanciering, de cultuurcheques voor
studenten, de organisatie en de begeleiding van internationale uitwisselingsprogramma’s van studenten, en de
begeleiding en integratie van buitenlandse studenten. Zij stellen de universele studentenvoorzieningen van
Sovowes ter beschikking van inkomende studenten.
De taken van de ombudspersoon zijn vastgelegd in de onderwijs- en examenregeling. Hij treedt op als
bemiddelaar bij geschillen tussen lector en student en kan aanwezig zijn bij de deliberaties. De commissie stelt
vast dat door de kleinschaligheid van de opleiding de studenten met hun problemen rechtstreeks naar het
346 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

departementshoofd of naar de lector in kwestie gaan. Bij de studenten bestaat echter de vrees dat dit kan
meespelen bij de beoordeling.
Jaarlijks worden in het kader van de kwaliteitszorg alle betrokkenen en alle eerstejaarsstudenten bevraagd over
de studentenbegeleiding.
Er zijn vrijwel geen formele contacten met alumni. De opleiding heeft de intentie om de contacten te intensiveren.
De commissie merkt wel op dat de afgestudeerden nog altijd met vragen terecht kunnen bij de lectoren.
Het onderwijs- en examenreglement vermeldt de bepalingen voor studeren aan een andere instelling voor hoger
onderwijs. Tijdens het tweede opleidingsjaar organiseert de coördinator internationalisering van de hogeschool
een interdepartementale informatieavond voor alle geïnteresseerde studenten en hun ouders. Daarna kunnen de
studenten met hun vragen terecht bij de verantwoordelijke internationalisering van de opleiding. De vragen
worden besproken in het opleidingsteam en getoetst op hun haalbaarheid. De commissie stelt vast dat de
procedures degelijk uitgewerkt zijn en dat in de opleiding zeer weinig beweging is over docenten- en
studentenuit_wisselingen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de studentenbegeleiding in de opleiding meer te formaliseren. Het uitzetten van
duidelijke procedures, onder andere op het vlak van studentenbegeleiding, zal de efficiëntie van de taakverdeling
bevorderen.
De commissie vraagt om meer ruimte te laten voor de zelfstandige ontwikkeling van de studenten.
De opleiding moet werk maken van de bekendheid en functie van de Ombudsdienst.
De commissie adviseert een planmatige aanpak bij de uitwerking en hervorming van de alumniwerking en raadt
aan om deze op te nemen in de kwaliteitscyclus.
Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen: goed
facet 4.2, studiebegeleiding: goed
En op basis van de volgende constateringen:
De Visitatiecommissie heeft geconstateerd dat voor wat de voorzieningen betreft:
- de campus zorgzaamheid en netheid uitstraalt;
- de campus getuigt van de doelgerichte investeringen die het departement de voorbije jaren deed om de
materiële voorzieningen te actualiseren en aan te passen;
- een open leercentrum de ontwikkeling van een krachtige leeromgeving met e-learning mogelijk maakt;
- de technische ICT-deskundigheid bijdraagt tot een degelijke ondersteuning van de onderwijsactiviteiten;
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 347

- de mediatheek behoorlijk uitgerust is om de studenten en lectoren tijdens hun activiteiten te ondersteunen en
te informeren;
- op het intranet naast opleidingsgebonden informatie ook oefeningen, lesvoorbereidingsmodellen en een
centrale examenbank ter beschikking gesteld worden van de studenten.
De Visitatiecommissie heeft geconstateerd dat voor wat de studiebegeleiding betreft:
- de informatie over de opleiding duidelijk en veelvuldig is;
- de instroom, doorstroom en uitstroom de nodige aandacht krijgen;
- de hogeschool een duidelijke studiebegeleiding heeft uitgestippeld;
- door het kleine aantal studenten de begeleiding zo goed als persoonlijk is, waarbij gewaakt moet worden over
ruimte voor de ontwikkeling van de zelfstandigheid van de student;
- de studenten de feedbacksessies, de reflectiegesprekken en de centrale examenbank sterk waarderen;
- de EVC- en EVK-procedures degelijk uitgewerkt zijn;
- de hogeschool de ombudsfunctie degelijk omschrijft, maar meer aandacht moet besteden aan de bekendheid
ervan in de opleiding;
- de organisatie en begeleiding van internationale uitwisselingen op punt staan.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
348 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De interne kwaliteitszorg heeft tot doel de realisatie van de missie van de hogeschool na te gaan, te bewaken, te
borgen en te verbeteren. In de missie wordt meermaals gerefereerd aan de kwaliteitszorg van het onderwijs in al
haar aspecten.
De Hogeschool West-Vlaanderen maakt sinds het ontstaan van PROZA deel uit van deze ontwikkelings- en
gebruiksgroep. Het bestuurscollege besliste om voor de interne kwaliteitszorg gebruik te maken van het PROZAmodel.
Het interne kwaliteitssysteem werd gelanceerd op een studiedag voor het management, het HOC en
algemene personeelsvergaderingen per departement. Er werd gekozen voor een sterk gestructureerd en
aangestuurd model vanuit de centrale diensten tot op de werkvloer. Centraal fungeert het diensthoofd Onderwijs
en Onderzoek als institutionele kwaliteitscoördinator, met een vaste stafmedewerker. Samen met de
departementale kwaliteitscoördinatoren vormen zij de interdepartementale werkgroep IKZ. Kwaliteitszorg behoort
tot de bevoegdheid van het bestuurscollege. Jaarlijks wordt in het jaarverslag of door speciale thema’s uit de
kwaliteitszorg over het al dan niet gerealiseerd zijn van de verbeteringsdoelen en de resultaten van de
actieplannen, naar het bestuurscollege en de raad van bestuur gerapporteerd.
Elk departement en elke opleiding hebben een kwaliteitscoördinator. Zij komen regelmatig samen. In het
departement Lerarenopleiding werd tot nog toe, gezien de beperkte omvang van het departement, gewerkt met
een departementale kwaliteitscoördinator en de opleidingscoördinatoren. De interne kwaliteitszorg volgt de
methodologie van de PDCA-cirkel. De interdepartementale werkgroep bereidt de bevragingen en de
interdepartementale consensusvergaderingen voor, waar de verbeteringsdoelen en de actieplannen worden
geformuleerd. Voor het opstellen van prioritaire verbeteringsdoelen wordt het PROZA-formulier gebruikt. Wat de
opvolging van de visitaties betreft, is een eigen formulier ontwikkeld dat door alle geledingen, van centraal tot
opleidingsniveau, ingevuld en bewaakt wordt. De commissie merkt een degelijk gestructureerd
kwaliteitszorgbeleid.
Op interdepartementaal niveau is een meerjarenplan uitgewerkt om de managementaspecten van de organisatie
te screenen en te verbeteren. De te bevragen aandachtsgebieden en de criteria zijn gedefinieerd, en
actieplannen en verbeteringsplannen geformuleerd. Sinds het academiejaar 2004-2005 werden de
interdepartementale enquêtes vervangen door een interdepartementale en meerjarige SWOT-analyse. Jaarlijks
komen in het kader van de interne kwaliteitszorg de studentenenquête over cursussen, docenten, evaluatie en
diensten, studiebegeleiding, slaagpercentages en de alumni-enquête aan bod. De commissie stelt vast dat veel
verschillende doelgroepen bevraagd worden, maar dat dit zonder veel systematiek gebeurt. Zij merkt weinig
duidelijke terugkoppeling van de bevragingen en de analyses. Bovendien zijn verschillende metingen niet recent
genoeg. De commissie stelt echter vast dat een beleid hieromtrent van start is gegaan.
Sinds het academiejaar 2000-2001 wordt de studentenenquête jaarlijks afgenomen. Zij bestaat uit een
gemeenschappelijke vragenlijst over de departementale organisatie, de stage en het eindwerk, en een vragenlijst
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 349

per onderwijsactiviteit over de inhoud, de wijze van doceren en de evaluatie. De bevraging wordt digitaal
afgenomen en verwerkt. De resultaten worden per opleidingsonderdeel en/of per partim en per opleidingsjaar
weergegeven. De resultaten worden aan de opleidingscoördinatoren gegeven die ze met hun teamleden kunnen
doornemen. Aan de hand van de jaarlijkse studentenenquête dragen de studenten onder andere bij aan de
werking van het departement en de opleiding. Informeren van studenten, studentenparticipatie en infrastructuur
komen erin aan bod naast de stage en in het derde jaar het eindwerk. Over de jaren heen kunnen wel tendensen
worden afgeleid, maar daar moet voorzichtig mee omgesprongen worden, omdat er al een paar keer drastische
aanpassingen gebeurden aan de vragenlijsten. Op opleidingsniveau blijkt vanaf 2002-2003 ruim 90 procent van
de respondenten tevreden over de aspecten van informatievoorziening. Op departementaal niveau blijft de
tevredenheid tussen de 60 tot 70 procent hangen. De aangevoelde participatiemogelijkheid op departementaal
niveau scoort hoog met 80 procent, in de beoordelingen ‘voldoende’ en ‘meer dan voldoende’. Ook de
klachtenbehandeling scoort hoog met 75 tot 80 procent tevredenen. Wat de tevredenheid over de infrastructuur,
de zelfstudiemogelijkheden en de werking van de mediatheek en het studentensecretariaat betreft, liggen de
positieve scores ook hoog. Het zelfevaluatierapport stelt dat de uitschieters in negatieve zin aanleiding zijn voor
een functioneringsgesprek met de betrokken lectoren. De commissie verwijst hier naar haar bevindingen met
betrekking tot de functioneringsgesprekken die zij neerschreef bij Facet 3.1. Zij meent dat deze jaarlijkse
studentenbevragingen te weinig informatief zijn en de mate van tevredenheid weergeven om aan de resultaten
concrete verbeteringsacties te koppelen.
De bevraging personeelsbeleid in 2001 resulteerde in vijf verbeteringsdoelen: de optimalisatie van de interne
communicatie over personeelszaken, het vervolledigen van alle opdrachtomschrijvingen voor alle
personeelsleden en deze beschikbaar stellen in de hogeschool, het systematiseren van het bij- en
nascholingsbeleid, het structureren van het werkoverleg met administratief en technisch personeel op
departementaal niveau en de aanzet tot de uitwerking van een globale beleidsnota personeelsbeleid. De
commissie stelt tijdens haar bezoek aan de opleiding vast dat dit eerder neergeschreven goede voornemens zijn
dan te operationaliseren doelen. De planmatigheid van de aanpak is naar de mening van de commissie niet altijd
goed.
De laatste bevragingen over personeels- en studententevredenheid dateren van 2000 en hebben betrekking op
het departement Lerarenopleiding. Globaal genomen lag op dat moment de personeelstevredenheid in het
departement vrij hoog, in vergelijking met de andere departementen. En algemeen gezien hecht de gemiddelde
student het meeste belang aan de praktijkgerichtheid van de opleiding, het lesgeven, de examens en de sfeer
binnen het departement. In vergelijking met de andere departementen scoorde het departement Lerarenopleiding
in 2000 behoorlijk voor de globale studententevredenheid.
Uit de resultaten van de Quick Scan blijkt dat de kernprocessen goed scoren. Sterke punten in de organisatie zijn
de teamwerking en de persoonlijke benadering van de studenten. De commissie ziet deze bevindingen bevestigd
tijdens het visitatiebezoek.
De departementale consensusvergadering Strategisch Beleid kwam tot de vaststelling dat de samenhang tussen
de missie en de strategie enerzijds en de concrete verbeteringsdoelen en acties anderzijds, niet altijd duidelijk is.
Daarom vertaalde het departementshoofd de hogeschoolmissie naar een eigen departementale visietekst, die
overlegd werd op het DOC en goedgekeurd werd door de Departementale Raad. De SWOT-analyse van het
departement moet de operationalisering van het strategisch beleid in concrete actieplannen opvolgen.
De commissie deelt de sterke punten van de kwaliteitszorg, zoals zij genoemd worden in het zelfevaluatierapport.
De opzet is goed. De uitvoering moet echter strakker gebeuren en meer recente resultaten zijn aanbevolen.
Verder stelt de commissie vast dat er duidelijk initiatieven genomen worden om feedbackinformatie te verzamelen
bij afstuderenden en personeel. Dit gebeurt enerzijds door vragenlijsten en anderzijds informeel tijdens de
stagebezoeken. Het verdient aanbeveling om de vragenlijstinformatie aan te vullen met meer kwalitatieve
gegevens door onder andere focusgroepen of panelgesprekken te organiseren met de laatstejaarsstudenten of
350 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

de pas afgestudeerden. Dergelijke gesprekken bieden meer dan een gestructureerde en gestandaardiseerde
vragenlijst de mogelijkheid om werkelijk inzicht te krijgen in de factoren die het feitelijke opleidingsproces ten
goede of ten kwade bepalen. Hoewel deze gesprekken een belangrijke investering vereisen vanwege het
opleidingsteam, verdient het aanbeveling om dit krachtige instrument duurzaam uit te bouwen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de terugkoppeling van de resultaten en de opvolging van de bevragingen in het kader van
kwaliteitszorg beter verzorgd moeten worden.
De teamleden moeten sterker betrokken worden bij kwaliteitszorg door geregeld thematisch overleg rond
kwaliteit: wat willen we en hoe zullen we het waar maken
De commissie raadt aan om alle doelstellingen op outputniveau te formuleren en de planmatige aanpak degelijk
uit te werken.
Er wordt geadviseerd om de evaluaties en bevragingen expliciet op te nemen in de integrale kwaliteitszorgcyclus,
en te werken met te operationaliseren streefdoelen en stuurgetallen.
De commissie stelt voor om niet alleen systematischer te bevragen, maar ook ruimte aan toelichting en
opmerkingen te bieden. De kwaliteit van de bevragingen moet het onderwerp van gesprek zijn tijdens de
Opleidingscommissie.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding streeft naar continuïteit in kwaliteitszorg. Daarom plant zij een nieuwe PROZA-bevraging van de
onderwijsprocessen na de invoering van de modulaire opleidingsstructuur in alle opleidingsjaren (2008-2009). In
de nabije toekomst zal zij gevolg geven aan de geformuleerde PRIAC’s vanuit de vorige PROZA-bevraging. Deze
situeren zich in de kernprocessen: didactische hulpmiddelen, begeleid zelfstandig leren, stages en professionele
contacten en ontwikkeling van opleidingsonderdelen. De organisatie en het plannen van de PRIAC’s werden door
het opleidingsteam uitgewerkt in de acties, het tijdspad, de uitvoerders, het gewenste resultaat en de stand van
zaken. Daarnaast zal de opleiding een kwantitatieve grootschalige studietijdmeting uitwerken en organiseren.
De laatste opleidingsdoorlichting dateert van het academiejaar 1997-1998. De tien destijds geformuleerde
aandachtspunten over inhoudelijke, organisatorische en kwaliteitsaspecten voor het toenmalige HPI en de
opleiding Secundair Onderwijs werden opgevolgd. Het zelfevaluatierapport geeft een beeld van het proces dat de
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 351

opleiding de laatste jaren heeft doorgemaakt. Het maakt duidelijk dat de aandachtspunten van de laatste
doorlichting gevolg hebben gekregen.
De commissie stelt vast dat uit de resultaten van de bevragingen aandachtspunten en verbeteringsdoelen worden
afgeleid. Er zijn heel wat, vooral recente, initiatieven genomen, zoals het oprichten van werkgroepen, om de
uitbouw en vernieuwing van de opleiding verder vorm te geven en te consolideren. Dat zijn beloftevolle punten
voor de toekomst. De commissie merkt op dat de opleiding voortdurend verwijst naar de implementatie van het
Decreet op de lerarenopleiding en op de modularisering om nieuwe initiatieven te starten.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat alle streefdoelen duidelijk geformuleerd moeten worden.
Ook hier vraagt de commissie een sterkere structurele verankering van de initiatieven.
Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Bestuurs- en overlegorganen zijn degelijk uitgebouwd in de organisatie. Naast de decretale vertegenwoordiging
van het personeel in de raad van bestuur en de departementsraden streeft de hogeschool er ook naar alle
personeelscategorieën intensief te betrekken bij de kwaliteitszorg met betrekking tot het personeelsbeleid. Verder
wordt het personeel rechtstreeks bij kwaliteitszorg betrokken via de opleidingsteams.
De studenten bezorgen de belangrijkste input van meetgegevens die de onderbouw vormen van de interne
kwaliteitszorg over de onderwijsprocessen. Buiten de decretale vertegenwoordiging van de studenten in de
bestuursorganen en de Studentenraad worden de studentenvertegenwoordigers betrokken bij de goedkeuring
van de nieuwe curricula op de Departementsraad. Sinds 2004-2005 en in uitvoering van het Participatiedecreet
wordt per opleiding en per departement een studentenoverleg geofficialiseerd, waarop onder andere IKZ en het
curriculum geagendeerd worden. Het valt de commissie op dat de studenteninspraak in de opleiding niet ten volle
is uitgebouwd. Hierbij dient wel vermeld dat de studenten aangeven op dit punt niet echt vragende partij te zijn.
De commissie betreurt dat de participatie van studenten bij de besluitvorming minimaal is.
De afgestudeerden worden bij de interne kwaliteitszorg betrokken door de alumni-enquêtes en andere, eerder
informele contacten. De commissie stelt vast dat ondanks het kleine studentenaantal, een alumniwerking voor
alle afgestudeerden zo goed als onbestaande is. Afgestudeerden komen echter geregeld op eigen initiatief terug
naar de opleiding om contacten te onderhouden met bepaalde lectoren. Er worden pogingen ondernomen tot het
opzetten van een verjongde alumniwerking
352 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Decretaal zetelen in de raad van bestuur en de Departementale Raad, naast de verkozen vertegenwoordigers
van de studenten en het personeel, ook externen, aangeduid door de SERV. Zij stromen op persoonlijke titel door
naar het bestuurscollege. In de Opleidingscommissie wordt het beroepenveld structureel betrokken bij elke
curriculumwijziging, waarover zij positief advies moet geven vooraleer het programma goedgekeurd wordt door
de Departementsraad en bekrachtigd door het bestuurscollege. Verder wordt het beroepenveld betrokken als
gastprofessoren en gastsprekers in de opleiding en door de stages en/of jury’s. De gesprekken tonen aan dat de
opleiding geregeld informeel contact heeft met de mentoren en het werkveld, maar dat dit niet beleidsmatig
aangestuurd is. Het contact gaat meestal over de organisatorische kant van de stages. Er worden pogingen
ondernomen om de mentoren actief te betrekken bij de opleiding, onder andere door de organisatie van
mentorendagen.
Alle doelgroepen worden geregeld betrokken door de bevragingen die georganiseerd worden.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de uitwerking van een georganiseerde alumniwerking de kwaliteit van de opleiding ten
goed zal komen.
Een beleidsmatig aangestuurde samenwerking met het werkveld en een doelgerichte structurele betrokkenheid
dringen zich op.
In het kader van de kwaliteitszorg van de opleiding kan het Partner+-project, dat de samenwerking tussen de
opleiding en de stagescholen beoogt, verder gaan dan de stage alleen.
Voor het betrekken van de medewerkers lijkt het meer systematisch gebruiken van functioneringsgesprekken een
aangewezen instrument.
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 353

Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
voldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de hogeschool het kwaliteitsbeleid en de aanpak van de interne en integrale kwaliteitszorg met visie
ontwikkeld heeft;
- het kwaliteitszorgsysteem gebruik maakt van het PROZA-instrument en SWOT-analyses als aanzet tot een
PDCA-aanpak, maar dat nog meer structuur en systematiek aangewezen zijn bij de opvolging van de
verbeteringsacties;
- bevragingen georganiseerd worden over de verschillende aspecten van het onderwijs bij relevante
doelgroepen en hierbij zowel de afgestudeerden als het werkveld nog efficiënter moeten betrokken worden;
- de resultaten van de evaluaties leiden tot aantoonbare verbeteringen;
- de verbeteringsacties van de opleiding duidelijk zijn, maar beter toetsbaar moeten opgesteld worden;
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
354 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De mate waarin de doelstellingen gerealiseerd zijn, kan blijken uit de tewerkstelling van de studenten. Navraag bij
de afgestudeerden leert dat 90 procent van alle afgestudeerden binnen de drie maanden na zijn afstuderen aan
het werk is. Sommige studenten volgen na de lerarenopleiding verdere studies. De commissie stelt vast dat deze
informatie afkomstig is van de contacten met afgestudeerden hierover.
De kwaliteit van de stage wordt bevraagd tijdens de jaarlijkse studentenquête. Daaruit blijkt dat de tevredenheid
over de stage stijgt naarmate de studenten doorgroeien in hun opleiding. De commissie stelt vast dat er niet echt
sprake is van een stageleerlijn. De studenten worden sterk begeleid en opgevolgd tot en met het derde jaar,
zonder een uitgesproken visie op de groeiende mate van zelfstandigheid. Jaarlijks wordt de tevredenheid van de
studenten over de begeleiding bij hun afstudeeropdracht bevraagd. Zij geven aan zeer tevreden te zijn over de
manier waarop ze begeleid worden. De commissie merkt op dat afstudeeropdrachten getuigen van veel inzet en
zorg door de studenten. Naast een theoretisch luikje zijn deze opdrachten vooral didactisch van opzet. De
uitwerking van een lessenreeks of product dat bruikbaar is in de praktijk, staat centraal. De stageverslagen en de
afstudeeropdrachten getuigen van een degelijk niveau. Zoals eerder bij Facet 1.2 aangehaald, komt de
competentie ‘leraar als onderzoeker’ nauwelijks aan bod als nagestreefde competentie.
De opleiding beschikt niet over gerichte informatie over de tevredenheid van de afgestudeerden. Uit de informele
contacten kan besloten worden dat de meeste studenten tevreden zijn over de opleiding die ze kregen. De
gesprekken met de afgestudeerden bevestigen deze informatie. Zij geven aan over het algemeen tevreden te zijn
over de opleiding, hoewel niet over alle lectoren. Zij zijn ook tevreden over hun tewerkstelling.
Door de geregelde informele gesprekken met de directieleden, stelt de opleiding dat het werkveld tevreden is
over haar afgestudeerden, net zoals de meerderheid van de directeurs tevreden is over de manier waarop zij
haar studenten tijdens de stages begeleidt en omkadert. Deze bevinding wordt door de gesprekken met het
werkveld bevestigd. Het werkveld waardeert de afgestudeerden van de opleiding vooral wegens hun correctheid
en stiptheid.
De commissie meent dat tevredenheid te veel afgeleid wordt uit informele contacten. Op die manier is het moeilijk
om concreet en correct zicht te krijgen op de resultaten van de opleiding. Bovendien zijn dergelijke oordelen niet
altijd even betrouwbaar.
De opleiding beschouwt elke stageperiode als een nieuwe ervaring voor de student in zijn toekomstige werkveld.
De studenten van het derde jaar bezoeken tijdens de opvoedkundige week het buso, een OKAN-klas en een
methodeschool. De alternatieve stage geeft de studenten de mogelijkheid om nog andere aspecten van het
werkveld af te tasten, zoals volwassenenonderwijs, tweedekansonderwijs, museumprojecten en opdrachten in de
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 355

privésector. Daarnaast geeft een spreker van de VDAB jaarlijks alle noodzakelijke informatie aan de
afstuderenden. De hogeschool organiseert in samenwerking met de associatie jaarlijks een afstudeerbeurs.
De opleiding geeft in haar zelfevaluatierapport en tijdens de gesprekken aan dat internationalisering een
aandachtspunt is. De commissie bevestigt dat de internationale dimensie weinig aanwezig is. De redenen die de
opleiding daarvoor oppert, zoals onvoldoende talenkennis en te duur, snijden geen hout. De
studentenuitwisseling is zeer gering en de lectoren hebben te weinig internationale contacten.
Aanbevelingen ter verbetering:
Om zicht te krijgen op de resultaten en omwille van de betrouwbaarheid, adviseert de commissie om streefdoelen
te formuleren en daarbij data, eindproduct en betrokkenen te definiëren.
De lectoren- en studentenuitwisselingen moeten aangezwengeld worden.
De commissie raadt aan om de tevredenheid van de afgestudeerden en het beroepenveld formeel te meten en op
te nemen in de kwaliteitscyclus.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
De filosofie van de opleiding vertrekt vanuit de visie dat elke student maximale kansen moet krijgen om te slagen
binnen de voorziene drie jaren studie. Studenten die afhaken of een andere kant willen uitgaan, worden
uitgenodigd voor een gesprek. In de meeste gevallen blijkt dat de studenten een verkeerd beeld hadden van de
opleiding en/of van het beroep. Afhaken tijdens de stages is een van de grote oorzaken van studentenuitval
tijdens het eerste en tweede opleidingsjaar. In het derde jaar is dat het onderschatten van de last van de
afstudeeropdracht of de te grote druk tijdens de zelfstandige stage.
De slaagpercentages van de opleiding liggen globaal gezien vrij goed. De opleiding schrijft dit toe aan de sterke
begeleiding van de studenten. Het slaagpercentage van de generatiestudenten is gedaald van 80 procent in
2000-2001 tot 55 procent in 2004-2005. In de combinatiemogelijkheid algemene vakken daalde het van 83,3
procent naar 44,4 procent, en in de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding van 100 naar 63,3 procent.
356 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Gezien de kleinschaligheid van de opleiding is het aangewezen naast de percentages ook de reële cijfers in
overweging te nemen. Het slaagpercentage in het eerste opleidingsjaar van de beide combinatiemogelijkheden
schommelt over de jaren heen voor algemene vakken tussen 59,3 en 80,0 procent, en voor lichamelijke
opvoeding tussen 40,5 en 63,2 procent. In de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding wordt in het eerste
jaar vooral op het niveau van lichamelijke conditie en wetenschappen een strenge selectie doorgevoerd. In het
tweede opleidingsjaar wordt over de bovenvermelde periode voor de combinatiemogelijkheid algemene vakken
een sterke daling genoteerd van 94,7 naar 68,2 procent, terwijl in de combinatiemogelijkheid lichamelijke
opvoeding het slaagpercentage nagenoeg 100 procent bedraagt. In het derde jaar slagen meestal alle studenten.
De opleiding plaatste de slaagcijfers tegenover de instroom. 43 studenten kwamen uit een aso-richting, waarbij
moderne talen-economie de grootste instroom leverde. 26 studenten kwamen uit een tso-richting, waarbij LOsport
de grootste instroom leverde voor lichamelijke opvoeding, terwijl de instroom naar algemene vakken
verspreid was. Instromers uit de traditioneel als moeilijker ervaren aso-richtingen doen het beter, terwijl deze uit
de tso-richtingen het veel moeilijker hebben om zich te handhaven. Ook de cijfergegevens over de doorstroming
van de groepen die in drie opeenvolgende jaren afstudeerden, tonen aan dat het aantal studenten dat zijn studie
in drie jaar beëindigt, veel groter is voor studenten met een aso-vooropleiding dan voor studenten met een tsovooropleiding.
Globaal blijkt uit de cijfers dat de meerderheid van de studenten de opleiding afrondt in drie academiejaren. De
gemiddelde studieduur ligt rond drie jaar en vijf maanden.
Hoewel de opleiding niet letterlijk werkt met het instrument van streefcijfers, verwijst de commissie hier naar het
instrument van de feedbackgesprekken op het einde van het derde opleidingsjaar. Een zorgvuldige registratie van
die gesprekken en vervolgens een systematische interpretatieve analyse bieden zeker mogelijkheden om deze af
te zetten tegen de geëxpliciteerde doelen van de opleiding. Eerder dan met louter kwantitatieve maatstaven, die
streefcijfers zijn, te werken, kan op die manier het rendement ook inhoudelijk en kwalitatief gedocumenteerd
worden. Bovendien zijn er mogelijkheden om die gesprekken ook te gebruiken om studenten een vragenlijst met
een aantal onderwerpen te laten scoren, zoals de Likert-schaal. Dergelijke kwantitatieve informatie kan dan ook
verder uitgediept worden in de gesprekken.
Aanbevelingen ter verbetering:
De gegevensverzameling over instroom, doorstroom en uitstroom moet systematisch verlopen, zodat kan
teruggekoppeld worden naar de doelstellingen en het beleid van de opleiding.
Rekening houdend met de cijfergegevens dringt overleg over het onderwijsrendement van de opleiding zich op.
De commissie raadt een gefundeerd onderzoek aan naar de slaagkansen van niet-aso-instromers, gekoppeld
aan een efficiënte begeleiding van deze studenten.
Het is raadzaam streefcijfers en stuurgetallen te formuleren met het oog op de opvolging van de resultaten.
De commissie stelt dat verklaringen moeten gezocht worden voor de wisselende slaagcijfers.
De commissie suggereert om de mogelijkheden van feedbackgesprekken op het einde van het derde
opleidingsjaar te onderzoeken, om de opleiding zowel kwalitatief als kwantitatief te ondersteunen.
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 357

Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding inspanningen doet om het onderwijsrendement en het gerealiseerde niveau te meten, maar zich
nog meer moet toeleggen op de terugkoppeling ervan naar haar doelstellingen en haar beleid;
- de opleiding kennis heeft van de mate van realisatie van de doelstellingen;
- zowel de studenten als de afgestudeerden gewaardeerd worden door het werkveld;
- gewerkt wordt aan internationaliseringsmogelijkheden, maar dat de deelname van zowel studenten als
lectoren aan uitwisselingen moet aangemoedigd worden;
- de opleiding de cijfergegevens over instroom, doorstroom, uitstroom en vooropleiding registreert, maar deze
systematisch moet analyseren en terugkoppelen naar haar doelstellingen en beleid;
- de slaagpercentages, de doorstroming door de opleiding en de gemiddelde studieduur redelijk zijn.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
358 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen| 359

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie voldoende
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud voldoende
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid voldoende
Facet 2.3: Samenhang voldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud voldoende
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden voldoende
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel voldoende
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid voldoende
Facet 3.3: Kwantiteit personeel voldoende
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen goed
Facet 4.2: Studiebegeleiding goed
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten voldoende
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
voldoende
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau voldoende
Facet 6.2: Onderwijsrendement voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
360 | Opleidingsrapport Hogeschool West-Vlaanderen

Hoofdstuk 8 Karel de Grote-Hogeschool – Katholieke Hogeschool Antwerpen
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair onderwijs
aan de Karel de Grote-Hogeschool Katholieke Hogeschool Antwerpen
De professioneel gerichte bachelor Onderwijs: Secundair Onderwijs maakt deel uit van het departement
Lerarenopleiding dat in 1995 ontstond uit de samenstelling van verschillende hogescholen. Het departement
Lerarenopleiding is een van de zes departementen van de Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen die deel
uitmaakt van de Associatie Antwerpen.
Het departement Lerarenopleiding bestaat uit:
- drie initiële lerarenopleidingen:
• Initiële lerarenopleiding Secundair Onderwijs – groep 1(ILSO),
• Initiële lerarenopleiding Lager Onderwijs (ILLO),
• Initiële lerarenopleiding Kleuteronderwijs (ILKO).
- drie voortgezette opleidingen:
• voortgezette opleiding Buitengewoon Onderwijs (VOBO),
• voortgezette opleiding Zorgverbreding (VOZO),
• voortgezette opleiding Basiseducatie (VOBE) (in samenwerking met het departement Sociaal-
Agogisch Werk).
- één nascholingscentrum: Centrum voor Permanente Vorming (CPV).
De initiële lerarenopleiding Secundair Onderwijs – groep 1(ILSO) biedt diverse opties aan. Een optie omvat het
geheel van vakken waarvoor de studenten lesbevoegdheid verwerven:
- opties samengesteld uit drie opleidingseenheden gewicht 1:
• opleidingseenheid A: Nederlands, Frans, wiskunde, geschiedenis of aardrijkskunde,
• opleidingseenheid B: Engels, fysica, Latijn, geschiedenis of aardrijkskunde,
• opleidingseenheid C: technisch-technologische opvoeding, project algemene vakken, economie,
informatica, biologie, godsdienst, geschiedenis of aardrijkskunde,
- opties samengesteld uit hout-bouw en een opleidingseenheid gewicht 1 (in afbouw),
- optie lichamelijke opvoeding met bewegingsrecreatie,
- opties lichamelijke opvoeding en een opleidingseenheid gewicht 1,
- opties samengesteld uit plastische opvoeding en een opleidingseenheid gewicht 1.
Het departement is gehuisvest op vier locaties:
- hoofdvestiging met de optie algemene vakken: campus Potshoek,
- optie lichamelijke opvoeding: campus Aartselaar,
- optie plastische opvoeding: campus Borgerhout,
- optie hout-bouw en mechanica-elektriciteit: campus Borgerhout (in afbouw).
Met de invoering van de bamastructuur worden vanaf 2004-2005 de studenten opgeleid tot professioneel gerichte
bachelors Onderwijs: Secundair Onderwijs. De optie hout-bouw wordt door de opleiding afgebouwd vanaf het
academiejaar 2006-2007.
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 361

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De algemene competenties, de algemene beroepscompetenties en de beroepsspecifieke competenties op het
niveau van een beginnende beroepsbeoefenaar zijn duidelijk herkenbaar in de lijst ‘Basiscompetenties leraren’,
zoals vastgelegd in het Besluit van de Vlaamse regering (september 1998).
NVAO kader Niveau en oriëntatie
Algemene competenties
Besluit van de Vlaamse regering (1998)
Basiscompetenties Leraren
(Bijlage domeinspecifiek referentiekader)1
Het verwerven en verwerken van informatie 1.3, 1.6, 1.10.1, 2.4, 5.1 en 5.2
Het vermogen tot kritische reflectie
5.3.1 en A3
Het vermogen tot projectmatig werken 1.4.2, 1.11.1, 1.7.3 en 10.1
Het vermogen tot creativiteit
Het kunnen uitvoeren van eenvoudige leidinggevende taken 7.2
Het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen
De gerichtheid tot levenslang leren 3.1
NVAO kader Niveau en oriëntatie
Algemene beroepsspecifieke competenties
A8
6.2, 6.3, 8.1.1 en 8.1.2
Besluit van de Vlaamse Regering (1998)
Basiscompetenties Leraren
(Bijlage domeinspecifiek referentiekader)
Het teamgericht kunnen werken
Oplossingsgericht kunnen werken
Het besef van maatschappelijke verantwoordelijk
5.1.2, 6.3, 7.1, 7.2, 7.3 en A10
5.3.1, A3 en A4
NVAO kader Niveau en oriëntatie Besluit van de Vlaamse regering (1998)
‘Basiscompetenties leraren’
A7
1 Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren (29 september 1998) – leraar secundair
onderwijs groep 1
362 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

Beroepsspecifieke competenties
Het beheersen van beroepsspecifieke competenties op niveau van beginnende
beroepsbeoefenaar
(Bijlage domeinspecifiek referentiekader)
De lijst ‘Basiscompetenties leraren’ wordt in
het besluit van de Vlaamse regering
gespecificeerd naar de verschillende
lerarenopleidingen in Vlaanderen. Zij bevat
een uitwerking met de specifieke
interpretatie voor de bachelor Onderwijs:
Secundair Onderwijs
De opleiding volgt als eindkwalificaties de beroepsprofielen voor de leraar Secundair Onderwijs groep 1 zoals
decretaal bepaald. Het competentieprofiel vertrekt van de competenties, ingedeeld volgens rollen van de leraar,
met daaraan attitudes gekoppeld:
- de leraar als begeleider,
- de leraar als opvoeder,
- de leraar als inhoudelijk expert,
- de leraar als organisator,
- de leraar als innovator,
- de leraar als partner van de ouders,
- de leraar als lid van een schoolteam,
- de leraar als partner van externen,
- de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap,
- de leraar als cultuurparticipant.
Naast de tien functionele gehelen streeft de opleiding ook de volgende competenties na:
- interculturele competenties
- persoonsgerichte competenties:
• motivatie,
• betrokkenheid,
• humor,
• engagement.
- taalcompetenties: de taalvaardigheden van de studenten vergroten
• de leraar in interactie met de leerling,
• de leraar in interactie met volwassenen in en rond de school,
• de leraar als lerende.
In het competentieprofiel van de initiële lerarenopleiding Secundair Onderwijs groep 1 aan de Karel de Grote-
Hogeschool zijn ook algemene, beroepsgerichte en beroepsspecifieke competenties vervat, zoals bepaald in het
Structuurdecreet.
De commissie is van mening dat de opleiding erin geslaagd is, onder sturende impuls van de hogeschool en het
departement, het decretale referentiekader voor een professionele bachelor tot een doordacht, transparant en
hanteerbaar ‘competentiekader’ uit te werken. De commissie is eveneens positief over de eigen accenten die de
opleiding legt met betrekking tot de taalcompetenties, de interculturele en de persoonsgerichte competenties. De
opleiding toont hiermee dat ze al een stap verder in het proces heeft gezet: de basiscompetenties zijn niet alleen
gekend en in kaart gebracht binnen de verschillende opleidingsonderdelen, de opleiding heeft ook een eigen
referentiekader ontwikkeld. De kritische reflectie hierover in het zelfevaluatierapport is ter zake en voldoende
zelfkritisch.
Via de stages, het realiseren van een eindwerk en de verschillende projecten komt het competentiegericht leren
al aan bod. De opleiding wenst nog meer competentiegericht te werken en vatte in dat kader in 2004-2005 een
onderwijsvernieuwingsproces op lange termijn aan. Het strategisch plan en het onderwijsontwikkelingsplan
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 363

vormen de bronnen en de uitgangspunten voor het onderwijsvernieuwingsplan van de Karel de Grote-
Hogeschool. In een strategisch plan werkte de hogeschool een visie op lange termijn uit. De beleidsopties uit het
strategisch plan werden in een onderwijsontwikkelingsplan vertaald voor de departementen. In 2004-2005
vertaalde het departement Lerarenopleiding de visie van de hogeschool en het concept in een departementale
versie. In 2005-2006 werd het vernieuwde competentiegerichte curriculummodel uitgewerkt door de opleiding. De
lerarenopleiding Secundair Onderwijs besteedde in deze stap aandacht aan de vernieuwde curriculumopbouw die
parallel liep met de lerarenopleidingen Kleuteronderwijs en de lerarenopleiding Lager Onderwijs. In een
spiegelgroep werden de missie en de visie van het departement en de drie opleidingen geformuleerd. Iedere
opleiding ontwikkelde een eigen concept. In het kader van de uittekening van een nieuw curriculum werd een
opleidingsgebonden projectgroep Curriculumvernieuwing van een tiental personen opgericht, die maandelijks
vergadert. De vernieuwde portfolio voor de lerarenopleiding Secundair Onderwijs denkt competentiegericht, en de
opleidingsdoelen zijn opgebouwd rond drie leerlijnen:
- een pedagogisch-didactische en levensbeschouwelijke lijn,
- een vakinhoudelijke en vakdidactische lijn,
- een praktijk- en reflectielijn.
In 2006-2007 werd in de ‘Werkwijzer onderwijsvernieuwing 2006-2007’ de curriculumvernieuwing geconcretiseerd
en werden de werkcontouren weergegeven, waarbinnen het nieuwe curriculum vormgegeven kan worden. Het
vernieuwde curriculum werd uitgewerkt in functie van de eerste 4 kwartalen binnen de eerste 60 studiepunten van
het modeltraject 1stejaar. De komende academiejaren wordt het nieuwe curriculum verder geïmplementeerd en
uitgewerkt voor de 2 volgende reeksen van 60 studiepunten in het modeltraject van de student.
De commissie vindt wel dat de vooropgestelde aandachtspunten en actieplannen uit het zelfevaluatierapport
weinig aansluiting vinden met de feitelijke situatie zoals beschreven in het zelfevaluatierapport.
De opleiding zal bijzondere zorg moeten besteden aan het verder implementeren van het vernieuwde curriculum
tot op het microniveau. Het competentiekader sijpelt langzaam en met verschillende snelheden door in de
verschillende opleidingsonderdelen. De mentorenvorming die in 2005-2006 startte, moet tegemoetkomen aan de
onvoldoende gekende basiscompetenties. Het niveau en de oriëntatie van het nieuwe referentiekader zijn bekend
bij alle lectoren en studenten. De wijze waarop en de mate waarin zij hieraan betekenis en invulling geven, is
echter nog vrij heterogeen. Op dit moment is er behoefte aan duidelijkheid over de impact van het referentiekader
op de reële onderwijspraktijk en de onderwijsorganisatie van de lectoren. Dit zal bij de lectoren stapsgewijs
moeten opgevolgd worden met veel aandacht voor coördinatie, zowel horizontaal (tussen de verschillende
opleidingsonderdelen) maar vooral verticaal (leerlijnen voor de student). In het bijzonder voor die
basiscompetenties (de leraar als innovator, de leraar als partner van de ouders, de leraar als lid van een
schoolteam, de leraar als partner van externen, de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap, de leraar als
cultuurparticipant) die binnen de opleiding minder systematisch werden aangeleerd. Zij worden nu voornamelijk
naar de stage en het eindwerk verwezen, maar missen daardoor voldoende inbedding in het totale curriculum.
Anderzijds dreigt ook een dubbel curriculum te ontstaan: het oude vakgerichte curriculum en het nieuwe
competentiegerichte curriculum. De commissie bevestigt het aandachtspunt dat door de opleiding wordt
geformuleerd, namelijk dat competentiegericht onderwijs nog te vaak vanuit een vakgebonden of een
opleidingsonderdeelgebonden denkpatroon vertrekt.
De doelstellingen van de opleidingsonderdelen worden naar de verschillende geledingen via diverse kanalen
gecommuniceerd. Aan het begin van het academiejaar krijgt iedere student een studiegids die de doelen per
opleidingsonderdeel weergeeft. Deze gids wordt verder toegelicht tijdens de introductiedag en bij aanvang van
iedere cursus. De stagevademecums worden via de stagewebsite ter beschikking gesteld aan de studenten, de
docenten en de mentoren. Via opleidingsvergaderingen, de Departementale Raad en het vakoverleg worden de
basiscompetenties aan de docenten bekendgemaakt.
364 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om het niveau en de oriëntatie van de doelstellingen op opleidingsniveau te
implementeren in alle opleidingonderdelen.
Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De door de opleiding en de commissie gehanteerde domeinspecifieke competenties voor de leraar secundair
onderwijs zijn gebaseerd op de decretaal bepaalde beroepsprofielen.
Het beroepenveld is op verschillende manieren betrokken bij de vormgeving van de domeinspecifieke eisen.
Tijdens de stages komen de studenten en de opleiding in contact met het beroepenveld. Dit geeft aan de
opleiding de mogelijkheid om nieuwe tendensen en evoluties op te volgen. De opleiding laat de studenten
participeren in vakoverschrijdende projecten binnen de stagescholen en laat de eindwerkprojecten test draaien in
deze stagescholen. De Resonansgroep staat voor een samenwerking tussen de opleiding en de stagescholen.
Uit deze samenwerking ontstond het project ‘SAMEN-SCHOLEN’, dat vooral in het teken staat van de
stagebegeleiding en de mentorenbegeleiding, om op een systematische manier de samenwerking tussen de
opleiding en het beroepenveld uit te bouwen. Deze contacten hebben volgens de commissie geleid tot een
adequate afstemming van het werken aan de competenties tijdens de stage en andere activiteiten van de
studenten voor de secundaire scholen. Het werkveld werkt voor de eigen leraren ook met deze competenties. De
commissie adviseert om de werking van de Resonansgroep nog te intensifiëren.
Door de deelname aan vakgebonden- en vakoverstijgende professionaliseringsinitiatieven, waarbij docenten van
verschillende opleidingen elkaar ontmoeten, worden de eindkwalificaties van studenten regelmatig getoetst.
Voorbeelden hiervan zijn de Interactumsamenwerking van de lerarenopleidingen en de VELON- en VELOVcongressen.
Een tiental associatiewerkgroepen werkt ondersteunend met betrekking tot de uitbouw van
deskundigheid op het vlak van de domeinspecifieke doelstellingen. Daarnaast doet de opleiding vooral aan
benchmarking in Nederland. De samenwerking met de Interactumpartners in Nederland, de deelname aan
workshops en ontmoetingen van docenten tijdens de congressen van de Vereniging Leraren Opleiders Nederland
vormen een inspiratiebron voor het onderwijsvernieuwingsproces en stemmen de opleidingen meer op elkaar af.
Via internationale contacten krijgen docenten zicht op diverse benaderingen van leerprocessen, de ontwikkeling
inzake het curriculum, de kwaliteitszorg en het levenslang leren. Deze gegevens kunnen een bron van
vernieuwing betekenen en in de eigen opleiding geïmplementeerd worden. Het internationaliseringbeleid naar de
student is vraaggestuurd ingevuld. Studenten hebben de mogelijkheid om via Europese uitwisselingsprojecten
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 365

zoals Erasmus, Comenius en Leonardo da Vinci zichzelf verder te ontdekken en te ontplooien. De commissie is
van mening dat de opleiding op een creatieve wijze zoekt naar zinvolle, alternatieve acties voor de invulling van
de interculturele competentie. De opleiding doet dit in samenwerking met andere hogescholen en geeft hier blijk
van innovatieve mogelijkheden.
De commissie stelt vast dat het decretale referentiekader werd meegenomen, wat getuigt van een brede kennis
en brede benadering van de opleiding. De opleiding maakt een realistische inschatting van de mate waarin
bepaalde competenties al dan niet voldoende binnen de opleiding zijn uitgewerkt. Het betreft hier voornamelijk de
competenties binnen de functionele gehelen de leraar als partner van ouders, als lid van het schoolteam en als
partner van externen. Ook dienen de studenten competenter te worden ten aanzien van de nieuwe
ontwikkelingen en tendensen in de maatschappij, zoals omgaan met taalheterogene klassen, werken aan
schooltaal, werken met multiculturele lesgroepen en hanteren van nieuwere didactische werkvormen zoals
begeleiden van ‘begeleid zelfstandig leren’. De opleiding heeft hiervoor al enkele concrete actieplannen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de werking van de Resonansgroep nog te intensifiëren.
De commissie adviseert om in de verdere uitwerking van het nieuwe curriculum aandacht te hebben voor het
implementeren van nieuwe ontwikkelingen binnen de domeinspecifieke eisen.
Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de doelstellingen van de opleiding sluiten aan op de basiscompetenties en komen tot stand via overleg met
interne en externe actoren;
- hoewel de doelstellingen en competenties insijpelen in de opleidingsonderdelen, moet er voldoende aandacht
zijn voor het transparant operationaliseren en coördineren;
- de opleiding werkt bewust aan een proces van onderwijsvernieuwing via op het beroepenveld afgestemde
doelstellingen;
- de opleidingscompetenties voldoen aan decretale en beroepsspecifieke vereisten;
- de eindkwalificaties worden getoetst bij het relevante beroepenveld.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
366 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het programma is opgebouwd aan de hand van drie grote delen:
- Een eerste deel gemeenschappelijke vormgeving waarin de opleidingsonderdelen zijn onderbracht die in alle
drie de opleidingen van het departement Lerarenopleiding voorkomen. Studenten die al een diploma
lerarenopleiding hebben kunnen hiervan vrijgesteld worden.
- Een tweede specifieke algemene vorming waarin alle opleidingsonderdelen zijn opgenomen die enkel in de
initiële lerarenopleiding Secundair Onderwijs groep 1 en de professionele bachelor Secundair Onderwijs
voorkomen. Dit onderdeel omvat hoofdzakelijk de stage.
- Een derde specifieke vorming waarin de opleidingsonderdelen zijn opgenomen die vakspecifiek zijn en deel
uitmaken van een optie. Dit onderdeel zorgt voor een sterke inhoudelijke en beroepsgerichte onderbouw. Een
optie omvat het geheel van vakken waarvoor de studenten lesbevoegdheid verwerven.
De volgende opties kunnen gevolgd worden:
- opties samengesteld uit drie opleidingseenheden gewicht 1:
• opleidingseenheid A: Nederlands, Frans, wiskunde, geschiedenis of aardrijkskunde,
• opleidingseenheid B: Engels, fysica, Latijn, geschiedenis of aardrijkskunde,
• opleidingseenheid C: technisch-technologische opvoeding, project algemene vakken, economie,
informatica, biologie, godsdienst, geschiedenis of aardrijkskunde,
- opties samengesteld uit hout-bouw en een opleidingseenheid gewicht 1 (in afbouw),
- optie lichamelijke opvoeding met bewegingsrecreatie,
- opties lichamelijke opvoeding en een opleidingseenheid gewicht 1,
- opties samengesteld uit plastische opvoeding en een opleidingseenheid gewicht 1.
Elk opleidingsjaar volgt de student opleidingsonderdelen met vakkennis gerelateerd aan de optie. In het tweede
en het derde jaar ligt de nadruk vooral op vakdidactiek. Het aantal studenten dat gebruikmaakt van een
deeltraject is in stijgende lijn.
In het eerste en het tweede jaar wordt vooral gefocust op de vakinhoudelijke en didactische kennis. De tien
basiscompetenties worden in het eerste jaar in het opleidingsonderdeel algemene didactiek toegelicht.
Vervolgens moeten studenten vaardigheden en inhouden kunnen toepassen. In het tweede jaar leren de
studenten werken met de basiscompetenties. Aan het einde van hun opleiding hebben studenten praktijkkennis
en kunnen ze reflecteren over hun eigen kennen en kunnen. De basiscompetenties worden in alle
lesvoorbereidingen geïntegreerd. De eerstejaarsstudenten merken op dat ze tijdens de stage de competentie
‘partner van de ouders’ en ‘inhoudelijk expert’ minder kunnen trainen dan de andere competenties. In het
‘voetproject’, aangereikt door het middelbaar onderwijs, werken de opleiding en de studenten rond vakoverschrij-
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 367

dende eindtermen. De commissie is van mening dat de basiscompetenties grondig gekend zijn door alle
participanten, maar nog niet op elk niveau als primair referentiekader worden gehanteerd.
In 2004-2005 werd een onderwijsvernieuwingsproces gestart voor de opleidingen initiële lerarenopleiding
Secundair Onderwijs groep 1, de initiële lerarenopleiding Kleuteronderwijs en de initiële lerarenopleiding Lager
Onderwijs. Een plan van aanpak voor de komende jaren, ingekeken door de commissie, werd uitgetekend. In een
spiegelgroep werd de missie en de visie van het departement met zijn drie opleidingen opgesteld, waarna een
nieuwe visie en concept per opleiding werden uitgewerkt. Binnen de initiële lerarenopleiding Secundair Onderwijs
werd in vakgroepjes vakoverschrijdend overleg gepleegd. Alle docenten trachten de competenties als een
overkoepelend geheel te hanteren. In een competentiematrix wordt weergegeven in welk vak aan welke
competenties gewerkt wordt.
Tegen 2010-2011 zou de onderwijsvernieuwing die leidt tot een grondige curriculumvernieuwing, voltooid moeten
zijn. De commissie is van mening dat de opstart van de curriculumvernieuwing weloverwogen is gepland en alle
actoren betrekt. Wel is de commissie van oordeel dat de implementatie van het vernieuwde curriculum de nodige
aandacht zal moeten krijgen. De opleiding zal aandacht moeten hebben voor docenten die nog onvoldoende
vanuit de basiscompetenties denken en vaak binnen hun eigen vak denken. De cursus ‘competentiegericht leren’
die door alle docenten gevolgd werd, is positief onthaald door de commissie.
Doorheen de opleiding wordt voor een aantal opleidingsonderdelen vakoverschrijdend gewerkt, zoals in
didactische basisvaardigheden, maatschappelijk, culturele en levensbeschouwelijke vorming, het eindwerk en de
stage.
In het algemeen stelt de commissie dat het programma een redelijk goede basis vormt voor het bereiken van de
doelstellingen. Enkel de studenten lichamelijke opvoeding klagen over een beperkte diepgang in het programma
door het brede gamma aan doelgroepen waarvoor zij worden opgeleid. Er is een duidelijke visie op een nieuw
curriculum dat de competenties systematisch als uitgangspunt zal nemen. Daarbij moet worden aangetekend dat
de beoogde curriculumvernieuwing nog niet gerealiseerd is. Mede daardoor worden de competenties in het
huidige programma niet altijd consequent als uitgangspunt van programmalijnen gehanteerd. Sterk is in elk geval
dat (in de studiegidsen) voor elk programmaonderdeel de doelstellingen beschreven staan. De relatie met de
basiscompetenties is minder duidelijk. De commissie herkent een duidelijke visie rond het nieuwe curriculum,
maar nog geen structurele implementatie.
De internationale dimensie in het programma is tweeledig met ‘internationalisering uit’ en ‘internationalisering
thuis’. ‘Internationalisering uit’ omvat uitwisselingsprojecten van studenten die in het buitenland stage lopen of
een deel van hun studietraject aan een buitenlandse hogeschool behalen en docenten die in het buitenland
lesgeven en contacten leggen met partnerscholen voor uitwisselingen. Sinds 2005-2006 hebben uitgaande
studenten de zekerheid dat hun behaalde credits aan een buitenlandse instelling erkend worden door de Karel de
Grote-Hogeschool. In de toekomst wenst de opleiding op het vlak van internationalisering meer aanbodsgericht
dan vraaggestuurd te werken. ‘Internationalisering thuis’ is een must voor niet-mobiele studenten die onder
andere via conferenties, congressen en internationalisering van het curriculum proeven van de internationale
dimensie van hun opleiding. Concrete voorbeelden van ‘internationalisering thuis’ zijn de uitwisseling met Namen,
en de studenten uit Grenoble en Manchester die les kwamen geven aan de studenten van de opleiding initiële
lerarenopleiding Secundair Onderwijs groep 1. Overkoepelend werd door Interactum Vlaanderen een
International Class georganiseerd die een goede opvang wil verzorgen aan inkomende studenten. De commissie
merkt op dat er veel verschillende initiatieven met betrekking tot internationalisering plaats vinden. Wat kwantiteit
en variatie betreft, heeft de centrale aansturing op hogeschoolniveau duidelijk effect tot op opleidingsniveau. De
commissie stelt echter vast dat de opleiding zelf nog onvoldoende bijdraagt aan het ontwikkelen van een
gestructureerd beleid om de verschillende acties ook kwalitatief te toetsen / bij te sturen met betrekking tot hun
bijdrage aan het ontwikkelen van de internationale competentie. Op dat vlak heeft de commissie ook geen
aansturing vanuit de hogeschool kunnen vaststellen. In de toekomst zullen docenten uren vrijgesteld krijgen om
zich actief bezig te houden met internationalisering en wenst de opleiding de studentenmobiliteit nog verder te
368 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

vergroten. De laatste academiejaren steeg het percentage uitgaande studenten aanzienlijk (van 2 studenten in
2002-2003 naar 22 studenten in 2004-2005).
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om een duidelijke prioriteit te leggen bij de verdere realisatie van de beoogde
curriculumvernieuwing.
De commissie adviseert om duidelijk prioriteit te leggen bij het operationaliseren van het nieuwe curriculum en het
structureel implementeren van het nieuwe curriculum.
De commissie adviseert om de basiscompetenties als uitgangspunt consequent te hanteren.
De commissie adviseert om bij de implementatie van het nieuwe curriculum oog te hebben voor de betrokkenheid
van alle lectoren (communicatie en gelijkgerichtheid), zodat het competentiekader op een zelfde manier vertaald
wordt in de verschillende opleidingsonderdelen.
Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het curriculum is zo opgebouwd dat de student start met algemene kennis, inzichten en vaardigheden in het
eerste jaar en meer specifieke beroepsgerichte en verdiepende kennis in de volgende opleidingsjaren. De
agogische vaardigheden, de stage en het eindwerk ondersteunen het beroepsmatig functioneren. Het programma
is voldoende gericht op het beroepsprofiel van de beginnende leraar en heeft een erg sterk stageconcept, onder
andere in functie van de basiscompetenties.
De afgestudeerden waarderen de opbouw van de stages, waarbij van sterk sturend tijdens het eerste jaar naar
zelfstandig werken in het derde jaar wordt overgeschakeld:
- didactische stage 1, kennismaking en initiatie (6 studiepunten en 3 stageweken):
• de studenten trainen hun vaardigheden in het lesgeven door les te geven aan hun medestudenten
waarna ze een externe doestage doen,
• de studenten lichamelijke opvoeding geven hun eerste lessen in het basisonderwijs en de studenten
bewegingsrecreatie moeten onder andere twee SVS-activiteiten doen.
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 369

- didactische stage 2, intensief oefenen en leren lesgeven (9 studiepunten en 6 stageweken):
• de stage staat in het teken van het oefenen in het maken van lesvoorbereidingen en het geven van
les in een oefenschool en in een school naar keuze, in het totaal goed voor 40 lessen verdeeld over
hun opleidingsvakken,
• de studenten lichamelijke opvoeding geven 55 lessen.
- didactische stage 3, leraar zijn is meer dan lesgeven alleen (15 studiepunten en 12 stageweken):
• de studenten maken kennis met verschillende onderwijsvormen,
• in het eerste semester lopen de studenten 3 weken stage en worden ze beoordeeld op het
lesgeven,
• in het tweede semester volgt een meer zelfstandige stageperiode over 10 weken,
• er is geen afzonderlijk stagetraject uitgestippeld voor de studenten lichamelijke opvoeding.
In tegenstelling tot de bevindingen van enkele afgestudeerden stelt het werkveld dat de afgestudeerden door de
diverse stages een goed klasmanagement ontwikkelen.
De opleiding heeft twee grote stagetrajecten voor de studenten van de opties algemene vakken, plastische
opvoeding en lichamelijke opvoeding-bewegingsrecreatie. Het stagetraject van de studenten lichamelijke
opvoeding is verschillend van de andere stagetrajecten, omdat het een veel breder werkveld bestrijkt (van
kleuter- tot secundair onderwijs). Via de stage komen de studenten vanaf het eerste jaar in contact met de
beroepspraktijk. In het eerste jaar worden de stage-uren hoofdzakelijk aangewend voor het observeren in de
stagescholen. Slechts zes uur worden gebruikt voor effectieve stage. De studenten hebben in het eerste jaar
weinig tijd om hun didactische vaardigheden te oefenen en te verbeteren. Gedurende het eerste en het derde jaar
zijn de studenten vrij om een stageschool te kiezen. De eerste stage van het tweede jaar moet plaatsvinden in
een oefenschool aangeduid door de hogeschool. Gedurende de drie studiejaren wordt van de studenten verwacht
dat zij stage lopen in het gewone secundair onderwijs, het beroepsonderwijs en in het onderwijs gericht op
specifieke doelgroepen. De studenten worden tijdens een lesvoorbereidingsweek in het eerste jaar vertrouwd
gemaakt met het opstellen van lesvoorbereidingen. Daarnaast wordt iedere student door vier docenten begeleid
tijdens de stage, met name de drie vakdocenten en één pedagoog.
De commissie heeft een grote aandacht vastgesteld voor de beroepsgerichtheid in het programma. Dat valt in
sterke mate terug te zien in het stageconcept, waarbij studenten in samenwerking met de stagescholen de
gelegenheid krijgen om zich op verschillende competenties te ontwikkelen. De studenten hebben tijdens de stage
aandacht voor de volgende basiscompetenties: de leraar als expert en de leraar als begeleider van leer- en
ontwikkelingsprocessen. Naast deze twee basiscompetenties kiezen de studenten een aantal andere
basiscompetenties waaraan bijzondere aandacht wordt besteed tijdens de stages. Zo wordt in de korte stage
extra aandacht besteed aan drie zelfgekozen basiscompetenties. In de lange stage in het derde jaar wordt op
eenzelfde manier gewerkt aan zes basiscompetenties. De commissie heeft een vrij evenwichtige belangstelling
voor de verschillende basiscompetenties in de stage vastgesteld. Zowel de studenten, de afgestudeerden als het
werkveld tonen een sterke appreciatie voor het stageconcept. De studenten en afgestudeerden zijn tevreden over
de organisatie en de goede begeleiding tijdens de stages.
Ook het eindwerk (6 studiepunten) legt een link met de beroepspraktijk. Het eindwerk is verbonden met één van
de drie onderwijsvakken of aan een pedagogisch of didactisch programma. Het eindwerk bestaat uit:
- een theoretische behandeling: de student selecteert en verwerkt alle relevante informatie met betrekking tot
zijn onderwerp in een coherent geheel,
- een praktische didactische verwerking: bijvoorbeeld een lessenreeks waarin het theoretisch aspect van het
eindwerk een didactische concretisering krijgt.
Naast deze traditionele eindwerken worden de laatste academiejaren ook andere projecten door groepjes
studenten uitgewerkt, zoals een small business project, een project voor een secundaire school, het produceren
370 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

van didactisch materiaal en het opzetten van een samenwerkingsproject met een middelbare school. Deze
projecten verwijzen naar één of meerdere basiscompetenties, zoals de leraar als cultuurparticipant.
De functie van de eindwerken is niet eenduidig voor de commissie. De opleiding erkent dit en stelt dat het huidige
eindwerkvademecum, dat afgestemd is op de traditionele eindwerken, aan vernieuwing toe is en afgestemd moet
worden op het nieuwe eindwerkenconcept. In het nieuwe concept moet de student één of meerdere competenties
in het eindwerk uitwerken. Daarnaast wil de opleiding in de toekomst de partnerscholen meer betrekken bij het
aanleveren van onderwerpen en het opzetten van projecten in verband met het eindwerk. De commissie is van
oordeel dat er dringend een afstemming dient te gebeuren over de einddoelen van het eindwerk onder de
docenten. De partnerscholen onthalen de projectweken en de eindwerken wel positief. Een aantal eindwerken
van het nieuwe concept wordt in middelbare scholen als didactisch materiaal gebruikt.
De commissie heeft eindwerken van erg wisselende kwaliteit, diepgang en relevantie naar de basiscompetenties
toe ingekeken. De commissie is van mening dat de schriftelijke neerslag van de eindwerken van een eerder laag
niveau zijn. Het eindwerk zou volgens de commissie een duidelijke onderzoeksvraag moeten omvatten, die aan
de hand van opzoekingswerk en de praktische uitwerking beantwoord wordt. In de schriftelijke neerslag worden
de leerweg en het eindproduct met de bevindingen beschreven. De schriftelijke neerslag van de ingekeken
eindwerken bestaat uit beschrijvingen van de ondernomen activiteiten zonder veel diepgang. Daarnaast zijn er
ook werkstukken die bestaan uit een vakinhoudelijk doorwrocht exposé, gevolgd door een vertaling daarvan in
een lesopzet of lesmaterialen.
De opleiding werkte een samenwerkingsmodel uit met een aantal partnerscholen. Dit is een win-winsituatie voor
de studenten en het werkveld. Concreet worden de verworven kennis en inzichten omgezet in maatschappelijke
dienstverlening, door de projecten die ontstaan binnen een opleidingsonderdeel of een eindwerk te realiseren
binnen stages en ter beschikking te stellen van de partnerscholen. Zo begeleiden de studenten lichamelijke
opvoeding een sportdag in het buitengewoon onderwijs of bieden studenten huiswerk- en studiebegeleiding aan
in bepaalde stagescholen. De partnerscholen en de studenten zijn erg positief over deze samenwerking.
Ondanks de vele contacten tussen de opleiding en de stagescholen stelt de commissie dat de actuele
beroepspraktijk nog systematischer kan vertaald worden in het curriculum.
Via het Centrum voor Permanente vorming biedt de opleiding een waaier van nascholingskansen aan voor
leraren en andere doelgroepen en wordt de band met het werkveld opnieuw verstevigd.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de functie van het eindwerk in het nieuwe curriculum eenduidig te maken.
De commissie adviseert om de beoordelingscriteria van het eindwerk en het eindwerkvademecum aan te passen
aan het nieuwe concept.
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 371

Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Volgens het zelfevaluatierapport volgen de studenten een logisch en sequentieel opgebouwd programma. In het
eerste jaar kiest de student voor een combinatie van vakken die tot een bepaalde optie leiden. Het programma
van de initiële lerarenopleiding Secundair Onderwijs bevat geen keuzeopleidingsonderdelen. Studenten
verwerven in het eerste jaar hoofdzakelijk vakinhoudelijke kennis en algemeen didactische inzichten, daar waar in
het tweede en het derde jaar de nadruk vooral ligt op beroepsgerichte vaardigheden en attitudes. Via de stage en
het eindwerk wordt de theorie geïntegreerd in de praktijk. De stagebegeleiding evolueert van een sterke en
gerichte begeleiding in het eerste jaar tot meer zelfsturing in het derde jaar.
De commissie erkent de opbouw van theorie naar praktijk en van volgstage naar stage met volwaardige les- en
onderwijsactiviteiten. De studenten groeien systematisch in hun rol van leraar. De stages trainen de studenten in
hun lesactiviteiten en het verwerven van de diverse basiscompetenties. Het eindwerk biedt de mogelijkheid om
een project uit te werken of didactisch materiaal te ontwikkelen.
De commissie onderscheidt een aantal duidelijke lijnen in het programma die de samenhang in het programma
garanderen:
- een vakinhoudelijke en vakdidactische lijn: in de vaklijnen worden de vakinhouden aangeboden die later
nodig zullen zijn,
- de pedagogisch-didactische en levensbeschouwelijke lijn: stelt de leerling, de leraar, de klas en de school
centraal (Hoe is ons onderwijs georganiseerd Hoe ontwikkelen kinderen en jongeren Hoe kun je vlot
omgaan met kinderen Enzovoort),
- een praktijk- en reflectielijn: is een leerproces in het werkveld, namelijk de didactische stage.
De studenten ervaren dat de opleiding evolueert van sterk docentgestuurd naar zelfstandig werken. De grote
keuze aan vakcombinaties maakt het wel moeilijk om over alle mogelijke combinaties heen de beoogde
samenhang te bewaren. De commissie stelt dat de basiscompetenties, als vertrekpunt, nog kunnen worden
versterkt.
De commissie heeft wel vastgesteld dat een aantal docenten nog steeds vakgericht werkt. De commissie vraagt
de docenten om kritisch te kijken naar de vakgerichte benadering, en daar waar mogelijk de vakgerichte
benadering in te ruilen voor het competentiegericht en het vakoverschrijdend denken in functie van het
vernieuwde curriculum.
De studiepunten behaald voor opleidingsonderdelen in het buitenland worden volgens de ECTS-procedure
erkend en staan ter vervanging van de studiepunten aan de Karel de Grote-Hogeschool. Inkomende en eigen
studenten kunnen ook deelnemen aan de International Class, een module van 20 ECTS-credits.
Binnen de opleiding zijn verschillende vormen van curricula mogelijk. Op het niveau van de Associatie Antwerpen
wordt een EVC/EVK-procedure uitgewerkt om antwoord te bieden aan de grotere variaties aan leerroutes. De
opleiding heeft geen internationaal programma, maar stelt een individueel programma op per inkomende student.
372 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de basiscompetenties consequent als uitgangspunt te hanteren voor de ordening in
het curriculum.
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding voerde studietijdmetingen uit die resulteerden in een herschikking van de studielast. Daaruit bleek
dat voor een aantal vakken de begrote studietijd onder de norm van 1.500 uren lag. De beschikbare tijdmetingen
zijn beperkt valide en weinig recent. De opleiding zal in de toekomst de tijdmetingen cyclisch laten gebeuren
onder de supervisie van de dienst Kwaliteitszorg. De commissie steunt dit idee om de studeerbaarheid op te
nemen in een hogeschoolbreed plan van kwaliteitszorg. In het academiejaar 2005-2006 werden geen
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 373

studietijdmetingen uitgevoerd, maar werd via de bevraging ‘waardering onderwijsprocessen’ kort gepeild naar de
studietijd van de studenten. Desondanks kan de commissie met een grote mate van zekerheid stellen dat de
feitelijke studietijd op jaarbasis zich binnen de gestelde normen bevindt. Vanuit de studenten zijn er geen
aanwijzingen dat de opleiding veel te zwaar of veel te licht is. Het opleidingsrendement geeft in elk geval geen
indicatie voor een veel te lichte opleiding. De opleiding heeft de intentie om met de invoering van het vernieuwde
curriculum vierjaarlijks studietijdmetingen uit te voeren per opleidingsonderdeel. De afgestudeerde studenten
merken op dat de werkdruk in hun job merkelijk hoger ligt dan tijdens hun opleiding. De administratieve taken die
tijdens de opleiding vaak als arbeidsintensief bestempeld werden, worden door de afgestudeerde als perfecte
voorbereiding ervaren op de werkelijke administratieve taaklast binnen hun job.
De opleiding merkt op dat de allochtone studenten en de studenten afkomstig uit het tso en bso in het eerste jaar
moeilijkheden hebben met het verwerven van theoretische kennis en inzichten. De opleiding tracht hieraan
tegemoet te komen via begeleiding door een maplector en via de dienst Studiebegeleiding.
In het eerste jaar worden de stage-uren hoofdzakelijk aangewend voor het observeren in de stagescholen.
Slechts zes uur worden aangewend voor effectieve stage. De studenten hebben in het eerste jaar weinig tijd om
hun didactische vaardigheden te oefenen en te verbeteren.
Voor de studenten lichamelijke opvoeding is de afstand naar de campus Aartselaar, waar de sportfaciliteiten
gevestigd zijn, de grootste studiebelemmerende factor. De campus Aartselaar beschikt over een uitgebreid
sportcomplex, maar is geen studieomgeving en beschikt niet over een volwaardig leslokaal. Voor theoretische
lessen dienen de studenten zich te verplaatsen naar de campus Pothoek.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om verdere inspanningen te leveren met betrekking tot het organiseren van
studietijdmetingen, om na te gaan of de werkelijke studietijd per opleidingsonderdeel overeenkomt met de
begrote studietijd.
Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: onvoldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding wendt een mix aan van traditionele werkvormen (hoorcolleges, practicum, studiebezoeken en
dergelijke) en alternatieve werkvormen (projecten, probleemgestuurd onderwijs en begeleid zelfstandig leren) die
vaak ondersteund worden door het digitaal leerplatform Blackboard Learning System. Alle eerstejaarsstudenten
worden via informatiesessies vertrouwd gemaakt met de mogelijkheden van Blackboard Learning System en het
stageweb. De gebruikte werkvormen staan per opleidingsonderdeel vermeld in de studiegidsen.
374 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

De commissie oordeelt dat de werkvormen en het studiemateriaal nog moeten worden afgestemd op en verder
ontwikkeld worden in functie van de curriculumvernieuwing. De commissie heeft vastgesteld dat de werkvormen
en het studiemateriaal te veel individueel bepaald zijn en te weinig ontstaan vanuit een systematiek in lijn met het
didactische concept, dat overigens niet expliciet is. De docenten worden hierin ondersteund door nascholing
georganiseerd door de opleiding (professionaliseringsroute met als onderwerpen: modulair werken, activerende
werkvormen, probleemgestuurd onderwijs enzovoort).
De commissie is van oordeel dat er geen beleidsmatig zicht is op de verscheidenheid en de volledigheid van de
aangewende didactische werkvormen binnen de opleiding. Het is de docent die autonoom de werkvormen
bepaalt. Bijgevolg is er nauwelijks sprake van een gerealiseerd didactisch concept.
De cursussen zijn erg verscheiden van vorm en kwaliteit. Ze zijn vaak te weinig een ondersteunend instrument en
vormen vaak onvoldoende een voorbeeldfunctie voor de student als toekomstige leraar. Ondanks de
studententtevredenheidsenquête waarin gepeild wordt naar de bevindingen hieromtrent, stelt de commissie vast
dat de opleiding de kwaliteitsbewaking niet structureel vorm geeft in acties rond de vormgeving en de inhoud van
de verschillende cursussen. Dit vertaalt zich in een groot aantal gevallen in ondermaatse vormgeving van de
cursussen, die een samenraapsel zijn van moeilijk leesbare kopieën uit verschillende handboeken.
De commissie concludeert dat de vormgeving van de opleiding in zijn totaliteit niet echt als voorbeeld voor de
studenten kan dienen voor hun latere beroepspraktijk. De opleiding heeft aandacht voor de
onderwijsontwikkeling, maar de operationalisering moet nog op gang komen. Het cursus- en evaluatiemateriaal
moet worden afgestemd op het nieuwe onderwijsconcept, met een verankering van de basiscompetenties
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om het didactisch concept meer te expliciteren en zorg te besteden aan de
implementatie.
De commissie adviseert om het studiemateriaal en de werkvormen af te stemmen op het nieuwe concept.
De commissie adviseert om de kwaliteit van het cursusmateriaal continu te verbeteren (voorbeeldfunctie).
De commissie adviseert om een duidelijk beleid uit te werken met betrekking tot de aangewende didactische
werkvormen, zodat het didactisch concept geïmplementeerd en gerealiseerd wordt.
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 375

Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het hogeschoolonderwijs- en examenreglement en het departementaal onderwijs- en examenreglement
beschrijven de organisatie van de toetsen en de examens en worden aan de start van elk academiejaar aan de
studenten overhandigd. In de studiegidsen wordt per opleiding een beschrijving gegeven van de evaluatievorm en
-criteria die in functie van de doelstellingen van de opleidingsonderdelen werden gekozen. Het stagevademecum
en het eindwerkvademecum lichten de studenten in over de gehanteerde evaluatiemethodiek die product- en
procesgericht evalueren.
De opleiding geeft aan dat ze verschillende evaluatievormen hanteert. Gedurende het academiejaar vormt de
evaluatie van onder andere de oefeningen, de tussentijdse toetsen en de schriftelijke opdrachten een deel van
het eindwaarderingscijfer. Ook de permanente evaluatie van de stagemappen, het portfolioassesment enzovoort
worden gehanteerd in de opleiding.
Wat geldt voor de autonomie van de docenten bij het bepalen van de werkvormen, geldt ook voor de toetsing. De
examens zijn erg verscheiden in kwaliteit, diepgang en relevantie naar de basiscompetenties. Niet alle examens
vormen een voorbeeldfunctie voor de studenten. Daarnaast moeten de examens afgestemd worden op het
nieuwe onderwijsconcept. Sommige docenten stellen in groep, op eigen initiatief, één docentonafhankelijk
examen op dat verbeterd wordt aan de hand van minimale sleutelantwoorden. De commissie is van mening dat
de toetsen over het algemeen wel van een voldoende hoog niveau zijn. De commissie vindt het jammer dat in het
derde jaar nog toetsen voorkomen waarbij vakinhoud en vakdidactiek los van elkaar worden getoetst.
De evaluatie en de beoordeling van het eindwerk gebeuren voor 80 procent door de mentor, op basis van het
praktisch deel en de schriftelijke neerslag, en voor 20 procent door de medestudenten, via peer-assessment op
basis van de eindpresentatie. De studenten maken een gemotiveerd oordeel van hun medestudent op basis van
een uitgebreid evaluatieformulier. Dit verslag is voor de beoordelende student een oefening in beoordeling en
wordt geëvalueerd door de maplector. De huidige beoordelingscriteria van het eindwerk voor de mentor zijn
volgens de commissie geformuleerd in functie van de traditionele eindwerken. De laatste academiejaren worden
ook andere projecten door groepjes studenten uitgewerkt, waarbij één of meerdere basiscompetenties centraal
staan. De commissie steunt de intentie van de opleiding, met name het aanpassen van het eindwerkvademecum
aan het nieuwe concept. De competenties zullen het vertrekpunt vormen voor het uitwerken van dit vademecum.
Er bestaat een goede relatie tussen de Karel de Grote-contactlector van de opleiding en de stagescholen. Door
deze samenwerking kunnen degelijke afspraken gemaakt worden en is de stagementor goed geïnformeerd over
zijn taak van ‘beoordelaar’. De stagementor kan met vragen terecht bij één vaste persoon binnen de opleiding,
namelijk de contactlector.
De stage van de student wordt beoordeeld door de mentor en de docent die de eindverantwoordelijkheid draagt.
Na elke les maakt de student een zelfreflectie. Op het einde van de stageperiode wordt per opleidingsvak een
zelfevaluatie door de student gemaakt, met onder andere een oplijsting van sterke en zwakke punten. De
studenten krijgen feedback over de stage tijdens verschillende gesprekken met de mentor en de Karel de Grote-
376 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

contactlector. De score komt tot stand door een procesevaluatie en een beoordeling van het product. Eerst geven
de verantwoordelijke docenten een cijfer op 20 punten op basis van onder andere de stagemap, de
observatieverslagen, de lesvoorbereidingen, de lesevaluaties en de zelfreflectieverslagen. Dit stagecijfer wordt na
overleg met de volledige groep van betrokken vakdocenten en pedagogen definitief vastgelegd. Via het stageweb
kunnen de studenten de terugkoppeling van de verschillende stages inkijken. Hoewel de studenten de evaluatie
duidelijk vinden, weten zij niet hoe de oordelen van de diverse patijen herleid worden tot een eindcijfer. Op het
einde van elke stage worden de scores gecommuniceerd aan de studenten. De commissie is van mening dat de
evaluatie van de stage niet voldoende transparant is en dat hierdoor de indruk kan ontstaan dat de beoordeling
lectorafhankelijk is. De individuele benadering van de stagelector wordt wel deels doorbroken door de afspraken
van tijdens de lesvoorbereidingsweek en de inbreng van de contactlector.
In het derde jaar wordt in het eerste semester een korte stageperiode van drie weken gepland. Alle lessen en
bijna alle opdrachten binnen de onderwijsvakken worden geconcentreerd in het eerste semester van het derde
jaar opdat de studenten zich zouden kunnen concentreren op hun lange en meer zelfstandige stage van tien
weken, die plaatsvindt in het tweede semester van het derde jaar. Dit wordt door de studenten positief onthaald.
De studenten en de docenten worden betrokken bij de organisatie van de examenroosters, die een vastgestelde
procedure volgt. Via de rapporten, na de examenperiode, worden de studenten op de hoogte gebracht van hun
resultaten. Zij krijgen daarbij ook de gelegenheid om hun resultaten te bespreken en hun examens in te kijken.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de kwaliteit van de examens continu te bewaken (voorbeeldfunctie).
De commissie adviseert om de beoordelingscriteria van het eindwerk en het eindwerkvademecum aan te passen
aan het nieuwe concept.
De commissie adviseert om de evaluatie van de stage transparanter te maken.
De commissie adviseert om de evaluatievormen af te stemmen op het nieuwe curriculum.
De commissie adviseert om een betere communicatie met de studenten en de mentoren betreffende de evaluatie
van de langdurige stage.
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 377

Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De toelatingsvoorwaarden voldoen aan de decretale en de reglementaire bepalingen. De opleiding geeft via
verschillende kanalen duidelijk informatie over de toelatingsvoorwaarden: de informatiebrochure van de
hogeschool, de departementale infogids, de opleidingsinformatiefolders, het hogeschoolonderwijs- en
examenreglement en het departementaal onderwijs- en examenreglement. Volgends de commissie zijn de
toelatingsvoorwaarden helder en de informatievoorziening voor de nieuwe studenten uitgebreid.
De opleiding verwacht geen specifieke voorkennis maar merkt wel een duidelijk verschil tussen de groep asostudenten
en de groep tso-, bso- en kso-tudenten. De slaagpercentages bij bso- en kso-studenten liggen
378 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

merkelijk lager. De commissie heeft geen structurele maatregelen gezien om eventuele tekorten uit de
vooropleiding weg te werken. Uitzondering hierop zijn de allochtone studenten die worden opgevangen in het
‘KLIK’-project waarin zij begeleiding krijgen van vrijwilligers. De commissie stelt vast dat het instroombeleid te
weinig gestructureerd is, maar dat er wel een aantal positieve initiatieven zijn. Zo proberen docenten tijdens de
infomomenten de slaagkansen van potentiële studenten duidelijk te maken aan de hand van de slaagcijfers per
vooropleiding, en nemen lectoren individuele initiatieven om studenten te helpen bij het wegwerken van een
achterstand. De laatste twee jaar merkt de commissie een positieve evolutie op waarbij studenten meer worden
begeleid bij de keuze van hun vakken via een intakegesprek.
Voor een behoorlijk aandeel van de studenten is de initiële lerarenopleiding Secundair Onderwijs geen eerste
studiekeuze. Anderzijds stelt de opleiding een groot niveauverschil vast tussen de generatiestudenten en de
studenten die al een hogeschooldiploma hebben behaald. De aandacht voor zij-instroom of verkorte programma’s
op basis van EVC/EVK is in de opleiding eerder beperkt. Op associatieniveau werd een EVC-procedure
uitgewerkt.
De dienst Studentenzaken behandelt de aanvragen van de studenten met een buitenlands diploma. Anderstalige
studenten kunnen zich via taallessen bijscholen. Van zodra het gewenste taalniveau is bereikt, kunnen zij zich
inschrijven voor de initiële lerarenopleiding Secundair Onderwijs. De commissie erkent dat de opleiding zich
openstelt voor alle studenten, met speciale aandacht voor meer kwetsbare groepen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om structurele maatregelen te nemen met betrekking tot het wegwerken van tekorten uit
een vooropleiding.
De commissie adviseert het opzetten van een structureel instroombeleid.
Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: voldoende
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: voldoende
facet 2.3, samenhang van het programma:
voldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
onvoldoende
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
voldoende
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 379

en op basis van de volgende constateringen:
- De fundamentele curriculumvernieuwing staat in de steigers staat.
- De doelstellingen van de opleiding zijn afgestemd op het programma.
- De opleiding streeft naar een grote betrokkenheid van alle actoren en beschikt over een breed draagvlak.
- De opleiding beschikt over een sterk stageconcept.
maakt de visitatie commissie een positieve afweging en stelt ze dat de opleiding voldoende potentieel heeft om
de vastgestelde tekortkomingen te verhelpen. De visitatiecommissie is van mening dat er in de opleiding voor dit
onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen aanwezig zijn.
De commissie constateert dat de opleiding zich bewust is van de nood aan structurering, zowel met betrekking tot
de inhouden als met betrekking tot de onderlinge afstemming tussen vormgeving en inhouden. De commissie
constateert dat de opleiding daar op korte termijn gevolg aan wil geven.
380 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De optiehoofden, opleidingshoofden en het departementshoofd hebben een management- en een
onderwijsopdracht. De organisatorische opdrachten worden door de campuscoördinator verzorgd. Naast het
onderwijzend personeel beschikt de opleiding over technisch-administratief personeel.
In opvolging van het SERV-onderzoek werd gekozen voor de invoering van een meer systematisch
personeelsbeleid. De opleiding volgt bij de aanwerving van personeel een vast patroon. Per vacature wordt een
selectiecommissie samengesteld die garant staat voor de objectiviteit. De selectie van nieuwe medewerkers is
geen eenmanszaak. Op basis van een selectiegesprek of een sollicitatiebrief wordt een eerste selectie
doorgevoerd.
De introductie van nieuwe personeelsleden is theoretisch goed uitgewerkt. Alle nieuwe personeelsleden krijgen
twee keer een arbeidsovereenkomst voor één jaar. Op basis van een evaluatie en functioneringsgesprekken
wordt de toekomstige samenwerking bekeken. De algemene directie en de centrale diensten organiseren een
ontmoetingsmoment waarop nieuwe personeelsleden een introductie krijgen over de missie, de overlegorganen,
de organisatie- en beheersstructuur van de hogeschool. Daarnaast krijgen de nieuwe werknemers bij hun
indiensttreding een personeelsmap die het arbeidsreglement, het evaluatiereglement, de vakantieregeling en
dergelijke omvat. Op departementaal niveau wordt een onthaalbrochure ter beschikking gesteld en kan een peter
of meter toegewezen worden. De introductie op opleidingsniveau is de taak van het opleidingshoofd en de
optiecoördinatoren. Indien wenselijk kan een les van de nieuwe docent gevolgd worden, waaraan een gesprek
wordt gekoppeld. De gesprekken tijdens het bezoek geven aan dat nieuwe personeelsleden goed worden
begeleid bij hun indiensttreding en inwerking in de opleiding.
Uit het zelfevaluatierapport blijkt dat functionerings- en evaluatiegesprekken afwisselend tweejaarlijks met alle
personeelsleden gevoerd worden door het opleidingshoofd en de optiecoördinator. Voor opleidingsoverschrijdende
taken gebeuren deze door het departementshoofd. Uit de gesprekken met de docenten bleek dat
functioneringsgesprekken vooral met de nieuwe personeelsleden worden gevoerd. De commissie adviseert het
heropstarten van de individuele functioneringsgesprekken met alle personeelsleden. Deze functioneringsgesprekken
dragen bij tot de implementatie van vernieuwingen.
De commissie heeft een groot engagement en gevoel van betrokkenheid bij het personeel vastgesteld. Een
aantal docenten heeft een voorbeeldfunctie voor de studenten als toekomstige leerkrachten. Wel heeft de
commissie een verschil in snelheden opgemerkt waarmee personeelsleden de nieuwe basiscompetenties
opnemen. Voor sommige personeelsleden is de omvang en de inhoud van de basiscompetenties nog niet
eenduidig. Vooral bij de oudere docenten moet de insijpeling van de onderwijsvernieuwingen worden bewaakt.
Opvallend is dat vooral jonge docenten hun werkwijze steeds willen bijschaven aan de hand van feedback en
bevragingen van de studenten.
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 381

Naast de jaarlijkse departementsdag wijst het departementsbestuur het opleidingsgebonden nascholingsbeleid
toe aan de opleidingshoofden. De opleidingshoofden stimuleren en informeren de docenten om algemene en
opleidingsgebonden professionalisering op te nemen. De docenten binnen de opleiding kennen een cultuur van
het zelf volgen, het organiseren en het verzorgen van professionaliseringsactiviteiten. Eveneens werd een
beperkt aantal docenten van de opleiding afgestaan aan het nascholingscentrum van het departement. De
commissie ervaart een teamgericht professionaliseringsbeleid.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de functioneringsgesprekken opnieuw op te starten vanuit een
ontwikkelingsperspectief, niet alleen voor de beginnende docenten maar voor elk personeelslid, en daarbij een
zelfevaluatie en/of een evaluatie door de studenten aan te wenden als voorbereiding op deze functioneringsgesprek.
Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie stelt vast, op basis van de curricula vitea van het onderwijzende personeel, dat het merendeel van
het personeel ooit ervaring heeft opgedaan in het werkveld en sommigen nog steeds actief zijn in het secundair
onderwijs. Binnen de opleiding beschikken voldoende lectoren over relevante praktijkervaring.
De opleiding heeft via diverse kanalen interactie met de beroepspraktijk. Zo wordt in bepaalde
opleidingsonderdelen een beroep gedaan op de specifieke deskundigheden van gastsprekers. Daarnaast is er
overleg met de Resonansgroep over het opleidingswerk en de samenwerking tussen de opleiding en het
werkveld. Ook de contacten tijdens de stages en de bevragingen van het werkveld leveren nuttige informatie op.
De commissie stelt geregelde contacten vast met het werkveld.
Op internationaal vlak heeft de opleiding een aantal contacten. De opleiding maakt deel uit vanInteractum, een
Vlaams-Nederlandse samenwerking. Daarnaast is de opleiding ook werkzaam binnen de Association Teacher
Education Europ, een samenwerking van enkele Europese landen. Eveneens brengt zo’n 4 procent van de
docenten bezoeken aan buitenlandse hogescholen en volgen sommigen onder hen nascholing in het buitenland.
Deze buitenlandse contacten brengen volgens de opleiding nieuwe kennis binnen. De commissie waardeert deze
initiatieven, maar vindt desondanks de internationaliseringgraad van het personeel eerder aan de lage kant. De
commissie steunt de plannen om een netwerk van preferentiële partners uit te bouwen, in plaats van te werken
met wisselende occasionele partners.
382 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

Uit het zelfevaluatierapport en de bijlagen blijkt dat didactische en inhoudelijke professionalisering een traditie zijn
binnen de opleiding. De fiches individuele professionaliseringsactiviteiten van de docenten staven dit. De
professionalisering vindt plaats via professionaliseringsactiviteiten aangeboden door de opleiding (bijvoorbeeld
door het Expertisecentrum Hoger Onderwijs binnen de associatie ) en op initiatief van de docenten. In het kader
van de curriculumvernieuwing volgden alle docenten een cursus competentiegericht leren en gebruik van nieuwe
werkvormen. De professionaliseringsactiviteiten binnen de opleiding vinden plaats in twee richtingen: de
deelname aan professionalisering en het aanbieden van professionalisering aan anderen.
De commissie is positief over het professionele netwerk (van de hogeschool, het departement en de opleiding) en
het teamgericht professionaliseringsbeleid. De commissie vraagt wel de nodige aandacht voor het op maat
uitbouwen van de professionaliseringsroute in functie van het onderwijsvernieuwingsproces.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert een grotere deelname van personeelsleden aan internationale contacten (nu slechts 4
procent).
De commissie adviseert de teamgerichte professionaliseringsroute zodanig uit te bouwen dat het
onderwijsvernieuwingsproces in teamverband wordt gerealiseerd.
De commissie adviseert met het oog op een teamgerichte realisatie van het onderwijsvernieuwingsproces om
individuele professionaliseringsroutes op maat uit te bouwen.
Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding kan rekenen op 71 onderwijzende personeelsleden (46,87VTE). Daarvan zijn 68 statutaire
onderwijzende personeelsleden (44,87 VTE) tewerkgesteld, waarvan 53 voltijds en 15 deeltijds werken.
Daarnaast kan de opleiding rekeningen op 3 contractuele onderwijzende personeelsleden (2 VTE). Voor de
administratieve ondersteuning kan de opleiding vertrouwen op 12 tewerkgestelde mensen (3,94 VTE). Aan de
opleiding zijn ook 2 gastdocenten voor 50 procent verbonden. De commissie merkt op dat de goede verhouding
voltijds-deeltijds tewerkgestelden de betrokkenheid verhoogt, wat gunstig is voor de organisatie.
De student-docentratio van de opleiding bedraagt 12,24 studenten/VTE. Onder de onderwijzende
personeelsleden zijn er 59 lectoren en 9 praktijklectoren. De helft van hen is vast benoemd. Uit de gesprekken
blijkt dat de opleiding te kampen heeft met een hoge taakbelasting. Er zijn onvoldoende financiële middelen die
de stijgende werkdruk tegemoet kunnen komen. De werkdruk is onder andere het gevolg van de opeenvolgende
wijzigingen en de curriculumvernieuwing.
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 383

Meer dan twee derde (29) van de OP-leden is ouder dan 50 jaar. Eén derde bevindt zich in de leeftijdscategorie
40 tot 49 (23). Ongeveer een vierde (16) van de OP-leden behoort tot de groep 20- tot 39-jarigen. In de komende
twee jaar gaat een 8-tal leden met pensioen. De commissie vraagt waakzaam te zijn voor de scheve
leeftijdsstructuur binnen de opleiding.
Het valt de commissie op dat het aantal procenten voor coördinatie internationalisering daalt, hoewel dit een
aandachtspunt is: ‘systematiek in het internationaliseringsbeleid mag sterker’.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert het aantal gastprofessoren verder uit te breiden.
De commissie adviseert om voldoende personeel in te zetten in het internationaliseringsbeleid.
De verhouding personeel/studenten is gunstig voor het hanteren van actieve en interactieve werkvormen en voor
competentiegericht leren. De commissie adviseert om meer gebruik te maken van actieve en interactieve
werkvormen.
Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
goed
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over gekwalificeerd personeel met een groot engagement naar de opleiding toe;
- er is aandacht voor een teamgericht professionaliseringsbeleid;
- de opleiding beschikt over een professioneel netwerk;
- de functionerings- en evaluatiegesprekken bij het nieuwe personeel zijn goed georganiseerd, maar verdienen
meer aandacht bij het bestaande personeel.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
384 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De lage financieringsgraad en de gesloten enveloppe van de overheid hypothekeert de werking van het
departement. De Karel de Grote-Hogeschool wijst centraal voor elk departement een budget toe, op basis van het
aantal studenten en de werking van het departement. De raad van bestuur bepaalt welke projecten prioritair zijn
met betrekking tot veranderingen en verbouwingen van de infrastructuur.
De fusie in 1995 van de lerarenopleidingen tot één departement had tot gevolg dat er verschillende verhuizingen
werden georganiseerd en het departement verspreid raakte over enkele campussen. Het beoogde doel, met
name schaalvergroting en concentratie werd onvoldoende gerealiseerd. Naargelang de optie krijgen de studenten
meer les op de campus Pothoek, campus Borgerhout of campus Aartselaar. De eerste twee campussen zijn
gemakkelijk bereikbaar met het openbaar vervoer en beschikken over computers, cafetaria, leslokalen en
docentenfaciliteiten. De campus Aartselaar biedt enkel plaats aan sportactiviteiten en is beperkt bereikbaar met
het openbaar vervoer. De wens om het departement op één campus te vestigen werd begin academiejaar 2005-
2006 deels erkend door de raad van bestuur, die logistieke investeringen opnam in het masterplan. Op basis van
beschikbare middelen werden al infrastructuurwerken uitgevoerd, waardoor het basiscomfort van de huidige
huisvesting verhoogde. De commissie is van oordeel dat de spreiding over de verschillende sites een vlotte
werking belemmert, tot een versnippering van middelen leidt en een extra belasting voor de docenten en de
studenten vormt. De commissie stelt vast dat de infrastructuur de huidige vernieuwingen binnen de opleiding
belemmert en hypothekeert.
De campus Pothoek beschikt over vier lokalen voor de algemene vakken. De specifieke vakken beschikken over
aparte, goed uitgeruste vaklokalen. Alle lokalen beschikken over een tv, een video, een overhead, een beamer en
een dvd. Naast deze basisuitrusting is er een uitleendienst waar docenten en studenten videocamera’s, laptops
en dergelijke kunnen uitlenen. De drie ICT-lokalen werden ingericht als een vaklokaal informatica, een vaklokaal
ICT en een lokaal annex bibliotheek met werkruimte. De commissie is dan ook van mening dat de
computerfaciliteiten voldoende zijn uitgebouwd en goed toegankelijk zijn. De gebouwen van de campus Pothoek
werden onlangs uitgebreid met een nieuwbouw waarin zes aula’s werden ondergebracht, die uitgerust zijn met
alle moderne technologieën. De campus, met uitzondering van de nieuwbouw, is qua infrastructuur beperkt door
de ouderdom van het gebouw. De commissie stelt vast dat de opleiding de infrastructuur, binnen de beperkingen
inherent aan de ouderdom van een groot deel van het gebouw, zo goed mogelijk aanwendt.
De campus Aartselaar, waar de sportactiviteiten voor de opties lichamelijke opvoeding en bewegingsrecreatie
plaatsvinden, betreft een sportcomplex van de gemeente. De commissie is van mening dat deze campus
voldoende sportinfrastructuur aanbiedt. Het is de commissie echter niet ontgaan dat het sportcomplex geen
studieomgeving is. Voor de theoretische vakken beschikt de opleiding in de campus Aartselaar over één
leslokaal. Dit lokaal is een doorlooplokaal voor een achterliggend bureau en wordt verder multifunctioneel benut
(recreatieruimte, bar, refter enzovoort). Het is geen traditioneel leslokaal en moderne didactische middelen
ontbreken. Als leslokaal is dit niet geschikt. De commissie stelt dat de opleiding er moet voor zorgen dat alle
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 385

theoretische lessen in daarvoor geschikte ruimtes kunnen plaatsvinden. Eventueel vraagt dit een verplaatsing van
de theoretische lessen van de campus Aartselaar naar de campus Pothoek.
De opleiding probeert via de lesroosters de verplaatsingen van de studenten te herleiden tot een minimum. Niet
de studenten maar wel de docenten maken de verplaatsing maken. De lesroosters zijn opgebouwd vanuit
logistiek en niet vanuit pedagogisch-didactisch oogpunt.
Voor de optie plastische opvoeding is de opleiding genoodzaakt lokalen te huren. Het gebouw waar de optie
plastische opvoeding is gehuisvest, biedt een echte werkruimte waar veel daglicht aanwezig is. Naast grote
atelierruimten is er ook een leslokaal en een computerlokaal. De onmiddellijke nabijheid van ondersteunend en
inspirerend (artistiek) studiemateriaal zou volgens de commissie voor de studenten nuttig kunnen zijn tijdens de
praktische uitvoering van artistieke opdrachten en zou een extra kunstsfeer teweeg kunnen brengen.
De twee bibliotheken (één in campus Pothoek en één in campus Oudesteenweg) werken met een jaarlijks
gelijkblijvend budget, dat vrij kan worden besteed door de bibliothecarissen. De commissie stelt vast dat de
bibliotheek Pothoek over een erg ruime collectie van boeken en tijdschriften beschikt. De lokalen waar de
bibliotheek is ondergebracht, zijn weinig uitnodigend en niet optimaal als studielandschap (mede door het
beperkte daglicht). De bibliotheek werd uitgerust met acht draagbare computers die studenten kunnen uitlenen en
gebruiken in de bibliotheek. De opleiding heeft ervoor gekozen het lokaal project algemene vakken (PAV) niet
onder te brengen in de bibliotheek
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie constateert dat de geografische spreiding van de infrastructuur het efficiënt organiseren bemoeilijkt
en indirect de vernieuwing van het curriculum hypothekeert, en vraagt hiervoor de nodige aandacht,
De commissie adviseert om, naast de goede sportinfrastructuur, een geschikte studieomgeving te creëren met
een aangepast leslokaal in campus Aartselaar voor de studenten lichamelijke opvoeding en bewegingsrecreatie
of hiervoor een alternatieve oplossing uit te werken door de lessen te organiseren in de campus Pothoek.
Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De Karel de Grote-Hogeschool hanteert verschillende stadia van informatieverstrekking: algemene informatie
over de hogeschool en de opleidingen, concrete informatie per departement, per opleiding en per optie. Al deze
informatie wordt via verschillende media gekanaliseerd: websites, folders, gidsen, studenten valven en
blackboard.
386 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

De instroombegeleiding start met een onthaaldag waarbij de studenten via een rondleiding, een onthaalmarkt
door de studenten en de docenten en verschillende brochures en folders (HOE, DOE, studiegids, folder dienst
Studie- en studentenbegeleiding) wegwijs worden gemaakt doorheen het departement en de opleiding. Voor de
studenten lichamelijke opvoeding is er een extra onthaaldag, waarbij de sporttechnische vaardigheden worden
gepeild. Alle studenten vullen een persoonlijke steekkaart in over hun vooropleiding en hun noden in functie van
studiebegeleiding. De allochtone studenten worden geïnformeerd, gemotiveerd en ondersteund door de
organisatie Motief en door het departementale ‘KLIK’-project. De commissie ervaart dit als erg waardevolle
initiatieven ter begeleiding van de allochtone studenten.
De studiebegeleiding wordt op verschillende wijzen gerealiseerd. Het studievademecum geeft een overzicht van
de studiebegeleiding. Eerstejaarsstudenten ondergaan een aantal tests, zoals een logopedisch onderzoek en een
instaptoets project algemene vakken. De studenten kunnen individueel of in groep gebruikmaken van de
studiebegeleiding. Bij de start van het academiejaar hebben de studenten een gesprek met de begeleider. Deze
begeleider volgt de resultaten van hun studie in het algemeen en de stage in het bijzonder op. Tijdens
contactmomenten tussen de begeleider en de student wordt de groei van de student geëvalueerd en besproken.
De docenten kunnen de studenten doorverwijzen bij studieproblemen naar de studie- en studentenbegeleider.
Deze acties zorgden al voor een grotere participatie aan de toetsen.
Bij het uitschrijven van een student vindt er steeds een gesprek plaats tussen de student en het opleidingshoofd,
die de verschillende hulplijnen en studiebegeleiding nogmaals aanreikt. Hoewel de opleiding tot op heden geen
onderzoek ten gronde heeft gedaan naar de oorzaken van het grote aantal drop-outs, meldt zij dat het stopzetten
van de opleiding vaak het gevolg is van een verkeerde studiekeuze en een onderschatting van het theoretische
gedeelte van de opleiding. Het nieuwe curriculum zal voor een positieve wending zorgen wanneer de studenten
twee in plaats van drie vakken zullen kiezen. In het kader van de uitval in het eerste jaar wenst de opleiding aan
leertraject begeleiding te doen.
De studenten kunnen voor hun problemen op het gebied van onderwijs- en evaluatieactiviteiten terecht bij de
Ombudsdienst die bemiddelt bij klachten en betwistingen tussen de studenten en de docenten. Uit de gesprekken
blijkt dat de studenten de Ombudsdienst positief ervaren. Deze dienst is bekend en toegankelijk. De
verantwoordelijke van deze dienst geeft een aantal uren les. Voor problemen gerelateerd aan die lesuren kunnen
de studenten terecht bij de Ombudsdienst van de opleiding Kleuteronderwijs en Lager Onderwijs.
Het departement voorziet begeleiding op het gebied van flexibele leertrajecten. Enerzijds via het aanbieden van
individuele leertrajecten, anderzijds door het toepassen van een doelgroepenbeleid waarbij faciliteiten op het vlak
van onderwijs en examens worden verleend aan studenten met specifieke noden of studenten die een erkende
sport- of cultuuractiviteit beoefenen of participeren in een erkend medezeggingschapsorgaan. De commissie stelt
vast dat studenten op de hoogte zijn en gebruikmaken van deze mogelijkheden.
De studenten met psychologische problemen kunnen terecht bij een studiebegeleider die hen indien gewenst
doorstuurt naar het PSYNET.
Voor onder andere financiële ondersteuning kunnen studenten terecht bij SOVO. De dienst Sociale
Voorzieningen biedt naast financiële en sociale ondersteuning ook tal van kortingen op fitness, film, cultuur en
dergelijke.
De begeleiding van internationale uitwisselingsstudenten gebeurt door de dienst Internationalisering. Deze cel
Internationalisering verzorgt de administratie en de studentenbegeleiding ter plaatse. De studenten kunnen stageervaring
opdoen in Zuid-Afrika, in een van de zeven stagescholen. Via het Transcript of Records-document
worden concrete afspraken gemaakt tussen de student en de opleiding op het gebied van het verblijf, de opvang,
de prestaties en de evaluatieverslagen. De studenten wisselen hun ervaringen uit met hun medestudenten en
docenten via een presentatie aan het einde van het academiejaar.
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 387

De commissie stelt een grote dynamiek vast en uit zich positief over de kwaliteit van de studentenbegeleiding. Er
is een lage drempel voor de studenten naar de lectoren toe. Op alle domeinen is er een goed werkende
studentenbegeleiding die positief wordt onthaald door de studenten.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert een onderzoek ten gronde te voeren naar de oorzaken van drop-out.
De commissie adviseert een aanpassing van de studiegidsen zodat studenten, die voor een buitenlandse stage
kiezen, de modaliteiten ter zake kennen.
Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
voldoende
goed
En op basis van de volgende constateringen:
- voorzieningen:
• er zijn voldoende goed uitgeruste vaklokalen;
• de geografische spreiding hypothekeert de vernieuwing van het curriculum;
• de opleiding voert een doelgericht mediatheekbeleid;
• de opleiding beschikt over een goed uitgeruste bibliotheek, maar het studielandschap is nog niet
optimaal.
- studiebegeleiding:
• de opleiding beschikt over een goed werkende Ombudsdienst;
• de studiebegeleiding is laagdrempelig en kwalitatief;
• er veel persoonlijke aandacht is voor studenten.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
388 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding stelt dat het door de hogeschool uitgebouwde systeem gedragen wordt door het departement en de
opleiding. Op het niveau van de hogeschool werd het strategisch plan 2004-2008 ontwikkeld. Om het strategisch
plan te realiseren, worden jaarlijks doelstellingen en acties geformuleerd door het college van bestuur op het
niveau van de hogeschool. Een kwaliteitsplan en een onderwijsontwikkelingsplan werkt de doelstellingen verder
uit. Via de Spiegelgroep, die bestaat uit de verantwoordelijke kwaliteitszorg en de opleidings- en optiecoördinator,
worden de strategische doelstellingen en het onderwijsontwikkelingsplan vertaald in een visie, een concept en
een vernieuwingsplan binnen het departement Lerarenopleiding. De hogeschool stelt een uitgebreid
instrumentarium ter beschikking voor kwaliteitszorg. Via het Blackboard Learning System worden onlinebevragingen
en de elektronische verwerking van gegevens georganiseerd. De hogeschool biedt een kapstok
en een manier van werken aan de lagere niveaus.
De prioriteiten binnen het departement en de opleiding zijn de integratie van de onderwijsvernieuwing met het
verder uitbouwen van een competentiegerichte en studentgecentreerde opleiding en de verdere implementatie en
uitwerking van het nieuwe curriculummodel.
De commissie is van mening dat er een goede beleidsmatige visie en structuur aanwezig is op het niveau van de
hogeschool, het departement en de opleiding. Daarnaast maakt de opleiding gebruik van gepaste instrumenten
zoals PDCA en een toegankelijk en structurerend kwaliteitshandboek. In de toekomst zal de opleiding ook
gebruikmaken van een balanced scorecard. De opleiding dient wel de nodige aandacht te hebben voor een
degelijke implementering van het kwaliteitszorgbeleid met de gebruikte instrumenten tot op het microniveau.
Regelmatig worden metingen uitgevoerd die peilen naar de studententevredenheid (hogeschoolbreed
driejaarlijks), de personeelstevredenheid (hogeschoolbreed driejaarlijks), de waardering van onderwijsprocessen
(per opleidingsonderdeel per periode) en de studietijd (per opleidingsonderdeel per periode). Daarnaast kent de
hogeschool nog een aantal specifieke bevragingen op het gebied van de bekendheid van de Ombudsdienst bij de
eerstejaarsstudenten, het studeren in het buitenland, de waardering door de studenten van de
onderwijsprocessen, een enquête over het peter- en meterschap en de stage. De opleiding hanteert de
bevragingen als basis voor het opstarten van verbeteringsprojecten.
Het werkveld wordt systematisch bevraagd en geeft ook via de Resonansgroep feedback aan de opleiding.
De commissie vraagt een betere borging van de kwaliteit door de formulering van toetsbare streefdoelen. De
commissie merkt een duidelijke aanzet en implementatie van een uitgewerkt metingenbeleid op, waarbij
verschillende aspecten aan bod komen, maar vraagt de opleiding dit nog verder uit te werken. Een cyclische
afwisseling tussen het meten en het uitvoeren van verbeteringsprojecten is aanwezig in de opleiding.
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 389

De commissie stelt vast dat de opleiding niet beschikt over een kwaliteitsbeleid met criteria voor de cursussen en
de toetsen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om de studenten regelmatig te bevragen over het professioneel handelen
van de lectoren.
De commissie stelt vast dat de interne kwaliteitszorg is geïncorporeerd bij de leidinggevenden, maar adviseert om
alle lectoren nog meer te betrekken bij dit cyclisch kwaliteitsdenken.
De commissie adviseert om de PDCA-cirkel te implementeren tot op microniveau. Alle individuele docenten
dienen de PDCA-cirkel toe te passen bij hun professionele handelen, zodat hun werkwijze en studiemateriaal een
voorbeeldfunctie hebben voor de studenten als toekomstige leerkrachten.
De commissie adviseert de opleiding om toetsbare streefdoelen te formuleren.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De hogeschool en de opleiding evalueren de realisatie van het kwaliteitsplan jaarlijks in een kwaliteitsverslag. In
het kwaliteitsplan formuleerde de hogeschool de volgende prioriteiten:
- tot stand brengen van een kwaliteitszorgstructuur met eenvoudige procedures;
- hogeschoolbreed verbeteringsacties formuleren rond bepaalde thema’s;
- aanpassen van het meetbeleid;
- ondersteuning uitbouwen voor het accreditatieproces van de opleidingen.
Binnen de hogeschool wordt jaarlijks rond een thema gewerkt, voor 2004-2005 was dat studenttevredenheid en
voor 2005-2006 personeelstevredenheid. De opleiding ontvangt een rapport van de hogeschooldienst
Kwaliteitszorg, dat als basis dient voor de formulering van verbeteringsacties. Dit rapport geeft de vijf sterke en de
vijf zwakke punten weer met betrekking tot een thema. De realisaties op departementaal niveau worden jaarlijks
geëvalueerd door de reflectiegroep kwaliteitszorg. De opleiding stelt dat het werken met jaarthema’s een
dynamiek op gang brengt met talloze verbeteringsacties als gevolg.
De kwaliteitszorgstructuur werd vereenvoudigd, onder andere door de uitwerking van gestandaardiseerde
opvolgingstrajecten. Tijdens de opvolgingstrajecten verwerken en interpreteren een focus- of resonansgroep de
meetresultaten, waarna voorstellen tot verbetering worden geformuleerd. Deze verbeteringsacties worden
uitgewerkt in een projectopvolgingsformulier, waarin een SWOT-analyse met daaraan gekoppelde acties wordt
390 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

opgesteld. Eveneens worden verantwoordelijken aangeduid en een tijdpad voor de verbeteringsprojecten
opgesteld.
De opleiding geeft in het zelfevaluatierapport aan dat de aandachtspunten van een voorgaande zelfevaluatie in
1997-1998 grotendeels zijn opgevolgd. Voorbeelden hiervan zijn: het verhogen van de veiligheid in de
wetenschapslokalen, de verbetering van de infrastructuur, meer aandacht voor de studenteninbreng en
dergelijke.
Naar aanleiding van de metingen van 2002-2003 werden binnen de opleiding verbeteringsprojecten opgesteld
met betrekking tot de volgende onderwerpen: personeelstevredenheid, studententevredenheid, de
onderwijsprocessen, opleidingsgebonden kwaliteitszorg en peter- en meterschap. Zo luiden de doelstellingen van
het verbeteringsproject studenttevredenheid onder andere: eenduidige stagevademecums opstellen, de
stagelijnen inbedden in leerbegeleidingsconcept en het vergemakkelijken van digitale communicatie.
Zowel de opleiding als de commissie merken op dat het schrijven van het zelfevaluatierapport veel
teweeggebracht heeft binnen de opleiding. Het kritisch nadenken en het vakoverschrijdend overleg gaf aan de
opstellers van het zelfevaluatierapport de input om de zwakke en sterke punten op te lijsten en die met het
adjunct-departementshoofd en de lectoren te overleggen.
De commissie is van mening dat er binnen de hogeschool, het departement en de opleiding een
kwaliteitssysteem aanwezig is, maar dat duidelijke criteria en streefdoelen ontbreken. De aanpak van de opleiding
is ingebed in het totale kwaliteitszorgsysteem binnen de hogeschool, waardoor het een duurzaam karakter krijgt.
De opleiding heeft verschillende initiatieven genomen en is op dit vlak dynamisch. De verbeteringsinitiatieven
worden professioneel aangepakt volgens een vaste methodiek met daarvoor aangepaste structuren. De relatie
tussen meetresultaten en analyse enerzijds en verbeteringsacties anderzijds is in het zelfevaluatierapport niet
altijd transparant. De PDCA-cirkel wordt door de opleiding niet systematisch afgewerkt. De opleiding besteedt
voldoende aandacht aan de facetten ‘plan’ en ‘do’ maar werkt de facetten ‘check’ en ‘act’ onvoldoende uit. Verder
is de commissie van mening dat het nemen van maatregelen tot verbetering na een evaluatie, goed verloopt op
beleidsniveau maar nog onvoldoende is bij de meeste lectoren (zie onder andere cursussen van bepaalde
opleidingsonderdelen).
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om de PDCA-cirkel als instrument te gebruiken op elk niveau (tot op
microniveau).
De commissie adviseert de opleiding om de resultaten van bevragingen naar alle betrokkenen terug te koppelen.
De commissie adviseert de opleiding om alle betrokkenen te betrekken bij de realisatie van de
verbeteringstrajecten.
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 391

Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie meent dat de medewerkers, de studenten, de alumni en het beroepenveld goed worden betrokken
bij de opleiding.
Alle medewerkers zijn betrokken bij het beleid van de hogeschool en de opleiding via de personeelsbevragingen,
de vertegenwoordigers van personeel in de overlegorganen (Departementsraad, Opleidingsraad, diverse
projectgroepen) en de verantwoordelijken van kwaliteitszorg op alle niveaus. De hogeschoolcoördinator
structureert het kwaliteitsbeleid en communiceert samen met de departementale kwaliteitscoördinatoren het
beleid naar de opleidingen. De hogeschool beschikt eveneens over een opdrachthouder ‘metingen’ die metingen
coördineert en departementspecifieke metingen uitvoert via de medewerkers ‘metingen’. Op departementaal
niveau is er een reflectiegroep en binnen elke opleiding is er een anker kwaliteitszorg met een
opdrachtpercentage van 5 procent. Daarnaast worden tijdens de functioneringsgesprekken de individuele
resultaten besproken en verbeteringspunten geformuleerd. De commissie stelde wel vast dat deze gesprekken
hoofdzakelijk plaatsvonden bij de nieuwe medewerkers.
Voor de zelfevaluatie werd een beroep gedaan op alle medewerkers. De lectoren werkten mee aan de analyse
van het programma door een competentiematrix in te vullen. Het personeel werd hoofdzakelijk betrokken bij
onderwerp 2, waarbij facetgewijs bekeken werd hoe per vak wordt gewerkt.
De studentenbetrokkenheid is groot, enerzijds door de diverse studentenbevragingen en anderzijds door de
studentenvertegenwoordiging in de Karel de Grote -Studentenraad, de Academische Raad, de Departementale
Raad en de focusgroepen. Zo werden de studenten via de Studentenraad betrokken bij de besprekingen van het
nieuwe curriculum. De studenten kunnen ook steeds terecht bij de Ombudsdienst, de lectoren of het
opleidingshoofd. Om de drie jaar worden de studenten systematisch bevraagd. De resultaten worden
gecommuniceerd aan de focusgroep die instaat voor de verdere communicatie en terugkoppeling naar alle
andere studenten. De opleiding geeft in het zelfevaluatierapport wel aan dat het engagementsgehalte van de
studentenvertegenwoordigers beter kan, evenals de communicatie naar hun achterban. De
studentenvertegenwoordigers in de diverse raden krijgen compensatie van contacturen en taken op voorwaarde
dat ze niet meer dan één vergadering afwezig zijn.
De alumni worden via de enquête ‘Waardering onderwijsprocessen alumni’ en een bevraging over de stage van
het laatste opleidingsjaar betrokken bij de kwaliteitszorg.
Het beroepenveld kent een grote en structurele betrokkenheid met de opleiding via de Resonansgroep die een
goede samenwerking tussen de opleiding en het werkveld bewerkstelligd. Door de Resonansgroep is er
professionalisering van de opleiding en vindt er een kruisbestuiving plaats van wat er leeft in de opleiding en in de
middelbare scholen. Eveneens blijkt uit de gesprekken met het werkveld tijdens de visitatiebezoek dat de
opleiding rekening houdt met geformuleerde opmerkingen waardoor minpunten worden weggewerkt.
392 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

Zowel de studenten, de docenten als het werkveld werden betrokken bij de uitwerking van de
curriculumvernieuwing.
De commissie is van mening dat ook op dit terrein de aansturing door en de inbedding in de hogeschool erg sterk
is. Hierdoor ondergaan de verschillende actoren veeleer de bevragingen in plaats van er reëel bij betrokken te
worden. Dit uitte zich onder andere in het gegeven dat de meeste actoren wel weet hebben van de bevragingen,
maar de analyses en de te verwachten effecten van de bijsturingen onvoldoende inschatten en dragen. Hierdoor
verminderen de kansen tot reële bijsturingen. Positief is alleszins de uitbouw van goede structuren (de
departementale coördinator kwaliteitszorg, het anker kwaliteitszorg op opleidingsniveau, de Resonansgroep
enzovoort). Het zal een uitdaging zijn om de inbreng vanuit deze structuren op een samenhangende wijze verder
te laten indalen tot op het microniveau (iedere individuele lector, iedere studentencursus, elk opleidingsonderdeel
enzovoort).
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
voldoende
voldoende
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over een goede beleidsmatige visie en structuur van interne kwaliteitszorg op het
niveau van de hogeschool, het departement en de opleiding;
- de opleiding maakt gebruikt van gepaste instrumenten zoals PDCA en balanced scorecard;
- er is een grote betrokkenheid van het werkveld, de medewerkers en de studenten;
- er is een kwaliteitshandboek aanwezig, gebaseerd op een integrale benadering van kwaliteitszorg;
- de opleiding zal de nodige aandacht moeten hebben voor de implementatie van PDCA en balanced
scorecard tot op microniveau;
- de opleiding moet toetsbare streefdoelen formuleren om de kwaliteit verder te borgen.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 393

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie is van oordeel dat de afgestudeerden de basiscompetenties in voldoende mate beheersen op het
niveau van een beginnende leraar.
De alumni zijn erg tevreden over de stage die hen verschillende relevante leerkansen bood en het niveau van een
professionele bachelor finaliseerde. In de verschillende stages dienen de studenten gericht te werken aan diverse
basiscompetenties. De commissie is positief over het stageconcept in functie van de basiscompetenties. De
ervaringen van de alumni met betrekking tot het gerealiseerde niveau zijn positief. Tijdens de gesprekken geven
de afgestudeerden aan dat zij goed voorbereid waren op de instap in het werkveld.
Uit de enquête ‘Waardering onderwijsprocessen alumni’ blijkt dat de alumni minder tevreden zijn over de
leerkansen die het eindwerk biedt. De opleiding wenst het eindwerk in de toekomst meer te koppelen aan een
onderzoeksvraag geformuleerd door het werkveld. De commissie ervaart dat de eerste initiatieven op dit vlak
positief werden ervaren door de betrokken stakeholders.
De afgestudeerden bevestigen vrij snel werk te vinden (sommigen op advies van de opleiding) en tevreden te zijn
over hun huidige tewerkstelling. Het overgrote deel van de afgestudeerden is tewerkgesteld in de eerste en de
tweede graad van het secundair onderwijs. De afgestudeerden met de optie project algemene vakken of een
technisch vak komen ook terecht in de derde graad van het secundair onderwijs.
Hoewel een aantal afgestudeerden meldt aan de start van hun carrière als leerkracht problemen te hebben met
het klasmanagement, stelt het werkveld dat de afgestudeerden aan de Karel de Grote-Hogeschool een sterk
klasmanagement hebben.
Uit de gesprekken met het werkveld blijkt dat zij tevreden zijn over de kwaliteit van de afgestudeerden: groot
engagement, belangeloosheid, samenwerken, goede kennis van de vakoverschrijdende eindtermen. Het
werkveld waardeert de afgestudeerden van de Karel de Grote-Hogeschool.
De deelname van de studenten en het personeel aan internationale uitwisselingsprogramma’s is in stijgende lijn.
Het aantal uitgaande studenten bedraagt momenteel 13 procent. Ongeveer 6 procent van de docenten
participeert aan uitwisselingsprojecten. In 2004-2005 startte de opleiding met een International Class en hoopt zo
meer inkomende studenten en lectoren aan te trekken.
394 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om outcome-parameters te formuleren in functie van het bewaken van de
basiscompetenties.
De commissie adviseert om initiatieven te nemen die garanties bieden voor het bewaken van de kwaliteit (van de
beoordeling) van de eindwerken.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
De slaagcijfers voor de initiële lerarenopleiding Secundair Onderwijs, zonder opsplitsing te maken naar opties,
zien er als volgt uit:
- eerste jaar 46%
- tweede jaar 77%
- derde jaar 90%
Hierbij stelt de opleiding vast dat de slaagpercentages van hun studenten de laatste jaren sterk schommelen en
vanaf 1999-2000 tot 2004-2005 vaak lager liggen dan de gemiddelden van andere departementen aan de Karel
de Grote-Hogeschool. De gemiddelde studieduur van 1999-2000 tot 2004-2005 is 3 jaar en 4 maanden. De
opleiding formuleert geen streefcijfers. De commissie kan dan ook niet vaststellen of het rendement lager is dan
de opleiding zelf voor mogelijk houdt.
In 2003-2004 telde het eerste jaar 58,5procent generatiestudenten en 41,5 procent niet-generatiestudenten. De
commissie merkt op dat de slaagpercentages van de eerstejaarsgeneratiestudenten afkomstig uit het bso- en
kso-richtingen merkelijk lager liggen dan hun medestudenten met als vooropleiding een aso- of tso-richting.
Uit de gesprekken tijdens het visitatiebezoek bleek dat de opleiding de rendementscijfers wenst te verbeteren
door extra begeleiding te bieden aan de instroomstudenten bij het proces van hun keuze van de optie. Daarnaast
vermoedt de opleiding dat de overschakeling van drie naar twee vakken waarschijnlijk ook een positief effect zal
hebben en zal leiden tot betere rendementscijfers. De commissie moedigt elk initiatief ter bevordering van de
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 395

slaagcijfers aan en is dan ook positief over de inspanningen die de opleiding levert ter ondersteuning van de
allochtone studenten via het ‘KLIK’-project.
De commissie heeft onvoldoende analyse op het vlak instroom, doorstroom en uitstroom vastgesteld. De
opleiding doet geen fundamenteel onderzoek naar niet-slagen en drop-out. De opleiding peilt wel naar de
motieven van drop-out bij het uitschrijven van studenten. De commissie adviseert de opleiding om het beleid
inzake in-, uit- en doorstroom te structureren, evenals de analyse van de drop-out.
De commissie is positief over de gunstige evolutie in het aantal studenten dat studeert of stage loopt in het
buitenland:
- 2002-2003 2 studenten
- 2003-2004 22 studenten
- 2004-2005 21 studenten
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om het beleid op het gebied van in-, uit- en doorstroom te structureren,
evenals de analyse van de drop-out, en aan de analyse de nodige actiepunten te koppelen.
De commissie adviseert de opleiding om streefcijfers te formuleren in functie van het onderwijsrendement.
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- De opleiding levert breed inzetbare leerkrachten af, maar beschikt niet over streefcijfers hieromtrent;
- De rendementscijfers zijn bekend en de gemiddelde studieduur over de laatste zes jaar ligt tussen 3 jaar en 2
maanden en 3 jaar en 6 maanden;
- het werkveld is tevreden over de kwaliteit van de afgestudeerden;
- de opleiding heeft een stageconcept ontwikkeld in functie van de basiscompetenties;
- de opleiding moet de analyse van in-, door- en uitstroom verfijnen.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
396 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
In haar reactie op het eerste opleidingsrapport geeft de opleiding aan de volgende acties of verbeteringen
gepland of uitgevoerd te hebben:
- met betrekking tot de afstemming vormgeving en inhoud:
- tijdens een tweedaagse Opleidingsraad werd speciale aandacht gegeven aan criteria voor het
opstellen van cursussen;
- de opleiding ontwierp nieuwe cursussen voor het eerste jaar van het vernieuwde curriculum;
- het format ‘criteria om de kwaliteit van leermiddelen te beoordelen’ werd goedgekeurd op het
academisch college van mei 2007. De werkgroep Kwaliteitszorg zal dit ontwerp planmatig
implementeren;
- in kleine teams werd gewerkt aan een werkwijzer waarin de concretisering van werk en
evaluatievormen beschreven worden.
- om de tekorten uit de vooropleiding van de studenten weg te werken, worden alle eerstejaarsstudenten
gescreend voor taalvaardigheid;
- een werkgroep Eindwerk gaat van start om de functie van het eindwerk eenduidig te omschrijven en om de
beoordelingscriteria transparanter te maken. Tegen eind maart 2008 moeten dit uitmonden in een nieuw
eindwerkvademecum;
- met betrekking tot interne kwaliteitszorg:
- vanaf het academiejaar 2007-2008 worden de studenten regelmatig bevraagd over het
professioneel handelen van de docenten via de enquête ‘Waardering onderwijsprocessen door
studenten’. De studietijdmetingen zijn een onderdeel van de WOPST-enquête. De resultaten zullen
worden besproken in focusgroepen van studenten en in analysegroepen van docenten;
- om docenten meer vertrouwd te maken met de PDCA-cyclus worden tijdens opleidingsraden
aandacht besteed aan de implementatie ervan in de dagelijkse praktijk. De PDCA-cirkel zal ook
gebruikt worden in het academiejaar 2007-2008 voor het bespreken van de resultaten van een
enquête personeelstevredenheid;
- voor het academiejaar 2007-2008 werd een professionaliseringsroute uitgestippeld in functie van de
onderwijsvernieuwing. Evaluatievormen en elektronische leeromgeving staan daarbij op het programma;
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 397

- in het academiejaar 2006-2007 voerde het opleidingshoofd met een derde van het personeel
functioneringsgesprekken, zowel met startende als met personeelsleden die al een hele tijd in dienst zijn;
- in het academiejaar 2007-2008 wordt een docentenruimte, een spreekkamer en een nieuw leslokaal voorzien
in de campus Aartselaar dat over moderne audiovisuele apparatuur beschikt.
- de bestaande matrix van de basiscompetenties zal bijgesteld worden zodat de leerlijnen duidelijker worden
tot op microniveau
- het formuleren van streefcijfers in functie van de strategische doelstellingen van de hogeschool en van de
streefdoelen van het departement en de opleiding.
- uitwerking van een degelijk in-, door- en uitstroombeleid.
De commissie heeft op basis hiervan geen aanpassingen van de oordelen doorgevoerd.
398 | Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud voldoende
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid voldoende
Facet 2.3: Samenhang voldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud onvoldoende
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden voldoende
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid voldoende
Facet 3.3: Kwantiteit personeel voldoende
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen voldoende
Facet 4.2: Studiebegeleiding goed
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten voldoende
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
goed
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau voldoende
Facet 6.2: Onderwijsrendement voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
Opleidingsrapport Karel de Grote-Hogeschool | 399

400 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Hoofdstuk 9 Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Katholieke Hogeschool Brugge - Oostende
In 1995 ontstaat de vzw KHBO, de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende, door de fusie van de Katholieke
Industriële Hogeschool West-Vlaanderen en het Hoger Technisch Instituut, beide gelegen in Oostende, en het
Hoger Technisch Instituut Brugge, het Sint-Jansinstituut voor Verpleegkunde en het Sint-Andreasinstituut
Normaalschool, alle gelegen in Brugge. De hogeschool heeft drie vestigingen in Brugge, namelijk campus Sint-
Jan, campus Sint-Andreas en campus Sint-Michiel, en een in Oostende, campus Oostende. De hogeschool biedt
bachelor- en masteropleidingen aan in vier departementen, die telkens overeenkomen met een studiegebied:
Industriële Wetenschappen en Technologie, Lerarenopleiding, Gezondheidszorg en Handelswetenschappen &
Bedrijfskunde.
Op 11 juli 2002 heeft de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende in het raam van de Bologna-akkoorden een
associatieovereenkomst ondertekend met de K.U.Leuven. De Associatie K.U.Leuven is een formeel
samenwerkingsverband tussen twaalf hogescholen en de universiteit K.U.Leuven. Later sloot zich nog een
dertiende partner aan bij de associatie.
Recent is binnen de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende een proces gestart om al de opleidingen om te
vormen tot hetzij professionele bachelor, hetzij academische bachelor of master. Deze omvorming gebeurt
conform het Decreet betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen. De omvormingsdossiers
werden op 30 september 2003 aan de Vlaamse overheid overgemaakt en in het voorjaar van 2004
goedgekeurd. Vanaf 2004 werden de initiële lerarenopleidingen bachelors in het Onderwijs. De basisopleiding
professioneel gerichte bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs maakt deel uit van het departement
Lerarenopleiding. Het departement Lerarenopleiding omvat ook de opleidingen bachelor in Onderwijs:
Kleuteronderwijs en Lager Onderwijs.
Wat het zelfevaluatierapport betreft, stelt de commissie vast dat de opleiding er zich tekortmee doet. Men werkt
beter en doet meer dan men in het zelfevaluatierapport aangeeft. De commissie meent dat er onvoldoende tijd
werd besteed aan de opstelling van het zelfevaluatierapport. Wellicht is dat te wijten aan de aanstelling van een
nieuw departementshoofd, maar toch blijkt uit het gepresenteerde rapport een tekort aan cultuur van zelfevaluatie
en aan een attitude van registratie.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 401

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende concretiseerde haar onderwijsvisie in twee beleidsteksten:
‘Engagementsverklaring van de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende’ en ‘Katholieke Hogeschool Brugge-
Oostende: strategische doelstellingen 2002-2007’. Zij kiest voor competentiegericht onderwijs, waarbij het leren
van de student centraal staat. De opleiding werkt aan de implementatie van deze onderwijsvisie, in overleg met
de onderwijsondersteunende diensten. Ook het door de hogeschool opgemaakte onderwijsontwikkelingsplan
(OOP), dat aansluit bij de strategische doelstellingen en een concretere invulling geeft aan de realisatie van de
bachelor-masterstructuur, is bepalend voor de opleiding. Het departement Lerarenopleiding ontwikkelde al eerder
zijn eigen onderwijsvisie. Na het ontstaan van de onderwijsvisie van de hogeschool en de invoering van het
onderwijsontwikkelingsplan, werkte de opleiding binnen de vernieuwde visie van het departement.
Een eerste tussentijdse evaluatie van het onderwijsontwikkelingsplan voor de opleiding gebeurde in december
2004.
Op basis daarvan stuurde de Lerarenopleiding campus St.-Andreas haar onderwijsvisie bij. Zij werd tijdens het
bezoek ter beschikking gesteld. De onderwijsvisie is veelbelovend en toekomstgericht, door de klemtoon die
zowel op ‘studentgericht’ als ‘beroepsgericht’ ligt. Bij de formulering van haar oordeel en de aanbevelingen heeft
de commissie zich laten leiden door de uitgangspunten die in de onderwijsvisie naar voren geschoven worden.
Uit de gesprekken met de verschillende partners, vooral met de docenten, blijkt dat de engagementsverklaring
van de hogeschool en de strategische oriëntatie naar departementale invulling en opleidingsvisie, nog niet
gekend zijn. Het docententeam hanteert impliciet een onderwijsvisie die op een informele manier tot stand komt,
maar die niet terdege deskundig onderbouwd is en geen onderwerp uitmaakt van kritische analyse. De docenten
zijn betrokken op hun opdracht, al wordt de recent uitgeschreven onderwijsvisie nog niet uitgesproken en
gedragen door het team.
402 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Het beroepsprofiel van de leraar (Besluit van de Vlaamse regering 1998) en de uitgeschreven basiscompetenties
(Besluit van de Vlaamse regering 1998) zijn erg gelijklopend. Als typefuncties of basiscompetenties worden
omschreven:
- de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen,
- de leraar als opvoeder,
- de leraar als inhoudelijk expert,
- de leraar als organisator,
- de leraar als innovator – de leraar als onderzoeker,
- de leraar als partner van ouders/verzorgers,
- de leraar als lid van een schoolteam,
- de leraar als partner van externen,
- de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap,
- de leraar als cultuurparticipant.
De leraar-in-opleiding ontwikkelt daarbij de volgende attitudes:
- beslissingsvermogen,
- relationele gerichtheid,
- kritische ingesteldheid,
- leergierigheid,
- organisatievermogen,
- zin voor samenwerking,
- verantwoordelijkheidszin,
- creatieve gerichtheid,
- flexibiliteit,
- gerichtheid op adequaat en correct taalgebruik en communicatie.
Op associatieniveau werd er nagegaan of de algemene competenties en de algemene beroepsgerichte
competenties die in bacheloropleidingen nagestreefd moeten worden, voldoende sterk aan bod komen in de
beroepsspecifieke competenties, die de decretaal vastgelegde basiscompetenties zijn. Omdat dat zo blijkt te zijn,
richt de opleiding zich op deze basiscompetenties met het beroepsprofiel in het achterhoofd.
De commissie stelt vast dat de opleidingsgerelateerde doelen summier beschreven zijn. Er wordt in de teksten
uitsluitend verwezen naar decretaal vastgelegde doelen of naar engagementsverklaringen van hiërarchisch
hogere besturen, zoals de hogeschool of de associatie. Het is echter niet duidelijk in hoeverre die doelen echt
geïntegreerd zijn in de opleiding. Het beheersen van de algemene competenties is aanwezig, al ligt de klemtoon
nog op de traditionele vorming van de ‘leraar als inhoudelijk expert’. Op basis van de reacties van de alumni en
het werkveld stelt de commissie vast dat de opleiding hierin een sterke traditie heeft. Er zijn weinig indicaties dat
er – buiten de scriptie/bachelorproef – veel gewerkt wordt aan de competenties ‘de leraar als innovatoronderzoeker’.
Ook de competenties ‘de leraar als partner van ouders/verzorgers’ en ‘de leraar als partner van
externen’ komen weinig aan bod.
De studenten worden geïnformeerd over de doelstellingen en de basiscompetenties in de programmagids en op
het elektronische leerplatform Toledo. Bij de aanvang van het academiejaar worden de tien competenties en
attitudes voorgesteld. Met de jaarlijkse mentorendag, de informatieve bundel bij de stage en het
beoordelingsformulier brengt de opleiding het betrokken beroepenveld op de hoogte van haar doelstellingen.
De omvorming van de opleiding naar de bachelorstructuur is doorheen de drie opleidingsjaren afgerond.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 403

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om een proces van zelfreflectie en analyse te starten en de opleiding zo vlug mogelijk
een doordacht en onderbouwd eigen profiel te geven. Zij meent dat de opleiding zich sterker zal maken door
eigen keuzes te maken met betrekking tot de onderwijsvisie en een eigen profilering op dit terrein.
De opleiding dient werk te maken van een uitgesproken gemeenschappelijke onderwijsvisie, die gedragen wordt
door het team.
Hoewel in het zelfevaluatierapport gesteld wordt dat de opleiding veel belang hecht aan attitudes, stelt de
commissie dat de opleiding acties moet ondernemen om de attitudes die vastgelegd zijn in de basiscompetenties,
beter bekend te maken bij de studenten en de docenten.
Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding heeft zelf geen domeinspecifiek referentiekader uitgewerkt. Zij werkt met de decretaal bepaalde
basiscompetenties voor de beginnende leraar en het beroepsprofiel van de leraar. Dat betekent dat competenties
zoals taalvaardigheid, leerzorg en communicatie niet als afzonderlijk herkenbaar onderdeel opgenomen zijn in het
referentiekader van de opleiding. Ook de aandacht voor de internationale dimensie is erg beperkt in het
referentiekader. Om te werken met de decretaal bepaalde basiscompetenties is een concordantietabel opgesteld
die de garantie moet bieden dat alle basiscompetenties aan bod komen in de opleiding. Hoewel de
concordantietabel in het zelfevaluatierapport beschreven wordt als ‘de ruggengraat voor het competentiegericht
leren in de opleiding’, blijkt uit de gesprekken met de docenten en de studenten dat deze tabel zo goed als niet
gekend is en niet echt leeft. De studenten geven tijdens de gesprekken geen blijk van kennis van de attitudes uit
de basiscompetenties.
De opleiding heeft tal van informele, maar nog te weinig formele contacten met het werkveld. Het werkveld wordt
behoorlijk geïnformeerd over onder andere de organisatie van de stages. Hoewel de opleiding jaarlijks een
mentorendag organiseert, geeft het werkveld aan zelf weinig inbreng te hebben in de doelstellingen van de
opleiding en de inhoud en vormgeving van de stage. Opmerkelijk is wel dat mentoren uit het werkveld soms een
substantiële inbreng hebben in eindwerken, wat de commissie ziet als een goede evolutie. Docenten nemen
individueel initiatief om deel te nemen aan stuurgroepen van de vzw Eekhoutcentrum, waar kansen tot overleg
met de partners en het werkveld geboden worden. Ook het partnerschap met het REN, het Regionaal Expertise
404 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Netwerk, zorgt ervoor dat de situering van de opleiding met het werkveld en andere instellingen, waar nodig,
bijgestuurd kan worden.
Hoewel de opleiding geen duidelijke doelen geëxpliciteerd heeft voor internationalisering, waardeert de
commissie de aandacht die zij besteedt aan de internationale dimensie van de opleidingsdoelstellingen. De
ECTS-fiches, het partnerschap in Interactum Vlaanderen en Interactum Breed, en de organisatie van de
Internationale klas dragen hiertoe bij. De nieuwe coördinator Internationalisering heeft alvast een goede visie en
geeft aanzetten om werk te maken van de internationale dimensie van de opleiding.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de opleiding haar doelen moet expliciteren op basis van de feitelijke praktijk, vertrekkende
vanuit vragen zoals ‘Waarom doen we wat we doen op de manier dat we het doen’ Het resultaat van dit formeel
georganiseerd overleg moet uitmonden in realistische doelstellingen en een reëel domeinspecifiek referentiekader.
Daarop aansluitend stelt de commissie dat de opleiding deze doelstellingen en dit domeinspecifieke
referentiekader kritisch moet analyseren en toetsen, zowel aan de decretaal vastgestelde basiscompetenties, de
actuele verzuchtingen van de opleiding als aan de recente ontwikkelingen in de samenleving, zoals het belang
van de taalvaardigheid, de meertaligheid, de eisen van onderwijs in grootstedelijke context, de zorg en
interculturaliteit. Ook de belangrijke rol van competenties op het vlak van leerzorg, communicatie met de ouders,
respect voor een cultuur van participatie, omgaan met diversiteit en voeling hebben met de brede
maatschappelijke omgeving, moeten terug te vinden zijn in de doelstellingenlijst en het referentiekader.
De commissie raadt de opleiding aan om het docententeam en het beroepenveld structureel en systematisch te
betrekken bij de hierboven vermelde adviezen.
De commissie stelt dat de opleiding meer gestructureerde aandacht dient te besteden aan de internationale
dimensie van de opleidingsdoelstellingen in relatie tot de eigen visie.
Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het domeinspecifieke kader van de opleiding zich situeert in dat van de VLHORA, zoals voorafgaand aan de
bezoeken ontwikkeld werd door de Visitatiecommissie op basis van de door de opleidingen bachelor in het
Onderwijs: Secundair Onderwijs aangereikte kaders;
- de doelstellingen van de opleiding gericht zijn op zowel de algemene competenties als de algemene
beroepsgerichte en de beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnende beroepsbeoefenaar;
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 405

- de opleiding in haar expliciete doelen niet zo eng bij de decretale basiscompetenties mag blijven en werk
moet maken van een duidelijke eigen profilering, zeker gezien de inzet van het personeel;
- de opleiding dringend het proces van zelfreflectie en analyse moet starten om zo de opleiding een doordacht
en onderbouwd eigen profiel te geven, aangezien bij het docententeam een visie op de vorming van de
toekomstige leraar impliciet aanwezig is;
- de doelstellingen van de opleiding aanleunen bij de eisen van het werkveld;
- de eindkwalificaties van de opleiding bij het beroepenveld getoetst worden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
406 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De programmagidsen bieden een helder overzicht van de doelstellingen, en van de opbouw en de inhoud van het
programma. Bij elk opleidingsonderdeel wordt het verband tussen de doelstellingen van dat opleidingsonderdeel
en de basiscompetenties beschreven. De inhouden van de opleidingsonderdelen worden gestuurd door de
opleidingsdoelstellingen. De huidige relatie tussen de doelstellingen en de inhoud van het programma lijkt
behoorlijk. De opleiding stelt in het zelfevaluatierapport en de bijlagen dat er competentiegericht wordt gewerkt. In
de praktijk blijkt dat echter beperkt te zijn tot enkele opleidingsonderdelen. De gesprekken met de docenten en de
studenten tonen dat er een verschil in aanpak door de verschillende docenten bestaat. Sommige docenten
leggen vooral de klemtoon en stellen vooral eisen op het niveau van vakdisciplines, terwijl anderen het niveau
van de competenties benadrukken. De studenten herkennen de tien attitudes/competenties waarmee de
opleiding werkt in hun persoonlijke opleidingsplan en persoonlijke actieplan. De commissie besluit dat het
ontbreken van een eenvormig didactisch concept aan de basis ligt van onterechte verschillen.
De klemtoon in het programma ligt op de vakinhoudelijke en vakdidactische scholing. De leraar als vakinhoudelijk
expert krijgt veel aandacht in de opleiding, terwijl de vakdidactiek in een aantal gevallen minder sterk is
uitgebouwd. Ook de leraar als onderzoeker komt minder sterk aan bod. Naast beroepsspecifieke competenties
rond brede zorg krijgt ook de taalvaardigheid aandacht in het programma. Op het vlak van de eigen
taalvaardigheid van de studenten is nog heel wat werk te verrichten, zoals de docenten ook zelf aangeven.
De stageleerlijn beklemtoont de leercyclus van Korthagen en is uitgewerkt volgens de basiscompetenties, die op
hun beurt vertaald zijn in gedragsindicatoren.
Disciplineoverschrijdende elementen zijn op verschillende manieren aanwezig in de opleiding. De
opleidingsleerlijn gaat over de drie programmajaren heen van een meer vakgerichte aanpak naar een meer
geïntegreerde aanpak. Sommige eindwerken zijn vakoverschrijdend. Ook de evaluatie- en de instapmodule zijn
voorbeelden van interdisciplinair werken.
Sommige studenten nemen in hun derde jaar deel aan het project ’t Scharnier, gedurende drie maanden als
stage of gedurende negen maanden indien de deelname verbonden is aan het eindwerk. ’t Scharnier is een
project voor leerlingen van het basis- en secundair onderwijs uit kwetsbare gezinnen in de regio Brugge-
Blankenberge.
In het programma is de omvorming naar de bachelorstructuur over de drie jaren heen afgerond. De koppeling van
het programma aan de recente onderwijsvisie van de opleiding is echter nog niet geëxpliciteerd. De commissie
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 407

stelt in het beleid duidelijk zichtbare aanzetten vast om hierin formeel en met betrokkenheid van het personeel
verbetering aan te brengen.
De bevraging van de alumni, de beginnende beroepsbeoefenaars en het beroepenveld in het kader van de
curriculumzorg is nog te informeel. En ook hier stelt de commissie beleidsmatige aanzetten tot systematisering
vast. Zij zijn zichtbaar in het kwaliteitshandboek van de hogeschool. Toespitsing naar de opleiding gebeurt door
de departementale werkgroep Kwaliteitszorg.
In het derde programmajaar van het bachelorcurriculum zijn er drie keuzetrajecten met een internationale
dimensie. De lerarenopleiding van de Katholieke hogeschool Brugge-Oostende organiseert samen met de
lerarenopleiding van de Katholieke Hogeschool Kempen (Vorselaar), de EHSAL Europese Hogeschool Brussel
en de Karel de Grote-Hogeschool (Antwerpen) een internationale klas die toegankelijk is voor eigen en voor
buitenlandse studenten van de ongeveer zestig partnerinstellingen. De organiserende hogescholen zijn lid van
Interactum Vlaanderen. Verder hebben de studenten de mogelijkheid om in het kader van het Europese
Erasmusprogramma drie maanden in het buitenland te studeren. Sinds 2004-2005 is die mogelijkheid met
Erasmus Belgica uitgebreid tot Wallonië. De Noord-Zuidsamenwerking ten slotte maakt het de studenten sinds
enkele jaren mogelijk in het kader van het ontwikkelingssamenwerkingsprogramma van de hogeschool of op
eigen initiatief van de student, enkele maanden stage te lopen in een Aziatisch, Afrikaans of Amerikaans
ontwikkelingsland. Vanaf 2005-2006 is deze mogelijkheid een keuzetraject in het derde programmajaar van het
curriculum.
Daarnaast wordt er voor alle studenten van het tweede en derde jaar in het opleidingsonderdeel cultuur en
levensbeschouwing een studiereis naar het buitenland georganiseerd. De bestemmingen zijn op dit ogenblik
Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Ook binnen bepaalde opleidingsonderdelen worden buitenlandse
excursies georganiseerd. Zo bezoeken de studenten met als onderwijsvak Frans of Engels minstens één keer in
hun driejarige opleiding een land waar de gekozen taal als moedertaal fungeert. De commissie waardeert de
inspanningen van de opleiding om alle studenten van een buitenlandse ervaring te laten proeven, wat niet
wegneemt dat de uitwerking van een expliciet beleid voor internationalisering in de opleiding noodzakelijk is.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de aanzetten om expliciet aan het werk te gaan met een uniform didactisch concept,
prioritair moeten uitgewerkt worden. Zij stelt dat daartoe binnen het docententeam overleg moet georganiseerd
worden en dat het departementshoofd hierbij een sturende en coachende rol dient te vervullen.
De commissie raadt de opleiding aan om het werken aan de gevraagde competenties explicieter aan te tonen
aan alle betrokkenen.
Het verdient aanbeveling om in het kader van de curriculumzorg de bevraging van de alumni, de beginnende
beroepsbeoefenaars en het beroepenveld systematisch en periodiek op te nemen in de PDCA-cyclus en in het
kwaliteitszorgplan.
Nog in het kader van curriculumzorg stelt de commissie dat de opleiding de inbreng van de student als
ervaringsdeskundige expliciet en structureel moet integreren.
De commissie adviseert de opleiding om bij de integratie van het onderwijsontwikkelingsplan van de hogeschool
in de opleiding de invloed van het scholenveld op te nemen, om op die manier de betrokkenheid van de praktijk
op het curriculum zichtbaar te maken.
408 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding besteedt aandacht aan de kennisontwikkeling die zij relateert aan de eindtermen voor het secundair
onderwijs. Ook in de (traditionele) beroepsvaardigheden lijkt zij vrij sterk. De vaardigheidstraining situeert zich op
twee vlakken. In de eerste plaats besteedt de opleiding aandacht aan de vaardigheden die de student moet
verwerven binnen de diverse onderwijsvakken. Zij bepalen mee de inhoudelijke bekwaamheid van de vakleraar.
Daarnaast wordt er sterk geïnvesteerd in de vaardigheden die het leraar zijn vereist. Deze vaardigheden
vertrekken uit de basiscompetenties voor de beginnende leraar en worden ook, waar nodig, ondersteund door de
vereiste kenniselementen. De commissie stelt vast dat het programma in zekere mate aansluit bij de recente
ontwikkelingen in het werkveld, zoals blijkt uit de aandacht voor brede zorg in het derde jaar. Zij heeft echter
weinig informatie gekregen over de evidentie die aan de basis ligt van enerzijds de aansluiting bij deze recente
ontwikkelingen en anderzijds de kennisname ervan in het vakdidactisch, opleidingsdidactisch of onderwijskundig
onderzoek.
De opleiding neemt naast kennisoverdracht en vaardigheidstraining de tien attitudes, beschreven in de decretale
tekst over de basiscompetenties, op in de opleidingsonderdelen. De commissie mist enigszins de attitude ‘zich
kunnen inleven en verplaatsen in de belevingswereld van kinderen’. Attitudes kunnen ook mede het uitgangspunt
zijn bij de nieuwe vormgeving van het curriculum, waarbij niet alleen de eindtermen, maar ook de beroepshouding
een belangrijke rol spelen.
De commissie waardeert het initiatief waarbij op departementaal niveau een werkgroep Taalbeleid is opgericht,
die de implementatie van de taalcompetenties moet ondersteunen. Het document Dertien doelen in een dozijn
van de Nederlandse Taalunie is het uitgangspunt.
Het trainen en de uiteindelijke realisatie van de vooropgestelde vaardigheden situeert zich op het vlak van de
stage. Stage is een belangrijk geïntegreerd onderdeel van de opleiding bachelor in het Onderwijs: Secundair
Onderwijs. De lerarenopleiding vindt het belangrijk om een duidelijk stageconcept te formuleren dat winst kan
opleveren voor zowel de stagescholen, de stagementoren als de studenten en de lerarenopleiding zelf. De
commissie stelt vast dat de stages behoorlijk georganiseerd zijn. De eigen inbreng in inhoud en vorm van de
stages door de stagescholen ontbreekt. Zij geven aan dat de opleiding dikwijls opdrachten meegeeft aan de
studenten, die de mogelijkheden tot creatief werken voor de studenten beperken. Derdejaarsstudenten die een
langere ingroeistage beginnen, stellen een persoonlijk actieplan met werkpunten op, maar de stagementoren
worden hierover niet geïnformeerd. Dit bemoeilijkt het uitschrijven van een stageopdracht naar de behoeften van
de betrokken stagiair.
De stage wordt progressief opgebouwd doorheen de verschillende stageactiviteiten van de drie programmajaren.
De uitgangspunten in het stageconcept vertrekken van de basiscompetenties als doelen en de theorie van
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 409

etrokkenheid als ondersteuning voor de stageopbouw: van afzonderlijke lessen naar grote gehelen, van
lesgeven naar het totale pakket aan taken, van externe sturing naar interne sturing en van directe begeleiding
naar toenemende zelfstandigheid. Deze progressieve opbouw steunt op de leer van betrokkenheid en werd
uitgewerkt in een sterk uitgebouwde stageleerlijn. Om de stage-evaluatieformulieren overzichtelijk en begrijpelijk
te houden voor studenten en stagementoren, stelde de opleiding vanuit de stageleerlijn een aantal meetbare
gedragsindicatoren op die de basiscompetenties weerspiegelen. In een volgende stap werden de stageevaluatieformulieren
aangepast aan die gedragsindicatoren.
De opleiding hanteert een reflectieleerlijn voor de studenten. Uit de gesprekken met de studenten blijkt dat die
leerlijn slechts gedeeltelijk wordt toegepast. De commissie merkt op dat het in hoofdzaak gaat om reflecties die
de student individueel en zelfstandig uitvoert, en die hij opneemt in zijn persoonlijke actieplan.
De commissie stelt vast dat de meeste studenten hun stages uitvoeren in de nabije omgeving van de campus,
wat maakt dat ze niet echt voorbereid zijn op het lesgeven in verschillende contexten. Tijdens de gesprekken
blijkt dat heel wat studenten de opleiding volgen met de attitude om een beroepsloopbaan binnen de provincie
aan te vatten.
Net zoals de stage neemt ook het eindwerk een belangrijke plaats in het programma in. Het eindwerk is een
afstudeeropdracht in de vorm van zelfstandig werk, dat in het verlengde ligt van de verschillende opdrachten en
stages tijdens de opleiding. Studenten werken een onderwerp uit dat relevant is voor het latere functioneren in het
onderwijs. Zij worden aangespoord om hun eindwerkonderwerp te kiezen in samenspraak met de school van hun
ingroeistage. Op die manier kunnen ze het gekozen onderwerp ook ten dienste van de stageschool uitwerken.
De grondigheid van de afstudeeropdracht berust op de te volgen weg van het probleemoplossend leren. De
relevantie wordt bewaakt door het inschakelen van externe lezers die als medebeoordelaars optreden. Deze
externen zijn meestal mentoren uit het werkveld of medewerkers van andere educatieve of pedagogische
instellingen. De ondersteuning, de begeleiding en de duidelijke criteria waaraan de scriptie getoetst wordt,
scheppen de goede omgeving om gericht en kwaliteitsvol te werken. De begeleiding wordt altijd waargenomen
door minstens een interne docent-begeleider. De student kan afhankelijk van het onderwerp, ook een beroep
doen op een expert uit het werkveld. Het eindresultaat van de afstudeeropdracht beoogt didactisch hanteerbaar
materiaal voor het secundair onderwijs, met een onderbouwde motivatie van de keuze van het onderwerp en de
gevolgde methode. De commissie merkt op dat de eindwerken van hoge kwaliteit zijn en getuigen van veel inzet
en zorg door de studenten. Het praktijkgerichte karakter wordt sterk benadrukt, en de studenten werken een
product uit dat praktisch bruikbaar is in het onderwijs, wat zij zelf uittesten tijdens hun stage. Bij de begeleiding
van de eindwerken wordt wel aandacht besteed aan de redactionele component, maar minder uitgesproken aan
de methodologische aspecten.
De commissie stelt vast dat zowel aan het product als aan het proces van het eindwerk veel aandacht wordt
besteed. Een interessante ontwikkeling is dat het werkveld in de persoon van de mentoren steeds meer
meewerkt aan het tot stand komen van eindwerken.
De opleiding besteedt aandacht aan maatschappelijke en wetenschappelijke dienstverlening. Daartoe organiseert
zij onder andere een jaarlijkse mentorendag waarbij de mentoren training krijgen. De mediatheek van het
departement Lerarenopleiding staat niet alleen open voor de afgestudeerden, maar voor ook voor alle leraren
secundair onderwijs. De opleiding maakt gebruik van het structurele partnerschap van het departement
Lerarenopleiding in het Eekhoutcentrum, dat in de provincie West-Vlaanderen de initiatieven rond nascholing en
maatschappelijke dienstverlening van een aantal onderwijspartners logistiek coördineert en realiseert. De
primaire focus is gericht op vakgebonden nascholing. In een structureel samenwerkingsverband met de vzw
Vlaams Spellenarchief neemt het departement Lerarenopleiding deel aan projecten voor projectmatig
wetenschappelijk onderzoek van de hogeschool. Het Vlaams Spellenarchief biedt daarnaast ook nascholing aan
op het domein van het didactisch gebruik van bordspelen in onderwijs en opvoeding. De opleiding maakt dikwijls
gebruik van dit archief.
410 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Ook het project ’t Scharnier past in de interactie van de opleiding met maatschappelijke dienstverlening. Het
project is ontstaan vanuit een concrete vraag van enkele Brugse en Blankenbergse scholen om mee te helpen de
onderwijskansen van kansarme kinderen en jongeren te verhogen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt vast dat het nastreven van de taalcompetenties zich toespitst tot het opleidingsonderdeel
communicatieve vaardigheden en in de stagebeoordeling vooral op de technische aspecten van de
taalvaardigheid, zoals de uitspraak, de spelling en de formuleervaardigheid. De commissie raadt de opleiding aan
om in de vakdidactieken de rol die taal speelt bij het leren, duidelijk en expliciet uit te werken en te integreren.
Het is raadzaam om de studenten krachtiger voor te bereiden op het lesgeven in diverse en uiteenlopende
leeromgevingen.
De commissie raadt de opleiding aan om de reflectieleerlijn beter en meer gefundeerd uit te bouwen.
Hoewel de studenten de reflectieleerlijn als positief ervaren, stelt de commissie dat een gepaste begeleiding van
dit proces tijdens de volledige opleiding noodzakelijk is.
Om de eindwerken effectief te kunnen voorstellen als een vorm van action research, adviseert de commissie het
reflectieaspect meer uit te werken, aandacht te besteden aan de eventuele bijsturing van het product en de
competentie ‘de leraar als onderzoeker’ sterker uit te werken.
Hoewel er grote tevredenheid is bij de stagescholen over de opleiding moet het werkveld nog meer medeeigenaar
van de opleiding zijn. De competentie van het werkveld kan nog beter aangewend worden bij de
inhoudsbepaling van het curriculum en de stage.
Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding voert haar kleinschaligheid en het informele aan als argumenten voor de samenhang van het
programma. Het aantal docenten per onderwijsvak is beperkt, zodat gewaakt wordt over een zekere coherentie
van de inhoud over de programmajaren heen. Ook het team van pedagogen en andere docenten van algemene
vakken is niet erg talrijk, zodat ook hier een analoge coherentie aanwezig is. Overleg in team kan op die manier
vlot verlopen. Toch blijkt uit de documentanalyse en uit de gesprekken dat er weinig georganiseerd overleg is
tussen docenten over de samenhang van het programma en de samenwerking, en dat het gevaar van
versnippering reëel is. De coördinator Onderwijsvernieuwing ziet hierop toe. Er bestaan geen formele afspraken
om opvoedkundige opleidingsonderdelen en vakdidactiek sterk op elkaar af te stemmen. Hetzelfde geldt voor de
vakdidactieken onderling. Voor nagenoeg elk opleidingsonderdeel worden vakinhouden en vakdidactiek door
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 411

dezelfde docent onderwezen, wat een zekere coherentie waarborgt. De commissie stelt vast dat vakinhoud en
vakdidactiek niet even sterk geïntegreerd zijn voor de verschillende opleidingsonderdelen. Onder andere omwille
van de flexibiliteit en om de kwaliteit van de vakdidactiek te garanderen, kiest de opleiding echter expliciet voor
het afzonderlijk aanbieden van vakinhoud en vakdidactiek. Zij wil, door telkens dezelfde lectoren als titularis van
zowel vakinhoud als vakdidactiek aan te stellen, de afstemming van de beide opleidingsonderdelen op elkaar
nastreven. De verhouding tussen vakdidactiek en vakinhoud is vastgelegd.
Dat een klein docententeam garant staat voor de afstemming en samenhang van een opleidingsprogramma is
echter niet overtuigend. De commissie verwijst naar recent onderzoek over collegiale relaties in scholen, waaruit
blijkt dat net dat kleine team met hechte en zelfs vriendschappelijke relaties tussen de collega’s, een hinderpaal
vormt voor werkelijke discussies over de uitgangspunten en werkwijze, en voor vernieuwende ontwikkelingen.
Ofschoon de goede onderlinge verstandhouding op zich een waardevol gegeven is, wil de commissie de
opleiding toch waarschuwen voor de valkuil van zelfgenoegzaamheid.
De commissie waardeert de inspanningen om doorheen de opleiding een stageleerlijn te realiseren, gekoppeld
aan een reflectieleerlijn. Op die manier vergroot de kans op werkelijke integratie van de verschillende
opleidingsonderdelen, meer bepaald van theorie en praktijk, en dus ook op diepgang van het leerproces bij de
studenten.
Inzage van de documenten waarin de leerlijnen zijn uitgewerkt, leidt tot enkele inhoudelijk belangrijke
kanttekeningen.
Op zich is het een positief gegeven dat de opleiding een wetenschappelijke theorie gebruikt als basis voor het
opleidingsprogramma; alleen wordt deze theorie hier op een enigszins oneigenlijke manier gebruikt. De
betrokkenheidstheorie werd, zoals aangegeven in het zelfevaluatierapport, gekozen als uitgangspunt en
onderbouwing voor de beide leerlijnen en voor de vakken opvoedkundige wetenschappen. Ze wordt gebruikt als
een theorie van ontwikkelingsfasen. Precies dit karakter is in later onderzoek steeds meer weerlegd. Het model
gaat over concerns, bekommernissen van de student, en niet over de betrokkenheid. Alles draait om de wijze
waarop de student betekenis geeft aan zijn ervaringen. De commissie stelt vast dat precies die betekenisgeving,
waarin de eigen opvattingen en ideeën van de student, onder andere over zichzelf als leraar-in-opleiding, een
centrale rol spelen, nog krachtiger kan gebruikt worden als aangrijpingspunt voor leerervaringen. Op dit punt blijft
ook de reflectieleerlijn nog vrij vaag. Hoewel het persoonlijke interpretatiekader van de student aanwezig is, is het
niet duidelijk hoe dit interpretatiekader door gerichte reflectie en stage-ervaringen/stageopdrachten uitgedaagd en
geproblematiseerd wordt. In de reflectieleerlijn wordt terecht de klemtoon gelegd op de noodzakelijke diepte in de
reflectie: naast de gerichtheid op het verbeteren van het handelen, worden ook het kritisch bevragen en eventueel
herzien van de opvattingen die aan dit handelen ten grondslag liggen, benadrukt. Hoe dit laatste in het concrete
programma gerealiseerd wordt, blijft nog relatief onduidelijk. Daarenboven beroept de opleiding zich voor haar
reflectieleerlijn op de dieptedimensie van het theoretisch kader van Kelchtermans, maar blijft de bepleite
noodzakelijke breedtedimensie achterwege. De commissie meent dat dit verklaart waarom de klemtoon in de
opleiding nog zo sterk en eenzijdig ligt op de vakinhoudelijke en de vakdidactische kennis en vaardigheden, ten
koste van andere dimensies die in de professionele ontwikkeling van toekomstige leraren even wezenlijk zijn,
zoals de morele, politieke en emotionele aspecten.
De studenten bepalen zelf welke onderwijsvakken zij kiezen. Ook later in de opleiding, vooral in het derde jaar,
kunnen zij enkele opleidingsonderdelen flexibel kiezen. Het docententeam begeleidt ze daarin.
De studenten kunnen sinds de invoering van het Flexibiliseringsdecreet in principe zelf hun opleidingsprogramma
samenstellen. In de opleiding werd enkel een volgtijdelijkheid voor de opleidingsonderdelen stage 1-2-3
vastgelegd. Elk opleidingsprogramma wordt voorgelegd aan de studie- en trajectbegeleider en moet goedgekeurd
worden door het departementshoofd. De flexibilisering begint zijn sporen na te laten in de opleiding. De
verantwoordelijken voor studie- en trajectbegeleiding en stageorganisatie moeten er terdege rekening mee
houden. Dat brengt heel wat bijkomend werk mee, maar toch wordt er op dit domein behoorlijk goed gewerkt.
412 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Sinds enkele jaren vraagt de opleiding in samenwerking met de lerarenopleiding van de KATHO de stageplaatsen
aan. Zo waken de beide lerarenopleidingen over een realistische en aanvaardbare spreiding van de stagiairs over
de verschillende stagescholen, en krijgen de scholen onmiddellijk een duidelijk zicht over welke studenten zij van
de beide Vrije West-Vlaamse lerarenopleidingen mogen verwachten.
In 2004-2005 was de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende samen met de Katholieke Hogeschool Zuid-West-
Vlaanderen en de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven betrokken bij de ontwikkeling van een voortraject van het
verkort traject Onderwijskunde aan de Katholieke Universiteit Leuven Campus Kortrijk. In het academiejaar 2005-
2006 volgden drie studenten uit de opleiding Secundair Onderwijs dit keuzeprogramma.
In de programma’s van het eerste jaar van de opleiding bachelor in het Onderwijs: Kleuteronderwijs, Lager
Onderwijs en Secundair Onderwijs zijn er enkele gemeenschappelijke opleidingsonderdelen. Daardoor kunnen
studenten in de loop van het eerste semester nog overstappen naar de opleiding bachelor in Kleuter- of Lager
Onderwijs.
Studenten die al een diploma hebben, kunnen een verkort traject aanvragen via EVK en vanaf dit academiejaar
ook via EVC. De leden van de werkgroep EVC-EVK van de hogeschool volgden een assessorencursus,
georganiseerd op associatieniveau. De werkgroep werkte een methode uit voor de hogeschool, die nu
geëvalueerd wordt. Er wordt ook onderzocht op welke manier dit nog beter kan gekoppeld worden aan het
studentenprogramma Bamaflex.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt de opleiding aan om het overleg, de vergaderingen en de besluitvorming te formaliseren.
In de onderwijsvisie wordt betoogd dat men streeft naar afstemming tussen de verschillende opleidingsonderdelen.
De commissie stelt dat de opleiding hier verder werk dient van te maken.
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 413

Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Er wordt een reële norm van 27,5 uren per studiepunt gehanteerd met een marge van 2,5 uren. De totale begrote
studietijd voor elk programmajaar van 60 studiepunten ligt tussen de 1.500 en 1.800 uren, met een optimale
studietijd van 1.650 uren. De studenten zijn hierover bevraagd. Uit de resultaten blijkt dat de reële studietijd van
de grote meerderheid van de opleidingsonderdelen overeenstemt met de begrote studielast. Studietijdmetingen
worden geregeld uitgevoerd. De resultaten worden enkel bekendgemaakt aan de betrokken docenten en aan het
departementshoofd. Daardoor kunnen zij wel zelf bijsturen waar nodig, maar is er geen eenduidige
terugkoppeling op opleidingsniveau. Ook in de jaarlijkse feedbackgesprekken met de derdejaarsstudenten aan
het eind van het academiejaar, wordt onder meer gepeild naar studiebelasting. Uit de gesprekken blijkt dat
studenten en de afgestudeerden geen echte problemen hebben met de studietijd en dat zij de inschatting
realistisch vinden.
De opleiding peilt tijdens de feedbackgesprekken met de afgestudeerden en door studentenbevragingen naar
studiebelemmerende en -bevorderende factoren. In opvolging van de resultaten was de opleidingsdag in 2005
hoofdzakelijk gewijd aan de problematiek van nutteloze overlappingen en tegenstrijdigheden, en werden er
afspraken gemaakt om de opvoedkundige vakken en de vakdidactiek beter op elkaar af te stemmen. Aan de
infrastructurele beperkingen zal in de nabije toekomst tegemoetgekomen worden door de verhuizing naar de
nieuwbouw in 2008. De studiebegeleiding en de lage drempel tussen docenten en studenten zijn belangrijke en
gewaardeerde studiebevorderende factoren. Ook de inspanningen op het vlak van ICT-integratie in de opleiding
dragen bij tot een studiebevorderende leeromgeving.
Aanbevelingen ter verbetering:
Door een systematischere uitvoering van deze metingen en een analyse van de resultaten moet de opleiding zich
een beeld vormen van de benodigde studietijd op het niveau van de opleiding. Ook een transparante opvolging
van de resultaten van de metingen is in deze context aangewezen.
Het verdient aanbeveling om de verschillende aspecten van de studentenbevragingen en de feedbackgesprekken
in de PDCA-cyclus en het kwaliteitszorgsysteem van de opleiding op te nemen.
414 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding beschikt nog niet over een uniform didactisch concept. De commissie merkt wel impliciete
opvattingen op bij het onderwijsteam. De onderwijsvisie van het departement Lerarenopleiding (1997-2003),
waarop de opleiding zich baseerde om haar doelstellingen af te stemmen en die gezien wordt als een element
voor het didactisch concept, werd recent geactualiseerd. Ook het onderwijsontwikkelingsplan 2003-2006, waarin
de hogeschool haar principes uitzet, zal mee bepalend zijn voor het onderwijsconcept. De hogeschool kiest als
partner van de Associatie K.U.Leuven voor het concept van begeleid zelfstandig leren. Het contactonderwijs
wordt gedeeltelijk vervangen door werkvormen die moeten bijdragen tot de vooropgestelde krachtige
leeromgeving. Uit gesprekken met docenten en studenten blijkt dat interactieve werkvormen weinig gehanteerd
worden. De meeste docenten houden vast aan doceren. Een aantal geeft aan dat interactieve werkvormen
minder geschikt zijn voor hoger onderwijs. De commissie stelt vast dat het overleg over een uniform didactisch
concept, waarvan de discussie over het nut van interactieve werkvormen in de opleiding deel uitmaakt, moet
gevoerd worden.
De opleiding kiest voor een expliciete onderverdeling van het opleidingsonderdeel in vakinhoud en vakdidactiek.
De onderlinge verhouding van beide doorheen de opleidingsjaren is vastgelegd. Voor de meeste
opleidingsonderdelen verzorgt dezelfde docent zowel de vakinhoud als de vakdidactiek, wat de integratie tussen
beide ten goede komt.
De studenten worden sterk begeleid bij stages en eindwerk. De pogingen tot integratie en samenhang door
middel van de stage- en de reflectieleerlijn zijn lovenswaardig. De studenten weten om te gaan met de beide
leerlijnen. Het werkelijk systematisch in gesprek gaan met elkaar over didactische uitgangspunten, vertrekkend
van de globale onderwijsvisie en daaraan gekoppeld de concrete operationalisering ervan in werkvormen, bevindt
zich nog in een beginstadium. Dit neemt niet weg dat individuele of groepen docenten interessante initiatieven
nemen om vernieuwing in de vormgeving te realiseren, zoals voor het opleidingsonderdeel PAV (project
algemene vakken) en de inspanningen voor de toepassing van ICT. De commissie stelt vast dat dit alles echter
nog te veel een keuze en engagement blijft van individuen. Het vooropgestelde principe ‘voorafbeeldend werken’
wordt in een aantal opleidingsonderdelen hoog in het vaandel gedragen, maar mist nog een structurele
verankering. Voorafbeeldend onderwijs wordt meestal voorbehouden voor de pedagogische en onderwijskundige
opleidingsonderdelen, en voor praktijkvakken. In enkele opleidingsonderdelen, zoals PAV en informatica, wordt
het principe hoog in het vaandel gevoerd.
De commissie stelt vast dat men in de opleiding niet systematisch gebruikmaakt van geregistreerd
studentengedrag, zoals klank- of video-opnames, als vertrekpunt van reflectie en bespreking. Hoewel dit niet
systematisch geïntegreerd is bij elke uitgevoerde microteaching, geven de studenten aan deze werkvorm op prijs
te stellen, omdat zij op die manier leren omgaan met kritiek en zelfkritiek. Volgens de commissie laat de opleiding
hier nog een belangrijke kans liggen om reflectie werkelijk te laten vertrekken van geobjectiveerde handelingen,
eerder dan van subjectieve terugblikken of beschouwingen. Dit is essentieel om bijvoorbeeld de fase 2 van het
door de opleiding gehanteerde reflectiemodel van Korthagen werkelijk te kunnen analyseren. De commissie
meent dat dergelijke registraties ook nuttig zijn om van het instrument portfolio, waarmee de opleiding
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 415

experimenteert, een krachtig middel te maken voor een systematische analyse van en reflectie op het
opleidingsproces van de student. Dit alles draagt bij tot de ontwikkeling van de basiscompetentie ‘leraar als
onderzoeker/innovator’, zodat de student ook na het beëindigen van de bacheloropleiding deze basiscompetentie
verder zal ontwikkelen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt de opleiding aan om prioritair werk te maken van de uitwerking van een uniform didactisch
concept op opleidingsniveau, om de afstemming tussen vormgeving en inhoud duidelijk te kaderen en te
stroomlijnen.
Geadviseerd wordt om bij de ontwikkeling van het opleidingsgebonden didactisch concept de invloed van het
scholenveld op te nemen. Zo wordt de invloed van de praktijk op het curriculum meer zichtbaar.
Hoewel het vaak dezelfde docent is die voor een bepaald opleidingsonderdeel zowel de vakinhoud als de
vakdidactiek doceert, vraagt de commissie om te waken over voldoende integratie tussen beide componenten.
De commissie stelt dat de leervormen en leerinstrumenten, zoals microteaching en portfolio, in een gepaste
context moeten geïntegreerd worden, als middel om het opleidingsproces van de student tot het voorwerp van
systematische analyse en reflectie te maken.
De commissie adviseert om de competentie van het werkveld nog beter aan te wenden bij de vormgeving van de
stage, door tijdens de ingroeistages in overleg met mentoren werkpunten voorop te stellen om meer effect te
creëren bij de betrokken student.
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding besteedt veel zorg aan de organisatorische aspecten en de transparantie van de evaluatie. De
studenten en de docenten worden hierbij betrokken. De onderwijsregeling, het examenreglement en de
beschrijving van de examenvorm voor elk opleidingsonderdeel is beschreven in de programmagids en is
raadpleegbaar op het elektronische leerplatform Toledo. De studenten worden ook tijdens het academiejaar over
alle aspecten van de beoordeling en toetsing geïnformeerd. Zo krijgen zij mondeling informatie over de
examenvorm, puntenverdeling, leerstofspreiding en dergelijke vóór de examens.
De gehanteerde evaluatievorm wordt in hoofdzaak door de individuele docent bepaald. Naast vooral de klassieke
schriftelijke en mondelinge evaluatie komen als evaluatievormen ook portfolio-assessment, peer-assessment,
opdrachten en permanente evaluatie voor. Hoewel de opleiding stelt competentiegericht te werken, wordt alleen
416 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

op het vlak van de stage duidelijk competentiegericht geëvalueerd. De stage-evaluatieformulieren zijn
overzichtelijk en bevatten meetbare gedragsindicatoren die de basiscompetenties weerspiegelen.
Zowel het uitvoeringsproces als het eindproduct en de publieke voorstelling van het eindwerk worden beoordeeld.
De opleiding levert duidelijk inspanningen om de evaluatieopdrachten, vooral in het kader van de stage en het
eindwerk, beroepsrelevant en praktijkgericht te formuleren. Zo wordt de praktijkgerichtheid van het eindwerk mee
beoordeeld door een vertegenwoordiger uit het werkveld. Deze aanpak verdient de waardering en aanmoediging
van de commissie.
Na de examens organiseert de opleiding een contactmoment waarbij studenten hun examens kunnen inkijken en
hun resultaten kunnen bespreken met de docenten. Uit het feedbackgesprek met de derdejaarsstudenten blijkt
dat de studenten geen noemenswaardige problemen zien bij de evaluatie. Ook tijdens de gesprekken met de
studenten en de afgestudeerden stelt de commissie een algemene tevredenheid vast over de verschillende
aspecten van de evaluatie en toetsing.
Ook het jaarlijkse rapport van de Ombudsdienst zet de opleiding aan om waar nodig de manier van toetsen bij te
sturen.
Aanbevelingen ter verbetering:
Voor de feitelijke integratie van theorievakken en stage moet op het vlak van beoordeling en toetsing het
opleidingsproces van de student tot voorwerp van systematische analyse en reflectie gemaakt worden.
De commissie stelt dat structurele en systematische evaluatie van de toetsing en evaluatie, en een
steekproefsgewijze evaluatie van de examens deel moeten uitmaken van de kwaliteitscyclus.
Formeel overleg binnen het docententeam moet een antwoord geven op de vraag hoe competenties, ook buiten
de stage, worden geëvalueerd.
Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 417

Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De toelatingsvoorwaarden voor de opleiding zijn vooropgesteld in het Hogeschooldecreet van 4 april 2003, afd. 3
artikel 65 en in het Flexibiliseringsdecreet van 30 april 2004. Zij zijn beschreven in de onderwijsregeling en
duidelijk geformuleerd. De opleiding verzorgt heldere en correcte informatie aan instromende studenten door heel
wat kanalen. De commissie stelt vast dat het programma goed aansluit bij de vooropleiding van de studenten.
Over het algemeen volstaan de verworven eindtermen van het secundair onderwijs als voorbereiding op de
opleidingsonderdelen uit het eerste programmajaar. Voor een aantal specifieke opleidingsonderdelen, zoals
plastische opvoeding, raadt de opleiding een degelijke vooropleiding ten zeerste aan. De opleiding krijgt door
middel van intakegesprekken en diagnostische tests een beeld van de instroom. Op grond hiervan adviseert zij
de instromende studenten om bepaalde remediëringstrajecten te doorlopen. In het opleidingsprogramma wordt
ook voorzien om verschillen, zoals voor mechanica of elektriciteit, waar nodig te remediëren. De commissie toont
haar waardering voor de structurele en systematische aanpak waarmee de contactdocenten in de loop van het
academiejaar minstens drie oriënteringsgesprekken voeren met alle eerstejaarsstudenten.
De laatste jaren zijn er beduidend meer zij-instromers. Volgens een eenvormige procedure kan voor deze
studenten op basis van toegekende EVC-EVK-vrijstellingen een persoonlijk studietraject uitgetekend worden. De
aanpak van studie- en trajectbegeleiders bij de begeleiding van studenten voor het uittekenen van een
aangepaste flexibele leerweg, is volgens commissie degelijk uitgewerkt.
De opleiding heeft veel aandacht voor het screenen en opvolgen van studenten met functiebeperkingen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt de opleiding aan om de instroomgegevens systematisch te verzamelen en te analyseren,
zodat ook het beleid systematisch en structureel kan inspelen op de karakteristieken van de instroom.
418 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: voldoende
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: voldoende
facet 2.3, samenhang van het programma:
voldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
voldoende
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- het programma een degelijke concretisering is van de door de opleiding vooropgestelde eindkwalificaties van
de opleiding voor wat het niveau, de oriëntatie en de domeinspecifieke eisen betreft;
- de leerdoelen van het programma en de programmaonderdelen een gepaste vertaling zijn van de
vooropgestelde eindkwalificaties;
- de opleiding aandacht besteedt aan de professionele gerichtheid van het programma;
- de opleiding geen duidelijke structuur uitgewerkt heeft om programmaherziening en -vernieuwing
systematisch te evalueren en bij te sturen met betrokkenheid van de verschillende actoren;
- de opleiding voldoet aan de formele eisen betreffende de studieomvang;
- de opleiding, gezien de vele individuele inspanningen om eigentijds onderwijs te organiseren, dringend en
prioritair werk moet maken van een uniform didactisch concept, door georganiseerd onderling overleg in het
docententeam en systematische bevraging van alumni en het beroepenveld in het kader van het
kwaliteitszorgplan;
- de aanzet tot integratie en samenhang tussen vormgeving en inhoud van het programma door de uitwerking
van de stageleerlijn en de reflectieleerlijn, gunstige effecten heeft op de opleiding;
- de studenten het proces van de reflectieleerlijn positief ervaren en dat de opleiding daarom een gepaste
begeleiding voor dit proces moet uitbouwen;
- de beoordeling en de toetsing transparant zijn;
- gewaakt wordt over de beroepsrelevantie en praktijkgerichtheid van de eindwerken door het werkveld nauw
te betrekken bij de beoordeling, maar dat het werkveld nog meer mede-eigenaar moet zijn van de opleiding;
- de opleiding met zorg gerichte aandacht besteedt aan alle instromende studenten, zowel op het gebied van
vooropleiding, EVC en EVK, als voor de persoonlijke noden van de student.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 419

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Sinds 2005-2006 ligt de bevoegdheid voor het personeelsbeleid niet langer volledig bij het departementshoofd.
Door de nieuwe organisatiestructuur van het departement Lerarenopleiding hebben de opleidingshoofden een
grotere verantwoordelijkheid over de taakverdeling en opvolging van het personeel. Het departementshoofd
neemt de eindbeslissingen. Het departement streeft naar een evenwichtige verdeling tussen zijn drie opleidingen,
wat interne verschuivingen met zich kan meebrengen. Deze verschuivingen zorgen voor extra werklast in de
verschillende opleidingen. De personeelsomkadering ligt vast door de budgetfinanciering van de overheid. De
hogeschool streeft ernaar de docenten hoofdzakelijk te laten werken in één opleiding, om de teamvorming te
bevorderen en de complexiteit van het roosteren van de onderwijsactiviteiten te vergemakkelijken. Sinds de
recente herziening van de bevoegdheden van de directieleden heeft elk departementshoofd een horizontale en
een verticale functie in de hogeschool. De hogeschool heeft expliciet gekozen om het aspect onderwijs aan het
departementshoofd van het departement Lerarenopleiding toe te wijzen, wegens de in dit departement aanwezige
onderwijskundige expertise.
In 2005 zijn 22,30 VTE’s tewerkgesteld in de opleiding. De omvang van de personeelsformatie wordt bepaald
door het budget dat de hogeschool toekent aan het departement, dat deze middelen verder verdeelt over al zijn
opleidingen. De personeelsformatie wordt jaarlijks besproken om de noden voor het volgende academiejaar vast
te leggen. Er wordt overleg gepleegd over zowel de kwantitatieve invulling – het aantal VTE’s – als de
kwalitatieve invulling – inhoudelijke, onderwijskundige en didactische kwaliteiten – van deze personeelsformatie.
De opleiding streeft bij de taakstelling naar een zo evenwichtig en rechtvaardig mogelijke verdeling van de
werkbelasting. Een transparant berekeningssysteem bepaalt de toegekende tijd voor de onderwijsactiviteiten en
de coördinerende en organisatorische taken.
De Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende hecht veel belang aan deskundig en betrokken personeel.
Docenten worden voornamelijk aangetrokken op basis van een academische achtergrond of betrokkenheid bij de
latere beroepsgroep. De verschillende taken en opdrachten van nieuwe personeelsleden staan aangeduid op de
functiekaart, die de basis vormt voor het functionerings- en het evaluatiegesprek. Om de opdracht verder te
verduidelijken, wordt een doelstellingengesprek gehouden. Nieuwe personeelsleden worden opgevangen door
het opleidinghoofd. De vakinhoudelijke begeleiding gebeurt door een medewerker van het betrokken
opleidingsonderdeel. De werkgroep Beginnende Docenten heeft een onthaalbrochure ontwikkeld en organiseert
een aantal activiteiten. Een nascholing, georganiseerd door de coördinator voor onderwijsvernieuwing op
hogeschoolniveau, maakt deel uit van de opvang van beginnende docenten.
Zowel het onderwijzend personeel als de ondersteunende staf getuigen van een degelijke deskundigheid. De
commissie is onder de indruk van de grote inzet en de gedrevenheid waarmee het personeel zich engageert in de
opleiding. Het docententeam voelt zich sterk betrokken bij de opleiding. Het gevoel van ownership is erg groot.
De docenten geloven ook sterk in hun opleiding en zijn overtuigd van de hoge kwaliteit ervan. Die gedrevenheid
420 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

dient expliciet gewaardeerd en gekoesterd te worden. Om dit sterke punt voluit te benutten voor de opleiding en
om te vermijden dat de betrokkenheid uitdooft, is het belangrijk om de inzet en het engagement ook structureel te
verankeren in de opleiding. De erg amicale sfeer zou volgens de commissie meer moeten overgaan naar een
collegiale sfeer, waardoor een nuttige uitwisseling van de verschillende visies van de personeelsleden meer
kansen krijgt.
De deskundigheidsontwikkeling en professionalisering van docenten wordt gestimuleerd en er wordt in
geïnvesteerd. Professionalisering is een vast onderwerp van de functioneringsgesprekken. Waar in het verleden
de verantwoordelijkheid voor het volgen van nascholing bij het individuele personeelslid lag, wordt recent steeds
meer gestuurd, en voorzien zowel de opleiding als het departement en de hogeschool een doeltreffend aanbod.
De commissie pleit in dit verband voor een nog gerichter professionaliseringsbeleid op opleidingsniveau,
aansluitend bij en vertrekkend van de opleidingsvisie en de stappen naar de realisatie ervan. Hierbij komen niet
alleen de externe nascholing aan bod, maar ook en vooral de interne processen van professionalisering, zoals
werk- en discussiegroepen. In dergelijke groepen wordt gezocht naar werkbare oplossingen voor problemen,
maar wordt ook in functie daarvan expliciet in discussie gegaan en worden de bevindingen publiek gemaakt.
Vormen van doorgedreven reflectiegroepen en zelfs actieonderzoek, mogelijk geïnspireerd op de internationale
beweging rond self-study in teacher education, bieden hier krachtige perspectieven.
Sommige docenten geven ook zelf nascholingen en verzorgen publicaties in hun vakgebied.
De werkbelasting van de docenten is erg hoog, en dat zou in de toekomst tot spanningen kunnen leiden.
Bovendien stelt de commissie vast dat de sterke studiebegeleiding in grote mate afhangt van vrijwillige inbreng
van de docenten.
Tot voor de aanstelling van het nieuwe departementshoofd voerde het voormalige departementshoofd de
functioneringsgesprekken met de docenten van de opleiding. Door de nieuwe organisatiestructuur van het
departement Lerarenopleiding wordt het opleidingshoofd sterker betrokken bij de beleidsvoering. Het voeren van
systematische functioneringsgesprekken zou tot de opdracht van het opleidingshoofd moeten behoren. Het
personeel geeft aan vragende partij te zijn voor het voeren van regelmatige formele functioneringsgesprekken.
De jaarlijkse bevraging van de studenten over alle docenten is een goede zaak. Tot nu toe krijgt alleen de
betrokken docent feedback over zijn individuele resultaten. De leidinggevenden zijn op de hoogte van het proces,
maar hebben geen inzage in de resultaten. Meestal brengt de docent de resultaten ter sprake tijdens het
functioneringsgesprek. Daarop gebaseerde maatregelen, zoals een wijziging in roosters of in termijnen, is bekend
bij studenten. Om echter gericht ondersteuning te kunnen bieden en beleidsbeslissingen te kunnen koppelen aan
de resultaten, is het raadzaam om ook de leidinggevenden inzage te verlenen.
De commissie ervaart dat de drempel tussen docenten en studenten erg laag is en dat de docenten vlot
bereikbaar zijn. Zowel de studenten als de alumni kunnen te allen tijde bij hun docenten terecht. De
studentbetrokkenheid van de docenten is groot. Door de intensieve begeleiding van de studenten tijdens de stage
en de daarbij horende communicatie met het werkveld, wordt deze betrokkenheid nog versterkt. Zowel de
studenten, de docenten als de mentoren streven in hun wederzijdse betrokkenheid naar een win-winsituatie.
Aanbevelingen ter verbetering:
Om de sterke inzet en het engagement van het team duurzaam ten goede te laten komen van de opleiding,
adviseert de commissie om dit ook structureel te verankeren en te kanaliseren.
De commissie stelt dat er naast het veelvuldig informeel overleg ook nood is aan meer formeel en gestructureerd
overleg.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 421

De commissie adviseert dat op korte termijn het departements- en het opleidingshoofd jaarlijks
functioneringsgesprekken voeren met alle leden van het team.
De commissie stelt dat een duidelijk professionaliseringsbeleid op hogeschoolniveau en een daaraan gekoppeld
professionaliseringsplan voor de opleiding noodzakelijk zijn om systematiek en transparantie te creëren en om
het docententeam te coachen.
In deze dynamische opleiding is het raadzaam om een proactief personeelsbeleid te blijven voeren, rekening
houdend met het toekomstige vertrek van een aantal lectoren.
Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De uitgewerkte leerlijn bij de stagebegeleiding, de betrokkenheid van nagenoeg alle docenten van de opleiding en
de realisatie van de ingroeistage getuigen van een degelijke betrokkenheid van de docenten op het reële
werkveld en van hun professionele gerichtheid.
De resultaten van de feedbackgesprekken met derdejaarsstudenten en de gesprekken met de studenten, de
docenten en het beroepenveld maken de commissie duidelijk dat de docenten onderlegd zijn in hun vakgebied en
op de hoogte zijn van de meest recente ontwikkelingen. Sommige docenten specialiseren zich dieper in bepaalde
aspecten van hun vakgebied, wat resulteert in het geven van nascholingen, het optreden als raadgever en in
publicaties.
Het werkveld wordt sterk betrokken bij de uitwerking van een aantal onderwijsactiviteiten. Zo worden er
demonstratielessen en gastcolleges gegeven door mentoren/leraren uit het secundair onderwijs, worden externe
lezers betrokken bij de evaluatie van de eindwerken, maken docenten deel uit van stuurgroepen van het
Eekhoutcentrum en wordt er samengewerkt met het Spellenarchief. Van haar kant verzorgt de opleiding een
mentorenvorming.
Een aantal docenten heeft in het kader van een Erasmusprogramma in het buitenland gedoceerd, en de opleiding
had enkele buitenlandse docenten in een dergelijk programma te gast. Deze ervaringen hadden een verrijkende
invloed op de opleiding. Ook de samenwerkingsverbanden binnen Interactum Vlaanderen en Interactum Breed
dragen bij tot de professionele gerichtheid van het docententeam.
422 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de veelvuldige contacten met en de geregelde bevragingen van het werkveld structureel
moeten verankerd worden en dat de resultaten teruggekoppeld moeten worden naar het beleid.
De commissie raadt de opleiding aan om meer gebruik te maken van internationale netwerken, om de
professionele gerichtheid van de docenten ook vanuit deze context te verstevigen.
Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De omvang van de personeelsformatie in de opleiding wordt bepaald door het budget dat de hogeschool toekent
aan het departement, en door de interne verdeling over de drie opleidingen van het departement
Lerarenopleiding.
Het berekende aantal VTE voor de opleiding is 22,4 en het aantal opgenomen VTE bedraagt 22,3. De
taakbelasting in de lerarenopleiding is toegenomen. Gerekend met 22,3 VTE, waarin alleen de
onderwijsactiviteiten en maatschappelijke dienstverlening opgenomen zijn, bedraagt de verhouding
studenten/VTE voor de opleiding 11/1, wat de commissie als vrij gunstig beoordeelt voor hogeschoolonderwijs.
Ongeveer twee derde van het personeel in de opleiding werkt deeltijds. Dit grote aantal deeltijdse docenten is tot
op zekere hoogte een structureel moeilijk te vermijden gegeven, doordat de stagebezoeken meestal per
onderwijsvak gebeuren en het aantal stagebezoeken in deze opleiding dus relatief hoog ligt, en doordat het
aantal georganiseerde unieke uren veel hoger is dan in de andere opleidingen. Dit alles maakt het gericht
aansturen van het opleidingsteam complex.
Ondanks de beperkte omkadering, de ruime keuzemogelijkheden voor de student en de stijgende werkdruk voor
de docenten wordt er niets ingeboet op het vlak van de sterk uitgebouwde studentenbegeleiding. De commissie
waardeert de wil van de lectoren om te blijven instaan voor de begeleiding waar de studenten recht op hebben.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de stijgende werkdruk structureel moet aangepakt worden. Het is immers gevaarlijk
wanneer de sterke studentenbegeleiding drijft op de vrijwillige gedrevenheid van de docenten.
Het grote aantal deeltijdse docenten is een bijkomend argument om de aansturing van het team voldoende
structureel te verankeren in de organisatie.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 423

Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
goed
voldoende
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over erg gemotiveerd onderwijzend, administratief en ondersteunend personeel om het
programma te realiseren;
- gezien de grote gedrevenheid van het personeel en de stimulerende amicale sfeer, de opleiding er goed aan
doet om de taakbelasting van het personeel te bewaken en een cultuur van collegiale professionaliteit uit te
bouwen;
- de deskundigheidsontwikkeling en de professionalisering van het personeel aangemoedigd worden en dat
daar ook in geïnvesteerd wordt;
- de opleiding zich bewust is van de nood om zo snel mogelijk opnieuw functioneringsgesprekken te voeren en
dat het personeel hiervoor vragende partij is;
- het werkveld sterk betrokken is bij de uitwerking van aantal onderwijsactiviteiten;
- de lectoren zich erg laagdrempelig opstellen, wat de opleiding sterk studentgericht maakt;
- de internationale contacten nog uitgebreid en verstevigd kunnen worden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
424 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding wordt georganiseerd op drie verschillende locaties: campus Sint-Andreas, campus Sint-Jan en in de
Maagdenstraat. De hogeschool besliste in 2002 om een nieuwe campus te bouwen in Brugge. Deze campus zal
de drie bestaande Brugse campussen vervangen. Vanwege van de voorziene verhuizing in september 2008
worden er door de vzw Sint-Andreas geen grondige verbeteringen meer aangebracht aan de bestaande
huisvesting. Hoewel de materiële omstandigheden in een aantal opzichten precair en zelfs ontoereikend
genoemd kunnen worden, stelt de commissie vast dat de opleiding binnen de beschikbare infrastructuur met veel
inzet en creativiteit een materiële omgeving creëert die zeker voldoet om het programma degelijk uit te werken.
Daarenboven zal de verhuizing in 2008 naar de in aanbouw zijnde campus op dit vlak zeker heel wat knelpunten
oplossen.
Vanuit de hogeschool wordt een budget per burgerlijk jaar toegekend voor de werkingskosten en de
investeringen. De toekenning van de middelen gebeurt door het departementshoofd na overleg in het
departementsbestuur of na rechtstreeks overleg met het opleidingshoofd. Een belangrijk accent is de laatste jaren
komen te liggen op ICT en audiovisueel materiaal, noodzakelijk voor de realisatie van de
onderwijsvernieuwingen. De hogeschool heeft veel geïnvesteerd in ICT-middelen en dat wordt door de ICTOcoördinator
sterk benut. ICTO, ICT en Onderwijs is samengesteld uit de vier departementale ICTO-coaches en
één ICTO-coördinator. De ICTO-coach treedt op als contactpersoon tussen enerzijds de docenten en studenten
als gebruikers en anderzijds het systeembeheer. De departementale ICTO-coach coördineert de ICT op
onderwijsvlak op de campus Sint-Andreas, de campus Sint-Jan en in de vestigingsplaats Maagdenstraat, in
samenwerking met drie docenten informatica. Samen vormen zij de departementale ICTO-groep, en begeleiden
en ondersteunen zij de studenten en docenten van de drie opleidingen van het departement. De elektronische
leeromgeving – tevens het studentenportaal Toledo – is een van de middelen bij de realisatie van het programma.
De inspanningen voor de organisatie en de integratie van ICT in de opleiding verdienen een positieve waardering.
Ook het Spellenarchief is een bijzonder interessant gegeven, dat door studenten en vakdocenten wordt
gefrequenteerd en benut.
De commissie stelt tijdens haar bezoek nog vast dat de materialen goed verzorgd zijn en dat de
werkgereedschappen bij plastische opvoeding degelijk zijn. De meeste vaklokalen zijn uitgerust met audiovisuele
middelen en computers. De mediatheek is behoorlijk uitgerust, het aanbod is toereikend en de werking verloopt
vlot.
Hoewel de plannen van de nieuwbouw concreet gestalte krijgen, stelt de commissie vast dat er ook nu nog
voldoende aandacht is voor hedendaagse infrastructuur en accommodatie.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 425

Aanbevelingen ter verbetering:
Het is raadzaam om bij de nieuwbouw rekening te houden met de nieuwe werkvormen en deze zelfs te
stimuleren door middel van de nieuwbouw.
Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De hogeschool neemt deel aan de SID-In-beurzen in Oost- en West-Vlaanderen. Jaarlijks worden in november de
KISS-dagen (Kwalitatieve Informatie over Studiekeuze voor Studenten) georganiseerd, samen met de Katholieke
Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen en de Katholieke Universiteit Leuven Afdeling Kortrijk. Daar stellen de drie
instellingen hun aanbod van opleidingen voor aan laatstejaarsstudenten van het secundair onderwijs. Alle
laatstejaarsstudenten secundair onderwijs uit de provincie krijgen de infobrochures over de opleiding per post
opgestuurd. Driemaal per jaar organiseert de hogeschool een infodag voor al haar opleidingen op de
respectievelijke campussen. Bij die gelegenheid documenteert de opleiding alle opleidingsonderdelen uitgebreid
en besteedt zij veel aandacht aan alle voorzieningen voor de studenten, waaronder SOVO, de studie- en de
trajectbegeleiding. Geïnteresseerden vinden op de website van de hogeschool en via de folders duidelijke
informatie over de opleiding. De werkgroep Communicatie van de hogeschool neemt alle initiatieven in het kader
van informatieverstrekking aan potentiële studenten onder de loep en werkt verdere activiteiten uit.
Begin september organiseert de hogeschool ontmoetingsdagen voor alle nieuwe studenten, die hiervoor op
vrijwillige basis kunnen inschrijven. Bij de start van het academiejaar wordt een kennismakingsdag
georganiseerd, waarop onder andere de opleiding, de organisatie van het academiejaar, de functies van het
opleidingshoofd, de ombudspersoon en de studie- en trajectbegeleider kort voorgesteld worden. De studenten
krijgen specifieke uitleg over de toegang tot het netwerk, het digitale leerplatform Toledo en het e-mailsysteem.
De contactdocenten informeren de studenten over de verschillende stageperiodes in het eerste programmajaar,
en de verantwoordelijken van de Psychosociale Dienst Sociale Voorzieningen stellen hun werking voor.
De belangrijkste informatie over de opleiding, zoals het opleidingsprogramma, het onderwijs- en
examenreglement en de dienstverlening zijn duidelijk beschreven in de programmagidsen van de opleiding en
kunnen de studenten ook raadplegen op het digitale leerplatform Toledo. De programmagids, waarin alle
afspraken opgenomen zijn over de te bereiken doelen, geldt tevens als contract tussen de opleiding en de
student. Het examenreglement wordt jaarlijks toegelicht door het departementshoofd en de ombudspersoon. De
studenten hebben daarbij de kans om vragen te stellen. Zij krijgen ook een folder met een overzicht van de
belangrijkste regels uit het reglement. Studenten en docenten worden op de hoogte gehouden van grondige
wijzigingen tijdens infosessies.
426 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Studenten met specifieke vragen of problemen kunnen steeds een gesprek aanvragen met het opleidingshoofd,
de ombudspersoon of de studie- en trajectbegeleider, afhankelijk van de inhoud van het probleem. Alle studenten
kunnen deelnemen aan een aantal sessies over studievaardigheden, of kunnen individueel studiebegeleiding
aanvragen bij de studie- en trajectbegeleider.
Tijdens het eerste programmajaar worden alle studenten uitgenodigd op drie oriënteringsgesprekken. Ze kunnen
meerdere gesprekken aanvragen. De contactdocenten begeleiden deze gesprekken. Het eerste gesprek is een
intakegesprek in de tweede week van het academiejaar, dat de studenten voorbereiden aan de hand van een
vragenlijst die peilt naar hun motivatie, verwachtingen, verzuchtingen en wensen. Na de examens in januari wordt
het ‘halfweggesprek’ georganiseerd. De examenresultaten worden besproken, en de contactdocent zoekt samen
met de student naar werkpunten en mogelijke begeleiding. Het derde gesprek is de tussentijdse evaluatie na de
interne stage. Dit resulteert in concrete werkpunten die de contactdocent samen met de student formuleert en die
rekening houden met de voorlopige score voor de stage en met het advies van de betrokken vakdocenten.
De tweedejaarsstudenten krijgen op een gezamenlijk moment informatie en uitleg over de keuzetrajecten
internationale uitwisseling, onderwijskunde en de internationale klas, die zij kunnen volgen tijdens het derde
programmajaar. De studenten stellen het op prijs dat afgestudeerden over hun eerste ervaringen in het werkveld
komen getuigen.
De kleinschaligheid van de opleiding speelt een positieve rol in de begeleiding van de studenten tijdens hun
opleiding. Door de laagdrempeligheid zijn de docenten vlot bereikbaar voor de studenten en zijn zij in staat
risicostudenten snel te detecteren. De commissie stelt vast dat ook bij evaluatiemomenten ruim aandacht besteed
wordt aan informatieverstrekking, begeleiding en feedback. Zo kunnen de studenten tijdens de mentoraatsdag die
aansluit bij de blokperiode, extra informatie krijgen van de docenten over de leerstof, en kunnen zij tijdens de
contactdag die aansluit op de examenperiode, hun examens inkijken en de resultaten bespreken met de
docenten.
Op basis van onder andere de rapporten kwaliteitszorg en de conclusies van een onderzoek van de werkgroep
Studie- en studentenbegeleiding van de hogeschool, werd de studiebegeleiding tijdens het academiejaar 2004-
2005 geëvalueerd en bijgestuurd. De belangrijkste conclusie was dat er verschillende initiatieven voor de
begeleiding van de studenten werden georganiseerd, maar dat deze initiatieven weinig gecoördineerd verliepen.
Een specifiek aanspreekpunt voor studentenaangelegenheden ontbrak op de meeste departementen. Met het
oog op een gecoördineerde studie- en studieloopbaanbegeleiding werd in september 2005 per departement een
studie- en trajectbegeleider aangesteld. De taken van de studie- en trajectbegeleider zijn duidelijk omschreven.
De commissie waardeert de expertise, de inzet en de gedrevenheid waarmee de studie- en trajectbegeleider van
het departement Lerarenopleiding deze taken uitvoert. Zij stelt vast dat er veel geïnvesteerd wordt in de
studiebegeleiding. Deze begeleiding is erg zorgvuldig en systematisch, voldoende breed, gedifferentieerd en
procesgericht uitgebouwd. Bovendien dragen de studie- en trajectbegeleider, de dienst Studentenvoorzieningen
en de ombudspersoon samen veel zorg voor de afstemming op en de samenwerking met elkaar, met een
duidelijke inachtneming van de privacy van de betrokken studenten. Ook de taken van de ombudspersoon zijn
duidelijk omschreven. De ombudsvrouw voert haar taak als ombuds tijdens de examenperiode gewetensvol uit.
Tot voor kort was zij ook de vertrouwenspersoon voor de studenten tijdens het academiejaar.
Studenten met psychosociale problemen kunnen bij de centrale dienst Studentenvoorzieningen terecht voor
specifiek advies en adequate begeleiding.
De hogeschool investeert duidelijk in flexibele leertrajecten. Zij schreef procedures uit voor studenten met een
functiebeperking, voor topsporters en voor studenten die een individueel traject willen volgen. De studie- en
trajectbegeleider begeleidt al deze studenten. Studenten die willen stoppen met de opleiding, worden door de
studie- en trajectbegeleider uitgenodigd voor een gesprek.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 427

De selectieprocedure en -criteria voor deelname aan een buitenlandse stage zijn duidelijk. De coördinator
internationalisering van het departement zorgt voor de administratieve voorbereiding van het buitenlands
studieverblijf voor uitgaande studenten en van het verblijf van buitenlandse studenten aan het eigen departement
Lerarenopleiding. Zodra een uitgaande student in het buitenland aangekomen is, wordt hij begeleid door de
coördinator internationalisering van de gastinstelling, en bij problemen neemt hij contact op met de coördinator
internationalisering van het departement. Inkomende studenten krijgen een peter of meter toegewezen voor de
begeleiding. Sinds 2005-2006 wordt aan buitenlandse anderstalige studenten aangeraden zich in te schrijven
voor de Engelstalige internationale klas van Interactum Vlaanderen. Op die manier wordt ernaar gestreefd de
taalbarrière op te heffen. De commissie stelt vast dat er op het vlak van internationalisering duidelijk een nieuwe
wind waait in het departement. De docent die zich voor deze taak geëngageerd heeft, heeft een duidelijke visie
op internationalisering en op leraar zijn in een internationale dimensie, en geeft blijk van een grote betrokkenheid.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt de opleiding om te waken over een gepast evenwicht tussen de begeleiding van de
studenten en hun kansen tot zelfstandige ontwikkeling.
De commissie adviseert om de ombudsfunctie niet te beperken tot een examenombuds, maar ze volwaardig te
erkennen en te honoreren als structureel element van de opleiding ten dienste van de studenten.
De commissie stelt dat voor de goede coördinatie en begeleiding van studenten bij flexibele leertrajecten een
duidelijke systematiek moet ontwikkeld worden.
Op het vlak van internationalisering stelt de commissie dat er een duidelijk beleid moet ontwikkeld worden,
waarbij de nieuw aangestelde verantwoordelijke sterk betrokken moet worden.
Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
voldoende
goed
En op basis van de volgende constateringen:
- wat de voorzieningen betreft:
• de opleiding voldoende aandacht besteedt aan de uitbouw van hedendaagse voorzieningen;
• de opleiding over voldoende en degelijk uitgeruste onderwijsruimten beschikt en dat de geplande
nieuwbouw de uitvoering van het programma nog zal verbeteren;
• de hogeschool de nodige aandacht besteedt aan materiële voorzieningen om onderwijsvernieuwing
te kunnen bewerkstelligen;
• de mediatheekwerking vlot verloopt;
• de aangeboden bibliotheekcollectie actueel en bruikbaar is voor de opleiding.
428 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

- wat de studiebegeleiding betreft:
• de docenten erg dicht bij de studenten staan en hen sterk begeleiden;
• het proces van de oriënteringsgesprekken tussen de instromende student en de contactdocent
doeltreffend is;
• de studie- en trajectbegeleiding getuigen van een gedreven en relevante inzet van expertise op het
vlak van studie en studieloopbaanbegeleiding;
• de opleiding de studiebegeleiding op een professionele manier verder moet uitbouwen, met
voldoende aandacht voor de zelfontwikkeling van de studenten;
• de hogeschool duidelijk investeert in flexibele leertrajecten;
• de docenten dicht bij de studenten staan en dat de drempel tussen beide laag is;
• de ombudswerking degelijk is en gekend is bij de studenten;
• een duidelijk internationaliseringbeleid uitgewerkt moet worden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 429

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: onvoldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende plaatst kwaliteitszorg hoog op de agenda. In het
onderwijsontwikkelingsplan 2003-2006 zijn streefdoelen opgenomen. De expertisegroep Kwaliteitszorg van de
hogeschool bestaat uit de hogeschoolcoördinator kwaliteitszorg en twee medewerkers per departement. De
laatste jaren werd veel geïnvesteerd in de opstelling van een transparant kwaliteitshandboek dat het integraal
kwaliteitssysteem zichtbaar moet maken voor alle personeelsleden. Afspraken en procedures op
hogeschoolniveau zijn uitgewerkt, verfijning op departementaal en verder naar het opleidingsniveau is nog in
ontwikkeling. Veel aandacht gaat ook naar de ontwikkeling van procedures en meetinstrumenten voor de
kernprocessen van de opleidingen. Heel wat meetinstrumenten werden ontwikkeld en worden ter beschikking
gesteld van de opleidingen. Ten slotte kunnen de opleidingen bij het opmaken van hun zelfevaluatierapport een
beroep doen op ondersteuning van de hogeschooldienst. De kwaliteitscoördinator van de hogeschool werkt aan
een kwaliteitsplan dat gerelateerd is aan de visie op kwaliteit van de associatie. Op het niveau van de opleiding is
structurele inbedding en actie op het vlak van kwaliteitszorg vooralsnog beperkt.
Het kwaliteitsbeleid van de opleiding past in de aanpak van kwaliteitszorg op hogeschoolniveau. De doorstroming
van de informatie wordt verzorgd door een van de docenten van de opleiding die lid is van de expertisegroep
Kwaliteitszorg. De PDCA-cyclus is op alle gebieden voor iedereen transparant en is structureel ingebouwd.
Omdat de PDCA-cirkel een centrale plaats inneemt in de werkwijze van kwaliteitszorg, steunt de concrete
uitwerking van de kwaliteitszorg in de opleiding op het ontwikkelen, uitvoeren, evalueren en bijsturen van
opleidingsplannen. In dit verband zijn de opleidingsplannen een belangrijk instrument voor het duidelijk stellen
van verbeteringsprojecten en hebben zij een belangrijke verantwoordingsfunctie. De commissie stelt echter vast
dat de opleiding weinig beleid voert met betrekking tot de ontwikkeling en de implementatie van de
opleidingsplannen. Er is in de opleiding al veel gebeurd en verbeterd. Veel verbeteringsplannen zijn gebaseerd
op informele contacten, veel gebeurt nog te impliciet. Kwaliteitszorg lijkt vooralsnog op de eerste plaats
incidenteel te gebeuren, voorbeeld daarvan zijn de stagecontacten. De opleiding formuleerde tot nu toe geen
concrete streefdoelen vanuit een kwaliteitsbeleid. Sturing door de opleidingsverantwoordelijken is hierin
raadzaam. Het is belangrijk om met de medewerkers te spreken over een gemeenschappelijke visie op de
opleiding, die er wel is, maar die nog niet helder op papier staat. Zeker in deze dynamische opleiding, die in de
nabije toekomst geconfronteerd wordt met het vertrek van een groot aantal pensioengerechtigde docenten, biedt
een geformuleerde visie perspectief op continuïteit en inbedding.
De studenten worden in een vijfjarige cyclus bevraagd over de opleiding. Zij werden bevraagd over onder andere
overlappingen, stage, dringende infrastructuurveranderingen, studielast en studietijd, studiebegeleiding,
studeervaardigheden en stagebegeleiding. De resultaten werden telkens voorgesteld op een personeelsvergadering.
Ook de recent nieuw ingevoerde evaluatiemodule in het derde programmajaar werd door de
studenten geëvalueerd. Jaarlijks kunnen de studenten hun mening geven over de pedagogisch-didactische
vaardigheden van de docenten. Het departement peilde naar de tevredenheid van de studenten en de docenten.
De afgestudeerden werden onder andere bevraagd over hun loopbaanontwikkeling, de kwaliteit van de opleiding
430 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

en mogelijke probleemvelden voor beginnende leraren. De kwaliteit van de opleiding werd nagegaan aan de hand
van een lijst basiscompetenties. Tijdens de eerste mentorendag werd feedback gevraagd over de evaluatie van
de ingroeistage die dat jaar voor het eerst georganiseerd was. De tweede mentorendag had tot doel de nieuwe
uitgewerkte stageleerlijn bij de mentoren af te toetsen.
De opleiding bevraagt veel verschillende doelgroepen, maar de commissie kan weinig systematiek ontdekken.
Positieve ontwikkelingen zijn de systematische schriftelijke bevragingen bij alumni en ook de systematische
feedbackgesprekken met derdejaarsstudenten op het einde van de opleiding. Die gesprekken bieden meer dan
een gestructureerde en gestandaardiseerde vragenlijst de mogelijkheid om werkelijk inzicht te krijgen in de
factoren die het feitelijke opleidingsproces ten goede of ten kwade bepalen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat kwaliteitszorg en -borging structureel en systematisch in de opleiding geïmplementeerd
moeten worden.
Om het kwaliteitsbeleid voor de opleiding te ontwikkelen en te plaatsen raadt de commissie de
opleidingsverantwoordelijke aan om een gemeenschappelijk gedragen visie op de opleiding op papier te stellen
en bij dit alles een sturende rol te vervullen.
De opstelling van een opleidingsplan dat past in het op te stellen kwaliteitsbeleid van de opleiding en dat
duidelijke streefdoelen stelt, die SMART of op output geformuleerd zijn, dringt zich prioritair op.
De commissie adviseert de opleiding om gericht gebruik te maken van evaluatie-instrumenten.
Meetresultaten moeten enerzijds teruggekoppeld worden naar de vooropgestelde streefdoelen van de opleiding
en anderzijds als input dienen voor de opstelling van doelgerichte actieplannen van de opleiding.
Hoewel de feedbackgesprekken met de derdejaarsstudenten een belangrijke investering vereisen van het
opleidingsteam, verdient het sterke aanbeveling om dit krachtige instrument duurzaam uit te bouwen.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding probeert voortdurend de PDCA-cirkel te doorlopen en bevindt zich daardoor in een constant proces
van reflectie en bijsturing. De streefdoelen uit de opleidingsplannen zorgden onder andere voor de realisatie van
een nieuw stageconcept en de stageleerlijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 431

Na kritische analyse en reflectie formuleerde de opleiding haar streefdoelen in de aandachtspunten bij de
verschillende facetten van het zelfevaluatierapport. De opleiding organiseert haar verbeteringsacties aan de hand
van de opleidingsplannen, zoals beschreven bij Facet 5.1. De afgelopen jaren situeerden de verbeteringsacties
zich vooral op het vlak van de stage, de leerlijnen en de reflectielijn. Deze en de andere maatregelen ter
verbetering zijn verwerkt in de onderwerpen 2 en 6. De commissie stelt ook vast dat de aanbevelingen van de
laatste doorlichting van de initiële lerarenopleiding Secundair Onderwijs - groep 1, ILSO opgevolgd werden. Dit
weerspiegelt zich in de aanpak van de internationalisering in de opleiding, het beroepsgerichter concept van het
eindwerk, de ontwikkeling van mentoraten en meer recent de aanstelling van een studie- en trajectbegeleider, en
de langer durende ingroeistage.
Op de Opleidingsraad werd afgesproken om het lopende academiejaar werk te maken van het curriculum, de
evaluatie van de stage-evaluatiedocumenten voor het eerste en het derde jaar, de herwerking van de stageevaluatiedocumenten
van het tweede jaar, de evaluatie van de reflectielijn en de verdere toepassing van
Toledo+.
Uit vastgestelde lacunes, door onder andere bevragingen en gesprekken, worden verbeteringsmaatregelen
afgeleid. De commissie merkt op dat er heel wat, dikwijls recente, initiatieven genomen zijn en werkgroepen
opgericht werden, om de uitbouw en de vernieuwing van de opleiding verder vorm te geven en te consolideren.
Dat zijn beloftevolle punten voor de toekomst. Ook hier blijft echter de zorg van de commissie dat de opleiding
meer oog zou moeten hebben voor een sterkere structurele verankering van deze initiatieven en voor een gericht
professionaliseringsbeleid, zoals eerder aangehaald bij facet 3.1.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat opgestarte projecten moeten vertrekken vanuit een nog te expliciteren visie om de
plaatsing en de samenhang duidelijk te maken.
De gesprekscyclus met medewerkers, waartoe onder andere het functioneringsgesprek en de beoordeling
behoren, moet zo snel mogelijk en met kracht doorgevoerd worden om de gegeven informatie terug te kunnen
koppelen naar het beleid van de opleiding.
Vanuit diezelfde optiek moet de bevraging van studenten over de docenten transparanter worden voor de
leidinggevenden.
432 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In de expertisegroep Kwaliteitszorg is het departement Lerarenopleiding vertegenwoordigd door een docent van
de opleiding Secundair Onderwijs en het opleidingshoofd van de opleiding Kleuteronderwijs. Om een brug te
slaan tussen het hogeschoolniveau enerzijds en het departementaal en opleidingsniveau anderzijds, heeft het
opleidingshoofd Kleuteronderwijs als lid van het departementsbestuur de kwaliteitszorg onder zijn bevoegdheid.
Minstens drie keer per academiejaar organiseert het departementshoofd een departementale vergadering voor de
personeelsleden, waar de departementale initiatieven met betrekking tot kwaliteitszorg voorgesteld en
geëvalueerd worden.
Sinds 2005-2006 is de Opleidingsraad officieel ingesteld. Deze raad wordt voorgezeten door het opleidingshoofd
en komt minstens vijf keer per academiejaar samen. De Opleidingsraad is een adviserend orgaan ter
ondersteuning van het opleidingshoofd en het departementshoofd. Deze raad heeft een trekkende, dragende en
stimulerende functie voor de kwaliteitszorg in de opleiding. De Opleidingsraad telt minimaal drie tot maximaal vijf
leden naast het opleidingshoofd en het departementshoofd. Ongeveer vier keer per academiejaar wordt een
opleidingsvergadering gepland voor alle personeelsleden die verbonden zijn aan de opleiding. Hier worden de
opleidingsplannen en de kleinere verbeteringsacties voorgesteld en besproken. Verder stelt de commissie vast
dat tal van ad-hocwerkgroepen in het leven geroepen worden om bepaalde projecten uit te werken. Dat verloopt
weinig systematisch en is niet gestoeld op een geëxpliciteerde visie, maar creëert wel betrokkenheid.
De structurele participatie van studenten bij de besluitvorming over interne kwaliteitszorg is minimaal. Studenten
geven feedback aan lectoren; de informatie wordt echter niet beleidsmatig benut. De Departementale
Studentenraad staat onder het voorzitterschap van een opleidingshoofd. Het is opvallend dat de
studenteninspraak ook in de opleiding niet echt uitgebouwd is. Hierbij dient wel vermeld dat de studenten op dit
punt niet echt vragende partij blijken te zijn ten tijde van het visitatiebezoek.
Geregeld worden bevragingen en evaluatiemogelijkheden georganiseerd bij de verschillende doelgroepen. De
studenten worden geregeld bevraagd over de kwaliteit van verschillende aspecten van de opleiding. De contacten
met de alumni en het beroepenveld lijken goed uitgebouwd. Zij worden in een groot aantal gevallen gehoord,
bijvoorbeeld bij de organisatie van de stage en de mentorendagen. Het sterkst zijn wel de feedbackgesprekken
die op het einde van de opleiding gevoerd worden met derdejaarsstudenten die op het punt staan af te studeren.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om de betrokkenheid van de doelgroepen systematisch uit te bouwen.
De commissie stelt dat snel en krachtdadig een systematische gesprekcyclus met medewerkers doorgevoerd
moet worden en dat functioneringsgesprekken een aangewezen instrument zijn voor het gericht betrekken van de
medewerkers.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 433

De betrokkenen bij bevragingen en gesprekken zijn vragende partij voor feedback van de resultaten en voor de
opvolging.
De commissie raadt aan om het beroepenveld te sensibiliseren voor de informatie die de opleiding op papier stelt.
Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
onvoldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- er veel goodwill aanwezig is in het docententeam om kwaliteitsvol onderwijs te verstrekken;
- de opleiding een gemeenschappelijke visie moet ontwikkelen die als ijkpunt zal dienen voor alle SMART- of
op output geformuleerde streefdoelen;
- de PDCA-aanpak en systematiek in de zorg voor kwaliteit herkenbaar zijn in de opleiding, maar dat de
opleiding de kwaliteitszorg en kwaliteitsborging structureel moet implementeren;
- de opleiding geregeld bevragingen en evaluatiemogelijkheden organiseert over de verschillende aspecten
van het onderwijs bij relevante doelgroepen, maar dat dit systematischer kan;
- de resultaten van de evaluaties leiden tot aantoonbare verbeteringen, maar dat er gestuurd moet worden op
resultaat.
maakt de visitatie commissie een positieve afweging en stelt ze dat de opleiding voldoende potentieel heeft om
de vastgestelde tekortkomingen te verhelpen. De visitatiecommissie is van mening dat er in de opleiding voor dit
onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen aanwezig zijn.
434 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Zoals gesteld bij onderwerp 1 zijn de doelstellingen van de opleiding de basiscompetenties voor de beginnende
leraar, die aan de hand van de concordantietabel in het opleidingsprogramma geplaatst zijn. Hoewel het proces
van de implementatie en actualisering van deze tabel nog aan de gang is, stelt de commissie vast dat de doelen
van de opleiding in belangrijke mate gerealiseerd worden.
De commissie is van oordeel dat de gelezen eindwerken en ingekeken stageverslagen van een goed niveau zijn.
De kwaliteit van de eindwerken en de stages is de afgelopen jaren duidelijk gestegen door de steeds verdere
gerichtheid op de onderwijspraktijk en relevantie.
De studenten worden in een vakoverschrijdende instapmodule voorbereid op de instap in het werkveld. Thema’s
die hierbij aan bod komen, zijn onder andere de rechten en plichten van een beginnende leraar, op een
doelgerichte manier naar werk zoeken, een sollicitatiebrief schrijven, een sollicitatiegesprek voeren, de
verschillende taken en de typische aanpak van een opvoeder en de domeinen waarop een beginnende leraar een
preventieadviseur kan aanspreken. Deze instapmodule werd in de bevraging erg sterk gewaardeerd door de
studenten.
Uit de bevraging van de afgestudeerden in 2001 blijkt dat 73 procent van de respondenten werkte in het
onderwijs als leraar en 2 procent een andere baan binnen het onderwijs uitoefende. Zeven procent combineerde
een opdracht in het onderwijs met een andere. Dat betekent dat 82 procent van de afgestudeerden effectief en
minstens deeltijds in het onderwijs terechtkwam. Van de resterende groep was 12 procent buiten het onderwijs
tewerkgesteld, 1 procent werkloos, 4 procent studeerde verder en 1 procent had nog andere activiteiten. Van hen
werkte 79 procent in het gewoon secundair onderwijs, 14 procent in het buitengewoon secundair onderwijs en 7
procent in andere onderwijsvormen, waaronder voornamelijk volwassenenonderwijs. De afgestudeerden van
deze professionele bacheloropleiding komen voornamelijk in het beoogde beroepenveld terecht, wat de
ingebouwde beroepsgerichtheid van de opleiding bevestigt en het bereikte niveau onderbouwt.
De afgestudeerden geven tijdens het gesprek met de commissie blijk van voldoening over hun opleiding en
ervaren geen al te grote praktijkschokken. Zij spreken met waardering over de opleiding en de docenten. De
afgestudeerden voelen zich in goede mate toegerust voor de beroepsuitoefening. De resultaten van feedback,
zoals de bevragingen van de afgestudeerden, tonen analoge vaststellingen.
Tijdens de gesprekken met vertegenwoordigers van het beroepenveld stelt de commissie een sterke waardering
en respect vast voor de studenten en de afgestudeerden. De alumni bereiken het vooropgestelde niveau en
voldoen aan de verwachtingen van het werkveld. Dit blijkt ook uit de resultaten van de feedback.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 435

De beschikbare cijfers tonen aan dat de participatiegraad aan internationale programma’s niet erg hoog is, noch
bij de studenten, noch bij de docenten. Dit heeft voor wat de studentenuitwisseling betreft voor een deel te maken
met de eigenheid van de opleiding. De uitwisselingsprogramma’s worden georganiseerd in het tweede semester.
In die periode vindt ook de ingroeistage plaats, is er de mogelijkheid om het voortraject onderwijs aan de
Katholieke Universiteit Leuven Campus Kortrijk te volgen en kan de student kiezen om in het project ’t Scharnier
leerlingen aan huis te helpen bij het leren. De commissie merkt op dat de deelname aan internationale
uitwisselingsprogramma’s van studenten tot nu toe niet echt aangemoedigd wordt.
Voor een relatief kleinschalige opleiding is het niet eenvoudig om op grote schaal aan docentenuitwisseling te
doen. Het aantal uitgezonden docenten is wel groter dan het aantal ontvangen docenten. De opleiding streeft
ernaar om de mobiliteit uit te breiden.
De commissie spreekt haar waardering uit voor de nieuwe coördinator voor internationalisering, die duidelijk blijk
geeft van een dynamisme en een verfrissende kijk op internationalisering.
Aanbevelingen ter verbetering:
De opleiding realiseert een goede lerarenopleiding, hoewel nog te veel impliciet gedaan wordt. Meer structuur en
een betere systematiek geven een nauwkeuriger inzicht in de mate van realisatie van de doelstellingen en maken
sturing door de opleidingsverantwoordelijken mogelijk.
De commissie stelt dat inspanningen moeten gedaan worden om zowel studenten- als docentenuitwisselingen
mogelijk te maken en aan te moedigen.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
De slaagpercentages van de opleiding liggen erg hoog in vergelijking met andere Vlaamse hogescholen. De
lectoren schrijven dit toe aan de sterke begeleiding van de studenten. Het slaagpercentage voor de
eerstejaarsstudenten is 67,8 procent in 2003-2004 en 68,6 procent in 2004-2005; het gaat van 86,8 tot 91,1
procent voor het tweede programmajaar; en ligt tussen de 95,5 en 98,4 procent in het derde programmajaar.
Gezien de kleinschaligheid van de opleiding is het raadzaam om naast de percentages ook de reële cijfers te
436 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

ekijken. De lectoren blijken niet op de hoogte te zijn van deze specifieke slaagpercentages en van de relevantie
ervan in Vlaams en Europees verband.
De doorstroming door de opleiding is goed en de studievertraging is minimaal. De gemiddelde studieduur voor
periode 2001-2005 ligt tussen 3 jaar en 5 maanden en 3 jaar en 2 maanden. Hoewel de opleiding niet werkt met
streefcijfers, is dit resultaat erg redelijk.
De opleiding doet nog geen diepgaand onderzoek naar niet-slagen of studie-uitval. Sinds de aanstelling van de
studie- en trajectbegeleider worden gesprekken gevoerd met de uitvallers die bekend zijn.
Aanbevelingen ter verbetering:
De gegevensverzameling over instroom, doorstroom en uitstroom mag niet langer informeel verlopen, maar moet
systematisch aangepakt worden, zodat er kan worden teruggekoppeld naar de doelstellingen en het beleid van
de opleiding.
Hoewel men in de Vlaamse onderwijssituatie niet gewend is om te werken met stuurgetallen en streefcijfers, is
het raadzaam om de invoering ervan te overwegen.
Slaagpercentages relateren aan instroomgegevens, en een overleg starten over het onderwijsrendement van de
opleiding dringt zich op.
De commissie suggereert om na te kijken welke bijkomende instrumenten de mogelijkheden van de
feedbackgesprekken op het einde van het derde opleidingsjaar, zowel kwalitatief als kwantitatief, kunnen
ondersteunen en uitbreiden.
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding inspanningen doet om het onderwijsrendement en het gerealiseerde niveau te meten;
- de opleiding dit proces systematischer zal moeten uitbouwen en impliciete methodieken meer gestructureerd
zal moeten hanteren;
- de vakoverschrijdende instapmodule een waardevol initiatief is;
- de studenten en afgestudeerden sterk gewaardeerd en gerespecteerd worden door het werkveld;
- de resultaten van evaluaties door afgestudeerden en beroepenveld opgevolgd worden;
- internationalisering een eerder beperkte plaats heeft in de opleiding;
- de slaagcijfers opgevolgd worden;
- de doorstroming door de opleiding en de gemiddelde studieduur erg redelijk zijn.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 437

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
438 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie voldoende
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud voldoende
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid voldoende
Facet 2.3: Samenhang voldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud voldoende
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden goed
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid voldoende
Facet 3.3: Kwantiteit personeel goed
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen voldoende
Facet 4.2: Studiebegeleiding goed
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten onvoldoende
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
voldoende
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau voldoende
Facet 6.2: Onderwijsrendement voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende | 439

440 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

Hoofdstuk 10 Katholieke Hogeschool Kempen
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Katholieke Hogeschool Kempen
De Katholieke Hogeschool Kempen biedt zowel industriële, technisch-technologische, wetenschappelijke,
paramedische als menswetenschappelijke opleidingen aan. In 2004-2005 omvatte de hogeschool vier
vestigingsplaatsen, zes inplantingpunten en tien departementen.
Het departement Lerarenopleiding Turnhout (LOT) biedt de opleiding bachelor in het Onderwijs: Lager Onderwijs
en bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs aan. De combinatiemogelijkheden van deze laatste zijn
algemene vakken, lichamelijke opvoeding, plastische opvoeding en handel-burotica. Zij werden in samenspraak
met het codepartement Lerarenopleiding Vorselaar afgebakend. Daarbij werd geopteerd voor een zo ruim
mogelijke keuzevrijheid voor de student. Het departement Lerarenopleiding Vorselaar (LOV) biedt de
lerarenopleidingen bachelor in het Onderwijs: Kleuteronderwijs, bachelor in het Onderwijs: Lager Onderwijs,
bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs groep 1 algemene vakken en een verkorte opleiding bachelor in
het Onderwijs: Lager Onderwijs aan.
Beide departementen zijn zich bewust van hun eigenaardige positie als buitendepartementen van de hogeschool
en als codepartement binnen de lerarenopleiding. Ze willen loyaal zijn ten opzichte van het geheel, wat tot uiting
moet komen in de actieve aanwezigheid van hun vertegenwoordigers in de verschillende raden en werkgroepen
van de hogeschool. Hoewel het zelfevaluatierapport stelt dat de lerarenopleiding streeft naar een zo intens
mogelijke samenwerking met het codepartement, merkt de commissie tijdens het bezoek op dat dit zich beperkt
tot de activiteiten van een codepartementale werkgroep Curriculum die het nieuwe opleidingsprogramma
voorbereidt. Beide departementen blijven duidelijk hun eigen accenten leggen.
In het verleden maakte het departement Lerarenopleiding Turnhout deel uit van het Heilig-Grafinstituut Turnhout.
Op 1 september 1995 werd het Pedagogisch Hoger Instituut Heilig Graf opgenomen in de structuur van de
Katholieke Hogeschool Kempen. De lerarenopleiding werd organisatorisch losgekoppeld van het Heilig-
Grafinstituut. In 1996-1997 was de studiekeuze beperkt tot de opleiding Onderwijzer, nadien ILLO genoemd, en
de opleiding Leraar Secundair Onderwijs Algemene Vakken, nadien ILSO genoemd. In september 1997 werden
in ILSO de bijkomende opties plastische opvoeding en handel-burotica opgericht. Vanaf september 1998 kwam
daar de optie lichamelijke opvoeding bij. Sinds het academiejaar 2000-2001 organiseert het departement ook een
voortgezette lerarenopleiding ‘Zorgverbreding en remediërend leren’.
Het departement Lerarenopleiding Vorselaar is ontstaan uit de normaalschool van de congregatie van de Zusters
der Christelijke Scholen Vorselaar. Op 1 september 1995 werd het Pedagogisch Hoger Onderwijs van het
Kardinaal Van Roey-instituut opgenomen in de structuur van de Katholieke Hogeschool Kempen. De
lerarenopleiding werd een financieel autonoom departement, los van de congregatie waarmee het nog wel
binding onderhoudt via de raad van bestuur en de Algemene Vergadering waarin zusters van de Christelijke
Scholen vertegenwoordigd zijn.
De commissie waardeert de openheid van dit zelfevaluatierapport. Het geeft expliciet de sterke kanten en de
verbeteringspunten van de opleiding aan, hoewel daarbij soms meer structuur aangewezen was. De kwaliteit van
het zelfevaluatierapport is naargelang de behandelde aspecten erg wisselend. De commissie betreurt dat de
opleiding bij het schrijven van het zelfevaluatierapport de handleiding voor de invulling van bepaalde facetten niet
terdege heeft bekeken. De opsplitsing van de beschrijvingen voor de campus Turnhout (LOT) en de campus
Vorselaar (LOV) ervoer de commissie als positief. Uit het zelfevaluatierapport blijkt immers dat de opleiding erg
verschillend is op de beide campussen en dat het duidelijk over twee vormen van beleid gaat. Zo is de
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 441

verantwoording voor de didactische vormgeving en de benadering van de studietijdmeting niet gelijklopend. De
internationale dimensie van de opleiding is niet duidelijk omschreven bij de onderwerpen.
Het bezoek bevestigde de verschillen tussen de beide departementen. De commissie stelt dat zij niet twijfelt aan
de individuele kwaliteiten van de lectoren van campus Turnhout, maar wel aan het beleidvoerend en
implementerend vermogen. De resultaten van het gemeenschappelijk actieplan zijn schaars ten tijde van het
visitatiebezoek. Het bezoek voor een bijkomende waarheidscheck maakt duidelijk dat de accenten van de
codepartementen snel en doeltreffend evolueren naar een meer gezamenlijke, gestructureerde en systematische
aanpak met gerichte inbreng van de beide campussen.
442 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie:
LOT: voldoende
LOV: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In het academiejaar 1997-1998 hebben de departementen LOT en LOV in navolging van het Decreet op de
basiscompetenties de opleidingsdoelstellingen en het opleidingsprogramma grondig herzien. Naar aanleiding van
het verschijnen van het Structuurdecreet stelde de hogeschool haar onderwijsontwikkelingsplan op. Voor de
actielijn curriculumontwikkeling beschrijft het plan het hertekenen van de curricula in termen van competenties,
het bijsturen van onderwijsvormen in functie van competentiegericht leren en het omvormen van de opleidingen
naar de bachelor-masterstructuur. Beide departementen stemmen de lopende vernieuwingsinitiatieven hierop af
en nemen een aantal bijkomende initiatieven om de doelen van opleidingsonderdelen en taken af te stemmen op
de competenties. Een grondige herziening van het curriculum wordt voorzien van zodra het Decreet op de
lerarenopleiding is verschenen. Beide departementen zullen samenwerken om deze komende curriculumvernieuwing
uit te werken. In afwachting verricht een kleine kerngroep voorbereidend werk over de mogelijkheden
voor competentiegericht onderwijs in de opleiding.
Samenwerking met de dienst Internationalisering van de hogeschool heeft geleid tot een netwerk van
buitenlandse instellingen waarmee de departementen kunnen samenwerken voor studenten- en
docentenmobiliteit. Op de website van de hogeschool staan de ECTS-fiches van de opleidingsonderdelen,
waarbij de opleidingsdoelstellingen vermeld zijn, in het Nederlands en het Engels.
De belangrijkste informatiebron voor de doelstellingen van de opleiding is de studiegids. De situering van de
opleidingsonderdelen in het opleidingsprogramma, de startcompetenties, de doelen, de inhouden, de
werkvormen, de leermiddelen en de evaluatievormen worden aangegeven tot op het niveau van de
onderwijsactiviteiten. De bekendheid van de opleidingsdoelstellingen bij de stagescholen krijgt concreet vorm
door de mentorenopleiding. Daarnaast gebruiken de beide departementen nog eigen specifieke
informatiebronnen.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 443

LOT:
De commissie stelt vast dat visieteksten over het profiel van de leraar en het didactisch concept van de opleiding
werden opgesteld door werkgroepen in het departement.
Tijdens de gesprekken met de verschillende lectoren blijkt dat deze visieteksten samengebracht werden tot een
algemene visietekst. De tekst werd besproken tijdens een personeelsvergadering die gezien werd als
beleidsvergadering, waarna aanpassingen werden doorgevoerd. De commissie stelt vast dat de visietekst nog
niet duidelijk genoeg aangeeft dat het opleidingsprofiel afgestemd is op het niveau en de oriëntatie van bachelor.
Op de vraag naar waarborgen voor het bachelorniveau verwijzen de opleidingsverantwoordelijken naar de
basiscompetenties voor leraren, de specifieke beroepscompetenties, en naar het inspelen op de behoeften van
het werkveld en niet naar de competentieniveaus, zoals ze aangegeven zijn in het Structuurdecreet. Hoewel
aangegeven wordt dat de visie een door de opleiding gedragen tekst is, merkt de commissie op dat deze visie
nog niet echt leeft bij alle lectoren. Wel is het voor de commissie duidelijk dat dit departement een visie heeft op
wat het wil uitwerken en bereiken. Zij waardeert de extra tijd die het departement voorzien heeft om te werken
aan de vernieuwing.
De studenten worden op de hoogte gebracht van de opleidingsdoelstellingen door de studiegids, de ECTS-fiches
en tijdens de introductieweek. Het Decreet ‘beroepsprofielen en basiscompetenties’ en het faseringsplan van de
stage gelden als informatiebronnen van de doelstellingen van de opleiding voor de studenten, het personeel en
de externen.
LOV:
De commissie stelt vast dat de opleiding een degelijke visie uitwerkte, die steunt op een breed draagvlak binnen
de opleiding. Uit de gesprekken met de opleidingsverantwoordelijken en uit de werkteksten over
competentiegericht onderwijs blijkt dat de opleiding zich erg goed bewust is van de vereisten om het
opleidingsprofiel uit te werken en af te stemmen op het niveau en de oriëntatie van een bacheloropleiding.
De procedures die worden ingezet om vernieuwingen tot stand te brengen, garanderen een breed draagvlak. De
commissie merkt op dat tal van documenten en activiteiten ingezet worden om de verschillende actoren te
informeren over de opleidingsdoelen: introductiesessies voor studenten, cursussen, takenbundels, stageinformatieboek,
overlegplatform van het stagenetwerk, mentorenopleiding ...
Afsluitend:
De commissie stelt vast dat de beide departementen in hun doelstellingen verwijzen naar competentiegericht
opleiden. Op de beide campussen is de aandacht voor de internationale dimensie in de doelstellingen echter
beperkt. De commissie spreekt haar waardering uit voor de recent opgestarte samenwerking tussen de beide
opleidingen aan een nieuw doelenkader, waarin de competenties over de drie opleidingsjaren heen omgezet
worden in opleidingsdoelen. Tijdens het visitatiebezoek verzorgen de opleidingsverantwoordelijken hierover een
verhelderende presentatie.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de beide departementen op korte termijn de samenwerking op beleidsniveau verder
moeten uitbreiden en uitdiepen.
444 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

Een competentieprofiel moet uitgewerkt worden, met daarin geïntegreerd de decretaal vereiste niveaus van
competenties, de basiscompetenties en de eigen accenten.
De opleidingsdoelen moeten nog duidelijker bekendgemaakt worden bij de lectoren, de studenten en het
werkveld.
De commissie adviseert om in de opleidingsdoelen ruimte te maken voor de internationale dimensie, met het oog
op het inbouwen in het curriculum.
LOT:
De commissie raadt aan om veel aandacht te besteden aan het implementatiegericht vernieuwingsproces met
inbegrip van participatieve besluitvorming en het betrekken van alle partners, eerder dan nog meer nieuwe
visieteksten op te stellen.
Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie:
LOT: voldoende
LOV: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Tijdens de academiejaren 1996-1997 en 1997-1998 organiseerde de Vlaamse Onderwijsraad een overleg tussen
de Vlaamse hogescholen en de beroepssector om een beroepsprofiel op te maken. Lectoren van de opleiding
waren betrokken bij dit overleg. In het beroepsprofiel worden de specifieke beroepsactiviteiten van een leerkracht
beschreven aan de hand van typefuncties, deelfuncties, taken en attitudes. Dit overleg heeft geleid tot de VLORpublicatie
Decreet beroepsprofielen en basiscompetenties. Uit de beroepsprofielen voor de leraar secundair
onderwijs groep 1 werden de basiscompetenties gedistilleerd die uiteindelijk de startbekwaamheid bepalen
waarover een beginnende leerkracht moet beschikken. De in het decreet geformuleerde competenties zijn
afgestemd zowel op de beroepsregelgeving als op de behoeften van het werkveld en de eisen van vakgenoten.
De competenties zijn dezelfde voor alle lerarenopleidingen in Vlaanderen. Zij werden door de overheid getoetst
op hun actualiteitsgehalte en functionaliteit. In januari 2004 resulteerde dit in een ontwerp van Besluit van de
Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van leraren. In de conceptnota over de lerarenopleiding van
december 2004 van de Vlaamse minister van Onderwijs wordt een nieuw decreet voor de lerarenopleiding
aangekondigd, waarin de discussie over de basis- en startcompetenties zal geregeld worden.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 445

LOT:
De opdrachtverklaring en de visieteksten LOT algemeen, zelfstandig leren en internationalisering, geven een
opsomming van de kennis, de vaardigheden en de attitudes die de opleiding bij de studenten wil realiseren. De
verhouding tot de decretaal vastgelegde basiscompetenties en het kader op basis waarvan precies deze kennis,
vaardigheden en houdingen worden gekozen, is niet echt duidelijk. Dergelijke visieteksten werden tot nu toe door
een werkgroep in het departement opgesteld en vervolgens voorgelegd aan het voltallige personeel. De
afstemming op de wensen en behoeften van het beroepenveld berust vooral op informele contacten. De opleiding
overlegt voornamelijk met de op dezelfde campus gelegen secundaire school, die in sterke mate als oefenschool
fungeert. De verslagen over vergaderingen met een beperkt aantal vertegenwoordigers uit het werkveld handelen
meestal over organisatorische knelpunten met betrekking tot de stage. Tot nu toe werd er niet afgestemd op wat
internationaal beweegt in de wereld van de lerarenopleiding. Uit de gesprekken kan niet afgeleid worden dat de
visieteksten op een proactieve wijze gehanteerd worden om het gehele curriculum aan te sturen. De commissie
merkt wel op dat de aandacht van de opleiding voor de basiscompetenties duidelijk tot uiting komt in de
stageobservatieformulieren.
In 2003-2004 werd begeleid zelfstandig leren als een van de prioritaire doelen gekozen. De werking van de
werkgroep Begeleid Zelfstandig Leren werd op de voet gevolgd op de verschillende personeelsvergaderingen.
Het uitgeschreven tijdpad resulteerde in de eerder vermelde visietekst zelfstandig leren.
Vermeldenswaardig zijn de inspanningen van het subteam lichamelijke opvoeding, dat een eigen opleidingskader
heeft uitgewerkt, waarin het studentgericht onderwijs en competentiegericht leren een duidelijke plaats krijgen. Zij
ontwierpen op basis daarvan een didactisch referentiekader waarin de verschillende basiscompetenties voor de
beginnende leraar zichtbaar worden gemaakt en met elkaar in verband worden gebracht.
De samenwerking met de campus Vorselaar, die momenteel aan de gang is, kan de deur naar een breder
perspectief openen.
LOV:
Een principiële en bondige visietekst onderwijs en een visietekst zelfstandig leren tonen aan dat men met
betrekking tot domeinspecifieke eisen van de campus Vorselaar gesteund heeft op begeleiding door binnen- en
buitenlandse vakgenoten. De visie kwam tot stand onder begeleiding van een Nederlandse expert, op basis van
contacten met een Nederlandse hogeschool en op basis van intern overleg en overleg met de universitaire
associatiepartner. Er wordt ook al een aantal jaren structureel overleg met het werkveld ingebouwd.
Met de basiscompetenties voor leraren wordt actief gewerkt. Ze komen voor in allerlei documenten die betrekking
hebben op de opleidingsonderdelen en in het bijzonder in stagemappen, reflectiedocumenten en portfolio’s voor
de studenten. Door een overlegplatform is er structureel overleg voorzien met het werkveld.
Afsluitend:
De commissie meent dat het opstellen van een gemeenschappelijk doelenkader de samenwerking tussen de
beide codepartementen en de eenduidigheid van de opleidingsdoelstellingen ten goede komt.
446 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de beide departementen om vanuit een gezamenlijke visietekst de krachten te bundelen
om de opleidingsdoelstellingen af te stemmen op de domeinspecifieke eisen.
De commissie stelt dat de aandacht voor de beroepsspecifieke eisen te sterk campusgebonden is, en dat een
gedeelde strategie moet uitgewerkt worden die gericht is naar het formeel en systematisch opvolgen van de
dynamiek die zich voordoet in het beroepenveld en in de internationale context.
De commissie stelt dat in het onderwijs de veralgemeende aandacht voor diversiteit gedeeld moet worden,
rekening houdend met de actuele maatschappelijke context.
LOT:
De expertise van deskundigen in binnen- en/of buitenland moet nog meer benut worden om de eigen inzichten te
verrijken of te verfijnen.
Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
LOT: voldoende
LOV: goed
LOT: voldoende
LOV: goed
en op basis van de volgende constateringen:
- het domeinspecifieke kader van de opleiding zich situeert in dat van de VLHORA, zoals voorafgaand aan de
bezoeken ontwikkeld werd door de visitatiecommissie op basis van de door de opleidingen bachelor in het
Onderwijs: Secundair Onderwijs aangereikte kaders;
- de basiscompetenties die decretaal vastgelegd zijn voor het lerarenberoep en die aansluiten op het
beroepsprofiel van de leerkracht opgenomen zijn bij de na te streven competenties;
- elk van de beide opleidingen een visie heeft op de opleiding en dat zij meer moeten afstemmen op elkaar om
transparante opleidingsdoelstellingen te formuleren;
- de opleidingen hun doelstellingen afstemmen op het werkveld en dat ze dit formeler en meer gestructureerd
moeten aanpakken;
- de doelstellingen van de opleiding gekend zijn bij de doelgroepen;
- er beperkte aandacht is voor de internationale dimensie in de opleidingsdoelstellingen.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 447

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie:
LOT: voldoende
LOV: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleidingsdoelstellingen zijn afgeleid van de decretale competenties, de vakgebonden en vakoverschrijdende
eindtermen van het secundair onderwijs, de vakspecifieke eisen van de verschillende vakdisciplines, de
hogeschoolvisie op onderwijs, de departementale visie van LOT en deze van LOV. De eerste drie zijn vooral
bepalend voor de inhoud van het programma, de laatste twee zijn vooral bepalend voor de wijze waarop de
opleiding gestalte wil geven aan het leren.
Voor het gemeenschappelijke deel van het programma is de relatie tussen doelstellingen en inhoud duidelijk
bepaald. De doelstellingen werden afgeleid uit de gemeenschappelijke basiscompetenties. Voor het specifieke
deel van het programma werd de inhoud in het verleden grotendeels bepaald door de vakinhoudelijke
doelstellingen en eindtermen. Het Decreet op de basiscompetenties zette de opleiding ertoe aan om de inhoud op
deze basiscompetenties af te stemmen. Beide departementen ondernamen daarvoor verschillende initiatieven.
De commissie stelt vast dat de gemeenschappelijke beleidsstukken vorm krijgen. Het programma wordt
zorgvuldig uitgewerkt en de inhouden worden tot op het niveau van het opleidingsonderdeel gemotiveerd, met het
oog op de te bereiken competenties vermeld in het Structuurdecreet en de basiscompetenties van de
lerarenopleiding.
Het niveau en de inhoud van de verschillende opleidingsonderdelen en onderwijsactiviteiten zijn beschreven in de
studiegids. Aan elk opleidingsjaar is een karakteristiek toegekend die een aanduiding vormt voor het niveau van
de opleidingsonderdelen. Zo is het eerste jaar verkennend, het tweede verdiepend en het derde verruimend. Voor
de stage zijn de criteria per niveau aangeduid op de stageformulieren en in de stagehandleiding.
Disciplineoverschrijdende elementen krijgen in de beide departementen vooral op projectmatige basis aandacht.
Uit de aandachtspunten in verschillende opleidingsonderdelen en uit elementen in de visieteksten valt echter af te
leiden dat er ook programmabreed aandacht aan wordt besteed.
De hogeschool wil zich profileren als een lerende organisatie. Zowel op het niveau van de hogeschool als dat van
de opleidingen worden diverse initiatieven genomen om recente onderwijsontwikkelingen in binnen- en buitenland
op te volgen en kenbaar te maken binnen de organisatie. Op het niveau van de hogeschool is daartoe een
coördinator onderwijs aangesteld en werd een onderwijsraad opgericht. De Onderwijsraad is samengesteld uit de
vernieuwingscoördinatoren van de tien departementen. De doelstellingen en activiteiten van de Onderwijsraad
vloeien voort uit het beleidsplan van de hogeschool en zijn vertaald in actieplannen. De Onderwijsraad
organiseert een tweejaarlijkse onderwijsmarkt. Lectoren van de opleidingen stellen aan de hand van lezingen,
posters of workshops nieuwe onderwijsvormen voor en wisselen ervaringen uit. De lerarenopleiding is hierbij een
448 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

van de drijvende krachten. Lectoren van de opleidingen LOT en LOV gaven onder andere presentaties over
curriculumopbouw, portfolio en stagebegeleiding.
Beide departementen ondernemen zowel gezamenlijk als afzonderlijk initiatieven voor curriculumherziening. De
opleiding bereidt een grondige curriculumherziening voor in een codepartementale werkgroep Curriculum. De
werkgroep is samengesteld uit vier vertegenwoordigers van elk departement. Zijn opdracht bestaat uit de
voorbereiding van een competentiegericht opleidingsprogramma, dat voldoet aan alle accreditatie-eisen. Deze
voorbereiding is gespreid over twee jaar en startte in 2005-2006 met als doel een gezamenlijke visie en concept
te ontwikkelen, een voorstel voor organisatiestructuur en een voorstel voor opleidingsprogramma uit te werken.
Tijdens het academiejaar 2006-2007 zijn het vastleggen van een gezamenlijke organisatiestructuur, de bepaling
van de doelen, de selectie van inhouden selecteren en het vastleggen van opleidingsonderdelen en studiepunten
gepland. De voorbereiding moet resulteren in een nieuw programma voor het eerste jaar, dat van start zal gaan in
het academiejaar 2007-2008 en daarna geleidelijk zal ingevoerd worden in het tweede en derde opleidingsjaar.
Het internationaliseringsbeleid van de opleiding komt tot stand door twee discussie- en beleidsfora: de KHKwerkgroep
Internationalisering en de departementale werkgroepen Internationalisering. De KHK-werkgroep is
samengesteld uit de coördinatoren internationalisering van de tien departementen en vergadert maandelijks. De
beleidsverklaring internationalisering in het kader van het Institutioneel Contract en de herziening ervan voor de
periode 2001-2006, is een belangrijke pijler. Onder andere de coördinatie op hogeschoolniveau, de concrete
samenwerking tussen departementen in het kader van internationale programma’s, de interculturele
voorbereiding van studenten en de aanvraag van het ECTS Quality-label, staan centraal in de werking. Studenten
krijgen jaarlijks een informatiesessie over de verschillende uitwisselingsmogelijkheden, en jaarlijks organiseert de
hogeschool een internationale week.
In beide departementen is een coördinator internationalisering aangesteld als hoofd van de dienst
Internationalisering. De dienst heeft als doel de internationalisering mogelijk te maken. Hij vormt het
aanspreekpunt voor informatie en organisatie van de docenten- en studentenmobiliteit. De coördinator wordt
ondersteund door een stuurgroep die het discussieforum is voor de voorbereiding en concrete uitwerking van de
actiepunten in verband met internationalisering. De prioritaire doelstelling is de maximale uitwisseling van
studenten en lectoren. De laatste jaren komt daar ook de internationalisering van het curriculum voor
thuisblijvende studenten bij. De stuurgroep zorgt voor de informatie en motivatie in de opleiding en volgt de
begeleiding op van inkomende en uitgaande studenten en lectoren. De departementen hebben verschillende
internationale partners. De studenten sluiten een schriftelijk contract af met het departement.
LOT:
De commissie is van oordeel dat het competentiegericht opleiden voldoende in het opleidingsprogramma is
geïntegreerd. Zij baseert zich onder andere op de ECTS-fiches en de vaststelling dat de lectoren op het gebied
van competentiegericht werken professionele ondersteuning krijgen. Het cursusmateriaal wordt geleidelijk aan
beter afgestemd op de basiscompetenties en op competentiegericht opleiden.
De afstemming van basiscompetenties op het opleidingsprogramma werden in 1997-1998 en in 2003-2004
geëvalueerd. De aansturing van de implementatie van opleidingsvisies en van verbeteringsmaatregelen verliepen
in het verleden moeizaam. Om die reden is de commissie niet overtuigd dat in de van kracht zijnde constellatie,
zelfs bij een gezamenlijk herdenken van het curriculum door de beide codepartementen, en ondanks de
kwaliteiten van het lectorenteam, de vooruitzichten op implementatie ervan gunstig zijn voor deze campus. In
samenwerking met de collega’s van LOV zijn heldere contouren voor een modern competentiegericht curriculum
ontwikkeld. Dit is een eerste vereiste voor een fundamentele actualisering van het programma.
Het subteam lichamelijke opvoeding werkt erg intensief aan de vernieuwing van zijn programma. De dynamiek
van het team en de open houding ten aanzien van onderwijsinnovatie zou, mits enige ondersteuning, op korte
termijn de beoogde resultaten moeten kunnen opleveren.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 449

Het departement werkt samen met Erasmuspartners in Nederland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Polen,
Portugal, Spanje, Oostenrijk en Turkije. Het werkt mee aan Comeniusprojecten en organiseert tweejaarlijkse
studiereizen voor de combinatiemogelijkheden algemene vakken, plastische opvoeding en handel-burotica. Het
departement werkt sinds kort samen met het codepartement in het kader van Interactum Vlaanderen en zal in de
nabije toekomst ook deelnemen aan de Internationale Klas.
LOV:
De opleiding staat al behoorlijk ver met het competentiegericht curriculum dat goed doordacht is en veelbelovend
bij verdere ontwikkeling.
De commissie ziet in de studiegids een mooie synthese van de basiscompetenties en de specifieke doelen per
opleidingsonderdeel. Dikwijls is er sprake van tegelijk aanpakken van kennis, vaardigheden en attitudes.
Meerdere opleidingsonderdeelfiches getuigen van een hedendaagse invulling. Er wordt ook recente literatuur
gebruikt.
De afstemming tussen de basiscompetenties, de doelstellingen en de inhouden wordt op een gestructureerde
manier aangestuurd. Een in 1998-1999 opgerichte werkgroep werkte beleidsvoorbereidend en ondersteunend.
Per opleidingsjaar werd aangegeven welke competenties er aan bod moesten komen. Er werd een schema
opgesteld waarbij de programmaonderdelen werden ondergebracht onder vier componenten. Een stuurgroep gaf
leiding en ondersteuning aan het vertalen van de basiscompetenties in concrete doelen. De aansturing van de
curriculumherziening blijkt behoorlijk adequaat. Er is tegelijk sprake van centrale aansturing en van een hoge
graad van participatie. Blijkbaar wordt er gebruikgemaakt van de resources binnenshuis en richt men tegelijk de
blik naar buiten door een beroep te doen op buitenlandse expertise. De voortvarende aanpak geldt ook voor het
nieuwe curriculum dat momenteel in ontwikkeling is.
Het departement werkt samen met partners in onder andere Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland,
Malta, Nederland, Portugal, het Verenigd Koninkrijk en Afrika. Het uitbreiden van deze samenwerking, vooral met
partners in ontwikkelingslanden, is een aandachtspunt voor de nabije toekomst. De opleiding is aangesloten bij
Interactum Vlaanderen en neemt deel aan de Internationale Klas.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat het beleidsvoerend vermogen verder versterkt moet worden en dat de samenwerking op
inhoudelijk en organisatorisch gebied tussen de beide campussen blijvend moet worden uitgebouwd.
LOT:
De commissie raadt aan om de samenwerking met het werkveld te verstevigen en structureel in te bedden om het
curriculum te legitimeren.
Het is raadzaam om voldoende aandacht te besteden aan het goed doorpraten van het didactisch concept met
het hele team.
De commissie adviseert om de congruentie tussen het didactisch concept en de doelen van de
opleidingsonderdelen, de gebruikte werkvormen en de opbouw van programma duidelijk te stellen.
450 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie:
LOT: voldoende
LOV: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In de beide opleidingen is er voldoende aandacht voor vakinhoudelijke kennisontwikkeling. Dit blijkt uit het
cursusmateriaal en de gebruikte vakliteratuur. De verschillende opleidingsonderdelen van het programma zijn
gericht op het verwerven van kennis, vaardigheden en attitudes die een toekomstige leraar nodig heeft om te
kunnen functioneren in het beroep. Kennis omvat enerzijds pedagogische en didactische kennis en anderzijds
vakkennis.
Bij vaardigheden die noodzakelijk zijn om het beroepsmatig functioneren bij een bepaalde doelgroep te
ondersteunen, gaat het over algemene, specifieke didactische of vakgebonden vaardigheden. ICT, spreekgedrag
en communicatieve en agogische vaardigheid zijn voorbeelden van onderwijsactiviteiten die gericht zijn op het
ontwikkelen van algemene, maatschappelijke en beroepsmatige vaardigheden. Specifieke didactische en
vakgebonden vaardigheden komen voornamelijk geïntegreerd aan bod en tijdens de stage worden deze
vaardigheden in de reële beroepscontext geoefend en ontwikkeld.
De werkveldervaringen van de studenten worden in de beide departementen opgebouwd van het tot het 1ste en
3de opleidingsjaar. In totaal gaan 34 van de 180 studiepunten naar stage, waarvan 6 in het eerste, 10 in het 2de
en 18 in het 3de opleidingsjaar.
De onderwerpen van de eindwerken zijn gericht op de onderwijsactualiteit en worden voor een aantal
onderwerpen in samenspraak met het onderwijsveld bepaald. De studenten krijgen een brede kijk op het
werkveld door projecten in het kader van een eindwerk of een jaarwerk. Mogelijkheden zijn onder andere
didactische en alternatieve stages in het buitengewoon onderwijs, de basiseducatie, pedagogisch-didactische
diensten, het schoolopbouwwerk, het Centrum voor Leerlingenbegeleiding en de stedelijke jeugddiensten. Het
eindwerk is geprogrammeerd in het gemeenschappelijke deel van het programma van het derde opleidingsjaar
en heeft een omvang van zes studiepunten.
LOT:
Heel wat docenten hebben ervaring in het secundair onderwijs en sommigen hebben hier nog steeds een
deeltijdse opdracht. Dit draagt bij tot de verbondenheid met de actuele onderwijsrealiteit.
De bijdragen van zowel de lectoren als de studenten aan de maatschappelijke dienstverlening, waaronder het
onderwijsveld, zijn een pluspunt. De maatschappelijke dienstverlening gebeurt sterk vraaggestuurd. Door de
talrijke contacten met het werkveld, in het bijzonder met de stagescholen, worden de leden van het departement
gecontacteerd omwille van hun expertise. Ook uit persoonlijke contacten van individuele lectoren groeien, in
overleg met het departementshoofd, initiatieven die kaderen in maatschappelijk dienstbetoon. Lectoren geven
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 451

advies of verstrekken op een meer gestructureerde manier ondersteuning aan allerlei instanties en organisaties
uit het werkveld en andere belanghebbenden. Enkele eindwerken van de studenten kunnen tot
vormingsactiviteiten gerekend worden. Zij nemen deel aan uiteenlopende projecten met maatschappelijk
dienstverlenend karakter. De evaluatie van de initiatieven in het kader van maatschappelijke dienstverlening
gebeurt door de betrokken lectoren, meestal in overleg met de school of organisatie waarmee werd
samengewerkt.
De commissie stelt vast dat de realisatie van hedendaagse opvattingen over het opleiden van leraren gedeeltelijk
tot stand gekomen is. Er is sprake van reflectie op de onderwijspraktijk, maar het stageconcept en het bijhorend
begeleidingsconcept moet nog verder systematisch doordacht worden. De gesprekken geven aan dat de
studenten van de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding al beter vertrouwd zijn met het systematisch
reflecterende. Hoe de integratie tussen de theorie en de praktijk gestimuleerd wordt door de stage is nog niet
helder gesteld. Noch in het zelfevaluatierapport, noch tijdens de gesprekken komt tot uiting dat de opleiding een
visie heeft op de wijze waarop de theorie en de praktijk op een zinvolle manier met elkaar kunnen geïntegreerd
worden.
Uit de beschrijving van de stageopbouw blijkt dat de hoeveelheid stage van het 1ste naar het 3de opleidingsjaar
toeneemt en de begeleidingsintensiteit afneemt. Het accent van begeleiding wordt verlegd van de opleiders in het
1ste jaar naar begeleiding door de mentoren op de stageschool in het 2de en 3de opleidingsjaar. De commissie
ziet echter geen evolutie in de aard van de begeleiding. In het laatste jaar lopen de studenten 3 keer 3 weken
stage, waarin ze 12 tot 15 lesuren per week lesgeven. Sinds dit academiejaar gebruiken de studenten een
stageportfolio, waarin oriëntatie, zelfevaluatie en bewijslast opgenomen zijn. Sinds enkele jaren organiseert het
departement samen met het codepartement een mentorenopleiding.
Het onderwerp van het eindwerk houdt verband met deelaspecten van de opleidingsonderdelen of de
onderwijsactiviteiten en met het latere werkveld. Voor studenten van de combinatiemogelijkheid lichamelijke
opvoeding wordt het werkveld uitgebreid tot het basisonderwijs en de recreatieve sector. Het eindwerk kan onder
andere een verhandeling zijn, een didactisch uitgewerkt project, een didactisch pakket of de organisatie en
coördinatie van sportevenementen.
LOV:
De professionele gerichtheid van het programma is degelijk onderbouwd door een consequent conceptmatig
denken en een functionele samenhang, die als rode draad door het programma gaat.
Uit het bestuderen van de materialen en de gesprekken met de opleiders blijkt dat de kennisontwikkeling via
recente leermaterialen en aan de hand van hedendaagse opvattingen over het opleiden van leraren gebeurt. De
beschrijvingen van de opleidingsonderdelen vermelden recente literatuur. Er wordt veel aandacht gegeven aan
reflectie en supervisie, aan persoonlijke ontwikkelingsplannen voor de studenten en aan nieuwe evaluatievormen.
De pendel tussen theorie, subjectief concept van de student en praktijk is kenmerkend voor de opleiding. De visie
op stage is onder andere geïnspireerd op de concepten zelfstandig leren en ervaringsgericht onderwijs. De
opbouw van het eerste naar het derde opleidingsjaar is niet alleen uitgedrukt in een toename van de hoeveelheid
stage, maar ook in een toename van de complexiteit en een evolutie van begeleid leren en functioneren naar
zelfstandig leren en functioneren in de beroepspraktijk. Het ontwikkelen van de reflectievaardigheid van de
student is daarbij belangrijk, wat ook blijkt uit de gesprekken met de studenten. Het opbouwen van de
complexiteit verwijst naar het ontwikkelen van competenties, een evolutie van de niveaus van betrokkenheid
namelijk van taak- over leerlingen- tot organisatiebetrokkenheid, de complexiteit van de context zowel micro,
meso als macro, een groeilijn van verkennend over verdiepend tot verruimend en een toenemende variatie aan
doelgroepen en stageplaatsen. De opbouw van de begeleiding evolueert van docentgestuurd over gedeelde
sturing tot zelfstandig met de nodige instrumenten om dit zelfstandig functioneren te ondersteunen, zoals een
452 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

persoonlijk ontwikkelingsplan, reflectie en portfolio. In het derde jaar wordt ook de sturing van het reflectieproces
aan de student overgedragen. Supervisie gaat hierbij over naar intervisie. Alle begeleidingsactiviteiten zijn
ingepland in de roosters en in de stagetijd. Er is voor de begeleidingsactiviteiten een duidelijke rolverdeling
vastgelegd tussen stagebegeleiders, vakdocenten, hoofdmentoren en mentoren. Door de mentorenopleiding
wordt de continuïteit tussen de begeleiding door de opleiding en in het werkveld bevorderd.
In het derde opleidingsjaar wordt van de studenten een beperkt actieonderzoek verwacht. In het kader van de
uitbouw van een stagenetwerk worden de eindwerken steeds meer geïntegreerd in de langdurige stage (zes
weken). Op die manier krijgen studenten de kans om hun eindwerk te linken aan de onderwijspraktijk. Van de
studenten wordt verwacht dat zij concreet materiaal ontwikkelen met betrekking tot de onderwijsvernieuwing,
zoals zelfstandig leren, multimediagebruik, nieuwe werkvormen, projectwerk, contract- en hoekenwerk,
studiereizen en gelijke onderwijskansen. Dit levert materiaal op dat aangepast is aan de onderwijsrealiteit en
bruikbaar is in de stageschool.
Tijdens het bezoek blijkt dat de nascholingsdienst het Donchecentrum, waarvan sprake is in het
zelfevaluatierapport, al geruime tijd niet meer tussenkomt in de maatschappelijke diensverlening van het
departement.
Aanbevelingen ter verbetering:
LOT:
De commissie stelt dat intensief aandacht moet besteed worden aan de integratie van theorie en praktijk.
Een verdere uitbouw van het stageportfolio om deze integratie te bewerkstellingen, is aangewezen.
De commissie raadt aan om de stage en de stagebegeleiding meer vorm te geven en ze zo te organiseren, dat zij
steunen op hedendaagse inzichten in de opleidingsdidactiek.
LOV:
De commissie vraagt om te onderzoeken of, hoe en in welke mate het Donchecentrum opnieuw een rol kan
spelen in de maatschappelijke dienstverlening.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 453

Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie:
LOT: voldoende
LOV: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In beide opleidingen bestaat het gemeenschappelijk deel voor alle lerarenopleidingen uit 45 studiepunten,
waarvan 20 in het eerste jaar, 10 in het tweede jaar en 15 in het derde jaar. Het specifiek deel voor de leraar
secundair onderwijs heeft 135 studiepunten, waarvan 40 in het eerste jaar, 50 in het tweede jaar en 45 in het
derde jaar. Vanaf 1997 werden de gemeenschappelijke basiscompetenties de richtlijn voor de invulling van het
gemeenschappelijke deel.
De studenten van het derde opleidingsjaar hebben beperkte keuzemogelijkheden voor de stage.
Bij samenwerking van de opleidingen met instellingen wordt na de vergelijking van de opleidingsprogramma’s een
aangepast programma samengesteld door een lectorenteam. Verder voorziet het opleidingsprogramma
mogelijkheden voor flexibele leerwegen, onder andere rekening houdend met EVC en EVK en verkorte
programma’s voor specifieke instromers.
De commissie krijgt signalen van een gelijkgerichte aanpak aangaande de samenhang van het programma
tussen de beide campussen.
LOT:
Het departement stelt dat voor de opbouw van het programma drie principes gelden. Zo moet de opbouw de
evolutie van de beginnende leerkracht volgen, moet het leren evolueren van docent- naar studentgestuurd en
verschuift het accent van verkennend in het eerste jaar over verdiepend in het tweede naar verruimend in het
derde jaar. In het eerste jaar zou daarbij vooral aandacht gaan naar het pedagogisch-didactisch functioneren op
microniveau, terwijl dat in jaar twee en drie geleidelijk zou verschuiven naar functioneren binnen diverse
pedagogische contexten en de confrontatie met de maatschappelijke dimensie van onderwijs. De commissie stelt
echter vast dat de garanties om de genoemde opbouwprincipes te realiseren, in de praktijk niet alom aanwezig
zijn. Vooral de lectoren opvoedkunde en agogische vaardigheden hebben gewerkt aan een verticale samenhang
en een geleidelijke opbouw doorheen de drie opleidingsjaren. In andere vakgebieden dient nog verder gewerkt te
worden aan het systematisch werken vanuit de basiscompetenties en het opbouwen van de zelfsturing van de
studenten.
De samenhang tussen de algemeen didactische en de vakdidactische component is aanwezig en zou sterker
kunnen uitgewerkt worden. In de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding is er een nauwe samenwerking
tussen de pedagoog en de vakdidactici. Voor de andere combinatiemogelijkheden komen de planningen van
didactiek en vakdidactiek niet altijd overeen.
454 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

LOV:
De opleiding werkt volgens de principes van ervaringsgericht onderwijs en enkele principes die onder Facet 2.2.
bij de toelichting over de stage al werden verduidelijkt. De ontwikkeling van een gezamenlijke vakstructuur, het
teamoverleg over de samenhang van het programma, onder andere met het oog op afstemming tussen de
pedagogische en de onderwijsvakken, en de geleidelijke opbouw van de stage bieden garanties op een goede
inhoudelijke samenhang. De commissie stelt vast dat de genoemde principes in het programma ook gerealiseerd
worden, met het gevolg dat de studenten een goede samenhang ervaren. Dit komt tot uiting in de opbouw van de
stage en de evolutie van inhouden, werk- en evaluatievormen in de rest van het programma. De opleiding slaagt
erin om de samenhang ook tijdens de laatste fase van het derde jaar te realiseren en de studenten door middel
van een professionele regie de laatste hand te laten leggen aan hun competenties.
De opleiding heeft zich voorgenomen om de keuzemogelijkheden voor de student in het derde jaar uit te breiden.
Aanbevelingen ter verbetering:
LOT:
De commissie raadt aan om de al aanwezige samenhang tussen de algemeen didactische en de vakdidactische
component sterker uit te werken.
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 455

Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In de hogeschool onderzoekt en werkt een werkgroep Studietijdmeting methodes uit voor de studietijdmetingen.
De werkgroep is samengesteld uit de verantwoordelijken voor studietijdmeting van elk departement. In de loop
van de voorbije jaren zijn in de beide departementen verschillende studietijdmetingen uitgevoerd. Er werd
gewerkt met een tijdschrijfmethode die de overkoepelende werkgroep van de hogeschool ontwikkelde. In LOV
werd ook gewerkt met een vergelijkingsmethode geschatte tijd/reële tijd. Voor het bepalen van de reële studietijd
wordt een onderscheid gemaakt tussen de tijd voor onderwijsactiviteiten, voor studieactiviteiten, voor
stageactiviteiten en voor het maken van een eindwerk.
De studiebelemmerende en -bevorderende factoren worden regelmatig bevraagd en opgevolgd.
De commissie merkt dat de opleiding op een zelfkritische manier omspringt met dit facet. De studietijd maakt deel
uit van de interne kwaliteitszorg. De studietijd wordt ook op een zorgvuldige manier in acht genomen bij de
uitbouw van het nieuwe curriculum.
LOT:
In het departement werd geen moeite gespaard om grootscheepse studietijdmetingen op te zetten. De commissie
neemt de laatste studietijdmeting van 2002-2003 als referentie. Vijftien lectoren en vijfhonderd studenten waren
betrokken bij deze studietijdmeting, uitgevoerd met een tijdschrijfmethode. Op basis van die meting werd
vastgesteld dat de door de studenten geïnvesteerde studietijd voor nagenoeg alle ingerichte
combinatiemogelijkheden onder de minimumgrens van 1.500 uren studietijd ligt. De resultaten van de
studietijdmetingen werden besproken met de lectoren. Waar nodig pasten zij de inhoud of werkwijzen aan. Na
twee jaar werden opnieuw metingen uitgevoerd. De resultaten toonden aan dat ondertussen drie van de vier
betrokken opleidingsonderdelen op het vooropgestelde niveau gebracht zijn. De commissie waardeert de
aandacht voor dit aspect van het studieprogramma.
LOV:
De metingen worden afgestemd op de behoeften van lectoren en studenten. De eerste metingen gebeurden met
een tijdschrijfmethode. Er werd vastgesteld dat de in stage geïnvesteerde tijd groter was dan de begrote tijd, en
dat voor de meeste andere opleidingsonderdelen de geïnvesteerde tijd overeenkwam met de minimumbelasting.
Aan de lectoren werd gevraagd om de studietijd nauwkeurig opnieuw te begroten en de studielast kenbaar te
maken aan de studenten. In 2000-2001 en 2003-2004 gebeurden nieuwe studietijdmetingen door vergelijking van
de geschatte tijd en de reële tijd. Omwille van de beperkte respons werd afgestapt van grootscheepse en
tijdintensieve metingen. Er wordt gefocust op datgene wat door de studenten en/of lectoren als knelpunten
ervaren wordt. Dit bleken vooral taken te zijn. Daarom werden aanpassingen doorgevoerd met betrekking tot het
456 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

aantal taken, de inhoud ervan, procedurebeschrijvingen met vermelding van de studietijd, het formuleren van
evaluatiecriteria en de opvolging van de werkelijk bestede studietijd.
Aanbevelingen ter verbetering:
Volgens de studietijdmetingen zou de studietijd verhoogd kunnen worden, omdat deze zich op het
minimumniveau van belasting bevindt. Geluiden van studenten bevestigen dat beeld echter niet. De commissie
raadt de opleiding aan deze discrepantie verder te onderzoeken.
Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie:
LOT: voldoende
LOV: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De keuze van onderwijsvormen en -middelen hangt nauw samen met het nieuwe denken over onderwijs en
competentiegericht opleiden. Om de samenhang tussen vormgeving en inhoud te verbeteren, hebben individuele
lectoren, lectorenteams en werkgroepen de voorbije jaren een verscheidenheid aan nieuwe onderwijsvormen en -
middelen geïntroduceerd. Zij worden bij wijze van experiment toegepast, en afhankelijk van de opgedane ervaring
krijgen ze vervolgens al dan niet een blijvende plaats in het aanbod.
De meest gebruikte onderwijswerkvormen worden onderverdeeld in drie categorieën, namelijk de begeleide
werkvormen, de begeleid zelfstandige werkvormen en de zelfstandige werkvormen.
De commissie stelt vast dat het voortdurend opsplitsen van de aanpak voor LOT en LOV een zware hypotheek
kan leggen op het rendement van de geleverde inspanningen. Zo ontwerpt de Onderwijsraad voor LOV een
referentiekader dat ondersteuning biedt bij het selecteren van onderwijsvormen en -middelen voor het nieuwe
curriculum, waarbij duidelijk is dat een dergelijk referentiekader ook nuttig is voor LOT. Toch merkt zij ook
resultaten van recente samenwerking op: het onderwijsconcept Baso, de flowchart en de competentiematrix, en
de kerntaken van de leerkracht. Leerlijnen met competentieniveaus per opleidingsjaar zijn uitgewerkt voor de
stages.
LOT:
Individuele lectoren en teams tonen een groeiende aandacht voor zelfstandig leren. Daardoor werd in 2003 de
werkgroep Begeleid Zelfstandig Leren opgericht, die in 2003-2004 een middellangetermijnvisie uitwerkte. De
milieuweek is een geïntegreerde werkweek waarin begeleid zelfstandig veldwerk een belangrijk aandeel heeft. De
commissie stelt vast dat de traditionele werkvormen nog de overhand hebben. Al meerdere jaren stelt de
opleiding in haar visieteksten voorop dat ze de student tot zelfsturing wil brengen in het laatste jaar. Sommige
lectoren hebben het nog moeilijk met het toepassen van begeleid zelfstandig leren als opstapje naar die
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 457

zelfsturing. De beperkte mogelijkheden van het open leercentrum van de bacheloropleiding werken hierin niet
bevorderend. Toch merkt de commissie dat het didactisch concept mede door een groeiende bewustwording
steeds meer vorm krijgt. De afstemming van de doelstellingen op het didactisch concept en de werkvormen is
merkbaar in verschillende vakdomeinen. Dit komt tot uiting in de vorm van PGO en van zelfsturende
leerprocessen. De complexiteit van de aangeboden problemen neemt daarbij toe over de drie opleidingsjaren
heen. De principes van begeleid zelfstandig leren worden langzamerhand meer uitgewerkt en toegepast. De
lectoren geven aan dat de aangeboden sessies over coaching en ervaringsgericht leren hierbij aantoonbaar
resultaat opleveren.
De commissie waardeert de inspanningen op ICT-gebied als noodzakelijk om een moderne opleiding vorm te
geven. Zij stelt echter vast dat het gebruik van de e-leeromgeving minimaal is.
De stage, als onderdeel van het huidige programma, loopt naar behoren, maar is ook vrij traditioneel. Om een
competentiegericht curriculum met steeds grotere zelfregie van studenten te begeleiden, is een gerichte
navorming van begeleiders en mentoren noodzakelijk. Ook hier blijkt de vorming van de lectoren in coaching
vruchten af te werpen. De commissie kan bij de eindwerken meermaals geen verantwoording en
procesbeschrijving vooraf vinden. Hetzelfde geldt voor een gedegen reflectie op inhoud- en procesniveau
achteraf. Gezien de huidige maatstaven van een professionele bachelor zouden deze componenten minimaal
onderdeel moeten uitmaken van alle eindwerken.
LOV:
Het programma heeft een doelgerichte vormgeving en daar waar deze een meerwaarde oplevert, ook een goede
ICT-vertaling. Terecht kan men bij deze vormgeving spreken van modern digitaal studeren. De campus is
daarvoor adequaat en smaakvol ingericht.
Dat het didactische concept in lijn is met de doelstellingen, werd ook bij vorige facetten beargumenteerd. Het
gemeenschappelijke deel van de opleiding werd naar inhoud en vorm volledig herwerkt. Om meer ruimte te
geven aan werkvormen die het zelfstandige werk bevorderen, werd het aantal contacturen teruggeschroefd.
Onder andere meer coaching en zelfstandig werk zijn ervoor in de plaats gekomen.
Over het didactische concept voor de stage en de uitvoering ervan is de commissie positief. Dit werd al bij Facet
2.2 besproken. Het eindwerk, nu afstudeerwerkstuk genoemd door de opleiding, moet nog verder evolueren in de
richting van de actuele benadering, waarin afstemming uit het beroepenveld, toegepast onderzoek en een
verantwoorde zelfregie van studenten gerealiseerd wordt.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de zelfregie van de studenten een duidelijke plaats en ruimte moeten krijgen, zowel bij de
stages als bij het eindwerk.
LOT:
De commissie stelt dat de afstemming van de doelstellingen op het didactisch concept en de werkvormen blijvend
mogelijk gemaakt en ondersteund moet worden, en dat hiervoor blijvende professionalisering dient voorzien te
worden.
458 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

De commissie adviseert om de onderzoekscomponenten voor toegepast onderzoek in de eindwerken op te
nemen en om zelfregie van de studenten ook bij de eindbeoordeling een passende plaats te geven.
Het is raadzaam om nog meer zelfsturende en activerende werkvormen toe te passen, die de integratie van
kennis, vaardigheden en attitudes bevorderen.
LOV:
De commissie stelt dat in het kader van het eindwerk verder moet gewerkt worden aan de afstemming tussen
enerzijds wat in de professionele praktijk gewenst is en anderzijds het toegepast onderzoek en de realisatie van
zelfsturing.
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De evaluatie van de studenten gebeurt door toetsen en examens, taken en zelfstandig werk, stage en het
eindwerk. Gedetailleerde informatie hierover is in de studiegids en in de onderwijs- en examenregeling
opgenomen. De studenten hebben inspraakmogelijkheden in de planning van de examens. Bij het begin van het
academiejaar krijgen de studenten en de lectoren de onderwijs- en examenregeling. De studenten ontvangen ook
een studiegids. De lectoren geven toelichting bij hun opleidingsonderdeel, de bijhorende taken en de wijze van
evaluatie. Voor de examenperiode informeren zij de studenten over het verloop, de inhoud en de criteria van het
examen.
Het departementshoofd informeert de studenten over het examenreglement, de deliberatieprocedure en de
werking van de dienst Studentenbegeleiding. Er wordt dan ook aandacht besteed aan de speciale regelingen
voor studenten met een geïndividualiseerd opleidingsprogramma.
In de huidige evaluatievormen onderscheidt de opleiding drie grote categorieën, namelijk het mondelinge
examen, het schriftelijke examen en de permanente evaluatie. Daarnaast winnen geleidelijk ook evaluatievormen
zoals presentaties, portfolio, peer-assessment en zelfevaluatie aan belang. De mondelinge en schriftelijke
examens zijn vooral gericht op het toetsen van kennis en inzicht, en op het toepassen. Permanente evaluatie
gebeurt onder de vorm van toetsmomenten en taken, en is bedoeld om de evolutie in het leerproces van de
student op te volgen. De evaluatie van stage gebeurt ook onder de vorm van permanente evaluatie.
De studenten krijgen na de examenperiode de kans om hun examens in te kijken en/of te bespreken met de
lectoren.
De commissie waardeert de gezamenlijke aanpak van LOT-LOV bij de uitwerking van het competentiegericht
evalueren.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 459

LOT:
Net als de inhoud en didactische werkvormen wordt langzamerhand de toetsing op het competentiegericht leren
afgestemd. De commissie stelt vast dat er aandacht wordt besteed aan evaluatie- en assessmentvormen die op
competentiegericht leren zijn afgestemd. Naast de vrij klassieke toetsing zijn er taken en opdrachten die naar
inhoud, tijdinvestering en timing omschreven zijn. Omdat de op competentiegerichte toetsing erg recent ingevoerd
werd, kan de commissie de inhoudelijke kwaliteit ervan nog niet beoordelen. De opleiding voerde onlangs de
portfolio in die doorgroeit van het eerste naar het laatste opleidingsjaar. In verschillende opleidingsonderdelen
wordt gewerkt met zelf- en peer-evaluatie. De lectoren waarderen de beleidsmatige zorg voor nascholing en
stroomlijning in het kader van de evoluerende oordeelsvorming. De studenten benutten het portfolio op een
gepaste manier en kennen de ECTS-fiches. Op basis van de aangevatte ontwikkelingen heeft de commissie
vertrouwen in het verdere verloop van de beoordeling en toetsing. De werkgroep Stage startte in 2005 met de
uitwerking van leerlijnen met competentieniveaus per opleidingsjaar. Deze leerlijnen bestaan uit drie sublijnen
voor de verschillende kerntaken van de leraar secundair onderwijs. Voor de stage is bepaald aan welke criteria
de student moet voldoen in functie van de groei in de basiscompetenties. Ook hier is een begin van
competentiegerichtheid. De opleiding paste op basis van deze leerlijnen het evaluatieformulier voor stages aan.
De commissie stelt vast dat de verantwoordelijkheid van het toetsen stilaan verschuift van de individuele lector
naar beleidsmatige aansturing.
De criteria en procedures voor de beoordeling van de stage en het eindwerk zijn duidelijk. De lectoren hanteren
de vooraf gestelde criteria niet altijd even consequent. Dit geldt eveneens voor het gebruik van de reflectiecriteria
achteraf.
LOV:
Ook hier zorgt de opleiding vanuit het concept voor een goede afstemming tussen beoordeling en begeleiding. De
commissie treft interessante taken aan in de onlinetakenbundel en merkt afwisseling in de examenopdrachten
voor heel wat opleidingsonderdelen. Portfolio, persoonlijk ontwikkelingsplan en peer-assessment passen mooi bij
de competentiegerichte benadering. De beoordeling van de stage is zorgvuldig uitgewerkt. Wanneer in de stage
nog goed ontwikkelde werkplekassessments zouden ingevoerd worden, kan de competentiegerichte lijn van
begeleiding, toetsing en beoordeling in een progressieve balans komen.
De evaluatiecriteria voor de stages en de eindwerken zijn helder. De commissie merkt een evolutie naar
zelfbeoordeling.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de nieuwe evaluatieformulieren van de stages consequent te toetsen op degelijkheid
en gepastheid.
LOT:
De commissie raadt aan om blijvend zorg te besteden aan de ingeslagen weg naar een vernieuwend
toetsingsbeleid, een gepaste professionalisering en een degelijke beleidsondersteuning van de lectoren in deze
materie.
460 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

LOV:
De commissie raadt aan om de mogelijkheden te onderzoeken om tijdens de stage werkplaatsassessments in te
voeren.
Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 461

Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De departementen volgen de wettelijke voorschriften met betrekking tot de toelatingsvoorwaarden. Studenten
zonder diploma secundair onderwijs kunnen inschrijven als zij voldoen aan een aantal voorwaarden en via een
assessment op hogeschoolniveau toelating krijgen om te starten met een bacheloropleiding in de Associatie
K.U.Leuven. Voor buitenlandse studenten heeft de hogeschool een toelatingsbeleid ontwikkeld waarbij, na een
intakegesprek, nog een taalexamen in de hogeschool kan gevolgd worden.
Bij de info- en opendeurdagen worden geen specifieke vooropleidingen in het secundair onderwijs vooropgesteld
om de opleiding met succes te kunnen doorlopen. Aan de hand van de slaagcijfers wordt aan kandidaatstudenten
duidelijk gemaakt dat niet alle vooropleidingen even grote slaagkansen bieden.
Vanaf het academiejaar 2005-2006 bestaat de mogelijkheid om de opleiding deeltijds te volgen. Houders van een
ander bachelordiploma kunnen de opleiding volgen in een verkort en eventueel deeltijds geïndividualiseerd
traject. Zij-instromers hebben de mogelijkheid om vrijstellingen aan te vragen voor eerder verworven kwalificaties
aan de hand van een EVK-procedure van de hogeschool, die per departement operationeel is gemaakt.
De associatie K.U.Leuven ontwikkelde een EVC-procedure. De procedure ‘vrijstellingen op basis van eerder
verworven competenties’ wordt in de opleiding verder op punt gesteld met behulp van een competentiematrix die
gelijktijdig met het nieuwe curriculum ontwikkeld werd.
LOT:
Van de eerstejaarsstudenten heeft 57 procent een tso-/kso-opleiding, 39 procent een aso-opleiding en 4 procent
een bso-opleiding. De opleiding heeft aandacht voor de dramatisch lage slaagcijfers, maar tot nu toe heeft dat
geen concreet resultaat opgeleverd. Het voornaamste probleem zit in lichamelijke opvoeding. Ondanks de
onthaaldag voor deze studenten, waarop zij een intakegesprek hebben met de docent van een praktijkvak en het
schriftelijke advies dat daaruit voortvloeit, slagen velen niet in het eerste jaar. Volgens docenten en studenten zou
dit te maken hebben met het verkeerde beeld dat deze studenten hebben van de opleiding. Velen voelen zich in
de eerste plaats aangetrokken tot het vooruitzicht om sport te beoefenen en minder tot het leraarschap op zich,
waar zij uiteraard al vanaf het eerste jaar ruim mee geconfronteerd worden.
462 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

LOV:
Van de eerstejaarsstudenten heeft 52 procent een tso-/kso-opleiding, 44 procent een aso-opleiding en 4 procent
een bso-opleiding. In principe zou het geen probleem mogen stellen om met een programma op niveau
professionele bachelor aan te sluiten bij deze kwalificaties.
De toelatingsvoorwaarden stellen echter ook deze opleiding voor de nodige problemen, gezien de lage
slaagcijfers. De opleiding maakt werk van bijgestelde plannen om studiebegeleiding structureel in het traject in te
bouwen als een vorm van studietrajectbegeleiding.
Mogelijk kunnen ook hier de gezamenlijke plannen tot integrale studiebegeleiding een verbetering
bewerkstellingen.
De commissie meent dat de lectoren aandacht besteden aan de problematiek van de instroom, onder andere
door de intakeprocedures. Het probleem ligt wellicht minder bij de moeilijkheidsgraad van het programma, dan
wel bij de studiebegeleiding. Hier wordt verder op ingegaan bij Facet 4.2.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om meer aandacht te besteden aan de diversiteit van de studenteninstroom en stelt dat
meer maatwerk in overeenstemming met de instroom vereist is.
Het is raadzaam om de intakeprocedures niet alleen te richten naar selectie, maar ook naar het opmeten van de
beginsituatie en het afstellen van de studentenbegeleiding op de kenmerken van de studenteninstroom.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 463

Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: LOT: voldoende
LOV: goed
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: LOT: voldoende
LOV: goed
facet 2.3, samenhang van het programma:
LOT: voldoende
LOV: goed
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
LOT: voldoende
LOV: goed
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
LOT:
- de opleiding een opleidingsvisie vooropstelt, die ze langzaam maar zeker realiseert, zowel in de inhouden, de
werkvormen als in de toetsing;
- de recent op gang gebrachte samenwerking met het codepartement voor de ontwikkeling van een actueel
opleidingsconcept en een gezamenlijke vertaling naar een gezamenlijk programma, een goede zaak is;
- de gerichte samenwerking tussen de codepartementen resultaten oplevert, waaronder het onderwijsconcept
Baso, de flowchart en de competentiematrix, en de kerntaken van de leerkracht;
- het omzetten van die plannen in de realiteit van het departement aanvankelijk minder vanzelfsprekend leek,
maar evolueerde naar een doelgerichte aanpak;
- de aansturing van de implementatie van vernieuwingen degelijk verloopt;
- de opleiding voldoet aan de formele eisen betreffende de studieomvang;
- de toelatingsvoorwaarden zijn duidelijk en in lijn met de decretale voorwaarden.
LOV:
- het programma een goede vertaling is van de opleidingsdoelstellingen en de eindkwalificaties qua niveau,
oriëntatie en de domeinspecifieke eisen;
- de curriculaire vertaling van de eindkwalificaties van een goed niveau is;
- voor de afstemming tussen vormgeving en inhoud aandacht besteed wordt aan het competentiegericht leren
en doceren;
- de opleiding voldoet aan de formele eisen betreffende de studieomvang;
- de beoordeling en de toetsing in de opleiding voldoende is, maar een verder grondig onderzoek naar de
kenmerken van de instroom aangewezen is;
- de opleiding een functionele structuur heeft om het programma te herzien en te vernieuwen met
betrokkenheid van de studenten en het werkveld;
- de toelatingsvoorwaarden duidelijk zijn en in lijn met de decretale voorwaarden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
464 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie:
LOT: voldoende
LOV: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het hogeschoolbestuur stelt jaarlijks de personeelsformatie samen in uitvoering van het decreet en de besluiten.
Het hogeschoolbestuur bepaalt de beleidsopties. Het hoofd van de Personeelsdienst vertaalt die opties in een
verdeelprocedure waarin de cijfers jaarlijks worden ingevoerd. De werkgroep Personeelscontingentering
vergadert enkele keren per jaar en adviseert het directiecomité, het hogeschoolonderhandelingscomité en het
hogeschoolbestuur over het mogelijke aantal actieve personeelsleden in de verschillende departementen en in de
algemene diensten. In de maand april of mei kennen de departementen hun personeelscontingent of het aantal
effectief werkende personeelsleden.
Het hoofd van de Personeelsdienst verzorgt de administratie met betrekking tot de werving. Het
departementshoofd coördineert de selectie voor het onderwijzend en administratief personeel. Het departementshoofd
stelt een wervingscommissie samen, die bestaat uit het departementshoofd, het adjunctdepartementshoofd
en de coördinator van de opleiding waarvoor de vacature geplaatst is. Een eerste selectie
gebeurt op basis van de sollicitatiebrief en het curriculum vitae. Daarna volgen sollicitatiegesprekken met de
weerhouden kandidaten. Het directiecomité is bevoegd voor de aanstellingen. De werving van de statutaire
personeelsleden gebeurt volgens de bepalingen van het decreet, de werving van de contractuele
personeelsleden volgens de noden van het project of de dienst.
De hogeschool hanteert uitgewerkte procedures voor benoemingen en bevorderingen.
In LOT worden de vacante betrekkingen met voorlopige functieomschrijving en de functieprofielen gemeld aan
het directiecomité van de hogeschool. Een van de belangrijkste criteria die de opleiding hanteert bij nieuwe
aanwervingen, is het terugvinden van de nodige competenties in het personeelsbestand.
In LOV wordt de invulling van het personeelsbestand bepaald door de manier waarop de kerntaken van het
departement georganiseerd worden, door de inhoudelijke keuzes die in het curriculum gemaakt worden en door
de aard van de expertise en de competenties die hiervoor noodzakelijk zijn. In de loop van de maand mei stelt de
Coördinatieraad van het departement, in overleg met de Departementale Raad en het Departementaal
Onderhandelingscomité, een behoefteplan op van de te voorziene taken en opdrachten voor het komende
academiejaar. Voor de aanwerving en opvolging van nieuwe personeelsleden beschikt het departement over een
beleidsplan.
De commissie stelt vast dat het aanstellingsbeleid nauwgezet verloopt. Structuren zoals commissies, raden en
werkgroepen betrekken het personeel bij het beleid en het concretiseren van beleidsopties. Op de beide
campussen is de onderverdeling in het personeelsbestand duidelijk en wordt in meer of mindere mate
samengewerkt met de andere aanwezige opleidingen. In het kader van de vernieuwing van de opleiding wordt
momenteel intensief geïnvesteerd in overleg over de beide campussen heen. De commissie merkt op dat deze
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 465

samenwerking nog niet door alle lectoren beschouwd en ervaren wordt als een opportuniteit. Ze wordt door
sommigen eerder gezien als een rem op de aan gang zijnde vernieuwingen.
Het departementshoofd is verantwoordelijk voor de personeelsevaluatie en organiseert die in overeenstemming
met de procedure van de hogeschool. Voor de evaluatie heeft elk personeelslid minstens één begeleidend
functioneringsgesprek gehad. In LOT worden de competenties geïdentificeerd tijdens de functioneringsgesprekken.
Voor de actieve medewerking van lectoren in werkgroepen worden uren voorzien. Zo zijn 100 uren
begroot om tijdens het lopende academiejaar te werken aan onderwijsvernieuwing. Lectoren die actief zijn in
werkgroepen LOV, werkten een docentenbegeleidingsplan uit, waar de functioneringsgesprekken deel van
uitmaken. Dit plan is een waardevol referentiekader voor de verdere uitbouw van het personeelsbeleid. De
commissie stelt vast dat het denken vanuit een dergelijk globaal concept niet op de beide campussen leeft.
De opleiding en de hogeschool organiseren interne opleidingen en studiedagen over nieuwe onderwijsvormen,
ICT, kwaliteitszorg of beroepsgerichte onderwerpen. De Onderwijsraad van de hogeschool bepaalt jaarlijks een
thema waarvoor de hogeschool interne nascholingen organiseert. Tweejaarlijks organiseert de werkgroep
Onderwijsdag van de Onderwijsraad een onderwijsdag waarop al het personeel van de hogeschool expertise kan
uitwisselen in het kader van een vooraf bepaald thema. In LOT wordt de ontwikkeling van de individuele
competenties en de onderwijskundige professionalisering nagestreefd door zelfstudie, navorming en
teamwerking. De commissie stelt de gestuurde navorming over coachen van studenten en over ervaringsgericht
leren op prijs. Doordat lectoren samenwerken in werkgroepen, ook over de departementsgrenzen heen, komt het
teamleren aan bod. De werking van de werkgroep Begeleid Zelfstandig Leren is hiervan een voorbeeld. In LOV
volgt het departement bij het uitwerken van zijn nascholingsbeleid een visie die een belangrijk onderdeel is van
het personeelsbeleid. Uitgaande van een aantal principes zoals het vaststellen van de nodige competenties en
het in kaart brengen van de aanwezige competenties wordt het nascholingsbeleid uitgewerkt. De commissie stelt
vast dat de professionalisering campusgebonden grote verschillen vertoont en dat er globaal genomen nog
belangrijke hiaten aanwezig zijn. Uit de realisatieoverzichten die tijdens het visitatiebezoek overhandigd werden,
kon worden afgeleid dat op dit vlak de samenwerking over de campussen heen geleidelijk tot stand aan het
komen is. Daardoor kan een win-winsituatie voor de beide codepartementen ontstaan.
De commissie maakt kennis met twee gedreven lectorenteams en onderlegd personeel. Op de campus Turnhout
zette de hogeschool een eerste stap om de administratie geleidelijk aan meer te centraliseren en het
personeelsbeleid nog alleen als loketfunctie te voorzien.
Aanbevelingen ter verbetering:
Het is raadzaam om nog meer aandacht te besteden aan de professionalisering, de gelijkgerichtheid over de
campussen heen en het bewaken van een vlotte personeelsadministratie door de directie.
De commissie beveelt aan om door een sterkere beleidsmatige aansturing, gekoppeld aan het
kwaliteitszorgbeleid, de verschillen tussen de campussen op het vlak van professionalisering verder bij te sturen.
LOT:
Het is raadzaam om het beleidsvoerend vermogen van de opleiding te verhogen.
De commissie vraagt om professionaliseringsactiviteiten met betrekking tot het beoogde didactische concept te
organiseren voor de lectoren en daarbij gebruik te maken van de in de hogeschool aanwezige competenties.
De commissie stelt dat systematisch gevoerde functioneringsgesprekken gekoppeld moeten worden aan
professionalisering.
466 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De meerderheid van de lectoren heeft praktijkervaring opgedaan in het werkveld waarvoor ze de studenten
opleiden. Een aantal heeft publicaties op zijn naam staan of is lid van redacties van educatieve of
wetenschappelijke reeksen en/of tijdschriften. Sommigen hebben naast de opdracht in het departement ook een
opdracht als lerarenopleider van academisch niveau. Verschillende docenten van het departement zijn auteur in
een didactische reeks die voor het onderwijsniveau bestemd is waarvoor ze opleiden. De meeste lectoren volgen
de ontwikkelingen in het werkveld door hun deelname aan werkgroepen en overlegorganen. Er zijn ook
medewerkers die navorming geven in secundaire scholen. De opleiding onderhoudt ook contacten met het
werkveld door het stagenetwerk en ontvangt op die manier signalen om gerichte nascholing,
onderzoeksdomeinen en expertise te ontwikkelen. Door de contacten met de academische wereld en het
werkveld voeren enkele lectoren momenteel een projectmatig wetenschappelijk onderzoek uit over de
ontwikkeling van de levensbeschouwing bij het jonge kind. In samenwerking met het departement Sociaal Werk
van de hogeschool loopt een PWO-project dat de overgang van het secundair naar het hoger onderwijs
onderzoekt. Tijdens de gesprekken blijkt dat het Donchecentrum, dat LOV in het zelfevaluatierapport aanhaalt als
kanaal voor de ontwikkeling van nascholingsinitiatieven, de laatste vier jaar niet benut werd. Een inhaalbeweging
is hier aangewezen.
De commissie stelt vast dat er bij het personeel heel wat specialisaties aanwezig zijn. De lectoren tonen een
behoorlijk engagement om deze specialisaties aan te wenden ten voordele van het departement als organisatie.
De betrokkenheid van nagenoeg alle personeelsleden in werkgroepen ter voorbereiding van de nieuwe opleiding,
is een gegeven dat een positief effect heeft op de ontwikkeling van de deskundigheid voor de uit te werken
onderwijskundige concepten. Het beroepenveld geeft aan dat de kennis van het lesgeven aan bijzondere
doelgroepen, zoals bso-leerlingen, kinderen met leerstoornissen, inclusief en buitengewoon onderwijs, beperkt is.
Uit getuigenissen van de stagescholen blijkt dat, wanneer zij infosessies organiseren over deze aspecten, ze
gevolgd worden door de studenten, maar niet door de lectoren.
Gastdocenten kunnen voor een beperkt aantal contacturen ingeschakeld worden. Dikwijls zijn zij zelf werkzaam in
het werkveld waarover ze onderwijsactiviteiten verzorgen.
De laatste jaren zijn meerdere lectoren, in het kader van Europese programma’s of in een andere context, naar
het buitenland geweest. De commissie stelt vast dat het rendement van de inspanningen op het vlak van
internationalisering wisselen en nog geen optimaal rendement behalen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt aan om doelgerichte initiatieven uit te bouwen om de professionele gerichtheid van het
personeel nog beter in te bedden en te benutten.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 467

De commissie adviseert om het docentenbegeleidingsplan voor alle personeelsleden te verduidelijken en het
open te trekken naar beide campussen.
De commissie stelt dat deelname van de lectoren aan de door de stagescholen georganiseerde infosessies over
specifieke doelgroepen, aangewezen is.
Het is raadzaam om te onderzoeken hoe de impact van internationaliseringinitiatieven geoptimaliseerd kan
worden.
Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Elk academiejaar kent het hogeschoolbestuur een personeelscontingent toe aan de verschillende departementen,
niet aan de opleidingen. Het departement LOT telde in het academiejaar 2003-2004 in totaal 56 personeelsleden,
van wie er 50 behoorden tot het OP en 5 tot het ATP. Een iemand is arbeidster. In de opleiding waren in 2003-
2004 25,70 VTE tewerkgesteld, waarvan 23 voltijds werkzaam in de opleiding, 8 met een opdracht van 50 procent
of meer in de opleiding en 3 met een opdracht van minder dan 50 procent. De opleiding telt 31 lectoren en 3
praktijklectoren. De student-docentratio is 12,64. Voor de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding is deze
waarde lager dan voor de andere combinatiemogelijkheden. De gemiddelde leeftijd van het personeel is 43,5
jaar. Het contingent ATP bestaat uit 5 voltijds tewerkgestelde medewerkers, die elk hun specifieke taak hebben.
Het departement LOV telde tijdens het academiejaar 2004-2005 in totaal 83 personeelsleden, van wie 9
personeelsleden in de ondersteunende diensten tewerkgesteld zijn en 6 arbeiders. In 2004-2005 bedroeg het
toegewezen contingent OP 55,55 VTE, het contingent ATP 5,75 VTE. In de opleiding waren in 2004-2005 23
personen tewerkgesteld, waarvan 16 voltijds aan het departement verbonden en 7 deeltijds. De personeelsomkadering
bestaat uit 17 lectoren, 2 praktijklectoren en 2 hoofdlectoren. De opleiding heeft met 19,68 VTE een
student-docentratio van 10. De gemiddelde leeftijd van het personeel is 42,2 jaar.
De commissie stelt vast dat op de beide campussen de verdeling in het personeelsbestand duidelijk is en dat er
intern maatregelen genomen worden om tot een evenwichtige en transparante taakverdeling te komen. In
beperkte mate wordt samengewerkt met de andere aanwezige opleidingen op de campussen. Op de beide
campussen is de student-docentratio aanvaardbaar. Hoewel de situatie in LOV enigszins comfortabeler is dan in
LOT, geven de lectoren ook hier aan dat de werkdruk groot is. Het is duidelijk dat het allocatiemodel van de
hogeschool en de relatieve autonomie van beide campussen aan de basis liggen van de vastgestelde verschillen.
De commissie merkt op dat dit vanuit het perspectief van de hogeschool om te komen tot één samenwerkende
opleiding, niet voor de hand liggend is.
468 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt aan om de oorzaken van de grote werkdruk in kaart te brengen en mogelijkheden te
onderzoeken om de werkdruk aanvaardbaar te maken.
De commissie adviseert om de functiedifferentiatie over beide campussen te herbekijken.
Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
LOT: voldoende
LOV: goed
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over een deskundig en geëngageerd team van onderwijzend, administratief en
ondersteunend personeel om het programma te realiseren;
- de samenwerking over de campussen heen positieve perspectieven biedt, maar in realiteit moet gestuurd en
geconcretiseerd worden;
- aandacht besteed wordt aan de professionalisering van het personeel;
- het werkveld betrokken is bij de opleiding door de aanwezigheid van gastdocenten;
- de omvang en de kenmerken van het personeelsbestand toereikend zijn;
- de student-docentratio goed is;
- de lectoren zich laagdrempelig opstellen, wat de opleiding studentgericht maakt;
- de internationale contacten beperkt zijn, en uitgebreid en verstevigd moeten worden in onderlinge
samenwerking van beide campussen.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 469

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie:
LOT: voldoende
LOV: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De verdeling van de werkingsmiddelen van de hogeschool over de verschillende departementen gebeurt in
functie van het aantal studenten en het studiegebied. Met dit werkingsbudget, beheerd door het
departementshoofd en het adjunct-departementshoofd, is het departement zelf verantwoordelijk voor de aankoop
van roerende goederen en voor het onderhoud van de gebouwen.
De materiële voorzieningen van LOT en LOV verschillen sterk in kwaliteit en in de mate van doeltreffendheid om
het programma te realiseren.
LOT:
Het hoger en secundair onderwijs zijn op eenzelfde domein gehuisvest. De lessen fysica worden nog ingericht in
een lokaal van de secundaire school. Door de stijging van het aantal studenten werden vrijgekomen lokalen van
het departement Handelswetenschappen & Bedrijfskunde in Turnhout gehuurd. De studenten van de
combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding maken voor de praktijkvakken gebruik van de sporthal van het
secundair onderwijs, de infrastructuur van een sportcomplex in de nabijheid van de campus en van de
zwembaden in de omgeving. De mediatheek bevindt zich in de gebouwen van het secundair onderwijs, wat
nadelig is voor de studenten. Bovendien mogen de studenten de ICT-infrastructuur hier grotendeels niet
gebruiken. Buiten de mediatheek is het aanbod van lokalen voor zelfstudie erg beperkt. Het aanbod boeken,
tijdschriften en databanken volstaat. Tijdens het bezoek stelt de commissie vast dat de huidige versnipperde en
verouderde locaties niet bevorderlijk zijn voor het leerklimaat en het studierendement. Om tot een oplossing van
de huisvestingsproblemen te komen, kocht de hogeschool in 2001 een deel van het domein Blairon in Turnhout,
met de bedoeling om er zo vlug mogelijk een nieuwbouw voor het departement Lerarenopleiding Turnhout op te
trekken. De commissie spreekt haar waardering uit voor de manier waarop de lectoren betrokken worden bij de
ontwikkeling van de nieuwe campus en voor de manier waarop de uitrusting van het huidige atelier plastische
opvoeding geconcipieerd is.
De huidige infrastructuur biedt in de mate van het mogelijke ruime lokalen, waarvan een groot deel uitgerust is
met moderne audiovisuele middelen. De ICT-accommodatie en -infrastructuur op de campus is toereikend. De
laboratoria en praktijklokalen zijn degelijk ingericht. De opleiding beschikt over een cafetaria. Het departement
stelt eveneens een digitale videocamera, digitale fototoestellen en laptops ter beschikking van de studenten en
het personeel. De lectoren beschikken over een eigen ruimte en een afzonderlijk computerlokaal.
470 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

LOV:
Het departement heeft de voorbije jaren grote investeringen gedaan in materiële voorzieningen. Deze
investeringen sluiten aan bij het actieplan voor onderwijsvernieuwing en resulteerden in een concept dat
doeltreffend gebruikt wordt door de studenten en de lectoren. De campus heeft een eigentijdse infrastructuur, die
kwalitatief en kwantitatief geschikt is om de doelstellingen van eigentijds en competentiegericht onderwijs in de
lerarenopleiding te realiseren. De campus is veilig toegankelijk en gebruiksvriendelijk voor alle gebruikers, en
wordt met zorg beheerd en onderhouden. Studenten en personeel beschikken over ruime en goed uitgeruste
klaslokalen, vaklokalen, vergaderlokalen, een auditorium, studie- en werklokalen, een agora, een cafetaria, een
onderwijswerkplaats, een expressielokaal, een polyvalente zaal en enkele polyvalente ruimten. In alle lokalen
kunnen de docenten in flexibele opstellingen werken en gebruikmaken van een brede waaier aan audiovisuele
apparatuur. De mediatheek is geïntegreerd in de onderwijswerkplaats en stelt een actuele, overzichtelijke
collectie ter beschikking, naast audiovisueel materiaal en toestellen. De uitrusting van de onderwijswerkplaats is
een voorbeeld van een goed doordacht concept, dat de commissie sterk waardeert. Ook de betrokkenheid van de
studenten en de lectoren bij de voorstudie getuigt van doelgerichtheid. De ICT-voorzieningen weerspiegelen de
integratie van ICT in de opleiding en de uitvoering van het programma.
Aanbevelingen ter verbetering:
Gezien het perspectief van de hogeschool om te komen tot één samenwerkende opleiding vraagt de commissie
om rekening te houden met de beschikbare infrastructuur in LOV bij het ontwerpen van de nieuwbouw voor LOT.
LOT:
De commissie vraagt om in afwachting van de nieuwbouw de nodige aandacht te schenken aan gepaste
mogelijkheden en geschikte lokalen voor alle onderwijsvormen, ook voor de combinatiemogelijkheid lichamelijke
opvoeding.
In de mediatheekcollectie moet meer aandacht besteed worden aan het verwerven van de nieuwste uitgaven van
handboeken van het secundair onderwijs en aan het ter beschikking stellen van de leerplannen.
Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Voor informatievoorziening en studiebegeleiding zijn in de hogeschool een aantal overkoepelende werkgroepen
actief, samengesteld uit vertegenwoordigers van de verschillende departementen.
De werkgroep Studie- en Studentenbegeleiding is ingebed in de werking van de Onderwijsraad en ontwikkelde
een visie op studie- en studentenbegeleiding. Het huidige begeleidingsplan bevat vijf actiegebieden:
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 471

studieloopbaanbegeleiding, psychosociale begeleiding, groepsbegeleiding, studiebegeleiding en studeren met
een fysieke beperking. Per actiegebied zijn enkele mogelijke acties voorgesteld die in de verschillende
departementen en opleidingen kunnen ondernomen worden.
De werkgroep PR ontwikkelt richtlijnen voor alle pr-aangelegenheden. Deze richtlijnen zijn bindend voor de
departementen. De werkgroep is ook verantwoordelijk voor het ontwikkelen en actualiseren van de website van
de hogeschool, die potentiële studenten duidelijke en actuele informatie geeft over de verschillende opleidingen.
De werkgroepen evalueren geregeld initiatieven en acties, en voeren enquêtes uit bij de studenten. Op basis van
de resultaten van de tevredenheidsenquête studentenbegeleiding eerste jaar van juni 2001, bepaalde de
werkgroep Studiebegeleiding de terreinen om verbeteringsacties in op te starten. Zo werd de vorming van
studiementoren opgestart en werden studievaardigheidstrainingen gevolgd (LOT).
LOT:
De potentiële studenten worden over de opleiding geïnformeerd aan de hand van onder andere
informatiebrochures, op de website en tijdens de Sid-In’s, de jaarlijkse informatiedag en de opendeurdag, de
informatiesessies in secundaire scholen en road shows in samenwerking met de K.U.Leuven. De beschikbare
informatie is actueel en bevat onder andere de slaagcijfers van de voorbije jaren. Elke vakdocent geeft bij
aanvang van het academiejaar toelichting bij de inhoud, de doelstellingen, de werkvormen en de evaluatie van
zijn onderwijsactiviteit. Hij geeft daarbij ook een overzicht van de examenleerstof. De schriftelijke neerslag staat in
de studiegids. De relatie tussen doelstellingen en competenties zijn gespecificeerd in de ECTS-fiches.
De lectoren geven aan dat, hoewel de opleiding voortdurend oog heeft voor de optimale ontplooiing van de
individuele mogelijkheden van elke student, de student zelf verantwoordelijk is en blijft voor zijn leerproces. Het
zelfevaluatierapport stelt dat studiebegeleiding niet alleen ingebed is in de kwaliteitswerking van de hogeschool,
maar zo belangrijk is, dat ze structureel is ingebouwd in de departementale werking. De verwevenheid in de
opleiding moet blijken uit het aanbod aan en de aanpak van begeleidingsinitiatieven. De commissie stelt vast dat
dit structurele aspect functioneert. Zo is tijdens het eerste opleidingsjaar een wekelijks coach-uur gepland om de
studenten efficiënter te begeleiden, en zijn dossierbeheerders aangesteld voor de opvolging van de stages. De
ruime beschikbaarheid van de lectoren, hun beschikbaar gestelde privégegevens en het vlotte e-mailverkeer zijn
aspecten van de dagelijkse studie- en studentenbegeleiding. De commissie meent dat een traditie van algemene
informaliteit en laagdrempeligheid tussen de studenten en de lectoren als organisatiestructuur niet volstaat om
een gedegen studiebegeleiding te blijven waarborgen. Om de overgang naar het hoger onderwijs zo goed
mogelijk op te vangen, heeft de opleiding samen met de opleiding Lager Onderwijs een reeks initiatieven voor
studentenbegeleiding uitgebouwd voor de studenten van het eerste jaar.
De commissie stelt vast dat de opleiding initiatief neemt om de soms grote uitval van studenten, vooral in de
combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding, op te volgen, te analyseren en bij te sturen. De opleiding legt de
verantwoordelijkheid gedeeltelijk bij de studenten. De commissie oordeelt dat er inspanningen geleverd worden
om de studiebegeleiding structureel en systematisch aan te pakken. Zo wordt het peter -en meterschap
gewaardeerd door de studenten. De commissie meent dat de peters en meters in hun opdracht ondersteund
zouden moeten worden door de opleiding. De lectoren geven aan dat zij in de toekomst de training die zijzelf
volgen om te leren coachen, ook zullen doorgeven aan de peters en meters.
Initiatieven zoals de instroommotivatieanalyse bij de eerstejaarsstudenten, de aanstelling van een coach voor
elke klasgroep, de instroommodule voor de eerstejaarsstudenten van de combinatiemogelijkheid lichamelijke
opvoeding en de dossiers om hun leerproces te begeleiden, blijken degelijk uitgewerkt en worden opgevolgd.
Vanuit de combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding wordt een impuls gegeven in een concrete
leerbegeleiding, die stilaan structureel uitbreiding vindt in de hele opleiding.
Zowel de dienst Studentenvoorzieningen als de dienst Studie- en Studentenbegeleiding richten zich tot studenten
met sociale, psychische, relationele of andere persoonlijke problemen. Voor de dienst Studie- en Studenten-
472 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

egeleiding zijn drie lectoren verantwoordelijk. De studentenbegeleiders werken vraaggestuurd en verzorgen
informatiesessie over planning, studiemethode en omgaan met stress. Zij verzamelen en verwerken de vragenlijst
die studiestakers invullen in het kader van het afhakersonderzoek van de hogeschool.
Studenten die een geïndividualiseerd programma volgen en studenten met studieduurverkorting, worden tijdens
de coachmomenten opgevangen. In 2004-2005 volgden dertig studenten een flexibel leertraject. Binnen de
opleiding genieten de studenten die sporten op hoog niveau faciliteiten.
De studenten zijn op de hoogte van de aanwezigheid en de mogelijkheden van de Ombudsdienst tijdens het
academiejaar.
De dienst Internationalisering begeleidt studenten met advies en informatie bij al hun vragen en problemen in
verband met studeren in het buitenland, en dit zowel voor, tijdens als na hun studies daar. De dienst organiseert
ook de begeleiding van buitenlandse studenten. De begeleiding wordt uitgebouwd in samenwerking met de
werkgroep Internationalisering van het departement.
LOV:
De potentiële studenten worden over de opleiding geïnformeerd aan de hand van onder andere
informatiebrochures, op de website en tijdens de Sid-Ins, de jaarlijkse informatiedag en de opendeurdag en de
informatiesessies in secundaire scholen. De opleiding neemt deel aan de informatiebeurs ‘Sleutel aan je
toekomst’. De beschikbare informatie is actueel. De studenten ontvangen jaarlijks een informatiebundel,
studiegids en takenbundel. Deze documenten informeren de studenten over de opleiding, het programma en de
opleidingsonderdelen en de evaluatie. De studiegids en de takenbundel staan ook op Toledo, dat functioneert als
elektronisch leer- en communicatieplatform.
LOV beschouwt, net zoals LOT, studiebegeleiding als zijn kerntaak en als elementair onderdeel van onderwijs.
Ook hier zijn daarom diverse personen en diensten betrokken bij studiebegeleiding in de ruime zin. De
departementale verantwoordelijke stelt in samenwerking met het beleidsteam en de Studentenraad jaarlijks het
begeleidingsplan op, in opvolging van de afspraken gemaakt binnen de hogeschool. De ondersteunende diensten
zijn de Ombudsdienst, de dienst Studentenvoorzieningen en de dienst Psychosociale en Studiebegeleiding. In het
actieplan 2004-2005 is de optimalisering van deze diensten opgenomen als een actiepunt. Om de
bereikbaarheid, toegankelijkheid en privacy te garanderen, werden de diensten gecentraliseerd, werden
permanentie-uren vastgelegd en informatiesessies gegeven over de werking van de diensten.
De commissie stelt vast dat de opgezette begeleidingsstructuren gebruikt worden. Het programma van de
onthaaldagen wordt jaarlijks geëvalueerd door studenten, docenten en het beleidsteam. De resultaten van de
evaluatie vormen het uitgangspunt voor eventuele verbeteringsacties voor het komende jaar. Bij de aanvang van
het academiejaar leggen alle ingeschreven studenten een stemtest af. Deze testen geven studenten informatie
en advies over hun stemgebruik en zangkwaliteiten. Sinds het begin van het academiejaar 2004-2005 wordt,
zoals vastgelegd in het begeleidingsplan, een studentvolgsysteem gebruikt.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie acht het noodzakelijk om de verschillende begeleidingen structureel te verankeren in het
curriculum, met het oog op rendementverhoging.
De commissie stelt dat de studentenbegeleiding moet afgestemd worden op de gedifferentieerde instroom.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 473

LOT:
Het is raadzaam om te onderzoeken in hoeverre genomen initiatieven, zoals zelfstandig actieonderzoek en
leerbegeleiding, leiden tot substantiële resultaten.
LOV:
Het is raadzaam om te onderzoeken hoe de studiebegeleiding beter afgestemd kan worden op studierendement.
Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
LOT: voldoende
LOV: goed
voldoende
En op basis van de volgende constateringen:
Wat de voorzieningen betreft:
- voldoende aandacht besteed wordt aan de uitbouw van hedendaagse voorzieningen;
- LOT de beschikbare onderwijsruimten voldoende uitrust en inricht om het programma te realiseren en dat de
geplande nieuwbouw perspectieven biedt;
- De campus LOV uitgerust en ingericht is volgens een doeltreffend concept, dat past in het competentiegericht
leren;
- de hogeschool de nodige aandacht besteedt aan materiële voorzieningen om onderwijsvernieuwing te
kunnen bewerkstelligen;
- de mediatheekwerking vlot verloopt, maar LOT het aanbod meer moet actualiseren.
Wat de studiebegeleiding betreft:
- de toenemende samenwerking tussen LOT en LOV resulteert in een degelijke studie- en
studentenbegeleiding;
- de lectoren dicht bij de studenten staan en dat de drempel tussen beiden laag is;
- de ombudswerking gekend is bij de studenten en adequaat functioneert;
- de studiegidsen helder zijn en afgestemd zijn op de begeleiding van de studenten in hun ontwikkelings- en
leerproces;
- de ondernomen initiatieven, zoals leerbegeleiding, coaching, zelfstudie en actieonderzoek, steeds meer
geïntegreerd worden;
- de samenhang tussen de studiegids, de programmagids en de gerichtheid van de lectoren om de studenten
te begeleiden, duidelijk is.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
474 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie:
LOT: voldoende
LOV: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De hogeschool wil op internationaal niveau kennis opbouwen en is daarom lid van de European Foundation for
Quality Management (EFQM). Zij werkt actief mee aan het beleid in het hoger onderwijs in Vlaanderen en
Europa, en draagt actief bij tot de implementatie van kwaliteitszorg in het onderwijs. Zo ontwikkelden sinds 1995
kwaliteitsmedewerkers van de hogeschool, in samenwerking met andere hogescholen, het TRIS-model, een
invulling van het EFQM-kader naar hogescholen. De hogeschool stemt haar kwaliteitsbeleid af op externe en
interne verwachtingen; dat beleid is uitgedrukt in drie strategische doelen. Voor elk strategisch doel is er een
aantal concretiseringen bepaald die door de Kwaliteitsraad omgezet worden in actieplannen.
In de hogeschool functioneren een overkoepelende kwaliteitsraad en diverse kwaliteitswerkgroepen, die in een
matrixstructuur verweven zijn. De Kwaliteitsraad bestaat uit het hoofd van de dienst Kwaliteit, de
kwaliteitscoördinatoren van elk departement en van de diensten, de kwaliteitswerkgroepvoorzitters en een vast lid
van het directiecomité. Studenten worden uitgenodigd bij relevante onderwerpen. Bovendien is het een van de
taken van het hoofd van de dienst Kwaliteit om de kwaliteitswerking in de studentenwerking te implementeren. De
kwaliteitswerkgroepen functioneren als subgroepen van de Kwaliteitsraad en ontwikkelen hulpinstrumenten ter
ondersteuning van de kwaliteitszorg in de hogeschool. Zij functioneren onder leiding van een werkgroepverantwoordelijke
en zijn samengesteld uit een vertegenwoordiger van elk departement.
Systematische kwaliteitsverbetering gebeurt aan de hand van het beleidsplan en een meetbeleid. In het
beleidsplan tekent de hogeschool haar opdrachtverklaring, visie en strategische doelen uit voor een periode van
drie tot vijf jaar. Meten gebeurt aan de hand van de perceptie- en prestatie-indicatoren.
Medewerkers van de hogeschool realiseerden een kwaliteitshandboek met een EFQM-inhoudstafel op intranet.
Het bevat procedures, verslagen, documenten en rapporten van enquêtes. Het handboek is een middel voor
interne en externe kwaliteitsborging en een communicatiemiddel. Het kwaliteitshandboek is vooral een
verzamelplaats van kwaliteitsgegevens. De opleiding behoort tot twee departementen, waardoor de gegevens
ook per campus terug te vinden zijn, gespreid over de verschillende hoofdstukken en mappen van het
kwaliteitshandboek.
De commissie stelt vast dat de hogeschool een vrij lange traditie kent voor de aandacht voor interne
kwaliteitszorg. Hieruit groeide een kwaliteitszorgsysteem dat per campus specifiek wordt ingekleurd. Het
kwaliteitshandboek is grondig uitgewerkt, het gebruik ervan moet nog verder worden geïmplementeerd. De
gegevensverzameling bevat verschillende sterke punten. Zo is zij gericht naar zowel het meten van de perceptie
als van prestatie-indicatoren. Werkgroepen of andere deelstructuren worden beleidsmatig aangezet om hun
werking te koppelen aan het PDCA-denken. Anderzijds acht de commissie het jammer dat de
gegevensverzameling niet gekoppeld is aan een elektronische verwerking, waardoor de fasen van interpretatie
van de gegevens en uitwerking van verbeteringsplannen, wel eens in het gedrang komen. De investeringen in
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 475

een algemeen kwaliteitszorgsysteem op beleidsniveau gingen tot nu toe slechts in beperkte mate gepaard met
het introduceren van kwaliteitsdenken bij alle medewerkers. Zo stelt de commissie vast dat er in LOT nood is aan
een koppeling van de werking aan de kwaliteitscirkel, wat doorgetrokken moet worden tot op het niveau van het
kernproces. Ook de grote verscheidenheid in de kwaliteit van de eindwerken voor wat betreft het proces en het
product, illustreert deze vaststelling. Het zelfevaluatierapport vermeldt dat hieraan gewerkt wordt, en de
commissie bevestigt dat dit zeker nog een belangrijk werkpunt is.
Het inbrengen en verwerken van externe input met betrekking tot kwaliteitszorg in de opleiding is in LOT
aanwezig en wordt in LOV procesmatig aangepakt.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat inspanningen moeten geleverd worden om het kwaliteitsdenken en het kwaliteitsproces bij
alle medewerkers te verspreiden.
Het is raadzaam om de procedures voor gegevensverzameling te optimaliseren.
Het kwaliteitssysteem moet verder gaan dan cijfergegevens, waarbij opvolging van de resultaten noodzakelijk is.
De commissie stelt dat een gezamenlijke aanpak van de kwaliteitszorg over de beide campussen heen moet
onderzocht en uitgewerkt worden.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie:
LOT: voldoende
LOV: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De maatregelen die volgen op suggesties in de visitatierapporten behoren niet tot het werkgebied van
kwaliteitszorg op het niveau van de hogeschool. Het is de verantwoordelijkheid van de departementen, die op dit
vlak autonoom functioneren. De prioritair te verbeteren punten als gevolg van de zelfevaluatie en voor het
hogeschoolniveau, worden voor wat kwaliteitszorg betreft door de Kwaliteitsraad opgenomen. De
zelfevaluatierapporten zijn opgenomen in het kwaliteitshandboek. De visitatierapporten van de commissies
worden bewaard in de mediatheek.
Tijdens de afgelopen jaren hebben de beide campussen maatregelen genomen om de aandachtspunten die de
Doorlichtingscommissie in 1997-1998 formuleerde, op te volgen.
De commissie stelt vast dat LOV door de organisatie van een beleidsdag aandacht besteedt aan de planfase
waarin de verbeteringsacties vorm krijgen. Het sterk onafhankelijk uitbouwen van het kwaliteitsbeleid per campus
476 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

is een keuze die enige tijd resulteerde in een ondermaats rendement voor LOT. De combinatiemogelijkheid
lichamelijke opvoeding investeerde in een eigen kwaliteitszorgsysteem op basis van een zinvol theoretische
kader, dat echter nog niet volledig geïmplementeerd werd. Belangrijke onderdelen van de opleiding, zoals
studiebegeleiding, krijgen steeds meer aandacht in de planfase door het afbakenen van haalbare en meetbare
doelstellingen. Daardoor komt ook de gegevensverzameling op gang. De verbeteringsmaatregelen die worden
geformuleerd, sluiten niet altijd even adequaat aan op de vastgestelde problemen, en het realiseren ervan laat
meermaals op zich wachten. Toch stelt de commissie in dit verband vast dat het realiseren van
competentiegericht onderwijs met aangepaste werkvormen en de curriculumopbouw vorm krijgt. De commissie
heeft er vertrouwen in dat de invulling van opleidingsonderdelen en de evaluatievormen dankzij de samenwerking
tussen de beide campussen zullen volgen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie beveelt aan om de gebundelde beleidskrachten te benutten om het kwaliteitsdenken en -werken
grondig uit te werken tot op het niveau van het kernproces.
Het is raadzaam om de gegevensverzameling op een systematische manier te koppelen aan de lopende
prioriteiten.
LOT:
De commissie stelt dat verder werk moet gemaakt worden van het beleidsmatig omzetten van verzamelde
gegevens in concrete doelen, met daaraan gekoppelde evaluaties en bijsturingen.
Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie:
LOT: voldoende
LOV: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld worden op verschillende manieren bij de kwaliteitsontwikkeling
betrokken: de overleg- en medezeggenschapsorganen, raden en werkgroepen, de departementale beleidssystematiek
en bevragingen, ontwikkeld op het niveau van de hogeschool of het departement, hebben elk hun inbreng.
Verschillende evaluatiesystemen brengen aspecten van het onderwijs in kaart. De resultaten zijn een instrument
voor de bewaking van de kwaliteit van één of meer facetten of onderdelen van de opleiding. De meeste systemen
zijn op het niveau van de hogeschool ontwikkeld en afgestemd voor gebruik in de opleidingen. Het departement
bevraagt zijn studenten over de inhouden, de leeromgeving, de begeleiding en het functioneren van de
onderwijsverstrekkers. Daarnaast worden ook de medewerkers, de afgestudeerden en het beroepenveld via
enquêtes of via regelmatig overleg betrokken bij onderwijsevaluaties. Het betrekken van medewerkers,
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 477

studenten, alumni en het beroepenveld wordt georganiseerd en opgevolgd door de beide campussen afzonderlijk
en niet door de opleiding in haar geheel.
De studenten geven aan betrokken te zijn bij verschillende aspecten van de opleiding. Zij stellen het op prijs
daarvan de resultaten te herkennen. In LOV worden studenten regelmatig uitgenodigd op de stuurgroep om
bepaalde aspecten van de werking te evalueren en verbeteringsvoorstellen te formuleren.
Lectoren werken mee in werkgroepen en raden, waardoor zij betrokken worden bij de kwaliteitszorg voor de
opleiding. De systematiek van een beleidsdag op elke campus, waarop het beleidsplan en actieplannen aan bod
komen, is gericht op het creëren van een brede betrokkenheid van alle medewerkers bij het realiseren, evalueren
en bepalen van doelen en acties voor de verschillende beleidsdomeinen.
Alumni worden bij de kwaliteitsontwikkeling betrokken via enquêtes. In 2001 voerden de beide departementen
een bevraging uit bij de studenten die afstudeerden in 1998 en 2000. Deze enquête was een aan het
departement aangepaste vorm van de enquête ontwikkeld door de hogeschool. In LOV werd in het academiejaar
2004-2005 een tweede enquête afgenomen bij de afgestudeerden die peilde naar de basiscompetenties. De
directie van de campus LOT organiseerde recent een gespreksronde met afgestudeerden.
Het beroepenveld wordt bij de kwaliteitsontwikkeling betrokken via de Departementale Raad. Daarnaast zijn er
formele en informele contacten. In LOT verloopt dit matig structureel en zijn daarbuiten geen duidelijke kanalen
tot betrokkenheid van het werkveld bij de kwaliteitsontwikkeling opgezet. In LOV wordt het werkveld structureel
betrokken. Tijdens de gesprekken geeft het beroepenveld aan vragende partij te zijn om op een meer
systematische manier bij de kwaliteitszorg betrokken te worden.
Er zijn op dit vlak ook nog vrij grote campusgebonden verschillen: in LOV is de samenwerking met het werkveld
structureel, in LOT wordt er gewerkt met een vroegere oefenschool; hoewel de studenten op de beide campussen
vertegenwoordigd zijn in alle geledingen, zijn zij in LOV daadwerkelijk betrokken bij processen in de opleiding,
terwijl in LOT hun invloed eerder indirect is.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt de beide campussen aan om te onderzoeken voor welke aspecten van de opleiding een
gemeenschappelijke aanpak nuttig is en kan ontwikkeld worden.
Systematische betrokkenheid van de alumni bij de kwaliteitsontwikkeling van de opleiding is aangewezen.
LOT:
De commissie vraagt om het werkveld meer structureel en systematisch te betrekken.
478 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
LOT: voldoende
LOV: goed
LOT: voldoende
LOV: goed
LOT: voldoende
LOV: goed
en op basis van de volgende constateringen:
- het kwaliteitsbeleid en de aanpak van de interne kwaliteitszorg op hogeschoolniveau met visie ontwikkeld is;
- een dynamisch kwaliteitszorgsysteem, gebaseerd op het EFQM-systeem, de opleiding ondersteunt bij het
werken met de PDCA-aanpak, en dat dit in LOT nog meer systematisch moet gebeuren;
- systematisch bevragingen uitgevoerd worden over de verschillende aspecten van het onderwijs bij relevante
doelgroepen, waarbij LOT meer aandacht moet besteden aan de nodige, daaruit volgende verbeteringsacties;
- op de beide campussen de opleiding tot maatregelen ter verbetering van de interne kwaliteitszorg komt, met
inspraak van betrokkenen, maar dat het beroepenveld nog actiever kan betrokken worden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 479

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie:
LOT: voldoende
LOV: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het zelfevaluatierapport geeft een duidelijk beeld van hoe de beide campussen het gerealiseerde niveau van de
opleiding volgen. Om de mate van de realisatie van de doelstellingen te toetsen, gebruikt de opleiding de
resultaten van de bevraging van laatstejaarsstudenten over de bereikte basiscompetenties, de resultaten van
stage en eindwerk, de examenresultaten van laatstejaarsstudenten, de bevraging van afgestudeerden, de
slaagcijfers van elk van de drie opleidingsjaren, en de relatie tussen slaagcijfers en instroom bij de
eerstejaarsstudenten. De commissie stelt vast dat er ook hier geen onderlinge bespreking of vergelijking tussen
de twee campussen gebeurt. Zowel in LOT als in LOV bestaat er een lange traditie van bevragen, waardoor
vergelijking van opeenvolgende resultaten mogelijk is en waardoor resultaten leiden tot bijsturing. Voorbeeld
hiervan is de recente herziening van de invulling van het stagepakket.
Het beroepenveld uit zijn waardering voor de studenten en de afgestudeerden. Het geeft aan weinig kwalitatieve
verschillen op te merken tussen de afgestudeerden van de beide campussen. Zowel de afgestudeerden als het
werkveld zijn tevreden over het bereikte niveau van de opleiding. De afgestudeerden van LOV en het
beroepenveld laten zich positief uit over de professionele, flexibele attitudes van de afgestudeerden.
De afgestudeerden vinden kort na het beëindigen van de opleiding een gepaste betrekking. De meeste
afgestudeerden zijn tewerkgesteld in het onderwijs, de overgrote meerderheid is voltijds in het secundair
onderwijs aan de slag. Slechts een erg klein aantal werkt elders of is werkloos.
De commissie stelt een grote verscheidenheid vast in de kwaliteit van de eindwerken voor wat betreft het proces
en het product. Steeds meer worden eindwerken uitgewerkt om onmiddellijk gebruikt te kunnen worden door het
werkveld. Dit wordt vooral in LOV duidelijk gestuurd, onder andere door het werkveld te betrekken bij het
aangeven van thema’s om uit te werken.
In LOT schommelt het aantal studenten dat naar het buitenland gaat in het kader van Socrates de laatste drie jaar
tussen vijf en zeven. Dankzij de medewerking van het Vlaamse Socratesagentschap werden de aanvragen voor
Comenius-taalassistentschappen elk jaar gehonoreerd. In LOV varieert het aantal uitgaande studenten vrij sterk
tussen drie en twaalf. Het aantal inkomende studenten is voor de beide campussen gering. Zowel in LOT als in
LOV is een aantal lectoren actief in Europese programma’s en wordt er deelgenomen aan internationale
projecten, congressen of bijscholingen in het kader van internationalisering.
480 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt aan om de aanvang die gemaakt is van de invoering van onderzoeksmatige componenten bij
het eindwerk consequent verder te zetten.
LOT
De commissie stelt dat de criteria voor het proces en het product transparant en vooraf bekend moeten zijn bij
alle betrokkenen.
Het is raadzaam om het beroepenveld te betrekken bij het bepalen van eindwerkprojecten.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van rendementscijfers per studiegebeid en/of opleiding over de
jaren heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45
en de 50 procent liggen. De evolutie over de jaren heen wordt niet opgevolgd, evenmin als de situatie per
opleiding of studiegebied. Daardoor kan de opleiding voor het onderwijsrendement geen streefcijfers formuleren
in vergelijking met relevante andere opleidingen.
De commissie stelt vast dat de recent verzamelde instroom-, doorstroom- en uitstroomcijfers een goed beeld
geven van het onderwijsrendement. De beide campussen inventariseren jaarlijks de resultaten van het voorbije
academiejaar om een inzicht te krijgen in het onderwijsrendement. Zij besteden daarbij aandacht aan het verband
tussen de vooropleiding en het studiesucces. De analyses gebeuren door elke campus afzonderlijk. Noch het
cijfermateriaal noch de analyses worden onderling vergeleken.
In de academiejaren 1995-1996 tot 1998-1999 slaagde in LOT gemiddeld 60 procent van de
eerstejaarsstudenten. In de volgende jaren daalde het slaagpercentage opmerkelijk. Het gemiddelde in de
periode 1999-2000 tot 2003-2004 was 41 procent. Tot 1998-1999 kwam 59 procent van de studenten uit het aso,
33 procent uit het tso en 6 procent uit het kso-bso. In de periode van 1999-2000 tot 2003-2004 was dat
respectievelijk 38 procent (aso), 51 procent (tso) en 11 procent (bso). Het aandeel van aso-studenten daalde met
21 procent. Het gemiddelde slaagcijfer voor deze periode voor de combinatiemogelijkheid algemene vakken was
56 procent en er kwamen nog 62 procent van de studenten uit het aso. In de combinatiemogelijkheid lichamelijke
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 481

opvoeding kwam in die periode 27 procent uit het aso en 68 procent uit het tso. Het gemiddelde slaagcijfer van de
aso-studenten in die opleiding was 61 procent. Van de tso-studenten slaagde slechts 31 procent. Het totale
gemiddelde voor deze opleiding in deze periode was 38 procent. In de combinatiemogelijkheid plastische
opvoeding kwam in de voornoemde periode 58 procent uit het kso-bso en bedroeg het gemiddelde slaagcijfer 44
procent. Relevante conclusies kunnen niet getrokken worden, omdat het gaat over een klein aantal studenten. In
de combinatiemogelijkheid handel-burotica slaagde 63 procent. Opmerkelijk is dat in deze opleiding 86 procent uit
het tso kwam. Hier scoren de tso-studenten dus erg goed. De opleiding van de campus LOT stelt dat het duidelijk
is dat de sterke daling van het slaagpercentage zo goed als volledig verklaard kan worden door het feit dat veel
meer studenten met een tso-vooropleiding aan de studie beginnen en dat – in vergelijking met aso-studenten –
een veel kleiner aantal van hen slaagt in het eerste jaar. Deze evolutie begon bij de start van de
combinatiemogelijkheid lichamelijke opvoeding, en het is vooral daar dat dit fenomeen zich voordoet. De
commissie waardeert dat er gestart werd met kwalitatieve analyses in de vorm van afhakersonderzoek, en dat er
maatregelen overwogen worden. De lage slaagcijfers in het eerste opleidingsjaar geven aanleiding tot zorg. In de
Visie Middellange Termijn, opgesteld in 2004, leest de commissie dat het toenmalige gemiddelde slaagcijfer van
41 procent met minstens 10 procent moet opgedreven worden tegen 2010. Bij de combinatiemogelijkheid
lichamelijke opvoeding is het slaagpercentage beduidend lager dan 40 procent. De opleiding werkt gedreven aan
dit probleem. De studiebegeleidingsmaatregelen, waarvan bij Facet 4.2 sprake, zullen allicht een eerste
noodzakelijke succes bieden. De commissie is zich bewust van het feit dat de lage cijfers in LOT beïnvloed
worden door de lage slaagcijfers van de combinatiemogelijkheid lichamelijk opvoeding. Zij stelt vast dat dit
gegeven structureel wordt aangepakt.
In het tweede en derde jaar van de opleiding in LOT liggen de slaagcijfers hoog. In de academiejaren 2002-2003
en 2003-2004 slaagde gemiddeld 86 procent van de tweedejaars en 95 procent van de derdejaars. Oorzaak van
het niet-slagen is hier meestal het gevolg van een mentaal afhaken.
In LOV komt tot 2003-2004 ongeveer 60 procent van de studenten uit een aso-richting en ongeveer 40 procent uit
een tso-richting. Voor het academiejaar 2004-2005 tekent zich een opvallende verschuiving af van aso- naar tsoinstroom.
Slechts sporadisch begint een student bso aan het eerste jaar. De opleiding had tot nu toe nog geen
studenten uit een kso-richting. De verdeling is de laatste 6 jaar nagenoeg hetzelfde gebleven. Van de
eerstejaarsstudenten slaagde de voorgaande jaren 50 en 72 procent van de studenten. Het slaagcijfer lag vooral
het vorig academiejaar bijzonder laag. In de tweede zittijd slaagt gemiddeld 50 procent van de deelnemers, maar
hier liggen de resultaten wel verder uit elkaar, en ook hier is het slaagcijfer van vorig jaar lager dan anders. De
slaagkansen liggen het hoogst voor studenten met een vooropleiding uit het aso. Van tso-instromers slaagt
gemiddeld een kleine 50 procent. Uit het bso slaagde tot nu toe nog niemand.
De commissie stelt een aanvaardbare gemiddelde studieduur vast van drie jaar en zes maanden in LOT en drie
jaar en vier maanden in LOV.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie beveelt aan om de door de hogeschool vooropgestelde kwaliteitsindicatoren te hanteren bij de
rendementsbepaling van de opleiding.
De commissie stelt dat het noodzakelijk is de cijfermatige vaststellingen terug te koppelen naar de betrokken
aspecten in de opleiding, zoals instroom en doorstroombegeleiding.
482 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

LOT:
De commissie stelt dat de diversiteit aan behoeften van de studenten een blijvende zorg moet zijn om er
structureel en gepast op in te spelen.
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
LOT: voldoende
LOV: goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding inspanningen doet om het onderwijsrendement en het gerealiseerde niveau te meten en
maatregelen neemt om dit rendement te verhogen;
- zowel de studenten als de afgestudeerden gewaardeerd worden door het werkveld;
- aandacht besteed wordt aan internationaliseringsmogelijkheden;
- de opleiding de cijfergegevens over instroom, doorstroom, uitstroom en vooropleiding registreert en deze
steeds meer systematisch analyseert en terugkoppelt naar haar doelstellingen en beleid;
- de slaagpercentages, de doorstroming door de opleiding en de gemiddelde studieduur redelijk zijn.
- de vooropgestelde kwaliteitsindicatoren van de hogeschool de opleiding terdege kunnen ondersteunen bij de
rendementsbepalingen.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 483

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
- De uitgevoerde waarheidscheck
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
484 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie LOT: voldoende
LOV: goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen LOT: voldoende
LOV: goed
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud LOT: voldoende
LOV: goed
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid LOT: voldoende
LOV: goed
Facet 2.3: Samenhang LOT: voldoende
LOV: goed
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud LOT: voldoende
LOV: goed
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden voldoende
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel LOT: voldoende
LOV: goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid voldoende
Facet 3.3: Kwantiteit personeel voldoende
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen LOT: voldoende
LOV: goed
Facet 4.2: Studiebegeleiding voldoende
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten LOT: voldoende
LOV: goed
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering LOT: voldoende
LOV: goed
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
LOT: voldoende
LOV: goed
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau LOT: voldoende
LOV: goed
Facet 6.2: Onderwijsrendement voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
De oordelen zijn van toepassing voor:
- LOT Lerarenopleiding Turnhout
- LOV Lerarenopleiding Vorselaar
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Kempen| 485

486 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Hoofdstuk 11 Katholieke Hogeschool Leuven
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Katholieke Hogeschool Leuven
De Katholieke Hogeschool Leuven is gevestigd in Leuven en heeft haar onderwijslocatie onder meer op de
campus Heverlee, het voormalige Heilig-Hart-Instituut. De Visitatiecommissie heeft deze onderwijslocatie
bezocht, en met name de accommodatie voor de opleiding tot leraar lichamelijke opvoeding.
De opleiding Leraar Secundair Onderwijs is ondergebracht bij het departement DLO, waar alle lerarenopleidingen
van de Hogeschool zijn ondergebracht: Kleuteronderwijs, Lager Onderwijs en Secundair Onderwijs.
Kleuter- en Lager Onderwijs worden ook aangeboden op de locatie in Diest, Leraar Secundair Onderwijs alleen in
Leuven. DLO is een van de vijf departementen van de Hogeschool.
In het academiejaar 2004–2005 telde het departement Lerarenopleidingen 1.772 studenten in de initiële
opleidingen en 193 personeelsleden.
De opleiding is nu redelijk goed gehuisvest, maar er wordt op de campus bijgebouwd, waardoor binnen
afzienbare tijd de huisvesting sterk zal verbeteren.
De opleiding was tijdens de visitatie volop in ontwikkeling. Het zelfevaluatierapport (ZER) is geschreven in het
najaar van 2005, en is afgerond en ingeleverd in december 2005. In het ZER worden door de opleiding veel punten
genoemd waarop naar het oordeel van de opleiding verbetering nodig was. De Visitatiecommissie vormde
zich een voorlopig oordeel over de opleiding op basis van het ZER. Dit oordeel was soms kritisch vanwege punten
die verbeterd kunnen worden. Tijdens de visitatie bleek echter dat veel verbeteringen al waren gerealiseerd.
Een aanvulling op het ZER ter actualisering was beschikbaar tijdens de visitatie.
Het zelfevaluatierapport (ZER) was van hoge kwaliteit. Het was compact, maar uitvoerig waar nodig, en de layout
was erg helder, waardoor de diverse onderdelen van het rapport systematisch en puntsgewijs aan de orde
kwamen. Het rapport bevatte veel verwijzingen naar documenten van de hogeschool en de opleiding, en naar
relevante literatuur uit andere bronnen.
De opleiding voor Leraar Secundair Onderwijs groep 1 (LSO1) vormt leraren die onderwijsbevoegdheid krijgen in
de volgende graden van het secundair onderwijs:
- 1ste graad secundair onderwijs, inclusief het 1ste leerjaar B en het beroepsvoorbereidend jaar;
- 2de graad aso, tso, kso;
- 2de en 3de graad bso + het 7de jaar.
In al deze graden heeft de gediplomeerde LSO1 het vereiste bekwaamheidsbewijs voor elk van zijn gekozen
opleidingseenheden (vakken), zoals ze voorkomen in het Decreet op de lerarenopleiding.
De leraar LO (lichamelijke opvoeding, een tweepuntsvak) heeft bovendien onderwijsbevoegdheid voor zijn
vakgebied in de basisschool. In het kader van het Vlaamse sportbeleid heeft diezelfde leraar LO de bevoegdheid
tot het uitoefenen van de functie van ‘sporttechnische coördinator voor recreatieve sportbeoefening’ binnen de
van overheidswege erkende unisportfederaties.
De leraar VV (voeding-verzorging, een tweepuntsvak) heeft eveneens onderwijsbevoegdheid in de 3de graad tso
binnen het studiegebied Personenzorg.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 487

De opleiding LSO1 van de KHLeuven heeft zich zowel in haar doelstellingen als in haar programma afgestemd op
deze onderwijsbevoegdheden. Het verwerven van de nodige competenties daarvoor is steeds haar centrale
bekommernis geweest. Het blijft een hele opgave om studenten met een programma van 180 studiepunten (of 3
studiejaren) zowel de nodige vakexpertise mee te geven als de algemene lerarencompetenties.
In Europees verband vormt Vlaanderen met zijn driepuntsbevoegdheid een uitzondering1.
Elders is de gelijkaardige opleiding één- (bijvoorbeeld Nederland) of tweevakkig (bijvoorbeeld Wallonië).
Al sinds de vorige legislatuur is er een nieuw decreet op de lerarenopleiding in het vooruitzicht gesteld,
waarin zowel de vorige als de huidige minister een tweevaksbevoegdheid voorstaan.
1 Driepuntsbevoegdheid: dit kunnen drie vakken zijn met een puntengewicht 1 (b.v. Nederlands, Geschiedenis, Economie)
of een combinatie van een vak met puntengewicht 2 + een vak met puntengewicht 1 (b.v. lichamelijke opvoeding +
bewegingsrecreatie).
488 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleidingsdoelstellingen in de betekenis van eindkwalificaties zijn voor de lerarenopleidingen vastgelegd in het
Decreet betreffende de beroepsprofielen en basiscompetenties van de leraren van 19 december 1998. Dit
decreet onderscheidt naast de specifieke competenties voor de leraar secundair onderwijs ook de
basiscompetenties die gemeenschappelijk zijn voor alle leraren. Binnen elk van deze twee categorieën zijn er tien
functionele gehelen afgebakend die de verschillende rollen van de leraar omschrijven.
Voor de opleiding tot leraar SO zijn de volgende basiscompetenties geformuleerd:
- de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen;
- de leraar als opvoeder;
- de leraar als inhoudelijk expert;
- de leraar als organisator;
- de leraar als innovator – de leraar als onderzoeker;
- de leraar als partner van ouders/verzorgers;
- de leraar als lid van een schoolteam;
- de leraar als partner van externen
- de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap;
- de leraar als cultuurparticipant.
Gedurende de opleiding ontwikkelt de aanstaande leraar daarvoor de volgende attitudes:
- beslissingsvermogen
- relationele gerichtheid
- kritische ingesteldheid
- leergierigheid
- organisatievermogen
- zin voor samenwerking
- verantwoordelijkheidszin
- creatieve gerichtheid
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 489

- flexibiliteit
- gerichtheid op adequaat en correct taalgebruik en communicatie.
Deze basiscompetenties zijn gekaderd in de visie van de KHLeuven op onderwijs, leraarschap en opleiding.
Deze visie van het departement Lerarenopleidingen (DLO) van de KHLeuven op het leraarschap is de volgende.
Centraal staat voor het DLO de professionele identiteit van de leraar. Een goede leraar bezit meer dan een
verzameling van vaardigheden en kennis, zoals die in de basiscompetenties staan opgesomd.
Kennis en vaardigheden moeten worden geschraagd door de professionele houdingen van de leraar, zoals
engagement, enthousiasme, waardebeleving, relationele en communicatieve gerichtheid, kritisch-constructieve
ingesteldheid enzovoort. Het begrip ‘professionele identiteit’ is niet opgenomen in de basiscompetenties, maar de
attitudelijst geeft een goede omschrijving van de kwaliteiten die daartoe kunnen behoren.
De kerntaken van de leraar zijn: op de eerste plaats het begeleiden van leer- en ontwikkelingsprocessen en
opvoeden met alles wat dit aan vaardigheden en ondersteunende kennis inhoudt.
In het curriculum van de opleiding zijn de competenties verdeeld over drie gebieden:
- taakgerichte competenties;
- relationele competenties;
- sociaal-culturele competenties.
Het niveau en de oriëntatie van de doelstellingen van de opleiding zijn goed.
De opleiding is intensief aan de slag gegaan met het competentiekader professionele bachelor, zoals
omschreven in het Structuurdecreet 2003 en met de decretaal vastgelegde basiscompetenties voor leraren. De
goed uitgewerkte eigen onderwijsvisie werd hier zinvol aan gelinkt. Bovendien werd ook de evolutie uitgezet voor
het aanleren van de verschillende competenties doorheen de opleiding. Op die manier wordt in het doelenkader
aandacht besteed aan het beheersen van algemene, algemeen beroepsgerichte en beroepsspecifieke competenties,
wat nodig is om de doelstellingen af te stemmen op het niveau van professionele bachelor. De
competentiematrix en het opleidingsprofiel worden bovendien proactief gebruikt.
De onderwijsvisie en de visie op het leraarschap getuigen er bovendien van dat recente inzichten in het domein
van de lerarenopleiding zijn verwerkt.
Hoewel de internationale dimensie prominent aanwezig is in de opleiding, is ze niet expliciet zichtbaar in de
opleidingsdoelstellingen. Nochtans zou men de vele internationale contacten en ervaringen doelgerichter kunnen
inzetten in de opleiding. De meerwaarde wordt op dit ogenblik door de studenten niet voldoende opgemerkt.
De studenten en de personeelsleden werden betrokken bij het werken aan het opleidingsprofiel en ze worden ook
in toenemende mate bij curriculumhervormingen betrokken. Het belang van communicatie over de opleidingsdoelen
en over het didactisch concept van de opleiding binnen het team is groot en mag niet onderschat worden.
Op dit ogenblik is de interpretatie binnen de teams van een aantal kernconcepten in het didactisch opzet nog niet
eenduidig, met name over het competentiegericht leren. De opleiding heeft hier nog een stukje weg af te leggen.
Naast deelname van studentenafgevaardigden en vertegenwoordigers van het werkveld aan de Opleidingscommissie,
is er georganiseerd studentenoverleg met een vijftal vergaderingen op jaarbasis, en werd er ruimer
werkoverleg opgestart met de Leuvense scholengemeenschap. Dit laatste is echter nog in een beginstadium en
is ook beperkt qua opzet. Versteviging van de verankering in het beroepenveld is gewenst.
Tijdens de visitatie bleek dat deze participatiestructuren niet noodzakelijk een participatiecultuur garanderen.
Studenten en het werkveld hebben wensen geformuleerd met betrekking tot de opleiding, waarover een vrij
algemene consensus bestond. Dergelijke wensen ernstig nemen, blijft de uitdaging voor de opleiding.
490 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Aanbevelingen ter verbetering:
Het verder uitwerken en implementeren van een vakoverschrijdend en vakkenintegrerend concept;
systematischer contact met directies van stagescholen over deze specifieke opleiding;
meer navorming en informatie over thematische aspecten binnen de didactiek van de verschillende vakken.
Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De basiscompetenties (Besluit van de Vlaamse regering) zijn geënt op de beroepsprofielen en sluiten dus aan bij
de eisen van het beroepsveld. Aangezien de competenties door de overheid zijn opgelegd, zijn ze voor alle
lerarenopleidingen in Vlaanderen identiek.
Voor de opleidingseenheid bewegingsrecreatie (BE), die in eerste instantie is gericht op het uitoefenen van het
beroep binnen het domein van de ‘Sportieve Vrijetijdsbesteding en Bewegingscultuur’ zijn er van overheidswege
geen basiscompetenties voorhanden. Dankzij een studieopdracht aan het DLO van de KHLeuven werd een
schematische voorstelling van het beroepsveld van de leraar SO1 ‘sport- en bewegingsagogiek’ opgesteld en een
aanzet gegeven tot het formuleren van de basiscompetenties voor deze opleiding. In overleg met het merendeel
van de Vlaamse lerarenopleidingen LO werden deze aangenomen als een goede basis en grondslag voor het
opleidingsprofiel ‘sport- en bewegingsagogiek’.
De onderwijsvisie van de KHLeuven vertoont heel wat gemeenschappelijke kenmerken met de visieteksten van
de bachelorlerarenopleidingen die lid zijn van de associatie K.U.Leuven.
Kernbegrippen zijn onder meer: persoonsgerichtheid, kwaliteitsvol opleiden via krachtige leeromgevingen,
zelfsturing, praktijkgericht, actief, coöperatief, interactief en competentiegericht onderwijs.
De opleiding profileert zich aan de hand van vijf kernwoorden:
- kwaliteitsvol leren (diep leren);
- reflectieve houding (reflecterend leren);
- beroepsgericht leren;
- leren van elkaar en met elkaar (samen leren);
- zelfwerkzaamheid (actief leren).
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 491

Het beroepsgerichte karakter van de opleiding is in het programma verankerd doordat elk onderdeel in het
programma in functie staat van het beroep van leraar. Het verband tussen deze onderwijsprojecten en de
afstemming op het beroepsveld is niet erg duidelijk. Het werkveld gaf aan de commissie te kennen dat het wil
meedenken over en meewerken aan stagedoelen en stageorganisatie, afstudeerprojecten, ingroeistage en
dergelijke.
Het DLO toetst ook de doelstellingen in internationale context.
Die doelstellingen mogen gelijkend en vergelijkbaar zijn, toch bestaan er grote verschillen tussen de landen voor
wat betreft de opleiding die overeenstemt met die van LSO1: al dan niet van academisch niveau, drie- of vierjarig,
met één of twee onderwijsvakken enzovoort. Dat de opleiding LSO1 van de KHLeuven internationaal van
voldoende niveau is, kan worden geconcludeerd uit het feit dat de derdejaarsstudenten in uitwisselingsprogramma’s
met succes tijdelijk in het buitenland studeren – zelfs in universitaire settings –, in weerwil van de driepuntsbevoegdheid.
De KHLeuven positioneert zich ook ten aanzien van het EU-doelstellingenrapport (Lissabon 2000).
De lerarenopleiding van de KHLeuven blijft ijveren voor het stimuleren van een internationale grondhouding,
democratisch burgerschap en mondiale interesse bij studenten en personeel.
Aanbevelingen ter verbetering:
Stagescholen kunnen meer bij de opleiding worden betrokken via:
- onderzoek naar de wensen van het onderwijsveld in verband met de opleidingsdoelen;
- meer thematische contacten met de mentoren.
Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding een helder basisconcept hanteert voor het curriculum;
- de opleiding ruim aandacht besteedt aan onderwijsinnovatie;
- de opleiding gedragen wordt door werkveld en docenten;
- de opleiding erin slaagt om professionele bachelors op te leiden die als beginnende beroepsbeoefenaars
geapprecieerd worden door het werkveld;
- de opleidingscompetenties voldoen aan decretale en beroepsspecifieke vereisten;
- de opleiding werkt aan een proces van onderwijsvernieuwing.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
492 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het programma bestaat voor alle drie de opleidingen (LO, AV en VV) op hoofdlijnen uit drie onderdelen:
- de gemeenschappelijke stam waarin de voor alle leraren geldende competenties worden verworven;
- de specifieke opleiding met de onderwijsvakken die de onderwijsbevoegdheid geven;
- de stage.
Het programma van LO wijkt in het derde jaar af van dat van de algemene vakken en VV. LO heeft hier gekozen
voor een geïntegreerde aanpak van het vakdomein LO met opvoedkunde en communicatieve vaardigheden uit
de gemeenschappelijke stam. AV en VV hebben dit vanwege de vele vakkencombinaties en de nood aan meer
ruimte voor inhoudelijke uitwerking (een algemeen vak heeft slechts puntengewicht 1) niet gedaan.
Het programma is opgesteld vanuit de volgende uitgangspunten:
competentiegericht opleiden;
verfijnen van de groei naar zelfsturing/flexibiliteit doorheen de opleiding;
een onderscheid tussen volgende leerlijnen:
- de conceptuele leerlijn;
- de integrale leerlijn;
- de reflectielijn.
Deze doelstellingen zijn in lijn met het DLO-Alfaplan en de KHLeuven-onderwijsvisie. Het programma is naast
inhoudelijk, zeker voor de gemeenschappelijke stam, vooral methodisch ingericht: minder aanbiedende
werkvormen, meer opdrachtvormen en praktijkleren. Een betere afstemming en transfer tussen theorie en praktijk
is het doel.
De fiches van de opleidingsonderdelen zijn erg uitgebreid. Door deze overdaad aan tekst komt de essentie soms
niet tot zijn recht. In sommige fiches wordt een duidelijke link gelegd met de basiscompetenties; in andere wordt
dat niet expliciet gedaan. Voor sommige onderwijsvakken is dan ook goed na te gaan op welke manier de eindkwalificaties
in leerdoelen en inhouden zijn vertaald, terwijl het voor andere minder het geval is. Voor sommige
opleidingsonderdelen wordt verwezen naar gedateerde literatuur.
Het lectorenteam verricht grote inspanningen om telkens weer de opleidingsinhouden– wat zij moeten
waarmaken – af te stemmen op de veranderende opleidingsdoelen. Er is een sterke betrokkenheid van de
lectoren bij het curriculum, en ze zijn bereid zich steeds weer aan te passen bij iedere vernieuwing.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 493

Hier en daar worden door verschillende stakeholders nog wat aandachtspunten gesignaleerd. Studenten hebben
het bijvoorbeeld over storende overlappingen. Dat kan erop wijzen dat er nog moet worden gestreefd naar een
sterkere synergie tussen de verantwoordelijken voor de verschillende opleidingsonderdelen.
Het afstemmen van het cursusmateriaal op een competentiegerichte aanpak is volop aan de gang, maar her en
der blijven nog wat cursussen achter. Er wordt met andere woorden op verschillende snelheden gewerkt. Het is
ook belangrijk dat studenten de relevantie inzien van de opleidingsonderdelen, in functie van het ontwikkelen van
hun competenties als leraar. Dat is nog niet altijd het geval. De opleiding doet er goed aan om te onderzoeken
waarom studenten die relevantie niet zien. De leerlijnen goed uittekenen, zou daarvoor een middel kunnen zijn.
Naast overlappingen signaleerden studenten ook nog een aantal behoeften waar in hun ogen beter aan tegemoet
zou kunnen gekomen worden in de opleiding. De studenten hebben verschillende suggesties tot verbetering. Ze
verwoorden die volgens de commissie op een erg genuanceerde en mature manier.
Er is veel aandacht voor disciplineoverschrijdende inhouden en activiteiten in de opleiding. Deze staan goed
beschreven. Zij vormen een stevige basis voor de verdere implementatie.
De internationale dimensie is een pluspunt in deze opleiding. Er is een hoge participatiegraad, er zijn uitgebreide
contacten en er is een veelvormige samenwerking.
Aanbevelingen ter verbetering:
Meer implementatie van suggesties ter verbetering die door studenten worden gedaan.
Nauwkeurig onderzoeken waarom studenten de relevantie van bepaalde onderdelen niet zien.
Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Kennisontwikkeling is voor de opleiding tot leraar SO1 essentieel, omdat een bevoegdheid wordt verkregen voor
een vak. De vakinhoudelijke expertise wordt in de eerste twee opleidingsjaren systematisch opgebouwd, met
uitlopers in het eerste semester van het derde jaar. In het derde jaar wordt een van de vakken uitgediept.
De onderwijsvakken krijgen in het huidige programma een relatief groot gewicht in studiepunten: 95 van de 180
studiepunten. Hierbij zijn de stages niet meegeteld, hoewel die ook voor een belangrijk deel ‘vak’-gebonden zijn.
Elk onderwijsvak reikt de studenten de inhoudelijke referentiekaders aan die kwalitatief hoogwaardig onderwijs
494 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

moeten garanderen in de graden waar de leraar SO1 onderwijsbevoegdheid heeft. Dat geldt niet alleen voor de
eerste graad van het secundair onderwijs, maar ook voor de tweede graad aso en tso en het volledige bso. Voor
LO komt daar nog het basisonderwijs bij en voor bewegingsrecreatie het tewerkstellingsveld van Sport en
Bewegingscultuur. Gezien de uitgebreide driepuntsbevoegdheid van de leraar SO1 is het evident dat naast de
essentiële vakkennis ook aandacht gaat naar methodes voor verwerving en verwerking van informatie, en naar
inzicht in verbanden en achtergronden. Vandaar dat zelfwerkzaamheid binnen elk onderwijsvak een plaats heeft,
naast de gebruikelijke contacturen voor colleges, seminaries of practica.
De commissie is van oordeel dat de opleiding de studenten een sterke vakinhoudelijke bagage meegeeft. De
kennisontwikkeling is erg behoorlijk, en vakdocenten actualiseren geregeld hun vakinhouden. De docenten
wekken de indruk dat zij op vakgebied heel professioneel bezig zijn.
Er is ook ruim aandacht voor het verwerven van beroepsgerichte vaardigheden. Sommige studenten signaleren
echter dat er in het eerste opleidingsjaar wat meer aandacht zou mogen zijn voor een stevig didactisch
referentiekader. Om het met hun woorden te zeggen: ‘Daar draait het toch om bij het leraar-worden, en we
kunnen niet volstaan met een klein startpakketje.’
Voor de algemene achtergronden die elke leraar nodig heeft en in de gemeenschappelijke stam aan bod komen,
geldt hetzelfde als voor de onderwijsvakken: de student krijgt de nodige referentiekaders en vaardigheidsoefeningen
aangeboden in functie van zijn latere beroep als leraar en ter ondersteuning van de onderwijsvakken.
Specifieke vragen die studenten stellen op dit aspect:
- meer aandacht voor het ontwikkelen van vaardigheden met betrekking tot klasmanagement,
- omgaan met diversiteit in algemene zin,
- omgaan met sociale diversiteit in het bijzonder en werken met bso en buso.
Studenten willen ook graag verdieping van de reflectieve feedback naar aanleiding van hun stage-ervaringen.
In de stage krijgt de student de gelegenheid om zijn in het opleidingsinstituut opgedane expertise toe te passen
en verder te ontwikkelen in interactie met de beroepspraktijk. Ook draagt de stage in belangrijke mate bij tot het
aanscherpen van communicatieve, organisatorische en pedagogische vaardigheden. De student groeit geleidelijk
in de praktijk in: aanvankelijk wordt hij sterk ondersteund en begeleid, op het einde krijgt hij steeds meer
zelfstandigheid en verantwoordelijkheid.
Aanbevelingen ter verbetering:
Verdere accentuering van de stage in het eerste jaar;
De inbreng vanuit het werkveld duidelijker implementeren.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 495

Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding dient de samenhang tussen de gemeenschappelijke stam en de specifieke opleiding goed te
bewaken. Studenten kiezen voor onderwijsvakken en hebben de neiging de algemeen pedagogische vorming als
een los corpus te beschouwen, hoewel er een duidelijke wisselwerking is in het huidige programma tussen de
inhouden van opvoedkunde, vakdidactiek en stage. In LO is de integratie tussen de gemeenschappelijke stam en
het onderwijsvak LO makkelijker te realiseren, omdat alle studenten hetzelfde onderwijsvak volgen.
Het nieuwe programma vanaf 2005-2006 beoogt in AV/VV de samenhang te versterken door de vakdidactici te
betrekken in het opleidingsonderdeel ‘leraar worden’ van de gemeenschappelijke stam. Ze zijn verantwoordelijk
voor de algemene didactiek waarop ze moeten steunen in hun eigen didactische ateliers, en voor de seminaries
en coachingsessies rond leren en studeren, professionele identiteit, reflecteren en samenwerken in diversiteit.
Het nog verder operationaliseren van kennis, vaardigheden en attitudes in samenhangende beroepsgehelen kan
de samenhang in de eindfase van het programma verder versterken. Een voorbeeld daarvan is de afstemming
tussen de beoogde ingroeistage en de beoogde afstudeeropdracht (als vervanger van het eindwerk).
De opleiding is sequentieel opgezet. In de eerste twee jaren worden de inhoudelijke kaders en daarmee samenhangende
vaardigheden systematisch opgebouwd. Het derde jaar biedt ruimte voor verdieping en verbreding. De
opleiding heeft elk onderwijsvak opgesplitst in opleidingsonderdelen volgens de inhoudelijke logica van het
betreffende vak. Hierdoor ontstaat het risico van fragmentatie van de leerstof en overlapping tussen de vakken.
Studenten geven aan dat sommige overlappingen de studiedruk onnodig verhogen.
Er zijn overkoepelende afspraken rond de lesvoorbereidingsmethodiek. Tijdens afdelingsvergaderingen en
werkdagen, maar ook op informele momenten, overleggen vakkenclusters in AV/VV regelmatig met elkaar in
functie van onderlinge afstemming. Voor LO is er in het uurrooster zelfs ruimte voor wekelijks overleg.
Derdejaarsstudenten lijken inzicht in hun eigen leerproces slechts matig te appreciëren. De opleiding slaagt er
niet volledig in om de studenten inzicht te geven in het eigen leerproces. Afgestudeerden hebben dat inzicht
meer. Kennelijk is enige beroepservaring nodig voor de leraar om de samenhang in de studie te onderkennen.
De opleiding heeft al een lange traditie van flexibiliteit. Er is een vrij belangrijke instroom van niet generatiestudenten
(gemiddeld iets minder dan 50 procent). Dat biedt de mogelijkheid om maximaal vrijstelling, overdracht
en soms zelfs studieduurverkorting te geven aan studenten die EVK (eerder verworven kwalificaties) hebben. De
opleiding heeft hiervoor al jarenlang een vaste procedure en per afdeling een verantwoordelijke die
de dossiers en de vragen van de studenten behandelt. Ook studenten die het normtraject volgen, hoeven bij
partiële tekorten niet het volledige vak te hernemen en weten duidelijk waaraan ze moeten werken. De
onderwijsvakken vormen in het programma op zichzelf staande entiteiten van gelijk gewicht, zodat wisseling van
onderwijsvak of het toevoegen van een extra onderwijsvak altijd mogelijk is.
496 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Aanbevelingen ter verbetering:
Verbeteren van de samenhang tussen de onderdelen, minder overlapping tussen de vakken.
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De studieomvang van de opleiding is conform de eisen voor een professionele bachelor. De studieomvang van
elk opleidingsonderdeel is uitgedrukt in hele studiepunten, met een minimum van 3 studiepunten per
opleidingsonderdeel. Elk studiejaar omvat 60 studiepunten, de volledige opleiding 180 studiepunten.
Het academiejaar in de KHLeuven bestaat uit twee semesters van telkens 18 weken, examenzittijd incluis.
Aanvangs- en einddatum zijn gelijk voor alle departementen van de hogeschool.
Sinds 2001 is de Opleidingscommissie verantwoordelijk voor het opmaken van de studiepuntentabel. Bij het
begroten van de studiepunten laat ze zich leiden door het belang van een opleidingsonderdeel binnen het
curriculum, door de moeilijkheidsgraad ervan en in de toekomst ook door studietijdmetingen. In dialoog met
lectoren, studenten, en werkveld wordt de studiepuntentabel van de opleiding bijgestuurd
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 497

Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De Dienst Kwaliteitszorg van de KHLeuven voert periodiek studietijdmetingen uit in alle opleidingen van de
hogeschool. Uit deze gegevens komt regelmatig overbelasting van studenten naar voren. Naar aanleiding van de
hoge klachtenindices over studiebelasting in de SPA-enquêtes bij studenten is een interdepartementale
werkgroep Studeerbaarheid opgericht en is besloten om deel te nemen aan het gelijknamige project van de
Associatie K.U.Leuven. Er is een vervolgproject gestart om bijkomende kwalitatieve instrumenten te ontwikkelen.
De KHLeuven heeft voor dit project de volgende aanpak gekozen:
- De OC is verantwoordelijk voor het begroten van de 180 studiepunten voor de bacheloropleiding.
- De individuele lector is verantwoordelijk voor het begroten van de studietijd van zijn opleidingsonderdeel.Door
dialoog met de studenten en met een planningsinstrument moet de lector de begroting verfijnen.
- De DKZ ‘controleert’ minstens één keer per acht jaar deze verfijnde afstelling door de opleiding/lector.
Tijdens deze visitatie werd echter duidelijk dat in recente metingen het tij is gekeerd en dat er soms zelf sprake is
van onderbelasting, althans in de metingen. In tegenstelling tot deze informatie geven de studenten mondeling
nog steeds signalen van een erg hoge studiebelasting tegenover de Visitatiecommissie. De studenten beschouwen
de studeerbaarheid van alle opleidingen over de hele lijn als problematisch. Nochtans heeft een flink deel
van de studenten als vooropleiding aso; zij moeten qua aanvangsniveau een lerarenopleiding aankunnen.
De door de opleiding aangewezen oorzaak van de klachten betreft de spreiding van opdrachten over het jaar en
het geringe zelfregulerende vermogen van de student (te weinig planning, taken uitstellen). Men tracht dit te
verbeteren door een betere spreiding van de opdrachten en ondersteuning van de studenten bij de planning van
het werk.
Aanbevelingen ter verbetering:
Een verdere verfijning van de meetinstrumenten, zodat een betere overeenstemming kan worden verkregen
tussen de metingen en het beleven van de studenten
498 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De visie van het departement Lerarenopleidingen op het leerproces van de student wordt als volgt weergegeven:
actief, zelfsturend leren: het gestuurd zelfstandig werken in het eerste jaar wordt verder uitgebouwd in de
volgende jaren tot zelfverantwoordelijk leren
coöperatief leren: van individueel leren naar leren in team
reflecterend leren: van uitvoerder naar zelfsturende professional dankzij reflectie
Dit didactisch concept wordt helder gesteld in diverse documenten. Uit onderzoek van het departement blijkt dat
bij de studenten de geplande evolutie van leerstijl van het eerste naar het derde jaar plaatsvindt.
De link tussen het didactisch concept van de opleiding en de doelstellingen van de opleidingsonderdelen is, als
men afgaat op de fiches van de opleidingsonderdelen, slechts gedeeltelijk gerealiseerd. Bij sommige onderdelen
is er een duidelijke link, bij andere zijn de werkvormen tot in het derde jaar nog sterk docentgestuurd.
Er wordt een grote waaier aan onderwijs- en werkvormen toegepast, afhankelijk van randvoorwaarden als de
grootte van klasgroepen, beschikbare infrastructuur en media, beschikbaarheid van docenten enzovoort.
De werkvormen worden ingedeeld in categorieën:
- Aanbiedende werkvormen: doceren, demonstreren;
- Interactieve werkvormen: (onderwijs)leergesprek, discussie, uitleg en opdrachten bij excursies en bezoeken;
- Specifieke opdrachtvormen: projectwerk, casestudy, probleemgestuurd werken;
- Praktijkleren: oefenen of toepassen van vaardigheden, intervisie, supervisie, coachingsessies;
- Individueel werk: zelfstudie, zelfwerkzaamheidstaken;
- Groepswerk;
- Vakkenstage: voordrachten, excursies, bezoeken, veldwerk, sportstages, reizen …
In de communicatie naar de studenten is het niet helder in hoeverre deze verscheidenheid van werkvormen ook
effectief en efficiënt in de lessen aan bod komt. De selectiecriteria zijn niet duidelijk. Er zijn verschillen tussen
resultaten van metingen en beoogde doelstellingen, zoals die bijvoorbeeld in de studiegidsen staan vermeld.
De relatie van het didactisch concept met de leerlijnen komt niet helemaal tot uiting in de fiches. Hoewel er vaak
sprake is van een verscheidenheid aan werkvormen, komt een systematisch opbouw toch niet tot zijn recht. Het
didactisch concept getuigt in ieder geval wel van invloeden van recente onderwijsontwikkelingen in binnen- en
buitenland. Het is wat merkwaardig dat de studenten matig tevreden zijn over de gehanteerde werkvormen.
De evolutie van theoretisch gerichte scripties naar meer praktijkgerelateerde afstudeerprojecten is perspectiefvol.
Dit is ook de mening van het werkveld. Zij zijn bereid om mee te groeien met de opleiding en educatieve
opdrachten voor dergelijke projecten te gaan formuleren.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 499

Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De juridische kaders van de evaluaties zijn vastgelegd in het onderwijs- en examenreglement.
Jaarlijks zijn er twee officiële examenperiodes voor mondelinge en schriftelijke contactexamens. De
gedetailleerde regeling van deze examens wordt volledig ad valvas en via Blackboard bekendgemaakt, ten
laatste dertig dagen voor de aanvang van de examenperiodes.
Daarnaast is er een permanente evaluatie die door het hele academiejaar kan lopen.
Het belang van de traditionele contactexamens daalt doorheen de drie opleidingsjaren.
De organisatie van toetsen en examens lijkt goed geregeld. In het ZER wordt vermeld dat er een waaier aan
werkvormen wordt gebruikt, afhankelijk van wat er getoetst moet worden. Er is samenhang tussen de aard van de
evaluatie, de nagestreefde competenties en de onderwijsaanpak. Niet duidelijk is of de evaluatievorm voldoende
aansluit bij de gekozen werkvormen.
Naast de klassieke toetsing zijn er aansluitende competentiegerichte assessments. Onder de naam ‘stagemap’
wordt al jaren gewerkt met een portfolio.
Ook vinden diverse vormen van peer-assessment steeds meer ingang in de opleiding.
Toch lijkt het in de uitwerking dat de evaluatie nog sterk docentgestuurd is.
Uit de bevraging van studenten blijkt dat de studenten de evaluatiecriteria dikwijls onhelder vinden, hoewel zij de
wijze waarop evaluaties worden opgevat, blijkbaar wel appreciëren. Die tevredenheid daalt echter de laatste
jaren.
De toetscriteria zijn gericht op selectie en groei; getoetst wordt of de student de noodzakelijke basiscompetenties
heeft verworven en hoe de competentieontwikkeling voortgaat.
Studenten klagen niettemin over het gebrek aan transparantie.
Aanbevelingen ter verbetering:
Verbetering van de aansluiting tussen evaluatievormen en werkvormen.
500 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Aan de opleiding studeren op dit moment 371 AV-studenten, 48 VV en 340 LO. De studentenaantallen zijn de
laatste jaren geleidelijk gestegen.
Er zijn weinig generatiestudenten (minder dan 50 procent). Dit kan worden verklaard uit de nabijheid van de
Katholieke Universiteit Leuven; studenten die bij de K.U.Leuven de studie staken, stappen in groten getale over
naar de KHLeuven. Mede daardoor trekt de opleiding vooral studenten aan met een aso-diploma.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 501

Het DLO trekt weinig buitenlandse studenten aan; dat wordt vermoedelijk veroorzaakt door de hoge eisen voor
taalvaardigheid. Desondanks constateert de lerarenopleiding een geleidelijke doch doorgaande verlaging van het
taalniveau van haar studenten. De opleiding besteedt daar veel aandacht aan.
Het departement voert een gelijkekansenbeleid:
- een studiebegeleidingstraject voor alle studenten om een optimale studiesituatie te scheppen;
- speciale trajecten voor topsporters om studie en topsport te kunnen combineren;
- extra aandacht voor studenten met een handicap: aangepaste accommodatie, speciale begeleiding en
aangepaste toetsvormen.
Er is in de opleiding weinig brede sociale diversiteit aanwezig. De instroom wordt echter steeds meer divers,
waardoor het herformuleren van startcompetenties nodig is. Opvang van meer studenten uit kansarme milieus is
gewenst.
Om de steeds heterogener wordende studentenpopulatie op maat te kunnen bedienen, worden flexibele
leerwegen aangeboden: deeltijdstudenten die hun eigen programma hebben, individueel aangepaste
jaarprogramma’s voor studenten met achterstand en studieduurverkorting voor die studenten die een extra
lesbevoegdheid willen behalen. Daarnaast wordt een begin gemaakt met afstandsonderwijs voor studenten die
de opleiding geheel zelfstandig willen doen.
De opleiding kent ook procedures voor EVC (eerder verworven competenties) en EVK (elders verworven
kwaliteiten). Studenten kunnen via die procedures vrijstelling krijgen voor bepaalde onderdelen van de studie.
Deze procedures zijn de laatste jaren wat verbeterd, tot tevredenheid van de studenten.
Flexibilisering op dit punt kan echter nog verbeterd worden.
Aanbevelingen ter verbetering:
Toename van de uitstroom van allochtonen;
Meer rekening houden met aanwezige EVC bij instromende studenten;
Aandacht voor veel voorkomende studieproblemen (onder andere faalangst, leren studeren enzovoort).
502 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: voldoende
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: voldoende
facet 2.3, samenhang van het programma:
voldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
voldoende
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het programma een adequate transformatie is van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en
domeinspecifieke eisen;
- de vertaling van de eindkwalificaties naar het curriculum van voldoende niveau is;
- de opleiding door de aanwezigheid van stages voldoende beroepsgericht is;
- de samenhang in het programma voldoende is;
- de opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studietijd;
- de opleiding streeft naar goede contacten met het werkveld;
- de ingezette curriculumvernieuwing een goede basis biedt voor de toekomst;
- de stagebegeleiding voldoende is;
- toetsing en beoordeling van voldoende niveau zijn;
- de toelatingsvoorwaarden goed zijn, duidelijk en in lijn met de decretale voorwaarden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 503

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het toewijzen van de doceeropdrachten behoort tot de bevoegdheden van het departement. Lectoren worden
zoveel mogelijk bij één opleiding tewerkgesteld om agendaproblemen te vermijden. Frequent overleg tussen
lectoren is daardoor mogelijk. Er is veel collegialiteit en overleg. Voorts wordt continuïteit nagestreefd in de
doceeropdrachten aan de docenten.
Bij de werving van lectoren wordt een breed profiel nagestreefd, zodat de betreffende lector breed inzetbaar is.
Een diploma hoger onderwijs van twee cycli of een universitair diploma wordt gewoonlijk als eis gesteld. Voor de
lerarenopleiding is daarnaast het bezit van een lerarendiploma noodzakelijk. Eventueel wordt één jaar uitstel
verleend voor het behalen van het diploma. Er is een uitgebreide selectieprocedure waarbij hoge eisen gesteld
worden aan nieuw aan te werven personeelsleden.
Beginnende docenten krijgen ondersteuning; zij krijgen op departementaal niveau bij aanvang van de tewerkstelling
een introductie in de werking van het departement en er worden enkele basisafspraken gemaakt. Op het
niveau van de opleiding maakt een vakcollega en/of lector van hetzelfde opleidingsonderdeel zijn nieuwe collega
wegwijs. De waardering voor dit onthaalprogramma is niet duidelijk.
Jaarlijks vindt een functioneringsgesprek plaats waarin het zelfevaluatiedossier een belangrijke rol speelt.
Op basis van deze gesprekken worden afspraken gemaakt over het verdere functioneren van de betreffende
lector. Er is een gedetailleerde taakbeschrijving.
Er is bij het onderwijzend personeel een ruime mate van deskundigheid aanwezig.
Lectoren zijn actief als auteur van didactische handleidingen en artikelen, en zijn lid van adviescommissies.
Er is sprake van een voortdurende professionalisering. Vanuit de opleiding is er het samen leren en het leren van
elkaar in bijeenkomsten en vergaderingen. De hogeschool organiseert navorming ICT en e-learning. Lectoren
kunnen ook scholingsactiviteiten voor zichzelf organiseren; daar is voor elk personeelslid een bescheiden budget
voor. Lectoren kunnen ook terecht in de goed uitgeruste bibliotheek.
De vakdeskundigheid van sommige docenten wordt door de studenten ter discussie gesteld; het managen van de
competenties van lectoren zou beter kunnen.
Het onderwijzend personeel wordt betrokken bij onderwijsvernieuwing via de Opleidingscommissie. Er is een
bereidheid tot verandering bij de lectoren. Via departementale en hogeschoolraden wordt het personeel
betrokken bij het algemene hogeschoolbeleid, waaronder ook het personeelsbeleid. Het personeel voelt zich
weinig betrokken bij het bepalen van het personeelsbeleid.
Over de persoonlijke verhoudingen is het personeel tevreden; er is ook sprake van een grote loyaliteit.
De contacten met de studenten zijn goed, het personeel is enthousiast.
504 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Het financiële beleid van de overheid beperkt de mogelijkheden van de opleiding. De studentenaantallen nemen
toe, er zijn nieuwe taken en verantwoordelijkheden voor de hogeschool en de opleiding heeft een complexe
organisatie door de grote hoeveelheid aan combinatiemogelijkheden tussen de zestien onderwijsvakken die
worden aangeboden. Desondanks is er sprake van een nagenoeg bevroren financiële enveloppe.
Aanbevelingen ter verbetering:
Verbeteringsacties met betrekking tot het professionaliseringsbeleid dienen explicieter te worden opgenomen in
het jaarplan.
De actuele opleidingsvisie moet beter worden afgestemd met de traditie om vanuit het eigen vakspecialisme te
werken.
Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In het personeelsbeleid wordt aandacht besteed aan voldoende kansen tot participatie, wat tot uiting komt in de
verschillende structuren en de vertegenwoordiging hierin van docenten. Hierdoor is het draagvlak voor de
curriculumvernieuwingen vergroot en kon algemeen een behoorlijke bereidheid worden vastgesteld om hier ook
op implementatieniveau werk van te maken. Opvallend in dit proces zijn de verschillende snelheden die
voorkomen, maar in sommige gevallen moet er nog meer werk gemaakt worden van het verduidelijken van gezamenlijke
referentiekaders van waaruit vakdidactisch gewerkt zal worden.
In de loop der jaren hebben de lectoren veel vertrouwdheid opgedaan met de beroepspraktijk via stages, overleg
met stagescholen, leerplancommissies en dergelijke. Zij verhogen daarmee hun professionele gerichtheid. Maar
behalve de inbreng van mentoren tijdens de stage is het niet erg duidelijk in welke mate er een inbreng is van
ervaringsdeskundigen in de opleiding.
Sommige lectoren zijn ook actief als docent in het secundair onderwijs.
Naast deze activiteiten is het van belang dat de lector zich bekwaamt in visieontwikkeling en inzicht in
leerprocessen. Er is dus nood aan reflectie op het didactisch handelen en de vertaling ervan naar het vak,
gebaseerd op wetenschappelijke inzichten.
De eisen van professionele gerichtheid missen wat concrete invulling, vooral dan voor wat betreft de verbanden
die moeten worden gelegd tussen de verschillende luiken (beroepspraktijk, begeleiding en groeibevordering,
inbreng van het werkveld en internationale samenwerking).
Binnen het onderwijzend personeel is er een waaier aan specialisaties aanwezig. Een goede afstemming tussen
deze onafhankelijke professionals is gewenst; meerwaarde en synergie kunnen wat beter.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 505

De internationale contacten van het personeel via onder meer Europese projecten zijn goed.
Aanbevelingen ter verbetering:
Versterking van de relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma via intern overleg, bij voorkeur
zowel vakgebonden als -overschrijdend.
Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Ondanks een relatief hoge D/S-ratio (16,4 studenten per VTE) wordt de werkdruk door het onderwijzend
personeel als hoog ervaren. Het is daarom gewenst dat er een goede afstemming is van de werkzaamheden, dat
er nog meer samenhang komt in het programma en dat er duidelijk prioriteiten worden gesteld. Bij het ATP is er
nood aan uitbreiding; er is een tekort aan mensen, de vele bijkomende taken geven overdruk. De
stagecoördinatie zou in taakbelasting een wat zwaarder gewicht moeten krijgen. Door de vele administratieve
taken ervaart ook het departementshoofd een hoge werkdruk.
Er werken in totaal 71 personen bij de opleiding, waarvan 32 in voltijdse dienst en 39 deeltijds. Het hoge aantal
deeltijdse lectoren wordt veroorzaakt door de vele vakspecialismen, waarin lang niet altijd een voltijdse betrekking
kan worden gevonden.
Er zijn 39 personen in de leeftijdscategorie 30 tot 50 jaar. Er zijn geen 60-plussers in dienst.
Het lectorenkorps functioneert in een goede mix van eigen individuele en een groepsdynamiek.
Aanbevelingen ter verbetering:
Meer aandacht voor de al lang durende veranderingsdruk, omdat die erg belastend is voor het personeel.
De zorg voor de verhouding in draaglast en draagkracht van het personeel dient een belangrijk aandachtspunt te
zijn van het departementale management.
506 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
goed
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- het personeel van de opleiding goed gekwalificeerd is voor de realisatie van het programma;
- het personeelsbeleid goed kan worden genoemd;
- de lectoren goede contacten onderhouden met het werkveld;
- er goede contacten zijn tussen studenten en het onderwijzend personeel;
- de kwantiteit van het personeel meer aandacht verdient in het kader van de geconstateerde werkdruk.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 507

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Op dit moment is de huisvestingsvoorziening matig. De opleiding is gevestigd in een gebouw uit 1951 op de
campus Heverlee. En uitbreiding is nodig. Op de campus wordt een nieuwbouw gerealiseerd voor de opleiding.
Daarmee wordt de huisvesting op het gewenste niveau gebracht.
De sporthal voor de opleiding LO is erg eigentijds (opgeleverd in 2003) en ambitieus.
De vaklokalen in het gebouw zijn voldoende uitgerust met audiovisuele media. Er wordt gebruikgemaakt van het
SMART-board. Het digitale leerplatform Toledo is operationeel en wordt in toenemende mate gebruikt. Er zijn
voldoende computers tijdens en buiten de contacturen (gemiddeld één computer op elf studenten).
Er zijn ruim aansluitingen voor laptops beschikbaar, zowel voor studenten als docenten.
Op de hele campus is draadloos internet beschikbaar.
Een vervangingsplan voor de computerinfrastructuur regelt de tijdige vervanging van de apparatuur.
De mediatheek heeft voldoende boeken, tijdschriften, cd’s en dvd’s. Het materiaal is van recente datum.
Studenten ervaren de sfeer van de mediatheek als uitnodigend.
Aanbevelingen ter verbetering:
Er is behoefte aan meer gespreksruimten ten behoeve van de studentenbegeleiding, en aan specifieke
vergaderlokalen.
508 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding besteedt veel aandacht aan informatievoorziening naar studenten en aan begeleiding van de in-,
door- en uitstroom van studenten. Lectoren coachen studenten bij hun studieloopbaan.
De SSB (studie- en studentbegeleiding) is erg systematisch opgesteld.
De studenten- en studiebegeleiding is geïntegreerd binnen de opleiding, en is afgestemd op te verwerven
eindcompetenties; de begeleiding heeft als vertrekpunt de didactische praktijk.
De opleiding is zeer ernstig en preventief bezig met de aansluitingsproblematiek.
Ook flexibele leertrajecten en internationale trajecten worden intensief begeleid.
Alle aspecten van de studenten en hun studieloopbaan worden gemonitord en begeleid, zozeer dat er volgens
sommige studenten sprake is van een zekere overkill; zij voelen zich te veel ingekaderd.
Lectoren zijn gemakkelijk aanspreekbaar voor studenten en maken tijd vrij voor begeleiding.
De ombudsfunctie wordt uitgevoerd door iemand die geen lector is om de onafhankelijkheid te waarborgen.
De opleiding is trots op een cultuur die gericht is op aandacht voor begeleiding van de student.
Aanbevelingen ter verbetering:
Afzonderlijke gespreksruimten voor discrete begeleiding van studenten.
Een centraal bepaalde visie op studentenbegeleiding.
Structurele inpassing van het monitoraat is wenselijk.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 509

Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
goed
goed
En op basis van de volgende constateringen:
- de materiële voorzieningen goed en functioneel zijn, in ruime mate aanwezig en studentvriendelijk zijn;
- de specifieke voorzieningen voor de opleiding LO ruimschoots aan de eisen voldoen;
- er geïnvesteerd wordt in ICT en de toepassingen daarvan;
- er veel aandacht is vanuit de opleiding voor de studiebegeleiding;
- de studenten via de verschillende media goed worden geïnformeerd over studie en studievoortgang.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
510 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De kwaliteitszorg in de KHLeuven is gebaseerd op de volgende principes:
- De interne kwaliteitszorg is onlosmakelijk verbonden met de onderwijsprocessen.
- Interne kwaliteitszorg dient permanent kwaliteitsbevorderend te werken en zich niet uitsluitend te richten op
de periodieke externe visitatie.
- Kwaliteitszorg is de verantwoordelijkheid van iedereen in de organisatie.
- De Opleidingscommissie is de stuurcabine van de kwaliteitszorg.
- Kwaliteitszorg in de KHLeuven doet een beroep op de inbreng en betrokkenheid van stakeholders, in het
bijzonder die van personeel, studenten, afgestudeerden en werkveld.
De PDCA-cyclus en het EFQM-model zijn de uitgangspunten voor het systeem van kwaliteitszorg.
Op hogeschoolniveau worden de volgende meetinstrumenten ingezet:
SPA-onderzoeken: een systematisch onderzoek van de resultaatgebieden van het EFQM-model, via een
onderzoek naar de tevredenheid van studenten en personeel en naar de bezigheid van pas afgestudeerden;
evaluatie van de departementale leiding;
onderzoeken in het kader van personeelsbeleid:
- evaluatie van de principes van het nieuwe benoemingssysteem;
- SERV-enquête (Sociaal-Economische Raad voor Vlaanderen): werkdruk en stress in Vlaamse hogescholen.
Op opleidingsniveau worden de volgende instrumenten ingezet:
- motieven om te kiezen voor de KHLeuven en een lerarenopleiding;
- evaluatie van informatiedoorstroming, studie- en studentenbegeleiding en inspraak van studenten;
- onderzoek naar leerstijlen van studenten en onderwijsopvattingen van lectoren;
- studietijdmetingen en studiebelasting;
- beoordeling van de opleiding en de stageorganisatie.
Naast studenten en lectoren worden ook de afgestudeerden en het werkveld bevraagd.
De meetresultaten worden aangevuld met verslagen van het studentenoverleg en de diverse werkgroepen en
commissies, en het overleg met het werkveld.
Kwaliteitsbevorderende instrumenten in de PDCA-cyclus op opleidingsniveau zijn:
- beleidsopties en onderwijsvisie van het departement gekoppeld aan die van de KHLeuven en de Associatie
K.U.Leuven;
- vertaling van de actielijnen uit het OOP naar actieplannen voor de opleiding en opvolging daarvan;
- curriculumvernieuwing: het definiëren van competenties, opleidingsdoelen en opleidingsprofiel;
- functioneringsgesprekken van het personeel;
- het studentenoverleg: vijf keer per jaar;
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 511

- introductie van nieuwe lectoren;
- verbeteringsdoelen en projecten die voortvloeien uit de SPA-onderzoeken.
Aanbevelingen ter verbetering:
De gegevens die via het systeem van kwaliteitszorg worden verzameld meer in onderling verband brengen.
De metingen die in het werkveld zijn verricht meer mee laten wegen bij het formuleren van verbeteringsmaatregelen.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding werkt op de volgende domeinen aan verbeteringsacties:
- studiebelasting en tijdsinvestering – deze kengetallen scoorden laag bij tevredenheidsonderzoeken;
- programmering over het academiejaar;
- het verloop van de evaluatie en de duidelijkheid van de criteria;
- bijzondere regelingen als vrijstellingen, overgangsregelingen en dergelijke;
- internationale gerichtheid van de opleiding;
- wijze van omgaan met verbeteringssuggesties en behandeling van klachten.
De opleiding koppelt kwaliteitszorg aan onderwijsvernieuwing via vijf actielijnen:
- onderwijs gericht op competenties;
- flexibilisering;
- studie- en studentenbegeleiding;
- ondersteuning van het onderwijzend personeel;
- optimalisering door dialoog met stakeholders.
Er wordt door de opleiding snel en direct gereageerd op nieuwe uitdagingen.
De verbeteringsprojecten worden binnen de opleiding breed gedragen.
Door het invoeren van de tweevakkenstructuur is de implementatie van de resultaten optimaal realiseerbaar.
Er worden op systematische manier verbeteringsmaatregelen voorgesteld voor de gedetecteerde knelpunten.
Toch valt op dat de genomen maatregelen bij herhaling niet tot een grotere tevredenheid bij studenten en
personeel leiden. Integendeel, de tevredenheid neemt af. De interpretatie van die evoluties is soms subjectief.
Aanbevelingen ter verbetering:
Meer transparantie over hoe de verbeteringsmaatregelen tot stand komen;
Nauwkeuriger nagaan of de gevolgde procedure wel adequaat is.
512 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het personeel wordt betrokken bij de kwaliteitszorg via de Opleidingscommissie, afdelingsvergaderingen en
gezamenlijke studie- en werkdagen. De lectoren participeren in de analyse van de SPA-resultaten en van de
intensieve onderzoeken. Zij ondersteunen het opzetten van bijsturingsacties en verbeteringsplannen en helpen
mee aan het implementeren daarvan. Ook het zelfevaluatierapport is aan het personeel ter goedkeuring
voorgelegd.
Bij de onderwijsvernieuwing wordt de voorzet tot verbetering gegeven door studiegroepen en de Opleidingscommissie;
de concrete uitwerking vindt plaats in de vakteams.
De functioneringsgesprekken met het personeel zijn een bron voor verbeteringsacties en dus van kwaliteitszorg.
De opleiding peilt naar de mening van de studenten via de SPA-enquêtes en de intensieve onderzoeken naar
informatiedoorstroming, inspraak en begeleiding.
Via het studentenoverleg participeren de studenten aan de bespreking van de onderzoeksresultaten van de
onderwijsevaluaties en hebben ze een inbreng bij het opzetten en opvolgen van verbeteringsplannen. Via de
Opleidingscommissie hebben ze eveneens een actieve inbreng bij de curriculumvernieuwing.
De KHLeuven heeft gekozen voor een medebeheer- in plaats van een participatiemodel. De studenten zijn
vertegenwoordigd in beleids- en medezeggenschapsorganen:
de raad van bestuur, de Departementale Raad en de Academieraad.
Ook nemen twee studentenafgevaardigden deel aan de Interdepartementale Onderwijscommissie.
Nochtans hebben noch studenten noch het personeel het gevoel veel inspraak te hebben.
Bij de participatie voor onderwijsvernieuwing voelt het personeel zich wel aangesproken op zijn competenties
en waardeert dit. Wanneer het echter het om belangenbehartiging en beslissingsinvloed in de hogeschool gaat,
voelt het zich buiten spel gezet.
Er worden door de opleiding veel contacten onderhouden met de afgestudeerden en het beroepenveld over heel
de provincie.
Aanbevelingen ter verbetering:
De gestructureerde inbreng van het beroepenveld bij curriculumvernieuwing kan verder worden uitgebouwd.
De plannen om enquêtering te doen bij alumni, stagescholen en mentoren moeten uitgevoerd worden.
De betrokkenheid van studenten, alumni en werkveld moeten verder geïntensiveerd worden.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 513

Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
voldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding heeft gekozen voor het EFQM-systeem als basis voor de systematische kwaliteitszorg;
- het uitwerken van dit systeem op opleidingsniveau nog volop in ontwikkeling is;
- maatregelen ter verbetering in voldoende mate worden gerealiseerd;
- er betrokkenheid is van studenten, lectoren, alumni en werkveld bij de interne kwaliteitszorg.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
514 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het werkveld is uitermate tevreden over het gerealiseerde niveau. Zij ervaren de afgestudeerden als
vakinhoudelijk goed uitgerust, didactisch en digitaal vooruitstrevend en qua werkhouding erg geëngageerd. Er is
sprake van een hoge mate van tewerkstelling in het beroepenveld en van waardering vanuit het beroepenveld
over de kwaliteit van de opleiding. Hiermee wordt het beeld bevestigd van een erg degelijke opleiding. Ook de
studenten waarderen de opleiding zowel letterlijk als figuurlijk als een erg zware maar grondige opleiding.
De afgestudeerden geven ook in ruime mate aan tevreden te zijn over de kwaliteit van de opleiding die zij hebben
gevolgd. Zij geven als sterke punten van de opleiding aan: de inhoud, opbouw en aanpak van het programma
(gericht het verwerven van kennis, beroepsspecifieke vaardigheden en beroepshoudingen), de stages, de wijze
van evaluatie, de infrastructuur, de sfeer en de aanspreekbaarheid van de lectoren. Minder positief zijn ze over:
het eindwerk, de stagebegeleiding door DLO, het leggen van eigen accenten, de duidelijkheid van de
evaluatiecriteria en vooral de dienstverlening aan de afgestudeerden (plaatsingsdienst, bijscholingsaanbod).
Het vakinhoudelijke niveau van de opleiding is hoog. Het kan hoog worden gehouden door de inspanningen van
het personeel en omdat de instroom van relatief hoge kwaliteit is, voornamelijk studenten met vooropleiding aso,
die veelal uitvallers van de K.U.Leuven zijn. Het bereikte hoge niveau sluit aan bij de ambities van het
beroepenveld.
De kwaliteit van de stages
De huidige studenten beoordelen de plaats en het relatieve gewicht van de stages in de opleiding verschillend,
afhankelijk van de richting waarin zij studeren:
- de studenten AV en LO zijn tevreden tot erg tevreden over hun stages; de studenten VV zijn duidelijk minder
tevreden, ruim de helft is niet tevreden.
- het stageconcept spreekt alle studenten aan;
- de begeleiding en vooral de wijze van evalueren zijn punten van kritiek, de begeleiding vooral in AV, de wijze
van evalueren vooral bij LO.
Bij de lectoren is de tevredenheid over de stages de laatste jaren toegenomen. Ook de afstemming van de
opleiding op het werkveld en de aandacht in het programma voor werkervaring scoren hoog bij de lectoren. De
klachten zijn verdwenen. Er is duidelijk vooruitgang gemaakt. De perceptie door de studenten verschilt duidelijk
van die van de docenten op dit punt.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 515

De afgestudeerden zijn erg tevreden over de bijdrage van de stages aan hun beroepsbekwaamheid, alsook over
de begeleiding vanuit de stagescholen. De begeleiding vanuit de opleiding vinden ze minder goed.
Voor de schoolleiders in het beroepenveld is de stage een belangrijk criterium bij aanwerving. Tijdens de stages
blijkt immers het duidelijkst de beheersing van de functionele gehelen en van de beroepshoudingen. De
studenten scoren hier goed op.
De stagementoren zijn bevraagd over de stageorganisatie en de stageadministratie. De meeste mentoren hebben
ervaring met de begeleiding en zijn tevreden over de kwaliteit van de informatie (stagevademecum, taak als
stagementor), het werkvolume en de stageduur. De klachten situeren zich rond het beperkte aantal contacten met
het opleidingsinstituut, de wijze waarop het eindcijfer tot stand komt en hoe met hun beoordelingen rekening
wordt gehouden.
De kwaliteit van het eindwerk
Anders dan bij de stages zijn de huidige studenten kritisch over het eindwerk. Alleen de eindwerkbegeleiding in
AV haalt een redelijke score. De lectoren delen de mening van de studenten. Ze zijn niet tevreden over het
concept en het gewicht van het eindwerk in de opleiding.
Ook afgestudeerden vinden dat het eindwerk weinig heeft bijgedragen tot het verhogen van hun beroepsbekwaamheid.
Hun ontevredenheid geldt ook voor de begeleiding van het eindwerk. Slechts een kleine
minderheid van de schoolleiders vindt het eindwerk belangrijk bij de aanwerving.
Het is duidelijk dat de kwaliteit van het eindwerk moet worden verbeterd.
Het opstellen van een overzicht van de eindwerkcompetenties is daarvoor een stap in de goede richting.
Ook een koppeling van het eindwerk aan een ingroeistage biedt perspectieven.
Er is een tweejarige verbeteringsactie gestart rond het concept van het eindwerk met tussentijdse evaluatie.
Doelstelling is om het eindwerk en de scriptie om te bouwen tot een afstudeeropdracht.
Het gewicht van het eindwerk zal binnen de curriculumhervorming daaraan worden aangepast.
Op het vlak van internationalisering scoort de opleiding goed.
Binnen het programma is er geen aparte internationale dimensie voorzien, maar in de vakken en onderdelen
wordt ruim aandacht besteed aan de internationale aspecten van het vak. Het opleidingsonderdeel ‘School en
Wereld’ biedt daarvoor de mogelijkheid. De opleiding trekt niet veel buitenlandse studenten aan.
Bij de studenten bestaat er duidelijk belangstelling voor een buitenlandse stageperiode.
Desondanks wordt slechts ongeveer de helft van de buitenlandse stageplaatsen benut.
De opleiding ondersteunt studenten, waar gewenst, bij de instap in het werkveld door het geven van informatie.
Dit is geen bemiddeling.
Aanbevelingen ter verbetering:
Het programmeren van systematische contactmomenten met de stageaanbieders om de kwaliteit van de stages
en de stagiaires goed in kaart te brengen;
Een meer systematische bevraging van de kwaliteit van de eindwerken.
516 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
De slaagpercentages voor de opleiding staan vermeld in de onderstaande tabellen.
1. Slaagpercentages eerste jaar LSO1 voor AV, VV, LO-AV en LO-Be en Vlaanderen gemiddeld
Jaar AV VV LO-AV LO-Be Vla-alg
2000-2001 66 59 64 54 62
2001-2002 59 78 45 63 56
2002-2003 59 71 69 52 54
2003-2004 56 59 42 51 53
2004-2005 64 63 47 50
2. Slaagpercentages tweede jaar LSO1 voor AV, VV, LO-AV en LO-Be en Vlaanderen gemiddeld
Jaar AV VV LO-AV LO-Be Vla-alg
2000-2001 95 94 88 87 86
2001-2002 92 100 91 85 85
2002-2003 87 93 95 88 84
2003-2004 96 100 94 85 83
2004-2005 90 89 68 73
3. Slaagpercentages derde jaar LSO1 voor AV, VV, LO-AV en LO-Be en Vlaanderen gemiddeld
Jaar AV VV LO-AV LO-Be Vla-alg
2000-2001 98 100 94 100 96
2001-2002 96 100 100 91 96
2002-2003 97 100 95 88 95
2003-2004 96 100 94 92 95
2004-2005 98 100 100 95
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 517

De opleiding heeft geen streefcijfers geformuleerd.
Het slaagpercentage van de laatste vijf academiejaren (2000-2005) van de opleiding LSO1 schommelt tussen 42
procent en 78 procent in het eerste jaar. In het tweede jaar varieert dit percentage tussen 81 en 100 procent, en
in het derde jaar ligt het slaagpercentage tussen 88 en 100 procent. Deze grote verschillen in slaagpercentages
hangen samen met de gekozen richting. De slaagpercentages in het eerste jaar voor de richting LO liggen lager
dan die voor AV en VV. Studenten LO-AV slagen minder in het eerste jaar maar doen het goed in het tweede en
derde jaar (cfr. studenten AV). Studenten LO-BE behalen hogere slaagpercentages in het eerste jaar, maar de
slaagcijfers in het tweede en derde jaar zijn duidelijk lager dan voor de andere vakkencombinaties. Wat VV
betreft, kunnen we stellen dat de selectie in het eerste jaar gebeurt zoals in de andere richtingen, maar dat deze
studenten erg goed scoren in het tweede en vooral in het derde jaar.
Uit de cijfers van de tabellen blijkt dat het slaagpercentage van de KHLeuven hoger is dan het gemiddelde in
Vlaanderen voor wat betreft de opleiding AV en VV; voor LO is het slaagpercentage in het eerste jaar lager dan
het gemiddelde, in hogere jaren is het ook hoger dan elders in Vlaanderen.
In vergelijking met buitenlandse lerarenopleidingen is het rendement in het eerste jaar laag, maar in de hogere
jaren hoog. Dat is in overeenstemming met het gegeven dat het eerste jaar een oriëntatie- en selectiejaar is.
Gezien het feit dat de instroom voornamelijk bestaat uit studenten met een aso-diploma zijn deze percentages
aan de lage kant. De selectie in het eerste jaar kan daar een belangrijke rol bij spelen.
De gemiddelde studieduur overschrijdt de drie jaar nauwelijks; de meeste studenten studeren af in de nominale
studieduur van drie jaar. Naar verwachting kan de studieduur de komende tijd hoger worden vanwege de
invoering van het Flexibiliseringsdecreet.
Studie-uitval wordt gemonitord via exitgesprekken; deze leveren echter nog weinig bruikbare informatie op.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- afgestudeerden en het werkveld erg tevreden zijn over het niveau van de opleiding;
- het onderwijsrendement wat te wensen overlaat;
- de opleiding nog geen streefcijfers heeft geformuleerd;
- de rendementscijfers in vergelijking met andere opleidingen goed genoemd kunnen worden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
518 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de voortangstoets 2005-2007 bij het zelfevanuatierapport,
- de gevoerde gesprekken met de betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven | 519

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud voldoende
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid voldoende
Facet 2.3: Samenhang voldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud voldoende
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden voldoende
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid goed
Facet 3.3: Kwantiteit personeel goed
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen goed
Facet 4.2: Studiebegeleiding goed
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten voldoende
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau goed
voldoende
Facet 6.2: Onderwijsrendement voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
520 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Leuven

Hoofdstuk 12 Katholieke Hogeschool Limburg
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Katholieke Hogeschool Limburg
De huidige opleiding tot leraar secundair onderwijs (1 cyclus) heeft een hele ontwikkelingsgeschiedenis
doorlopen.
In 1987 fusioneerden twee Limburgse Katholieke ‘Middelbare Normaalscholen’ en een ‘Middelbare Technische
Normaalschool’. Het ging om een MNS met een aanbod van algemene vakken in Tongeren, een MNS met een
opleiding Lichamelijke Opvoeding in Stevoort en een MTNS met opleidingen Huishoudkunde en Kleding in
Hasselt.
In de fusieoperatie werd de opleiding Huishoudkunde omgeruild voor een nieuwe opleiding, het graduaat
Orthopedagogie. De nieuwe groepering ging door het leven als KIPSHO (Katholiek Instituut voor Pedagogisch en
Sociaal Hoger Onderwijs).
In 1995 ging het KIPSHO samen met acht andere Limburgse Hogescholen op in de hogescholenfusie: de
Katholieke Hogeschool Limburg (KHLim).
In de nieuwe hogescholenstructuur bleven het ‘regentaat’ en het ‘graduaat’ Orthopedagogie tot 2002
gehandhaafd.
Het regentaat werd opgenomen in het departement Lerarenopleiding, net zoals de opleiding tot kleuteronderwijzer
en (toen nog) twee opleidingen tot onderwijzer.
De hogeschool is gevestigd in Hasselt op de campus Diepenbeek en de campus Hemelrijk-Hasselt.
Het departement Lerarenopleiding bestaat, alleen al voor de initiële opleidingen, uit een organisatie met
gemiddeld 2.000 studenten en ongeveer 180 medewerkers. De onderwijsactiviteiten van het departement
Lerarenopleiding vinden plaats op de genoemde twee campussen.
De departementale organisatie is recent aangepast, waarbij getraptheid in de verantwoordelijkheidsstructuur
zichtbaar is gemaakt met een span of control die passend is voor de omvang van het departement.
De opleiding draagt de titel: bachelor Secundair Onderwijs (BASO).
De opleiding bevindt zich in een soort permanent ontwikkelingsproces dat zij onderscheidt in drie fasen.
1. Van 1997-1999 is er een kanteling naar emancipatorisch opleiden. De student komt meer centraal te staan in
het onderwijs. Het meer zelfgestuurd leren neemt een aanvang. In deze periode werd ook al gewerkt met
generieke bachelorcompetenties volgens professor Kaldeway van de universiteit van Utrecht.
Om de evoluties te richten werd in 2001 een kwaliteitskader ontwikkeld als toetssteen voor de ontwikkelingen in
de opleiding. De gekozen opleidingsvisie is te herleiden tot het ‘sociaal constructivisme’ met fundamenteel leren
en interactief leren als kernbegrippen. De profilering van de opleiding binnen het lectorenkorps vond plaats met
behulp van het acroniem: ‘PAUZE’. Het acroniem staat voor:
- Persoonsgericht;
- AUthentiek;
- Zelfstandigheid bevorderend;
- Emancipatorisch.
2. In 2003 werd een blauwdruk ontwikkeld waarin de uitbouw van het departement werd vastgelegd in thema’s
zoals de bamastructuur, levenslang leren, EVC en zij-instromers.
3. In 2005 worden de kernideeën met betrekking tot competentieleren en modulair organiseren geadopteerd.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 521

Het echte vormgeven en implementeren van het aangepaste curriculum zal plaatsvinden in het academiejaar
2005-2006.
De beroepsvaardigheden van de leraar zijn afgeleid van het beroeps- en opleidingsprofiel. Het aanleren van
beroepscompetenties wordt verweven door de hele opleiding. De algemene beroepscompetenties uit het
Structuurdecreet krijgen gedurende de hele opleiding aandacht.
De opleiding neemt deel aan het samenwerkingsverband Interactum, bestaande uit vijf Vlaamse
lerarenopleidingen en acht Nederlandse PABO’s.
De opleiding heeft haar programma in de onderscheiden leerjaren uitgewerkt in studiegidsen, die overzichtelijk
weergeven wat er van de studenten verwacht wordt.
De opleiding verzorgt deeltijdse en verkorte opleidingen.
De opleiding is geassocieerd met de Katholieke Universiteit Leuven.
De departementale beleidslijn wordt bewaakt door het adjunct-departementshoofd – in samenspraak met het
departementshoofd – die tevens bevoegdheid heeft over de kwaliteitszorg.
Het DLO is het grootste departement van de hogeschool, waarvan ongeveer 43 procent van de studenten in de
opleiding Leraar Secundair Onderwijs – zowel algemene vakken, technische vakken als lichamelijke opvoeding.
Dit visitatieverslag handelt over het geheel van deze opleidingen tot leraar secundair onderwijs.
De commissie heeft met grote interesse het ZER gelezen en geconstateerd dat de opleiding BASO een goed
gestructureerd en openhartig zelfevaluatierapport heeft opgesteld.
De commissie is er zich terdege van bewust dat het ZER inmiddels al voor wat de ontwikkelingen binnen de
opleiding betreft, een gedateerde inhoudheeft. Dat de ontwikkelingen zijn doorgegaan, heeft de commissie uit de
aanvullende rapportering en de gesprekken kunnen vaststellen.
522 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Sinds BASO samen met de andere katholieke lerarenopleidingen van Limburg in de KHlim is opgenomen, is de
opleiding bij een permanent ontwikkelingsproces van visie en onderwijs van het departement Lerarenopleiding
betrokken. Deze ontwikkelingsgang is vooral gericht op de opleidingsdoelen en de profilering van BASO.
De ontwikkelingen binnen de opleiding vloeiden voort uit tal van factoren, voortkomend uit besluitvorming van de
overheid en besluiten binnen BASO.
Overheid:
- Structuurdecreet;
- Decreet op de lerarenopleiding;
- Decreet op het beroepsprofiel en de basiscompetenties;
- Decreet met betrekking tot flexibilisering van het hoger onderwijs.
BASO:
- de ontwikkeling in leerpsychologie en didactiek;
- de verworven inzichten op studiedagen;
- de permanente invloed van de PDCA-cyclus in het kader van interne kwaliteitszorg;
- de opdracht vanuit het onderwijsontwikkelingsplan (recent);
- de conceptnota Decreet lerarenopleiding en decreetontwerp lerarenopleiding (recent).
In de periode 1997-1999 ontstond er een belangrijk vernieuwingsproces in de vorm van een kanteling naar
emancipatorisch opleiden. De opleiding richtte programma’s in met de visie dat leren in sterke mate wordt
bepaald door de zelfsturing van de student doorheen de hele opleiding. Deze visie richt zich vooral op het
verwerven van generieke bachelorcompetenties, ofwel de professionele kwalificaties van de leraar.
Deze onderwijsvisie werd projectmatig geoperationaliseerd via denkcelwerking en een implementatiegroep.
Om de evoluties in de drie lerarenopleidingen binnen het departement Lerarenopleiding te richten naar een
gemeenschappelijke visie, ontwikkelde de departementale leiding in 2001 een kwaliteitskader, als toetssteen voor
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 523

de opleidingsinitiatieven. De via dit kader ontwikkelde onderwijsvisie is te herleiden tot ‘sociaal constructivisme’
met fundamenteel (leren) leren en interactief leren als kernbegrippen.
In het kwaliteitskader wordt ook ‘vakessentie’ (en ontstoffing) aangedragen als kernbegrip.
De departementale profilering van de onderwijsvisie van de Lerarenopleiding van de KHLim wordt transparant
gemaakt met het letterwoord PAUZE, wat een soort label werd voor de lerarenopleidingen KHLim.
Het acroniem staat voor onderwijs met de kenmerken:
Persoonsgericht;
Authentiek;
Zelfstandigheid bevorderend;
Emancipatorisch.
Dit onderwijskundig referentiekader werd met alle medewerkers besproken, via studiedagen, opleidingsraden,
infokanalen en tijdens externe contacten uitgedragen.
In 2003 werd een blauwdruk ontwikkeld door de departementale leiding, waarin geanticipeerd werd op actuele
ontwikkelingen zoals: de ‘bambastructuur’, levenslang leren, elders verworven competenties, samenwerkingsverbanden
en zij-instromers. In 2004 startte het ontwikkelingsplan BASO.
De commissie is van oordeel dat de weg die de opleiding heeft gemaakt van visie naar daadwerkelijke uitvoering
van de onderwijsvernieuwing zich kenmerkt door helderheid.
De algemene competenties vormen een belangrijke basis voor het ‘meesterschap van de leraar’ en worden
uitgewerkt in het curriculum op basis van de inventarisatie van professor Kaldeway uit Utrecht. Een aantal
generieke competenties wordt verworven over veel opleidingsonderdelen heen, zoals:
- denk- en redeneervaardigheid: eigen aan sociaal constructivisme;
- creativiteit: belangrijk in de muzische stam en in algemene vakken, en een belangrijke pijler in de didactische
ateliers;
- verwerven en verwerken van informatie: geïntegreerd in bijna alle opleidingsonderdelen en een belangrijk
aspect
- in het eindwerk.
Alle andere competenties komen aan de orde in specifieke settings:
- het vermogen tot kritische reflectie: in de groeilijn van de stage ingebouwd met expliciete opdrachten en in de
toekomst nog met een extra dimensie in de leergroep;
- projectmatig werken: als leerlijn uitgezet vanaf het tweede jaar in combinatie met pedagogische
wetenschappen
- specifiek-agogische vaardigheden, met uitvoering van authentieke projecten in het afsluitjaar;
- het kunnen uitvoeren van eenvoudige leidinggevende taken: organiseren van lessen en andere
- begeleidingsopdrachten, managen van leerlingengroepen;
- het vermogen tot communiceren: communicatieve en agogische vaardigheden;
- ingesteldheid tot levenslang leren: de aanpak in het derde jaar met keuzetrajecten.’
De commissie stelt vast dat er de laatste jaren intensief werd gewerkt aan een opleidingsvisie en dat er ernstige
inspanningen werden gedaan om die op verschillende niveaus te communiceren. Sinds de hogescholenfusie
halverwege de jaren 90 hebben er ingrijpende veranderingen plaatsgevonden. Deze veranderingen waren er
onder andere op gericht om het niveau en de oriëntatie van de doelstellingen af te stemmen op de decretale
eisen met betrekking tot het beheersen van algemene competenties, algemene beroepsgerichte competenties en
beroepsspecifieke competenties. De commissie waardeert de inspanningen die op dat vlak werden gedaan. Het
overleg met binnen- en buitenlandse collega’s biedt waarborgen voor een (inter)nationale afstemming van de
opleidingsdoelen. De opleiding heeft bij de vastlegging van haar doelstellingen gekozen voor eigen accenten.
524 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

De opleidingsvisie, samengevat in het letterwoord ‘PAUZE’ (zie hoger), het accent op zelfsturing en de keuze
voor een modulair georganiseerd competentiegericht curriculum is een degelijk onderbouwde, zij het veelarmige
keuze die de mogelijkheid in zich draagt om competente, zelfbewuste en reflectieve leraren te vormen. De
toenemende mate van zelfsturing die van de student wordt verwacht doorheen de opleiding, is helder
omschreven en zichtbaar in de uitwerking van het curriculum. Vooral in het derde opleidingsjaar wordt ook de
competentieontwikkeling in authentieke beroepssituaties duidelijk. Het vastleggen van de groei in een portfolio is
in lijn met de gekozen uitgangspunten van de lerarenopleiding.
Hoewel de opleidingsdoelen en de opleidingsvisie zeker zijn afgestemd op de eisen die mogen gesteld worden
aan de professionele bachelor, is het precieze verband tussen de opleidingsvisie, de beoogde competenties en
de leerdoelen over de volle drie jaar van de opleiding voor de commissie niet altijd goed terug te vinden. Dat heeft
mogelijk te maken met de genese van het opleidingsprofiel en de opleidingsvisie. De ontwikkeling van de
gekozen opleidingsinhoud en opleidingsvisie verloopt in een relatief laag tempo, wat blijk geeft van een
moeizaam adoptieproces van de vernieuwingen binnen het lectorenkorps. De participatie van de verschillende
geledingen in de beleidsontwikkeling wil de commissie daarom als een aandachtspunt vooropstellen.
In het ZER wordt benadrukt dat de algemene competenties en de algemene en specifieke beroepscompetenties
in de opleiding worden nagestreefd. De doelstellingen worden gecommuniceerd via de studiegidsen. Verder
bieden de website Lerweb-digidesk, opendeurdagen, intakegesprekken die de inschrijving voor de opleiding
voorafgaan en een introductieweek de studenten informatie over de opleidingsdoelen.
Recent werden resonantiegroepen opgericht waarin studenten, afgestudeerden en werkveld kunnen reflecteren
over de voorliggende visie en curriculumvoorstellen. Dit is nieuw voor de opleiding. Tot hiertoe werden
innovatieprojecten sterk centraal aangestuurd. In het ZER wordt het oprichten van resonantiegroepen voorgesteld
als een initiatief om het draagvlak voor de besluitvorming te verhogen en kansen te bieden voor een snellere
adoptie van de innovatievoorstellen.
Wat de internationale dimensie in de opleidingsdoelen betreft, kan worden verwezen naar een keuzemodule
internationalisering in het derde opleidingsjaar. Bij het uitschrijven van visieteksten en opleidingsklemtonen heeft
men zich voornamelijk laten inspireren door ontwikkelingen in Nederland. De opleiding is ook betrokken in het
samenwerkingsverband Interactum, waarin vijf Vlaamse en acht Nederlandse opleidingen op permanente basis
expertise uitwisselen.
De commissie waardeert de duidelijke keuze voor de positie van de student als een belangrijke actor in het
educatieve proces van ontwikkeling naar het toekomstige beroep van leraar.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om in overleg met alle betrokken geledingen tot eigen fundamentele keuzes te komen op
het gebied van opleidingsdoelen en een vertaling daarvan in een duidelijk gedragen opleidingsconcept. Die
keuzes dringen zich ook op om de vernieuwingsdruk beheersbaar te houden voor het lectorenkorps. Een
prioritering en concretisering kunnen ertoe bijdragen dat de verdere ontwikkeling van de opleidingsvisie in het
eerste en tweede opleidingsjaar worden versneld. Om de keuze voor competentiegericht opleiden waar te maken
en omwille van de transparantie van de opbouw over de drie leerjaren heen, zowel voor lectoren als voor
studenten, is een goede afstemming van de opeenvolgende onderdelen van de opleiding nodig. Dit proces van
afstemming en verfijning verloopt best in dialoog met alle actoren binnen de opleiding, maar ook in dialoog met
het werkveld en de (internationale) partnerscholen.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 525

Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs vormen het grote kader voor de invulling en aansturing
van het opleidingsprogramma. Een belangrijke component van de competentieontwikkeling is het kennisdomein.
Het kennisdomein is prominent maar niet exclusief aanwezig in de opleiding. De kennis betreft zowel de
vakdomeinen van de zogenaamde onderwijsvakken (afhankelijk van de clustersamenstelling in het
studieprogramma) als de omkaderende pedagogisch-didactische vakken en de vakkenoverschrijdende dimensie.
Wat de functionele identiteit ‘de leraar als inhoudelijk expert’ betreft, sluiten de inhouden van het
onderwijsprogramma aan bij het domeinspecifieke eisen van het lerarenberoep. Een goede selectie en vooral een
doelgerichte benadering van de vakessenties staan in de lerarenopleiding garant voor een degelijke en ‘veilige
opstap’ tot deskundigheid in het perspectief van levenslang leren.
Functioneel en onderbouwend zijn de credo’s waarmee de vakgroepen werken aan de inhoudelijke ontwikkeling
van
de vakkennis binnen het curriculum. Jaarlijks worden de programma’s onder supervisie van de opleidingscoördinator
geëvalueerd en bijgesteld.
Naast het algemeen vastgestelde domeinspecifieke referentiekader is er de eigen profilering van de opleiding.
Het BASO-KHlim-profiel, met het sociaalconstructivisme als onderbouwende onderwijsvisie en ‘PAUZE’ als
profielkenmerk. Met deze profilering geeft de opleiding BASO een eigen inkleuring aan een opleiding van
toekomstige leraren.
De Vlaamse overheid leverde in de vorm van basiscompetenties voor de beginnende leraar, afgeleid van het
beroepsprofiel, een domeinspecifiek referentiekader voor de Vlaamse lerarenopleidingen. De bacheloropleiding
Leraar Secundair Onderwijs van de KHLim onderschrijft de sterk verruimde professionaliteitsopvatting die dit
geheel van basiscompetenties kenmerkt.
Door de afgestudeerden te bevragen, trachtte men in 1998 het bestaande curriculum af te zetten tegen het
nieuwe profiel, teneinde eventuele lacunes op te sporen. Naar eigen zeggen leidde dit vooral tot het sterker
accentueren van de competenties van de leraar als innovator/onderzoeker, als partner van ouders, als lid van een
schoolteam, als partner van externen, als lid van de onderwijsgemeenschap en als cultuurparticipant. De portfolio
die de derdejaarsstudenten in het kader van de uitgroeistage gebruiken, is opgehangen aan de structuur van het
document basiscompetenties.
526 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

De opleiding heeft zich verder geïnspireerd op de competentiematrix van SBL (Nederland) en heeft met
betrekking tot de domeinspecifieke opleidingsdoelen deelgenomen aan een peer-evaluatie tussen de
Interactumpartners.
De stap van de basiscompetenties voor beginnende leraren naar domeinspecifieke opleidingsdoelen moet echter
door de opleiding zelf worden gezet. De opleiding worstelt hier nog met het zuiver formuleren en
operationaliseren (in gedragsindicatoren) van de competenties. Vakdoelen staan naast geïntegreerde
competentiedoelen.
De opstellers van het ZER benadrukken dat het op het niveau van de invulling van opleidingsonderdelen ook niet
eenvoudig is om te voldoen aan de soms uiteenlopende verwachtingen van de verschillende stakeholders.
Hoewel bijvoorbeeld vakkenessentie en competentiegericht opleiden als kernbegrippen voor de opleidingsvisie
werden vooropgesteld, wordt vanuit het afnemende veld vaak sterke nadruk gelegd op de domeinkennis. Tot
hiertoe werd overleg met het eigen werkveld op het gebied van het vastleggen van de opleidingsdoelen echter op
informele wijze georganiseerd. Het oprichten van een resonantiegroep uit het werkveld is een recent initiatief. De
opleiding wil voortaan het partnerschap in het opleiden benadrukken. Ze zal de opleiding van mentoren die
bestond als nascholingsinitiatief omvormen in een sterker uitgebouwd postgraduaat mentorenvorming.
De domeinspecifieke eisen die worden gesteld, zijn behoorlijk. De samenwerking met binnen- en buitenlandse
opleidingen is hier niet vreemd aan. De opleidingsdoelen zijn in overeenstemming met de basiscompetenties
zoals geformuleerd door de overheid. De commissie stelt vast dat de opleiding tracht te voldoen aan de vele
eisen (en referentiekaders; beroepsstandaarden voor leraren) die op hen afkomen. Dit zorgt voor heel wat
turbulentie en een hoge werkdruk. Hoewel de trajectbeschrijving die werd gemaakt – ter afstemming van de
opleiding op de basiscompetenties – dateert van 2000-2001, is de vertaalslag naar een onderwijsmodel en op het
niveau van de doelen en inhouden van de opleidingsonderdelen nog niet rond.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om zich weliswaar breed internationaal te informeren, maar vervolgens in
dialoog met het eigen team en de partners uit het veld eigen heldere keuzes te maken. Dat de wil bestaat om
meer werk te maken van samenwerking met het werkveld bij het uittekenen en vormgeven van het
opleidingsprofiel en –curriculum, acht ze positief.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 527

Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
sinds BASO samen met de andere katholieke lerarenopleidingen van Limburg in de KHlim is opgenomen, de
opleiding bij een permanent ontwikkelingsproces van visie en onderwijs van het departement Lerarenopleiding is
betrokken.
- de onderwijsvisie is te herleiden tot ‘sociaal constructivisme’ met fundamenteel (leren) leren en interactief
leren als kernbegrippen.
- de departementale profilering van de onderwijsvisie van de lerarenopleiding van de KHLim transparant
- wordt gemaakt met het letterwoord ‘PAUZE’, wat een soort label werd voor de lerarenopleidingen KHLim.
- de weg die de opleiding heeft gemaakt van visie naar daadwerkelijke uitvoering van de onderwijsvernieuwing
zich kenmerkt door helderheid.
- in 2003 een blauwdruk werd ontwikkeld door de departementale leiding, waarin geanticipeerd werd op
actuele ontwikkelingen zoals de ‘bambastructuur’, levenslang leren, elders verworven competenties,
samenwerkingsverbanden en zij-instromers. In 2004 startte het ontwikkelingsplan BASO.
- de algemene competenties een belangrijke basis vormen voor het ‘meesterschap van de leraar’ en worden
uitgewerkt in het curriculum op basis van de inventarisatie van professor Kaldeway uit Utrecht.
- de ontwikkeling van de gekozen opleidingsinhoud en opleidingsvisie in relatief laag tempo verloopt, wat blijk
geeft van een moeizaam adoptieproces van de vernieuwingen binnen het lectorenkorps.
- wat de internationale dimensie in de opleidingsdoelen betreft, kan worden verwezen naar een keuzemodule
- internationalisering in het derde opleidingsjaar.
- de opleiding betrokken is in het samenwerkingsverband Interactum, waarin vijf Vlaamse en acht Nederlandse
opleidingen op permanente basis expertise uitwisselen.
- de basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs het grote kader voor de invulling en aansturing van
het opleidingsprogramma vormen.
- de inhouden van het onderwijsprogramma aansluiten bij de domeinspecifieke eisen van het lerarenberoep.
- functioneel en onderbouwend de credo’s zijn waarmee de vakgroepen werken aan de inhoudelijke
ontwikkeling van de vakkennis binnen het curriculum.
- de opleiding zich verder heeft geïnspireerd op de competentiematrix van SBL (Nederland) en met betrekking
tot de domeinspecifieke opleidingsdoelen heeft deelgenomen aan een peer-evaluatie tussen de
Interactumpartners.
- de opleiding voortaan het partnerschap in het opleiden wil benadrukken. Ze zal de opleiding van mentoren
die bestond als nascholingsinitiatief omvormen tot een sterker uitgebouwd postgraduaat mentorenvorming
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
528 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het curriculum BASO is gebaseerd op het beroepsprofiel van de leraar en de basiscompetenties. Generieke en
domeinspecifieke competenties zijn met elkaar verbonden en zijn verspreid over het programma. In de meeste
opleidingsonderdelen streeft men, bovenop de onderbouwende kennis, de verwerving van vaardigheden en
attitudes na.
In het programma wordt veel aandacht besteed aan de ontwikkeling van de instelling tot levenslang leren en het
bevorderen van het leervermogen. Dit blijkt onder andere uit het accent op reflecteren, zowel naar aanleiding van
stages als naar aanleiding van de modules in het tweede en derde jaar. De ontwikkeling van denk- en
redeneervaardigheid komt vooral tot uiting in de domeinspecifieke kennis in de onderwijsvakken, de stages en het
projectmatig werken.
In het tweede studiejaar leren de studenten projectmatig werken in een samenspel van opleidingsonderdelen,
zoals pedagogische en agogische vaardigheden.
In het derde studiejaar worden de studenten met de competentie ’leidinggeven’ geconfronteerd, in de vorm van
werkplanning, vergaderen en samenwerken. Doorheen het hele opleidingsprogramma is er aandacht voor het
aanleren van communicatieve vaardigheden.
Door deel te nemen aan Erasmusmobiliteit en/of modules zoals verdieping zorgverbreding, omgaan met andere
culturen, internationalisering, BUSO, en thuis leren leert de student samenwerken in een multidisciplinair team
met oog en respect voor verschillen.
De vertaling van de doelstellingen naar de inhoud van het programma is naar het oordeel van de commissie goed
uitgevoerd en resulteert in een gedegen programma met een goede afstemming tussen vakinhoudelijke en
vakdidactische elementen.
Vooral het werkveld gaf aan tevreden te zijn over het niveau van de afgestudeerden en roemde in het bijzonder
daarbij het slagvaardige aanpakgedrag, de verworven communicatiecompetenties en de motivatie tot het
verwerven van verdere competenties.
Ten aanzien van de disciplineoverschrijdende elementen zou de KH Limburg de verschillende ‘parels’ veel breder
in een multidisciplinaire didactische benadering kunnen benutten. Een voorbeeld dat tijdens de visitatie-interviews
naar voren kwam, is de veldwerkaanpak bij aardrijkskunde, die bij veel meer wereldoriënterende vakgebieden
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 529

uitgevoerd kan worden. Dergelijke aanpakken kunnen de efficiëntie van de personeelsinzet verhogen en maakt
studenten breder bekwaam.
De internationalisering in het programma wordt enerzijds voortvarend, enthousiast en creatief aangepakt met
mooie initiatieven, zoals een digitale didactiek en hoge participatiestreefcijfers voor studenten. Anderzijds is het
jammer te constateren dat er geen wezenlijke ruimte in het curriculum voor internationalisering wordt vrijgemaakt.
De opleiding blijkt in de afgelopen periode een actief beleid gevoerd te hebben ten opzichte van de zich snel
ontwikkelde omgeving en lijkt gereed om een volgende grote stap richting het beoogde decreet te maken.
Aanbevelingen ter verbetering:
De eclectische aanpak levert risico’s voor profilering en overbelasting op. Het grote aantal PRIACS is daarvan
een uitvloeisel en noopt tot prioriteiten stellen. De commissie adviseert de opleiding om de beleidsmatige
prioriteitenstelling vooral via de communicatie over en weer tussen leiding en werkvloer tot stand te laten komen.
De commissie vindt het belangrijk dat de ingezette activiteiten met betrekking tot de verbetering van het
programma en het zoeken naar nieuwe werkvormen, een proces van continue aandacht blijft, dat zich kenmerkt
door consistentie en transparantie van vorm en inhoud, voor zowel de lector als de student.
De vertaling van de competenties in concrete programmaonderdelen zal de komende jaren de nodige aandacht
vragen. De lijn die wordt uitgezet in het derde leerjaar moet bestendigd worden in het eerste en tweede leerjaar.
De commissie beveelt een nadere reflectie op de leerstofordening aan. Het huidige design van het curriculum
maakt het positioneren van competenties moeilijk en abstract (continueer bijvoorbeeld de thematische ordening).
De commissie adviseert om het proces van vervolmaking van het onderwijsconcept verder te zetten, vooral in
dialoog met het werkveld, met aandacht voor de definiëring van gedrag- en prestatie-indicatoren, en passende
werkvormen en toetsing, die nu nog vooral docentafhankelijk lijken te zijn.
Een nadere studie op de positionering van stages in het curriculum lijkt de commissie noodzakelijk, ook gelet op
de wensen van studenten vooral in het eerste leerjaar en de ontwikkelingen in het beroepenveld.
De verdere didactisering van de competentieontwikkeling in de stage-instellingen vraagt om de ontwikkeling van
realistische gedragsindicatoren, gebaseerd op heldere competentiebeschrijvingen, die gekend zijn bij alle
betrokkenen.
De commissie vindt het belangrijk dat er binnen de opleiding beleidsaandacht komt voor de allochtone studenten,
gegeven de maatschappelijke functie van de opleiding, binnen een regio waarin vele allochtonen leven en
werken.
De commissie ziet de ontwikkelingen rond internationalisering als positief, maar adviseert de lerarenopleiding
BASO om de internationale component structureel in het curriculum te versterken.
530 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De lerarenopleiding hanteert de basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs als het grote kader voor de
inhoudelijke programmering van de opleiding. Een belangrijke component van de competentieontwikkeling is het
kennisdomein. Het kennisdomein is duidelijk aanwezig in de onderscheiden studiejaren; hier worden de kaders
aangebracht en vakinhouden verkend. De kennis betreft zowel de vakinhouden van de onderwijsvakken als de
omkaderende pedagogisch-didactische vakken en de vakoverschrijdende dimensies.
Het functionele geheel ‘de leraar als inhoudelijk expert’ sluit aan bij de inhouden van de leerplannen voor wat
betreft de onderwijsdomeinen voor de diverse doelgroepen. De kenniscomponent betreft een verdiepend inzicht
in de vakessenties. De ontwikkelingslijn in het kennisdomein verloopt via sturing naar zelfsturing door de student.
Een goede selectie en vooral doelgerichte benadering van de vakessenties staan borg voor een degelijke opstap
tot deskundigheid in het perspectief van levenslang leren. Het kennisdomein wordt jaarlijks geëvalueerd en
bijgesteld op basis van functionaliteit en onderbouwende waarde voor de professionele toepassing.
De lerarenopleidingen van de hogescholen met 1 cyclus laten zich typeren als geïntegreerde lerarenopleidingen;
dit staat borg voor een goede koppeling van onderbouwende kennis en de training van beroepsgerichte
vaardigheden.
Bijzondere aandacht geeft de opleiding aan de reflectievaardigheden van de studenten in aansluiting met het
persoonsgerichte profielkenmerk dat door PAUZE is uitgezet. De opleiding motiveert dit door de stelling: ‘Zonder
reflectie, geen bewustwording, zonder bewustwording geen zelfontwikkeling of zelfsturing: zonder reflectie is de
leraar hooguit een uitvoerder’. Via leergroepen worden de reflectievaardigheden verworven door de studenten.
In het derde studiejaar worden vaardigheidstrainingen aangeboden en wordt er veel aandacht besteed aan de
interdisciplinaire benadering van thema’s. Voor de meeste modules in het derde studiejaar moet de student zijn
competenties aantonen via een trajecttoepassing in de uitgroeistage of via een georganiseerd project in
samenwerking met het werkveld.
Nieuwe ontwikkelingen komen vooral aan de orde in het laatste studiejaar; ruime aandacht is er voor recente
ontwikkelingen in het beroepenveld, zoals zorgverbreding, diagnose en remediëring, ico, participatie en
kwaliteitszorg. Het gaat om een initiërende basisvorming met mogelijkheid tot verdieping in de reële functie van
leraar.
Stages
In het eerste studiejaar wordt het opleidingsonderdeel ‘stage en didactische ateliers’ aangeboden met een
omvang van 12 studiepunten. Dit opleidingsonderdeel is opgesplitst in de componenten ‘didactisch atelier’ en
‘hospiteerstage’. Elk onderwijsvak beschikt over 8 didactische ateliers van 3 uren, regelmatig gespreid over het
academiejaar in 24 halve dagen.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 531

Na de paasvakantie wordt een hospiteerstage van een week voorzien. Tijdens deze stage kan de student gericht
observeren, initiatieopdrachten uitwerken en er wordt een aanzet gegeven tot zelfstandig handelen.
Het opleidingsonderdeel ‘stage’ in het tweede jaar telt 9 studiepunten.
Er zijn twee weekstages in het eerste semester en een lange stage van twee en een halve week in januari en een
derde weekstage in het tweede semester.
Het laatste studiejaar bestaat uit twee langdurige stages, die samen 18 studiepunten tellen. In november wordt
een stage van drie weken aangeboden en na de paasvakantie een uitgroeistage. Voor de algemene en de
muzische stam duurt de uitgroeistage zes weken, de technische stam koppelt vier weken onderwijsstage aan
twee weken bedrijfstage. De totale omvang van de stages bedraagt 39 studiepunten.
Inhoudelijk besteedt de opleiding veel aandacht aan de stageleerlijn; de vier componenten van het eerder
beschreven PAUZE-profiel vormen de basis. Er wordt, startend in de didactische ateliers, veel aandacht
geschonken aan de persoonlijke ontwikkeling van de student. De persoonlijke verwerking van de geboden
oefenkansen wordt sterk gestimuleerd. Ook in het tweede en het derde opleidingsjaar blijft de persoonlijke
verwerking van de stage-ervaringen cruciaal, zodat de student een eigen leertraject ervaart en expliciteert aan de
hand van eigen reflecties en de feedback van de begeleiders. Binnen het stageconcept wordt het authentiek leren
gerealiseerd in levensechte leeromgevingen. De student makt kennis met de verschillende onderwijsdomeinen:
aso, tso, bso en kso. Afhankelijk van de interesse kan een student tijdens de uitgroeistage ook ervaring opdoen in
het buso.
Een nieuw concept is het aanbieden van alternatieve stages; sinds april 2005 zijn de eerste stappen gezet om
studenten als stagiair in te schakelen in het deeltijds beroepsonderwijs. In het stagetraject gaat veel aandacht uit
naar het vergroten van het zelfstandig leervermogen.
Zowel het stageconcept als de organisatievorm worden permanent besproken met het beroepenveld, met het oog
op het rendement. Door de nauwe contacten met het veld is de opleiding erin geslaagd om het aantal
meewerkende scholen aan de intensieve stageformule substantieel te vergroten.
De inhoud van de stageactiviteiten wordt gekenmerkt door de volgende principes:
- van beschermde naar een meer open leeromgeving;
- van eenvoudige naar meer complexe opdrachten;
- van sterk begeleid naar zelfsturend lerarengedrag.
BASO-KHLim wil met betrekking tot de begeleiding vooral investeren in de persoonsgebonden aanpak. De kern
van het begeleiden ligt in het aanspreken van de reflectievaardigheden van elke student, wat moet leiden tot
kritische reflectie en het formuleren van eigen leerdoelen en verbeteringsacties. De methodische aanpak bij het
begeleiden, is geïnspireerd door de reflectiecyclus van Korthagen. Bij elke fase van de reflectiecyclus worden
specifieke begeleidingsvaardigheden gehanteerd. De studenten worden tijdens de didactische activiteiten
begeleid door mentoren en didactici. Er wordt gestreefd naar een zo transparant mogelijke feedback.
De stage wordt beoordeeld door een examencommissie, bestaande uit een voorzitter, de betrokken vakdidactici
en de optiepedagoog. Beoordelingscriteria zijn: de observaties van de begeleiders, de inbreng van ondersteuners,
de stagemap, het commentaar van de mentoren en de reflecties van de student.
De commissie is van oordeel dat de stage in het eerste opleidingsjaar te beperkt is om een effectieve oriëntering
op het beroep mogelijk te maken.
532 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Eindwerk
Het uitgangspunt voor de inhoud van het eindwerk is een thema met onderzoeksvragen.
De probleemafbakening wordt met de student besproken en vastgesteld in het eindwerkcontract.
Onafhankelijk van het gekozen thema zal het eindwerk in alle omstandigheden moeten bijdragen tot de vorming
van de toekomstige leraar als inhoudelijk expert, als innovator en onderzoeker en als deelnemer aan cultuur. Met
het oog op de vorming van de leerkracht als inhoudelijk expert verdiept de student in zijn eindwerk zijn
domeinexpertise. De functie van leerkracht als innovator wordt verder ontwikkeld door het zich vragend op stellen
ten opzichte van de schoolcultuur en de vormingsconcepten van de lerarenopleiding. De student beoordeelt
tevens recente ontwikkelingen op basis van onderzoek dat is gedaan in de schoolcontext. Hij vertaalt bruikbare
inzichten uit vernieuwingsinzichten naar de concrete onderwijsleersituatie.
Het eindwerk moet tevens bijdragen tot de verdere ontwikkeling van het reflectievermogen op het eigen
onderwijsgedrag en het maken van transfers naar de eigen praktijktoepassing.
Het aspect ‘de leerkracht als cultuurparticipant’, krijgt diepte door het identificeren van relevante publicaties en het
innemen van standpunten op het gebied van sociaalpolitieke, sociaaleconomische, levensbeschouwelijke,
cultuur-esthetische en cultuur-wetenschappelijke onderwerpen. Het eindwerk is een praktijkgericht werkstuk. Het
eindproduct betreft bijvoorbeeld de ontwikkeling van een leermodule, een lessenreeks, een project, een
softwareprogramma, een website of een werkstuk. Het eindwerk is een opleidingsonderdeel van het curriculum in
het laatste studiejaar. Het aantal studiepunten bedraagt 6 en de studielast is 150 tot 180 uren.
Elke student heeft een scriptiebegeleider. Meestal is dit een lector van de hogeschool, maar ook deskundigen uit
het werkveld kunnen studenten begeleiden. Minimaal vijf contactmomenten staan in de opleidingsagenda
geroosterd. Bij elk contact worden zowel het product als het proces besproken. De student houdt een
logboekpagina bij waarin alle afspraken met de begeleider worden vastgelegd, die wordt ondertekend door de
begeleider.
De waardering voor het eindwerk bestaat uit 25 procent van het totaal voor het proces en 75 procent voor het
product. Proces en productcijfer worden afzonderlijk vermeld. De begeleider kent het procescijfer toe. Het
productcijfer wordt gezamenlijk bepaald door de begeleider en de tweede lezer. De begeleider motiveert de score
van het eindwerk in een evaluatieverslag.
De opleiding verzorgt nascholing en verleent maatschappelijke diensten. Sinds 1996 gebeurt dit vanuit de cel
KHLim-Artes. Artes richt zich vooral op het onderwijsveld en verzorgt nascholingen en voortgezette opleidingen
voor de basisschool en het secundair onderwijs.
In 2004-2005 volgden 17 studenten een verkort programma, met een studieduurverkorting van minimaal 60
studiepunten. Vier studenten schreven zich in als deeltijdstudent.
Een vrij omvangrijke groep studenten met een geïndividualiseerd opleidingsprogramma lieten een voorafname
noteren van opleidingsonderdelen uit het volgende studiejaar.
Anderen met beperkte vrijstellingen of overdrachten beperkten zich tot het programma van één opleidingsjaar,
maar met een reductie van opleidingsonderdelen. In 2004-2005 verzorgde de opleiding 89 geïndividualiseerde
programma’s. Ook de formule ‘enkel inschrijven voor het afleggen van examens’ (EVK-procedure) werd door 12
studenten gekozen. In 2006-2007 verleent de KHLim ook vrijstellingen op basis van EVC’s.
De commissie is van oordeel dat de aandacht voor vakinhoudelijke kennisontwikkeling in de huidige opleiding
goed is. In het perspectief van een nieuw competentiegericht curriculum moet een nieuwe afweging worden
gemaakt, waarbij ook de opleidingsdidactische en het totale opleidingsdesign moeten worden betrokken.
De stage en het eindwerk zijn inhoudelijk van voldoende kwaliteit en organisatie. Aandacht voor
onderzoeksmethoden in het eindwerkprogramma is een waardevolle aanvulling in het kader van het
bachelorniveau.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 533

Het is opmerkelijk dat een flink deel van het onderwijs bij de opleiding bewegingsonderwijs nog apart aan
vrouwelijke en mannelijke studenten wordt aangeboden, terwijl het overgrote deel van de lessen
bewegingsonderwijs in het beroepenveld al in gemengde groepen wordt uitgevoerd.
Er is sprake van een degelijke opbouw van werkveldervaringen, vooral de uitgroeistage vervult daarin een
belangrijke rol.
Het docententeam sluit zijn programma doorgaans goed aan bij recente ontwikkelingen. De commissie vraagt
zich af of dit niet te solistisch gebeurt, waarbij eclecticisme en versnippering op de loer liggen.
De commissie heeft waardering voor de uitgesproken aandacht voor onderwijsinnovatie. De opleiding is
voortdurend op zoek naar mogelijke verbeteringspunten.
Als totaalbeeld sluit de opleiding goed aan bij de beroepspraktijk. Dit bevestigen de afgestudeerden en de
vertegenwoordigers uit het beroepenveld.
Aanbevelingen ter verbetering:
In het kader van een tijdige bewuste keuze voor het leraarschap acht de commissie het raadzaam om de actieve
stagecomponent in het eerste studiejaar uit te breiden.
De commissie adviseert om de component onderzoeksvaardigheden op bachelorniveau een nadrukkelijker plaats
tegen geven in de eindwerken.
Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het curriculum kent een sequentiële opbouw, streeft coherentie na en kent mogelijkheden voor flexibele
leerwegen. De afstemming van de basiscompetenties in het curriculum is een permanent aandachtpunt voor de
opleiding.
Gedurende de drie opleidingsjaren worden de volgende ontwikkelingslijnen zichtbaar in het programma:
- van overwegend kennisgericht naar overwegend competentiegericht;
- van opfrissing en initiatie naar verdieping;
- van vakgericht naar vakkenoverschrijdend;
- van collectief aanbod naar keuzetrajecten;
- van sturing naar gedeelde sturing naar zelfsturing.
Er is zorg voor de horizontale en verticale samenhang in het curriculum, wat blijkt uit de groei van de student die
ontstaat door het proces van sturing, van begeleid zelfstandig leren naar zelfgestuurd leren.
534 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Het curriculum werd onderzocht op overlappingen door een screening van de communicatieve en agogische
vaardigheden, waarna er afgelijnde afspraken werden vastgelegd.
In een recente studentenbevraging kreeg het onderwerp ‘samenhang’ een erg positieve score. In het interne
kwaliteitsrapport positioneert de opleiding zich voor het onderwerp ‘curriculumontwikkeling’ volgens de PROZA-
EFQM-methode in fase 4, voor het onderwerp ‘ontwikkeling van de opleidingsonderdelen’ in fase 3 en voor het
onderwerp ‘organisatie van het opleidingsprogramma in fase 4.
In het toekomstige curriculum worden binnen de thematische modules op geïntegreerde wijze de competenties
verworven. Ook andere opleidingsonderdelen zullen waar mogelijk aansluiting vinden bij de grote thematische
lijn, wat de samenhang ten goede zal komen.
Het principe van de keuzetrajecten werd geadopteerd van de Utrechtse professor Kaldewy en was een belangrijk
profielkenmerk van de vernieuwing van de opleiding in 1998.
Het keuzemenu voor het derde studiejaar bevat:
- keuzetrajecten in sommige leerstofmodules, bijvoorbeeld sportpraktijk op LO, uitdieping in Nederlands;
- 5 keuzetrajecten in ‘VOET-cumavo’, alle VOET-projecten krijgen hun uitvoering in authentieke settings met
de latere doelgroepen;
- 10 keuzetrajecten, vaak met een koppeling aan een stage (2 x 2studiepunten of 1 x 4 studiepunten);
- compensatiemodules;
- deelname aan een Erasmusprogramma in het buitenland of in Wallonië ( 20 studiepunten);
- keuze van de stagescholen (novemberstage en uitgroeistage) met eigen accenten in de verwerkingsportfolio.
De KHLim hanteert een programma met drie stammen (algemene, muzische en technische vakken) met in totaal
10 keuzeopties.
Studenten krijgen veel ruimte om hun programma samen te stellen. Bij het maken van keuzes voor het afsluitjaar
worden studenten in het tweede studiejaar begeleid. De waardering voor de keuzepakketten is volgens de
studenten is hoog.
De algemene principes van de samenhang zijn voor de commissie duidelijk. Het huidige curriculum is echter niet
rond competenties opgebouwd, maar vanuit de onderscheiden opleidingsonderdelen.
Het principe van sterke sturing door de docent naar zelfsturing is goed ontwikkeld.
De commissie vraagt zich echter af hoe de begeleiding naar zelfsturing vorm krijgt, met andere woorden: hoe
worden zelfsturingvaardigheden ontwikkeld bij het BZL
Voor het op geïntegreerde wijze verwerven van competenties wordt verwezen naar de toekomst.
Het geleidelijk uitbreiden van de keuzemogelijkheden voor de student in het opleidingsprogramma is een
pluspunt.
In het kader van de toekomstige nieuwe programma-eisen zal een nieuw fundamenteel herontwerp moeten
worden gemaakt, waarbij het verwerven van beroepscompetenties in internationaal perspectief en in het
perspectief van levenslang leren centraal staat.
Omdat de stagescholen een sterke invloed gaan uitoefenen, zal, ter voorkoming van een interne
organisatieproblematiek bij het uitvoeren van stagebegeleiding, overleg over de inrichting van de stage wenselijk
zijn met andere opleidingsinstituten.
De verhoogde interne en externe communicatie zal volgens de commissie het nodige van de cultuur en de
structuur binnen de opleidingen vergen. Daarbij moet de inzet van meer integratie in de geïndividualiseerde
trajecten worden meegenomen.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 535

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie acht het van belang dat er binnen het docentenkorps geen onduidelijkheid bestaat over hoe de
student hulp geboden wordt om uit de verschillende opleidingsonderdelen over de jaren heen de kennis,
vaardigheden, inzichten en attitudes te sprokkelen (integratie), die hij moet inzetten bij een bepaalde competentie.
De commissie raadt om aan alle fundamentele keuzes samen met de werkvloer en met alle BASO-opleidingen te
maken om optimale synergie te genereren.
De commissie raadt, gezien het totale complexe kader, de opleiding aan om het principe van standaardisatie
verder uit te werken als basis voor betaalbare differentiatie.
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding houdt zich bezig met de toetsing van de effectieve studentenbelasting en heeft daarvoor zichzelf op
twee manieren geprofessionaliseerd, enerzijds op het niveau van de aanpak en anderzijds op het niveau van de
competenties van de uitvoerder.
536 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Onder studietijd verstaat de opleiding de all-in tijd, die de student heeft gebruikt om de competenties voor een
opleidingsonderdeel te verwerven (contacturen, studeertijd, zelfstandig werk, excursies …).
De opleiding geeft aan dat er enkele uitzonderingen niet te na gesproken, geen ernstige problemen aan het licht
gekomen zijn voor wat de totale studielast betreft, tot op het niveau van de opleidingsonderdelen. Signalen
gingen over de zwaarte van opdrachten en bij nader onderzoek vooral het samenkomen van dit soort opdrachten
in piekmomenten.
De opleiding heeft naar aanleiding hiervan de opdrachten beter gespreid via de jaarkalender. De medewerkers
moeten vanaf het academiejaar 2003-2004 de studielast voor subrubrieken binnen een opleidingsonderdeel
begroten en transparant maken in hun jaarplannen. De opleiding heeft een document Studietijdmeting 2003-
2004.
De verdeling van de studietijd 3 x 60 studiepunten is transparant voor het modeltraject. Er wordt ernaar gestreefd
om de studie-inspanningen te spreiden over het studiejaar. Het derde opleidingsjaar is op basis hiervan
aangepast; aanvankelijk was dit programma deels overbelast.
Door de invoering van flexibele trajecten ontstaan afwijkingen in de studietijd in het modeltraject. De
trajectbegeleiders hebben de opdracht om de studenten die intekenen, te ondersteunen bij de haalbaarheid van
het keuzeprogramma.
De opleiding streeft ernaar om in het nieuwe opleidingsmodel de studietijd en de studiepunten transparant te
maken op semesterbasis.
De commissie heeft inzicht gekregen in de wijze waarop de opleiding zich inzet voor de bewaking van de
studeerbaarheid, doch ze had graag wat meer kwantitatieve gegevens gezien.
Het verbaast de commissie van studenten te vernemen dat docenten geregeld tussentijds aanvullende eisen en
opdrachten aan hun studieprogramma toevoegen. Dit zou de werkdruk en uitvoeringskwaliteit bij studenten erg
nadelig beïnvloeden. Nadere afspraken over beheersing hiervan lijken evident.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt aan om naast kwantitatief onderzoek naar tijdmeting (gebaseerd op het concept
‘gemiddelde’) meer nadruk te leggen op kwalitatief onderzoek naar efficiënt studeren. Daarbij moeten studenten
een belangrijke inbreng krijgen.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 537

Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het didactisch concept van de opleiding wordt beschreven in het kwaliteitskader.
‘Actief leren vanuit een sociaalconstructivistische onderbouwing, het persoonlijk verwerken en integreren van het
geleerde en het leren in authentieke contexten zijn de consequenties van het gekozen PAUZE-model.’
De aansluiting van de didactische werkvormen bij het didactische concept is vast te stellen aan de hand van de
inhoud van de studiegidsen. De studiegidsen vermelden per opleidingsonderdeel de gewenste startpositie en de
te verwerven doelstellingen.
Vanuit de beschrijving van de opleidingsvisie is waar te nemen dat de didactische ontwikkelingen op BASO-
KHLim beïnvloed zijn door recente onderwijsontwikkelingen in binnen- en buitenland. De meest markante
didactische principes zijn:
- aandacht voor reflectievaardigheden;
- belang van krachtige leeromgevingen en authentieke settings;
- leerlijn van sturing naar zelfsturing;
- zelfstandig leren;
- vakoverschrijdend werken;
- projectmatig werken;
- betrekken van zorgdomeinen;
- portfolio-ontwikkeling;
- digitaal zelfstandig leren.
De ontwikkeling van gestuurd naar zelfsturend leren als verticale lijn in het curriculum is zichtbaar en geeft tevens
inhoud aan de werkvormen die worden gehanteerd. Vormen van emancipatorisch leren, eigen aan het
afstudeerjaar, krijgen in het tweede jaar een sterke aanzet via begeleid zelfstandig leren, evenals het opzetten
van projectwerk en het vakoverschrijdend leren. Het rendement van deze didactische aanpak wordt jaarlijks
geëvalueerd.
De laatste jaren besteedt de opleiding veel aandacht aan opdrachten in het kader het zelfstandig leren. De
opdrachten nemen toe waardoor de contacttijd afneemt, maar worden volgens de commissie nog niet sterk
gecoördineerd aangeboden.
In de nabije toekomst, aansluitend op het vernieuwingstraject, zal vooral werk gemaakt worden van het verbreden
van de ‘leergroepwerking’, inclusief een professionalisering voor leergroepbegeleiders en het experimenteren met
een elektronisch POP gekoppeld aan de stageportfolio.
De afstemming tussen vormgeving en inhoud waardeert de commissie als voldoende in het huidige programma.
Er wordt veel zorg besteed aan dit onderdeel door veel betrokken docenten.
De commissie constateert dat de doorwerking van de fundamentele digitale didactiek via onder andere
N@tschool nog verder moet worden ontwikkeld, evenals de verdere professionalisering van docenten hierin.
538 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

De aansluiting didactisch concept – doelstellingen – werkvormen is gedeeltelijk gerealiseerd. Bij het scannen van
de OO-fiches zag de commissie over het algemeen de leerlijnen van kennisgericht naar competentiegericht, van
docent- naar studentgestuurd vertegenwoordigd. De commissie zag echter ook nog een aantal
onderwijsonderdelen, tot in het derde jaar, waar sprake is van het gescheiden aanbieden van kennis,
vaardigheden. Zoals de opleiding zelf opmerkt is het teach as you preach-principe nog niet volledig gerealiseerd.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie wijst de opleiding, in het perspectief van de beoogde decretale competentiegerichte ontwikkelingen
er op dat er een passend curriculumdesign gemaakt moet worden, waarbij ook de nodige aandacht voor
competentiegericht toetsen en beoordelen een rode draad moet vormen. Daarbij zijn fundamentele prioriteiten
onmisbaar.
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De organisatie van de evaluatie sluit aan bij het studie- en examenreglement van de KHLim en wordt voor
specifieke toepassing aangestuurd door de departementale staf.
De planning van het examentraject is een opdracht voor de opleidingsdirectie.
De examenperiodes worden verwerkt in de opleidingsagenda. De gedetailleerde examenroosters worden tijdig
bekendgemaakt op de officiële valven en op Lerweb-digidesk.
In samenspraak met de lokale Studentenraad en met de Raad van Medewerkers worden door de departementaal
secretaris uiterlijk zes weken voor de start van de examenzittijden proefroosters voorgelegd. Uiterlijk twee weken
daarna worden de roosters definitief. Er is een inhaaldag voor maximaal twee examens wegens gewettigde uitval.
Bij onvoorziene gevallen kan de student een beroep doen op de bemiddeling door de ombuds. De resultaten
worden zowel via proclamatie als affichering bekendgemaakt.
In het curriculum worden gevarieerde examenvormen aangeboden; behalve via schriftelijke en mondelinge
examens worden in een aantal opleidingsonderdelen competenties getoetst door studenten authentieke of
gesimuleerde taken te laten uitvoeren en ze daarop te beoordelen.
De opleiding maakt een onderscheid tussen periodieke formatieve toetsing met het oog op diagnose en
remediering
en vakgerichte permanente evaluatie in de vorm van summatieve toetsing.
Voor een aantal onderwijsvakken wordt bij aanvang van het academiejaar een instaptoets afgenomen.
Afhankelijk van hun clusterkeuze worden instromers geïnformeerd over eventuele adviesproeven.
De eerstejaarsstudenten spiegelen hun voortgang in de studie aan de resultaten van de proeftoetsen.
De stage-evaluatie worden via een eigen cesuur beoordeeld, evenals de eindwerken.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 539

Voor studenten met specifieke behoeften of competenties wordt een opvangnet voorzien, er bestaat een protocol
voor dyslexiestudenten er zijn faciliteiten voor studenten met een sportstatuut of andere speciale statuten.
Afhankelijk van de aard van de fysieke handicap van een student worden aparte faciliteiten aangeboden.
Alle opleidingsonderdelen worden beoordeeld met een afgeronde score op 20. Cijfers na de komma worden tot
en met 0,5 afgerond naar beneden. De evaluatoren moeten de scores kunnen verantwoorden op de deliberatie
en bij de nabesprekingen. Er wordt ernaar gestreefd de objectiviteit te bewaken, indien nodig door meer dan één
evaluator te betrekken bij de oordeelsvorming.
De studenten ervaren de examenaanpak van de opleiding over het algemeen als studentvriendelijk.
De organisatie van de evaluatie blijkt geen bijzonder probleem te stellen.
De evolutie naar een assessmentcultuur in het derde jaar sluit goed aan bij het vernieuwde opleidingsconcept. Er
worden inspanningen gedaan om de studenten goed te informeren over de evaluatie, hoewel beschrijvingen op
de OO-fiches soms erg summier zijn. De organisatie van proeftoetsen in het eerste jaar komt de transparantie ten
goede en er is bovendien een link naar opleiding en begeleiding.
De opleiding signaleert ook betrokkenheid van de studenten bij de evaluatie. Dit kan vragen naar
betrouwbaarheid (eerder passend als kwaliteitscriterium bij een testcultuur) bij het evalueren van onder andere
stages en eindwerk mogelijk op termijn ondervangen. De vragen over betrouwbaarheid zijn overigens met
betrekking tot deze OO niet uitzonderlijk.
De commissie stelde vast via bevraging van de studenten dat een aantal docenten nog bij de klassieke
testcultuur blijft.
De commissie stelt vast dat de opleiding veel aandacht en energie besteedt aan beoordeling en toetsing, en deze
ogen dan ook verzorgd en duidelijk. De inbreng van de student daarbij, mede vanuit de optiek van
sociaalconstructivisme, is een punt van aandacht, hoewel daar zeker verschuivingen in de goede richting zijn
waar te nemen.
De intake-instapprocedures en aanvullende onderwijsactiviteiten ter aansluiting bij de reguliere trajecten zijn in
beweging.
Er is voldoende aandacht voor studenten met specifieke beperktheden, zie daarvoor onder andere het
dyslexieprotocol.
Bij de eindwerken is de aandacht voor procesevaluatie positief te noemen. Meer nadruk op criteriumgerichte
evaluatie, ook door de student zelf als actieve partner hierbij, zou de intersubjectiviteit en het leerelement voor de
student vergroten.
De organisatie van beoordeling en toetsing lijkt gedegen en solide. De normering vooraf is in voldoende mate
bekend bij studenten. De informatie en uitwerking lijken studentvriendelijk.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om over te gaan tot de noodzakelijke integrale benadering van
competentiegericht toetsen en beoordelen in de komende periode.
540 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De totale studentenpopulatie van de opleiding BASO bedroeg 868 studenten in 2004-2005.
Er wordt vertrokken van een comfortabele positie als ‘marktleider’ in de provincie voor deze opleiding. De nadruk
wordt gelegd op bewaken van de ‘wenselijke’ instroom.
De opleidingen BASO van de KH Limburg zijn behoorlijk gegroeid in de afgelopen periode, en er is sprake van
een evenwichtigheid van de man-vrouwverdeling.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 541

De herkomst van de instromende studenten in 2004-2005 (n=421) is als volgt verdeeld:
- Aso 91 studenten;
- Tso 132 studenten;
- Kso 3 studenten;
- Bso 11 studenten;
- HO1C 142 studenten;
- HO2C 20 studenten;
- Univ 22 studenten.
Het instroomprofiel vertoont een lichte schommeling qua vooropleiding. Het relatief grote aandeel tso-studenten
staat in rechtstreeks verband met het doorstroomprofiel voor de technische stam.
Opmerkelijk is het grote aantal ‘tweedekansers’ in hoger onderwijs, al geeft het academiejaar 2005-2006 een
daling te zien qua aantal. De opleiding rekruteert binnen de regio.
Conform de door de overheid gehanteerde parameter voor ‘buitenlandse nationaliteit’ werden voor 2004-2005 86
allochtone studenten ingeschreven; doorgaans gaat het om jongeren in de ‘derde generatie’. Van deze groep
bezitten er 79 de Belgische nationaliteit, 5 de Turkse en 3 de Marokkaanse.
Het instroombeleid staat duidelijk beschreven in de hogeschoolinformatiebrochures. Er worden Sid-In’s,
informatiedagen, inschrijvingen en intakes georganiseerd.
Uit de rubriek ‘Beginsituatie’ in de studiegidsen 1BASO valt voor de meeste opleidingen af te leiden dat de
verworven eindtermen van het secundair onderwijs doorgaans volstaan als opstap. Voor een aantal specifieke
vakken is er een risico: zo wordt bso-instromers afgeraden zich in te schrijven voor een instap in de stam
algemene vakken of in de muzische stam. De aansluiting van het programma bij de vooropleiding is des te
sterker naarmate de gemeenschappelijke profielkenmerken van die vooropleiding overeenkomen met de curricula
van de gekozen richting.
De opleiding trekt veel tijd uit voor introductieactiviteiten als opstart van het academiejaar, zowel op opleidingsals
op optieniveau. Er worden adviesproeven georganiseerd die inhakken op verwachte vaardigheden met
betrekking tot de beginsituatie. De erg heterogene groep LO-studenten wordt via een introductieweek extramuros
geïnitieerd in belangrijke vaardigheden en attitudes, eigen aan het leraarschap.
In het kader van de maatschappelijke opdracht tot ICT-integratie krijgen alle eerstejaarsstudenten op basis van
een behoeftebevraging de kans zich te laten initiëren in computervaardigheden.
Al deze initiatieven getuigen naar het oordeel van de commissie van een planmatige en studentgerichte
verzorging van de instroom.
Voor het academiejaar 2004-2005 schreven zich drie studenten in voor een deeltijds studiecontract. Het ging hier
om studenten LO die ongeveer 30 studiepunten combineren met werk of topsport.
Gediplomeerde leraren secundair onderwijs krijgen een programma-aanbod binnen één studiejaar. Ook
gediplomeerden uit andere lerarenopleidingen krijgen een ruimere vrijstelling dan instromers met een diploma uit
een andere afstudeerrichting. Hier geldt als regel dat bij het verstrijken van de ‘houdbaarheidsdatum’ van het
diploma (eerder verworven dan vijf jaren voorafgaand aan de aanvraag); een criteriumgericht interview peilt naar
de actuele beheersing van de gevraagde competenties.
De hogeschool beschikt over een blauwdruk voor de aanpak EVC-EVK, geldend voor de hele hogeschool,
conform de reglementering die is uitgezet binnen de Associatie K.U.Leuven. Nu is er een EVC-EVK-monitor, een
visietekst EVC-EVK en een associatiereglement EVC-EVK. De opleiding wil vanaf het academiejaar 2006-2007
een eenduidig, transparant en onderbouwde EVC-EVK-procedure hanteren, die beantwoordt aan de
kwaliteitskenmerken van een professionele aanpak. De opleiding heeft zich goed voorbereid op de bepalingen
van het Flexibiliseringsdecreet.
542 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Aanbevelingen ter verbetering:
Naar oordeel van de commissie slaagt de opleiding er nog niet in, ondanks het grote potentieel aan allochtonen,
een relatief evenwichtig deel allochtone studenten te werven. Gezien het maatschappelijke belang en de
emancipatorische missie van deze hogeschool, is dit een belangrijke speerpunt voor de komende jaren.
De commissie raadt de opleiding aan om een expliciet beleid op de overgangsproblematiek te formuleren en uit te
voeren, en daarbij samen te werken met het secundair onderwijs. Dit is nodig wil ze haar niveau en haar
rendement minstens handhaven. Deze blijven bij ongewijzigd beleid onder druk staan.
Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: voldoende
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: voldoende
facet 2.3, samenhang van het programma:
voldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
voldoende
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de vertaling van de doelstellingen naar de inhoud van het programma goed is uitgevoerd en resulteert in een
gedegen programma met een goede afstemming tussen vakinhoudelijke en vakdidactische elementen.
- vooral het werkveld aangaf tevreden te zijn over het niveau van de afgestudeerden, en in het bijzonder
daarbij het slagvaardige aanpakgedrag, de verworven communicatie competenties en de motivatie tot het
verwerven van verdere competenties roemde.
- de internationalisering in het programma enerzijds voortvarend, enthousiast en creatief wordt aangepakt met
mooie initiatieven, zoals een digitale didactiek en hoge participatiestreefcijfers voor studenten. Anderzijds is
het jammer te constateren dat er geen wezenlijke structurele ruimte in het curriculum voor internationalisering
wordt vrijgemaakt.
- de aandacht voor vakinhoudelijke kennisontwikkeling in de huidige opleiding goed is. In het perspectief van
een nieuw competentiegericht curriculum moet er een nieuwe afweging worden gemaakt, waarbij ook de
opleidingsdidactische en het totale opleidingsdesign moeten worden betrokken.
- er sprake is van een degelijke opbouw van werkveldervaringen. Vooral de uitgroeistage vervult daarin een
belangrijke rol.
- het docententeam het programma doorgaans goed aansluit bij recente ontwikkelingen. De commissie vraagt
zich af of dit niet te solistisch gebeurt, waarbij eclecticisme en versnippering op de loer liggen.
- de aandacht voor onderwijsinnovatie ruim aanwezig is. De opleiding voortdurend op zoek is naar mogelijke
verbeteringspunten.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 543

- de stage en het eindwerk inhoudelijk van voldoende kwaliteit en organisatie zijn. Aandacht voor
onderzoeksmethodes in het eindwerkprogramma is een waardevolle aanvulling in het kader van het
bachelorniveau.
- als totaalbeeld de opleiding goed aansluit bij de beroepspraktijk. Dit bevestigen de afgestudeerden en de
vertegenwoordigers uit het beroepenveld er zorg is voor de horizontale en verticale samenhang in het
curriculum, wat blijkt uit de groei van de student die ontstaat door het proces van sturing, van begeleid
zelfstandig leren naar zelfgestuurd leren.
- het curriculum onderzocht werd op overlappingen door een screening van de communicatieve en agogische
vaardigheden, waarna er afgelijnde afspraken werden vastgelegd.
- er in het toekomstige curriculum binnen de thematische modules de competenties op geïntegreerde wijze
worden verworven. Ook andere opleidingsonderdelen zullen waar mogelijk aansluiting vinden bij de grote
thematische lijn, wat de samenhang ten goede zal komen.
- de KHLim een programma hanteert met drie stammen (algemene vakken, muzische vakken, technische
vakken), met in totaal tien keuzeopties.
- studenten veel ruimte krijgen om hun programma samen te stellen. Bij het maken van keuzes voor het
afsluitjaar worden studenten in het tweede studiejaar begeleid. De waardering voor de keuzepakketten is
volgens studenten hoog.
- de algemene principes van de samenhang duidelijk zijn. Het huidige curriculum is echter niet rond
competenties opgebouwd, maar vanuit de onderscheiden opleidingsonderdelen.
- de opleiding ernaar streeft om in het nieuwe opleidingsmodel de studietijd en de studiepunten transparant te
maken op semesterbasis.
- de opleiding zich inzet voor de bewaking van de studeerbaarheid, doch op dit moment kwantitatieve
gegevens mist.
- de ontwikkeling van gestuurd naar zelfsturend leren als verticale lijn in het curriculum zichtbaar is en tevens
inhoud geeft aan de werkvormen die worden gehanteerd. Vormen van emancipatorisch leren, eigen aan het
afstudeerjaar, krijgen in het tweede jaar een sterke aanzet via begeleid zelfstandig leren evenals het opzetten
van projectwerk en het vakoverschrijdend leren. Het rendement van deze didactische aanpak wordt jaarlijks
geëvalueerd.
- de afstemming tussen vormgeving en inhoud voldoende is in het huidige programma. Er wordt veel zorg
besteed aan dit onderdeel door veel betrokken docenten.
- de doorwerking van de fundamentele digitale didactiek via onder andere N@tschool nog verder moet worden
ontwikkeld, evenals de verdere professionalisering van docenten hierin.
- de studenten de examenaanpak van de opleiding ervaren als studentvriendelijk
- de opleiding veel aandacht en energie besteedt aan beoordeling en toetsing, en deze ogen dan ook verzorgd
en duidelijk. De inbreng van de student daarbij, mede vanuit de optiek van sociaalconstructivisme, is een
punt van aandacht, hoewel daar zeker verschuivingen in de goede richting zijn waar te nemen.
- het instroombeleid duidelijk beschreven staat in de hogeschoolinformatiebrochures. Er worden Sid-In’s,
informatiedagen, inschrijvingen en intakes georganiseerd.
- de opleiding veel tijd uittrekt voor introductieactiviteiten als de opstart van het academiejaar, zowel op
opleidings- als op optieniveau.
- alle initiatieven getuigen van een planmatige en studentgerichte verzorging van de instroom.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
544 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het personeelsbeleid vormt een geïntegreerd onderdeel van het hogeschoolbeleid: er is een centrale
Personeelsdienst, geleid door de personeelsdirecteur die geassisteerd wordt door verscheidene administratieve
medewerkers. Het personeelsbeleid wordt breed gedragen via een vertegenwoordiging van het personeel in
onderhandelingcomités.
De hogeschool ontwikkelde in 2000 een wervings- en benoemingsprocedure.
Er worden nauwkeurig geformuleerde eisen gesteld aan de kwalificaties van het personeel bij rekrutering, en op
het gebied van vakinhoudelijke en onderwijskundige deskundigheid. Men ontwerpt functieprofielen op maat. De
evaluatie en opvolging gebeuren systematisch.
Men heeft een goed uitgewerkt systeem voor waardering en ontwikkeling van het personeel (SWOP). Een ‘bijna
360 gradenevaluatie’. Om de drie jaar vinden functioneringsgesprekken plaats met de VELON-beroepsstandaard
voor lerarenopleiders als basis.
De professionaliseringsactiviteiten moeten mede het vernieuwingsconcept ondersteunen. Meer dan 50 procent
van de medewerkers zijn betrokken in vakgroepoverstijgend overleg. De meeste BASO-medewerkers hebben
professionalisering geïntegreerd als een vanzelfsprekende attitude. Professionalisering wordt gekoppeld aan de
doelen van het onderwijsontwikkelingsplan en aan de persoonlijke behoeften van de medewerkers.
De introductie van nieuwe personeelsleden krijgt ruim aandacht en verloopt gefaseerd. Gelijke kansen qua
gender zijn verzekerd. Er zijn geen allochtone medewerkers.
Het KHLim-protocol heeft taken uitgezet op 1.558 jaaruren. Op de huidige taakfiche staan de volgende rubrieken:
- (geroosterd) contactonderwijs;
- aparte (onderwijs)modules;
- begeleiding (studiebegeleiding, stage, eindwerk);
- coördinatie;
- ondersteuning (ook onderwijsvernieuwing en IKZ);
- professionele taken (professionalisering en forfait voor o.m. vergadertijd).
Coördinatie- en ondersteuningstaken zijn grotendeels gekoppeld aan de functie binnen het organigram en worden
toebedeeld via interne procedures.
De opdracht tot professionalisering is voor ieder personeelslid in de takenfiche opgenomen. Er is sprake van een
departementaal professionaliseringsplan, en men wil werk maken van ‘het zich ontwikkelen als lerende
organisatie’.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 545

Er zijn drie factoren die het voeren van een goed personeelsbeleid steeds onder druk zetten binnen de opleiding
BASO:
- de complexiteit van BASO (ongeveer 180 onderwijsclusters zijn mogelijk en komen voor);
- de taakbelasting in het licht van de beperkte financiering;
- de omslachtigheid van de instrumentele procedures en de rekenwijzer bij de taaktoedeling.
In 2003 werd een audit uitgevoerd in de vorm van een perceptieonderzoek van de ervaren taakbelasting.
De resultaten kwamen sterk overeen met het SERV-onderzoek dat eveneens in 2003 werd uitgevoerd.
Het bleek dat de belasting van medewerkers hoog was en een prioritair aandachtspunt vormde voor de opleiding.
In de loop van 2004-2005 werden diverse maatregelen genomen om de werkdruk te verlagen. Maar door de
permanente veranderingsprocessen, de onophoudelijke stroom van overheidsclaims en de ontoereikende
hogeschoolfinanciering is de werkdruk nauwelijks effectief verlaagd. Medewerkers hopen dat de overheid
geformuleerde beloftes voor de nabije toekomst nakomt. Het personeel is betrokken bij de opleiding van de
studenten en blijft zich inspannen om het opleidingsconcept en het daarop afgestemde onderwijs te realiseren.
Op basis van voorgelegde documenten, onder andere drie projecten die vakoverschrijdend zijn voor
wetenschappen, blijkt dat de kwaliteit van het onderwijspersoneel professioneel en deskundig is en dat de
lectoren voldoen aan vakoverschrijdende competenties die zich niet tot het vakdidactische alleen richten.
De commissie is van oordeel dat het humanresourcesmanagement goed doordacht is. De deskundigheid is
aanwezig en er is een duidelijke gerichtheid op competenties van het personeel. Er is aandacht voor een
spreiding van kwaliteiten. Er is aandacht voor navorming, en de individuele plannen vinden hun oorsprong in de
functioneringsgesprekken. Er zijn diverse overlegorganen om de betrokkenheid en de afstemming tussen de
lectoren te bevorderen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om na te gaan in hoeverre een al te bureaucratische benadering van de
aansturing van de taak van de onderwijsgevende kan worden geminimaliseerd ten gunste van een verlaging van
de werkdruk en het algemene welbevinden.
Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het aanwervingsbeleid is gericht op het vinden van de juiste man/vrouw op de juiste plaats. Gezien het
gediversifieerde vakkenaanbod van de opleiding BASO wordt duidelijk gezocht naar nieuwe krachten die
bovenop de pedagogisch-didactische bekwaamheid ook de expertise in het vakdomein waarborgen.
546 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Voor de vakdomeinen wordt er gestreefd naar samenstelling van teams met medewerkers die binnen eenzelfde
basisdiploma verschillende specialisaties ontwikkeld hebben binnen en/of buiten de studies. In overeenstemming
met het nieuwe onderwijsconcept wordt gezocht naar personeel met passende competenties. Het
professionaliseringsbeleid van de opleiding biedt garanties voor een permanente educatie van de lectoren in
vakinhoudelijke en didactische aspecten.
De commissie vindt dat de opleiding meer prioriteiten kan stellen (hoofd- en bijzaken), voor wat betreft de
uitvoering van de dagelijkse werksituatie van het lectorenkorps. Nog meer samenwerking kan bijdragen tot een
verbetering van de werksituatie.
De commissie is van oordeel dat de graad van participatie van het lectorenkorps in strategische beleidskeuze
verder moet toenemen, in overeenstemming met het emancipatorische karakter van het onderwijsconcept.
Een groot aantal van de lectoren heeft eerst ervaring opgedaan in het geven van onderwijs in het
doelgroepenveld; sommige houden de combinatie werkveld-opleiding in stand.
De onderwijsinbreng vanuit het beroepenveld is een evidentie vanuit het geïntegreerde karakter van de opleiding;
via de frequente stages is er een permanent contact tussen opleiders en het werkveld.
De opleiding onderhoudt via de Departementale Raad contacten met het beroepenveld op strategisch gebied.
De opleiding is van plan om een permanente resonantiegroep in te stellen, om de impact van het werkveld op de
opleiding in de toekomst te vergroten.
De opleiding heeft zich recent geëngageerd voor een aantal uitwisselingsprogramma’s rond mobiliteit voor
studenten en lectoren (Erasmus, Socrates, Comenius). De procedures maken de deelname aan internationale
uitwisselingen gemakkelijker. Enkele lectoren namen deel aan een contactseminarie in het kader van Comenius
2.1. Dit leidde tot een projectvoorstel met als werktitel: ‘Describing the world with mathematics: modelling and
experimenting with and about new technologies’. In het kader van het Consumer Citizen Network onderzoekt de
opleiding in welke mate en voor welke aandachtsgebieden de lerarenopleiding KHLim in dit netwerk een taak kan
vervullen. Lectoren namen daartoe deel aan contactseminaries in Parijs, Dublin en Bratislava.
Electronic portfolio as a strategy towards teachers’ professional development is de werktitel van een project dat is
goedgekeurd en waaraan de opleiding in 2005 deelneemt in Portugal.
De opleiding heeft een concrete samenwerking met hogescholen in Zuid-Afrika.
Vanaf het academiejaar 2002-2003 werd werk gemaakt van partnerschappen in het kader van internationale
projecten. Zo is er het gesubsidieerde ‘Permproject’ (Tempus) rond het vormen van leerlingbegeleiders in
Rusland. De KHLim werkt hierin samen met vier buitenlandse partnerscholen.
De ontwikkeling van de internationale dimensie is vrij recent van start gegaan en kent nog maar een korte
bestaansgeschiedenis, zoals blijkt uit het Priac en de verslagen bij het actieplan internationalisering. De opleiding
streeft naar hogere participatiegraad aan docenten- en studentenmobiliteit.
De commissie stelt de opleiding hiervoor een sterker stimulerend beleid kan voeren
De opleiding is lid van Interactum en neemt deel aan congressen samen met Nederlandse opleidingen.
Het personeel staat dicht bij de studenten en geeft alle gelegenheid tot ontmoeting en reflectie, wat door de
studenten erg gewaardeerd wordt.
De commissie is van oordeel dat er aandacht wordt besteed aan de professionele gerichtheid van het personeel.
De commissie stelt dat de persoonsgebonden competenties beter kunnen ingezet worden met het oog op een
maximale meewaarde bij de invulling van het curriculum.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 547

Aanbevelingen ter verbetering:
Samenwerking met externe adviserende organisaties is een belangrijke component die bijdraagt tot
kwaliteitsverbetering. De commissie adviseert om het competentiemanagement sterker te richten op
opleidingsoverschrijdende samenwerking.
De commissie adviseert de opleiding om meer aandacht te besteden aan de ontwikkeling van een grotere
bereidheid tot internationaliteit bij het personeel. Dit is een belangrijke voorwaarde voor een hedendaagse
lerarenopleiding. Het personeelsbeleid moet daarvoor voorwaardenscheppend zijn.
De commissie acht het noodzakelijk dat de opleiding de persoonsgebonden competenties van personeelsleden
ten volle inzet met het oog op een maximale meerwaarde bij de invulling van het curriculum, wat nu niet helemaal
het geval is.
De commissie acht de aandacht voor een leeftijdsbewust personeelsbeleid een noodzaak in de opleiding.
Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het zelfevaluatierapport meldt dat er 77 statutaire onderwijzende personeelsleden zijn die in de opleiding een
opdracht hebben (58,33 VTE).Daarnaast zijn er 9 statutair administratieve personeelsleden (5,40 VTE). Er zijn 6
contractuele medewerkers (2,1 VTE).
Er zijn 4 hoofdlectoren, allen met een leidinggevende functie en benoemd, onder wie het departementshoofd en
het adjunct-departementshoofd. Twee opleidingscoördinatoren zijn voltijds verbonden aan BASO.
De opleiding BASO beschikte in het academiejaar 2004-2005 voor het onderwijzend personeel over 43 voltijdse
krachten op 77 hoofden, dat is 55 procent. Van de 34 deeltijdse medewerkers OP hebben 15 medewerkers een
minimale opdracht van 50 procent. Dit betekent dat meer dan 75 procent van het totale OP-bestand kan
meewerken aan de permanente ontwikkeling van de opleiding. Het ATP telde 3 voltijdse tegenover 6
deeltijdmedewerkers. Dertien medewerkers combineren een deeltijd opdracht op BASO met een taak in het
werkveld.
Het aantal gastprofessoren is beperkt tot 4 voor 0,60 VTE. Het betreft gespecialiseerde externe medewerking
voor bijzondere expertise met een laag taakvolume in de muzische vakken.
De omkadering wordt als ‘erg krap’ gepercipieerd. Nochtans is de student-docentratio van 13,6 ( 63,73 VTE voor
869 studenten in 2004) zeker aanvaardbaar.
Het onderwijsaanbod is echter sterk gediversifieerd. De verhouding tussen personeelscategorieën, voltijds en
deeltijds personeel stelt voor de opleiding geen problemen.
548 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Er is geen sprake van buitenlandse gastprofessoren.
De opleiding vermeldt een onevenwicht in de leeftijdsstructuur ten nadele van jonge werknemers. Dit zal zich
echter in de komende jaren op natuurlijke wijze herstellen.
28 medewerkers zijn jonger dan 40, 64 medewerkers zijn ouder.
De commissie vindt dat de omvang van het personeelsbestand in verhouding tot de studentenaantallen
voldoende is, maar er wordt een erg hoge werkdruk ervaren door onderwijsvernieuwingen en de grote diversiteit
van de mogelijke clusters van curricula.
De commissie heeft waardering voor het realiseren van een eigentijds curriculum door veel creativiteit en
ondanks de hoge werkdruk.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om voortdurend zorgvuldig de verhouding in draaglast en draagkracht van
het personeel te bewaken.
Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
goed
voldoende
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- het personeelsbeleid een geïntegreerd onderdeel vormt van het hogeschoolbeleid: er is een centrale
personeelsdienst, geleid door de personeelsdirecteur, die geassisteerd wordt door verscheidene
administratieve medewerkers. Het personeelsbeleid wordt breed gedragen via vertegenwoordiging van het
personeel in onderhandelingcomités.
- het aanwervingsbeleid gericht is op het vinden van de juiste man/vrouw op de juiste plaats. Gezien het
gediversifieerde vakkenaanbod van de opleiding BASO wordt duidelijk gezocht naar nieuwe krachten die
bovenop de pedagogisch-didactische bekwaamheid ook de expertise in het vakdomein waarborgen.
- men een goed uitgewerkt systeem heeft voor waardering en ontwikkeling van personeel (SWOP): een ‘bijna
360 gradenevaluatie’. Om de drie jaar vinden functioneringsgesprekken plaats met de VELONberoepsstandaard
voor lerarenopleiders als basis.
- de meeste BASO-medewerkers professionalisering hebben geïntegreerd als een vanzelfsprekende attitude.
Professionalisering wordt gekoppeld aan de doelen van het onderwijsontwikkelingsplan en aan de
persoonlijke behoeften van de medewerkers.
- drie factoren het voeren van goed personeelsbeleid steeds onder druk zetten binnen de opleiding BASO:
- de complexiteit van BASO (ongeveer 180 onderwijsclusters zijn mogelijk en komen voor);
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 549

- de taakbelasting in het licht van de beperkte financiering;
- de omslachtigheid van de instrumentele procedures en de rekenwijzer bij de taaktoedeling.
- het personeel betrokken is bij de opleiding van de studenten en zich blijft inspannen om het
opleidingsconcept en het daarop afgestemde onderwijs te realiseren.
- het humanresourcesmanagement goed doordacht is.
- de ontwikkeling van de internationale dimensie vrij recent van start is gegaan en nog maar een korte
bestaansgeschiedenis kent.
- het personeel dicht bij de studenten staat en alle gelegenheid geeft tot ontmoeting en reflectie, wat door de
studenten erg gewaardeerd wordt.
- er op goede wijze aandacht wordt besteed aan de professionele gerichtheid van het personeel.
- de omkadering als ‘erg krap’ gepercipieerd wordt. Nochtans is de student-docentratio van 13,6 ( 63,73 VTE
voor 869 studenten per 2004) zeker aanvaardbaar.
- er een onevenwicht in de leeftijdsstructuur bestaat ten nadele van jonge werknemers. Dit zal zich echter in de
komende jaren op natuurlijke wijze herstellen. 28 medewerkers zijn jonger dan 40, 64 medewerkers zijn
ouder.
- de omvang van het personeelsbestand in verhouding tot de studentenaantallen voldoende is, maar dat er
een erg hoge werkdruk wordt ervaren door onderwijsvernieuwingen en de grote diversiteit van de mogelijke
clusters van curricula.
- het realiseren van een eigentijds curriculum door veel creativiteit en ondanks de hoge werkdruk waardering
verdient.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
550 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De KHLim heeft altijd gestreefd naar het rationeel uitbouwen van haar accommodatie. In september 2002 werd
de nieuwe campus in Diepenbeek in gebruik genomen. Op deze campus is ook geïnvesteerd in het project
Sportpolis, om zo de transfer van de optie LO mogelijk te maken. De campus heeft een eigentijdse architectuur
en is gericht naar het innovatieve onderwijsconcept en een eigen profilering. De bereikbaarheid is optimaal.
De hogeschool heeft met de realisatie van een nieuwbouw voor de lerarenopleiding op campus Diepenbeek het
ondersteunen van een innovatieve leer- en werkomgeving een grote impuls gegeven.
De commissie is enthousiast over de kwaliteit van de huisvesting en vooral over de rol die studenten vervullen bij
het beheer van de huisvesting. Er is aandacht voor een groene omgeving.
De materiële voorzieningen zijn modern en goed doordacht, en de gebruikers zijn enthousiast over het gebruik en
de gebruiksmogelijkheden. De gebouwen en de labo’s zijn heel verzorgd. De studenten worden mede
verantwoordelijk geacht voor het leefbaar houden van de lokalen. Er is bewust gekozen voor één volledig
uitgerust auditorium, omdat het aantal opleidingsactiviteiten in erg grote groepen beperkt is en er voldoende
aanvullend aanbod van auditoria is op de campus.
De combinaties tussen de practicum- en theoriefunctie binnen één lokaal is een sterk punt. Dit maakt het de
docent mogelijk om vanuit een geïntegreerde aanpak soepel over te schakelen van instructiemomenten naar
doeactiviteiten binnen dezelfde ruimte.
De practica voor de optie LO vinden plaats in de Sportpolis. De opleiding beschikt daar over een maximaal
functionele sporthal, een gym- en danszaal en beperkte buitenaccommodatie voor atletiek. Voor zwemmen en
voetbal wordt gebruik gemaakt van accommodatie in de omgeving.
Het multimediale informatiecentrum ziet er prachtig uit, en de gebruikers zijn doorgaans enthousiast. Deze erg
toegankelijke mediatheek betekent een ondersteuning van het zelfstandig competentiegericht studeren. Het
onderling gebruiken van ruimten kan een belangrijke voorwaarde zijn voor verdere onderwijskundige
samenwerking tussen de opleidingen. De ICT-voorzieningen zijn van een goed en actueel niveau.
De collectie boeken, tijdschriften en databestanden wordt jaarlijks een budget van 19.000 euro toegekend. Het
beheer van de collectie en uitleenadministratie werkt volledig geautomatiseerd via Bidoc.
Nieuwe aanwinsten worden via Lerweb bekendgemaakt aan de gebruikersgroepen. Toch ontbreken volgens de
commissie, ondanks de goede verzorging van de mediatheek, voor een aantal leerdomeinen recente leerboeken.
Het aanvullen op dat vlak verdient aanbeveling.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 551

De bestaffing van de mediatheek (4 medewerkers voor 3 VTE) wordt door de opleiding als erg krap en
ondermaats betiteld. De aanvulling van het mediatheekpersoneel staat op de prioriteitenlijst bij eventuele
personeelsuitbreiding.
Het studielandschap heeft de beschikking over een vijftigtal pc’s en een aantal aanverwante media. De opleiding
beschikt tevens over 3 informaticalokalen met in totaal ongeveer 75 pc’s en randapparatuur.
De docenten beschikken over een ruimte, Delphi genaamd, van 213 vierkante meter met voldoende
computerfaciliteiten en randapparatuur om hun taak naar behoren te kunnen uitvoeren.
Op het niveau van het departement en opleidingen wordt er jaarlijks veel aandacht besteed aan duidelijke
afspraken over de verdeling van financiële middelen. Een meerjarenbegroting per departement/opleiding is
mogelijk voor de basisbudgetten die toegekend worden voor jaarlijkse basisbehoeften als de uitrusting van de
mediatheek, didactisch materiaal, representatie en nascholing personeel. Extra budgetten zijn mogelijk, maar niet
vanzelfsprekend.
Voor het basisbudget tellen de studentenaantallen van de opleidingen.
De commissie heeft vastgesteld dat het succes van het bovenstaande nu leidt tot capaciteitsproblemen. Hier
moeten gebruikers en beleidsmakers met creatieve oplossingen komen om de huidige hoge voldoening bij
studenten en docenten op peil te houden.
De commissie heeft waardering voor de kwaliteit van de accommodatie en de wijze waarop de opleiding omgaat
met deze infrastructuur, ondanks de groeiende krapte aan oppervlakte.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om recente leerboeken voor wetenschappen aan te vullen in de
mediatheek.
Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding investeert in het correct informeren van potentiële instromers, nieuwe studenten en late instromers.
Bij de uitvoering zijn alle medewerkers en, voor informatie- en introductiedagen, ook studenten betrokken.
De informatievoorziening is naar het oordeel van de commissie adequaat: het informatiemateriaal is goed
verzorgd, plezierig leesbaar en geeft volgens de studenten de goede informatie.
552 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

De opleidingen investeren het nodige in wervingsactiviteiten, die, mede gezien de groei van de instroom van de
laatste jaren, succesvol bleek, vooral voor vooral allochtone studenten.
Het is van cruciaal en emancipatoir belang dat de KH Limburg nieuwe wegen van werving inslaat, die ook een
forse instroom van allochtone studenten tot gevolg zal hebben.
De logistieke informatie, nodig voor het soepele verloop van het onderwijsproces, lijkt momenteel afdoende en
digitaal in volle ontwikkeling, zo bleek uit gesprekken met de administratie en de sociaal ondersteunende
medewerkers. Dit is een noodzaak om de komende ontwikkelingen in goede banen te kunnen leiden.
De studiegidsen zien er verzorgd uit.
De studie- en de studentenbegeleiding worden door iedere vaklector uitgevoerd. Voor de ondersteuning in het
zoeken naar aangepaste studiemethodes is er voor de eerstejaarsstudenten een beperkte, georganiseerde
opvang door het team van studiebegeleiders. Per optie beschikt de opleiding over een vaste pedagoogstudiebegeleider,
die zowel gezamenlijke activiteiten organiseert als individuele begeleiding aanbiedt.
In de opstapfase wordt een Vasev-test afgenomen en individueel opgevolgd. Zo nodig wordt er een
faalangsttraining aangeboden.
Voor specifieke opvang van studenten zijn beschikbaar:
- onthaal en studentenadministratie;
- ombuds;
- voorzitter van de Examencommissie;
- Psychosociale Dienst.
De commissie constateerde aan de hand van gesprekken met studenten dat de studie- en de trajectbegeleiding,
mede door de grote en studentvriendelijke inzet van het lectorenteam, goed verzorgd en laagdrempelig zijn. De
studiebegeleiding wordt door studenten, afgestudeerden en werkveld geprezen. Bij de niet-standaardtrajecten
geeft de grote flexibiliteit problemen. Dit probleem goed opvangen, vormt een belangrijk aandachtspunt.
De ombuds- en de psychosociale functie voldoen aan hun doelstellingen.
Het zal in de nabije toekomst een forse uitdaging worden om de motivatie bij studenten steeds gaande te houden,
om voldoende tijd en energie in effectief studeren te (doen) investeren. Naast een gemotiveerde
studentenbegeleiding is een onderwijskundige uitdagende leeromgeving dan van groot belang.
De contractanten met een persoonlijk deeltraject worden bij het eerste contact doorverwezen naar de
opleidingscoördinator. Zij krijgen een afsprakenblad met toelichting, dat hen op weg zet om de nodige
dossierstukken aan de aanvraag te koppelen. In feite gaat het om een EVK-procedure. De trajectbegeleider
ondersteunt de kandidaat bij de afweging in de keuze van opleidingsonderdelen.
Studenten die in het buitenland verblijven, worden vanaf 2005-2006 online gecoacht via N@tschool door het
anker Internationalisering BASO.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om de begeleiding in de flexibele leertrajecten te verbeteren door
bijvoorbeeld meer samen te werken met de pedagogische begeleiding of andere organisaties.
De commissie adviseert de begeleiding van individuele studietrajecten systeemmatig te informatiseren om het
overzicht te kunnen blijven bewaren.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 553

Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
goed
goed
En op basis van de volgende constateringen:
- de campus een eigentijdse architectuur heeft en gericht is naar het innovatieve onderwijsconcept en een
eigen profilering. De bereikbaarheid is optimaal.
- de hogeschool met de realisatie van een nieuwbouw voor de lerarenopleiding op de campus Diepenbeek het
ondersteunen van een innovatieve leer- en werkomgeving een grote impuls heeft gegeven.
- men enthousiast is over de kwaliteit van de huisvesting en vooral over de rol die studenten vervullen bij het
beheer van de huisvesting. Er is aandacht voor een groene omgeving.
- de combinatie tussen de practicum- en theoriefunctie binnen één lokaal een sterk punt is. Dit maakt het de
docent mogelijk om vanuit een geïntegreerde aanpak soepel over te schakelen van instructiemomenten naar
doeactiviteiten binnen dezelfde ruimte.
- door de practica voor de optie LO in de Sportpolis de opleiding daar beschikt over een maximale functionele
sporthal, een gym- en danszaal en beperkte buitenaccommodatie voor atletiek. Voor zwemmen en voetbal
wordt gebruikgemaakt van accommodatie in de omgeving.
- het multimediale informatiecentrum er prachtig uitziet en de gebruikers doorgaans enthousiast zijn. Deze erg
toegankelijke mediatheek betekent een ondersteuning van het zelfstandig competentiegericht studeren. Het
onderling gebruiken van ruimten kan een belangrijke voorwaarde zijn voor verdere onderwijskundige
samenwerking tussen de opleidingen. De ICT-voorzieningen zijn van een goed en actueel niveau.
- de collectie boeken, tijdschriften en databestanden voldoende budget krijgt voor aanvulling. Het beheer van
de collectie en uitleenadministratie werkt volledig geautomatiseerd via Bidoc.
- er ondanks de goede verzorging van de mediatheek voor een aantal leerdomeinen recente leerboeken
ontbreken.
- het succes van het onderwijs binnen een dergelijk goede accommodatie nu tot capaciteitsproblemen leidt.
- de ICT-voorzieningen voor zowel docent als student behoorlijk zijn.
- de informatievoorziening adequaat is: het materiaal is goed verzorgd, plezierig leesbaar en geeft volgens de
studenten de goede informatie.
- het van cruciaal en emancipatoir belang is dat de KH Limburg nieuwe wegen van werving inslaat, die ook een
forse instroom van allochtone studenten tot gevolg zal hebben.
- de logistieke informatie, nodig voor het soepele verloop van het onderwijsproces, momenteel afdoende lijkt
en digitaal in volle ontwikkeling is, zo bleek uit gesprekken met de administratie en de sociaal
ondersteunende medewerkers.
- de studie- en de trajectbegeleiding mede door de grote en studentvriendelijke inzet van het lectorenteam,
goed verzorgd en laagdrempelig is. De studiebegeleiding wordt door studenten, afgestudeerden en werkveld
geprezen. Bij de niet-standaardtrajecten geeft de grote flexibiliteit problemen. Dit probleem goed opvangen
vormt een belangrijk aandachtspunt.
- de ombuds- en de psychosociale functie voldoen aan hun doelstellingen.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
554 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vanaf 1998 werd IKZ formeel verankerd in de organisatiestructuur van de opleiding. In overeenstemming met de
beleidsvisie van de KHLim kreeg de Opleidingsraad de rol van katalysator IKZ en die van interne
doorlichtingcommissie toebedeeld. Vanaf dan worden actieplannen beheerd door leden van de Opleidingsraad.
De Priacs zijn het resultaat van de nulmetingen destijds, de courante jaarlijkse bevragingen en de positionering
van de opleiding in drie fases:
- INK-positionering (april 2000);
- Proza-positionering ( april 2004);
- zelfevaluatierapport (december 2005).
De KHLim heeft bij de uitbouw van IKZ verschillende soorten zelfevaluatie-instrumenten uitgeprobeerd. De
overkoepelende samenhang, de continuïteit en de transparantie van het IKZ-systeem werden hierdoor
gehypothekeerd.
De commissie heeft vastgesteld dat het kwaliteitsbeleid en de verbetering van de kwaliteitszorg worden benadrukt
in een positiebepaling in 2003-2004. De kenmerken van een professionele organisatie in ontwikkeling met een
systematische IKZ en een organisatiebrede werking en streven naar borging van kwaliteit(verbetering) werden tot
uitvoering gebracht. Het doel is kwaliteitszorg meer gestructureerd en procesmatig te benaderen en dit via een
eenvoudig en gemakkelijk systeem. De PDCA-cyclus wordt overal naar de basis gebracht.
De PDCA-cyclus vindt zijn uitwerking door activiteiten en processen te plannen en te voeren. Daarna wordt
gekeken of ze de gewenste effect hebben. Indien dit niet het geval is, is er een bijstelling en verbetering van
activiteiten en processen. De actieplannen worden in PRIACS uitgewerkt in oktober en krijgen in de volgende
maanden hun uitvoering in de actieplangroepen. Op het einde van het academiejaar wordt de kwaliteitswerking
via diverse initiatieven gecheckt en eventueel bijgesteld of veranderd.
In een achtjarige cyclus wordt om de vier jaren de organisatiebrede positionering van de opleiding via een interne
doorlichting met PROZA/EFQM of een andere methodiek uitgevoerd. De IKZ wordt in de organisatie breed
gecommuniceerd via onder andere het kwaliteitsmagazine BRUIS, voor snelle informatie via INFO-BASO of via
Lerweb.
De commissie is van oordeel dat, ondanks het werken met EFQM sinds 2000, de streefdoelen niet in onderling
verband worden geplaatst. De formulering van de streefdoelen situeert zich op verschillende niveaus
(bijvoorbeeld ‘interne en externe communicatie bevorderen’ is een doel op inhoudelijk niveau, terwijl ‘een
terugkomdag organiseren voor mentoren’ een zeer operationeel doel is). Omdat de streefdoelen onvoldoende
gesitueerd worden in onderlinge samenhang, ontbreekt ook een evenwicht tussen de verschillende velden
(bijvoorbeeld de nood aan een elektronisch volgsysteem voor de studenten wordt wel erkend, maar niet mee
opgenomen in de beleidsdoelen).
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 555

Het gebrek aan transparantie in dit evaluatiesysteem heeft twee belangrijke nadelen:
- de vertaalslag naar een andere indeling (die nochtans in grote lijnen dezelfde aandachtsgebieden bevat) had
een verlammend effect op de betrokkenen;
- de streefdoelen zijn niet echt toetsbaar (hoe moet men een terugkomdag evalueren, indien niet expliciet
geduid wordt aan welke behoeften deze terugkomdag moet beantwoorden).
Outputgegevens (bijvoorbeeld aansluiting bij de beroepspraktijk) moeten in de eerste plaats bevraagd worden bij
vertegenwoordigers van het werkveld (niet enkel bij afgestudeerden, ZER p.36) en moeten gericht zijn naar
duidelijke criteria.
De commissie waardeert de sterke reflecterende houding van de opleiding in het kader van IKZ, gekoppeld aan
vele acties tot het verzamelen van gegevens over de eigen kwaliteit. Dit geeft aanleiding tot verbeteringsacties
die ook gekoppeld kunnen worden aan een operationeel traject. De opleiding heeft een gericht traject afgelegd,
gebaseerd op tussentijdse positioneringen en metingen, waarvan de resultaten steeds weer worden gericht op
het bijstellen van de permanente PCDA’s.
De commissie is van oordeel dat de kwaliteitszorg breed is uitgebouwd met veel acties op vele terreinen. Een
beperkt aantal mensen rond het departementshoofd neemt hierin erg veel initiatief. Er is sprake van een in de
organisatie verankerde aanpak met tools voor diverse aspecten. Toch werpt zich de vraag op in hoeverre men
geprobeerd heeft om dit bottom-up te ontwikkelen. Het draagvlak bij de medewerkers is volgens de eigen
verslaggeving beperkt. De hoeveelheid acties en engagementen is zo groot, dat de werkdruk ernstig toeneemt en
het welbevinden en veiligheidsgevoel van medewerkers mogelijk in het gedrang komen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om een IKZ-systeem in te richten met meer transparantie voor de
organisatieleden, studenten, werkveld en alumni.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding heeft de afgelopen vijf jaren veel energie besteed aan de kwaliteitsverbetering van het onderwijs.
Vele verbeteringstrajecten werden op basis van initiatieven vanuit het departement, vanuit een opleidingsbrede
benadering van IKZ en vanuit daaruit voortvloeiende actieplannen gerealiseerd, zoals :
Departementaal:
- een organisatiestructuur voor de hele lerarenopleiding met interne taakdomeinverdeling;
- een nieuwe overlegstructuur;
556 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

- een teambuildingtraject voor leidinggevenden;
- het uitvoeren van een interne audit taakbelasting-welbevinden in de drie lerarenopleidingen;
- het uitvoeren en opvolgen van het SERV-onderzoek;
- de installatie van een departementale werkgroep rond competentieleren.
IKZ-breed:
- uitbreiden van integrale kwaliteitszorg;
- vernieuwingstraject in BASO in drie fasen;
- reorganisatie van het opleidingsaanbod op basis van opleidingsvisie: verbreding en integratie;
- optimaliseren van transparantie en communicatie in de organisatie
- operationalisering van de interne website Lerweb;
- uitbreiden van het studielandschap met geïntegreerde mediatheek;
- initialiseren van systematische studietijdmeting.
Specifieke actieplannen:
- uitwerken van deliberatiereglement;
- uitwerken van een gemeenschappelijke evaluatieterminologie;
- bepaling van ijkpunten voor de stage-evaluatie;
- ondersteuningsbeleid ICT voor medewerkers en instromers;
- internationalisering van de opleiding;
- organiseren van een resonantiegroep werkveld.
De doelen werden afgecheckt met de Opleidingsraad en er werden prioriteiten bepaald. De toekenning van
middelen in de vorm van jaaruren om aan de streefdoelen te werken, is voorzien. Aanbevelingen van de
beleidsevaluatie van 1997-1998 werden goed opgevolgd.
Momenteel zijn er belangrijke verbeteringsacties lopende in de opleiding onder de werktitel ‘Vernieuwingsproject
BASO’, gericht op:
- de permanente ontwikkeling van ‘BASO-in-beweging’ en het sterker inbedden van de onderwijsvernieuwing
in de studiejaren 1 en 2;
- de decreten voor flexibilisering;
- de didactische discussie ter opheffing van schotten tussen de vakken;
- de druk op meer modulair opleiden;
- de klemtoon op meer competentiegericht opleiden;
- het streven naar een sterkere inbedding van het PAUZE-model.
Het was de bedoeling om het nieuwe opleidingsconcept jaar na jaar in te voeren vanaf september 2006. Veel
hangt daarbij af van de komende ontwikkelingen rond het Decreet lerarenopleiding; het tijdpad wordt hierdoor
beïnvloed.
Men streeft ernaar om het vernieuwingsproject prioriteit te geven en de interne kwaliteitszorg te koppelen aan dit
project, in het kader van de vooruitgang van de vernieuwingen.
De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding een groot aantal verbeteringsprojecten laat zien. De aandacht
voor kwaliteitzorg is over duidelijk aanwezig. Minder duidelijk is de manier waarop prioriteiten ten aanzien van
kwaliteitzorg worden vastgesteld.
De aandacht voor kwaliteit is voortreffelijk, maar met iets meer systematiek zou het geheel wellicht meer effectief
en coherent kunnen worden. De kwaliteitszorg leidt tot een groot aantal gegevens, waarvan niet altijd duidelijk is
wat er mee gebeurt in relatie tot welke elementen. Per verbeteringsactiviteit wordt overigens planmatig gewerkt,
maar het grote geheel is minder zichtbaar. De aandacht van de opleiding voor verbeteringen moet positief
gewaardeerd worden.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 557

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt de opleiding aan om in combinatie met de aandachtspunten met betrekking tot het
personeelsbeleid grondig aandacht te besteden aan een breed gedragen systematische en logische
prioriteitenlijst in het IKZ-beleid.
Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De KHLim-stuurgroep Kwaliteit vergadert in principe vier keer per jaar. De departementstaf vergadert om de twee
à drie weken. Hier worden de departementale beleidslijnen uitgezet en wordt de IZK-werking gesuperviseerd.
De departementale kwaliteitszorg wordt geagendeerd in de vergadering van de Departementale Raad, waarin
behalve externen en leidinggevenden ook medewerkers en studenten en personeel vertegenwoordigd zijn.
In de opleiding is er regelmatig overleg van de Kwaliteitscel die bestaat uit de domeinverantwoordelijke IKZ, de
opleidingscoördinator(en), de departementale en of opleidingssecretaris en een kwaliteitsanker. De cel volgt de
vorderingen van de werking van IKZ en organiseert onder andere bevragingen en resonantiegroepen.
Cruciaal voor de feitelijke aansturing en implementatie op opleidingsniveau, is de werking van de Opleidingsraad.
Jaarlijks worden de Priacs geformuleerd en de PCDA-cyclus doorlopen.
De werkgroepen IZK hebben onderzoeksopdrachten, formuleren beleidsadviezen, creëren ondersteunende
documenten en vullen verbeteringsacties in binnen actieplannen. De resonantiegroepen bestaande uit studenten,
het werkveld en afgestudeerden worden ingeschakeld bij de permanente kwaliteitsontwikkeling van de opleiding.
Het personeel is op velerlei wijze betrokken bij de besluitvorming en evaluatie in het kader van IZK.
Het personeel ontvangt verslagen van de Opleidingsraad en andere organen uit de organisatie.
Belangrijke verslagen worden verspreid via Lerweb-digidesk, onder de rubriek ‘kwaliteitszorg’. Jaarlijks is er een
uitgave van het interne ‘kwaliteitsmagazine’ BRUIS. Het personeel wordt geregeld bevraagd over communicatie
en inspraak. De resultaten zijn positief.
De studenten werden ingeschakeld als bevragers van de studenttevredenheid bij de PROZA-analyses tijdens de
interne doorlichting. De studenten uit de keuzemodule IKZ werden betrokken als resonantiegroep bij het screenen
van onderwerp 2 van het accreditatiekader. In de Studentenraad worden IKZ-onderwerpen aan de orde gesteld
en besproken. Voor de jaarlijkse evaluaties zijn de studenten de belangrijkste respondenten van de opleiding.
Studenten worden georganiseerd aangesproken om feedback te leveren over de kwaliteit van hun opleiding.
Studenten hebben toegang tot gedepersonaliseerde gegevens uit de kwaliteitszorg via BRUIS. De studenten
waren positief over de communicatie met betrekking tot IKZ binnen de opleiding.
558 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Afgestudeerden worden sinds 2003 bevraagd: de nieuwste lichting alumni tijdens het eerste jaar na afstuderen,
anderen om de drie jaar. De bevraging van de pas afgestudeerden wordt gekoppeld aan de terugkomdag in
februari.
Delegaties van afgestudeerden speelden ook een rol bij de doorlichting in 1997-1998 en in 2000-2001.
Sommigen van hen zijn leden van de resonantiegroep. In het kader van het actieplan ‘netwerken’ ligt het in de
bedoeling om een duurzame alumniwerking te creëren.
De geformaliseerde contacten met de resonantiegroep Werkveld geven inhoud aan een samenwerking in de
diepte.
De commissie is van oordeel dat de opleiding goede intenties heeft voor wat betreft het betrekken van
medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld, en daar ook druk mee bezig is. De commissie merkt
echter op dat deze participatie zich meer zou moeten bewegen in de richting van meedenken in het ontwikkelen
van beleid rond IKZ, dan alleen de bevraging, voorlichting of het verrichten van diensten, zoals de studenten
deden.
Betrokkenheid van studenten, afgestudeerden en werkveld is van recente datum en vraagt ook om een
proactieve benadering van deze doelgroepen in het kader van toekomstig kwaliteitsbeleid.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie beveelt de opleiding aan om de betrokkenheid van medewerkers, studenten, alumni en het
afnemende beroepenveld bij de interne kwaliteitszorg te gaan zien als een belangrijk gegeven om via deze
kanalen waarborgen in te bouwen voor overeenstemming van de opleiding met het beroepenveld. Uit een aantal
vaststellingen kon worden afgeleid dat er op dit vlak nog minpunten bestaan. Ter illustratie volgende voorbeelden:
- afzonderlijke lessen bewegingspraktijk voor jongens en meisjes, terwijl in het onderwijs deze lessen coeducatief
worden gegeven;
- de beperkte aandacht voor vreemde talen in de opleiding, waardoor de studenten minder gewapend zijn voor
internationale contacten.
Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
voldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de kwaliteitszorg in de KHLim breed is uitgebouwd met veel acties op vele terreinen, met een voldoende
uitgewerkte structuur waarbij getracht wordt alle geledingen (docenten,studenten, werkveld en alumni) erbij te
betrekken.
- de kenmerken van een professionele organisatie in ontwikkeling met een systematische IKZ en een
organisatiebrede werking en streven naar borging van kwaliteit(verbetering) tot uitvoering werden gebracht.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 559

- ondanks het werken met EFQM sinds 2000 de streefdoelen niet in onderling verband zijn geplaatst. De
formulering van de streefdoelen richt zich op verschillende niveaus (bijvoorbeeld ‘interne en externe
communicatie bevorderen’) is een doel op inhoudelijk niveau, terwijl ‘een terugkomdag organiseren voor
mentoren’ een zeer operationeel doel is).
- de sterke reflecterende houding van de opleiding in het kader van IKZ, gekoppeld aan vele acties tot het
verzamelen van gegevens over de eigen kwaliteit, waardering verdient.
- het draagvlak bij de medewerkers volgens de eigen verslaggeving beperkt is. De hoeveelheid acties en
engagementen is zo groot, dat de werkdruk ernstig toeneemt en het welbevinden en veiligheidsgevoel van
medewerkers mogelijk in het gedrang komen.
- de opleiding een groot aantal verbeteringsprojecten laat zien. De aandacht voor kwaliteitzorg is overduidelijk
aanwezig. Minder duidelijk is de manier waarop prioriteiten ten aanzien van kwaliteitzorg worden vastgesteld.
- de aandacht voor kwaliteit voortreffelijk is, maar dat met iets meer systematiek het geheel wellicht meer
effectief en coherent zou kunnen worden.
- de kwaliteitszorg tot een groot aantal gegevens leidt, waarvan echter niet altijd duidelijk is wat er in relatie
waarmee mee gebeurt. Per verbeteringsactiviteit wordt overigens planmatig gewerkt, maar het grote geheel
is minder zichtbaar. De aandacht van de opleiding voor verbeteringen moet positief gewaardeerd worden.
- de opleiding goede intenties heeft voor wat betreft het betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het
beroepenveld, en daar ook druk mee bezig is. Deze participatie zich meer zou moeten bewegen in de richting
van meedenken in het ontwikkelen van beleid rond IKZ, dan alleen de bevraging, voorlichting of het
verrichten van diensten, zoals de studenten deden. Betrokkenheid van studenten, afgestudeerden en
werkveld is van recente datum en vraagt ook om een proactieve benadering van deze doelgroepen, in het
kader van toekomstige ontwikkelingen in het kwaliteitsbeleid.
- de opleiding beschikt over een dynamisch kwaliteitszorgsysteem gebaseerd op de PDCA-methodiek.
- er periodieke bevragingen worden georganiseerd op diverse terreinen aangaande het onderwijs en dat de
verbeteracties gericht zijn op vele aspecten van het onderwijs en de organisatie daarvan.
- er duidelijk sprake is van een verbeteringsbeleid.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
560 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft vastgesteld dat de eindkwalificaties in overeenstemming zijn met de nagestreefde
competenties. Voor de belangrijkste doelstellingen van de opleiding wordt expliciet nagegaan of deze bereikt zijn.
Over het algemeen geven de bevragingen positieve tot erg positieve resultaten op het gebied van niveau,
logische samenhang aandacht voor actieve leervormen, aandacht voor beroepsspecifieke vaardigheden,
actualiteit van de beroepsontwikkeling, de studeerbaarheid en de wijze van onderwijs aanbieden. De loyaliteit ten
opzichte van de opleiding bij hernieuwde keuze scoort 73 procent.
De opleiding realiseert een goed niveau bij haar ‘afstudeerders’, zo geven werkveld en afgestudeerden aan.
Daarbij is er tevens sprake van een goede balans tussen beroepsgerichte didactische en attitudecomponenten
enerzijds en vakinhoudelijke kenniscomponenten anderzijds.
Zoals al eerder gesteld is, moet de daadwerkelijke onderzoekscomponent in de eindwerken verder worden
verbreed tot daadwerkelijk onderzoek op bachelorniveau.
Ter bevordering van een expliciete keuze voor het leraarsberoep in het eerste oriënterende jaar is een
vervroeging van de praktijkstages nodig.
De ambitieuze doelstellingen betreffende internationalisering zullen eerder bereikt worden als in het curriculum
ook daadwerkelijk meer internationale ruimte gecreëerd wordt.
De graad van tewerkstelling van de afgestudeerden is hoog. Het realiseren van een alumnibeleid is een
probleem, zeker wanneer de nationale spreiding van afgestudeerden toeneemt.
De commissie vindt dat de opleiding tevreden mag zijn met het gerealiseerde niveau in termen van de kwaliteit
van de afgestudeerden. Afgestudeerden van deze opleiding zijn prima ambassadeurs met een hoge mate van
waardering voor hun school. Het beroepenveld is erg tevreden over de houding en bereikte niveau van de
afgestudeerden.
De commissie heeft vastgesteld dat de afgestudeerden niet worden voorbereid op de uitstap na het beëindigen
van de opleiding. De commissie is van oordeel dat studenten toch een zekere begeleiding bij het solliciteren of de
differentiatie van het werkveld niet kunnen missen.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 561

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie constateert dat de voorgelegde rendementscijfers een neerwaartse rendementsspiraal vertonen en
adviseert de opleiding hierop proactief te reageren, bijvoorbeeld door meer aandacht te besteden aan de werving
van allochtone studenten.
De commissie adviseert om de invoering van een uitstapbegeleiding te implementeren voor de afgestudeerden.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
De commissie heeft vastgesteld dat er pas erg recent streefcijfers geformuleerd zijn met de cijfers van het
samenwerkingsverband Interactum als referentie.
Voor het academiejaar 2003-2004 levert dit voor de opleiding BASO het volgende rendementsbeeld op:
Opleidingsjaar norm slaagcijfer slagcijfer BASO-KHLim
1 BASO
1 BASO-LO
2 BASO
2 BSO-LO
3 BASO
3 BASO-LO
56, 2
51, 0
85, 2
80, 4
97, 0
94, 3
51, 5
47. 1
80, 3
78, 0
97, 0
100, 0
De opleiding scoort onder het gemiddelde als de Interactumgemiddelden als referentie worden genomen. Ze
schrijft dat gedeeltelijk toe aan de lage slaagcijfers voor LO met een erg gevarieerd publiek. Voor het derde jaar
wordt goed gescoord.
562 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

De slaagcijfers over de laatste vijf jaren van 1 BASO:
2000-01 2001-02 2002-03 2003-04 2004-05
59% 54% 53% 51% 49%
Er is een neerwaartse trend in de slaagcijfers voor het eerste jaar. Deze wordt voornamelijk toegeschreven aan
instroomkenmerken. De opleiding heeft geen precieze verklaring gevonden voor de knik tussen 2000-2001 en
2001-2002, behalve dat de resultaten voor 2001-2002 een uitschieter betekenden tegenover de resultaten in de
jaren daarvoor, met een gemiddelde van 75 procent. De opleiding wil dit rendementsonderzoek jaarlijks herhalen
en koppelen aan analyses op het niveau van de door de studenten gekozen opties bij een vergelijkbaar aanbod.
Meisjes (62 procent) scoren gemiddeld hoger dan jongens.
De gemiddelde studieduur verkregen na een doorstroomanalyse over de eerder genoemde vijf jaren blijft
nagenoeg stabiel, met een gemiddelde studieduur van ongeveer 3,25 jaar.
Het aantal studiestakers op 1 oktober en 1 juni betrof voor 2004-2005, 42 studenten of ongeveer 10 procent van
de eerstejaarsstudenten. Daarnaast is er ook een behoorlijk aantal ‘late inschrijvers’: in 2004-05 schreven na 1
oktober nog 22 studenten uit andere hogescholen of universiteiten zich in. Acht tweedejaarsstudenten haakten
alsnog af, doorgaans na een negatieve stage-ervaring.
Ondanks alle genomen maatregelen van informatie tot begeleiding blijft het een gegeven voor de opleiding dat er
een aanzienlijk aantal niet-geschikte instromers wordt toegelaten. De opleiding wil haar beleid in het kader van de
vroegtijdige uitstroombeheersing aanscherpen. De analyse zal permanent onderdeel worden van de PCDAcyclus.
De commissie waardeert het feit dat de opleiding streefcijfers heeft geformuleerd als basis voor het verkrijgen van
zicht op het rendement.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie is van oordeel dat de opleiding onderwijs op maat levert en adviseert de opleiding dan ook de
oplossing voor de ontwikkeling in de rendementscijfers meer te zoeken in de voorlichting aan potentiële
studenten, de profielkenmerken van de instromende studenten en de kwaliteit van de begeleiding op maat.
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de eindkwalificaties in overeenstemming zijn met de nagestreefde competenties. Voor de belangrijkste
doelstellingen van de opleiding wordt expliciet nagegaan of deze bereikt zijn. Over het algemeen geven de
bevragingen positieve tot erg positieve resultaten op het gebied van niveau, logische samenhang aandacht
voor actieve leervormen, aandacht voor beroepsspecifieke vaardigheden, actualiteit van de
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 563

eroepsontwikkeling, de studeerbaarheid en de wijze van onderwijs aanbieden. De loyaliteit ten opzichte van
de opleiding bij hernieuwde keuze scoort 73 procent.
- de opleiding een goed niveau realiseert bij haar afstudeerders, zo geven werkveld en afgestudeerden aan.
Daarbij is er tevens sprake van een goede balans tussen beroepsgerichte didactische en
attitudecomponenten enerzijds en vakinhoudelijke kenniscomponenten anderzijds.
- de graad van tewerkstelling van de afgestudeerden hoog is. Het realiseren van een alumnibeleid is een
probleem, zeker wanneer de nationale spreiding van afgestudeerden toeneemt.
- de opleiding tevreden mag zijn met het gerealiseerde niveau in termen van de kwaliteit van de
afgestudeerden. Afgestudeerden van deze opleiding zijn prima ambassadeurs met een hoge mate van
waardering voor hun school. Het beroepenveld is zeer tevreden over de houding en het bereikte niveau van
de afgestudeerden.
- er pas erg recent streefcijfers geformuleerd zijn met cijfers van het samenwerkingsverband Interactum als
referentie.
- 9 de opleiding onder het gemiddelde scoort als de Interactumgemiddelden als referentie worden genomen.
De opleiding schrijft dat gedeeltelijk toe aan de lage slaagcijfers voor LO met een erg gevarieerd publiek.
Voor het derde jaar wordt goed gescoord.
- er een neerwaartse trend in de slaagcijfers is voor het eerste jaar. Deze wordt voornamelijk toegeschreven
aan instroomkenmerken.
- de gemiddelde studieduur verkregen na een doorstroomanalyse over de eerder genoemde vijf jaren
nagenoeg stabiel blijft met een gemiddelde studieduur van ongeveer 3,25 jaar.
- het aantal studiestakers op 1 oktober en 1 juni voor 2004-2005 42 studenten betrof, of ongeveer 10 procent
van de eerstejaarsstudenten.
- het feit dat de opleiding streefcijfers heeft geformuleerd als basis voor het verkrijgen van zicht op het
rendement waardering verdient.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
564 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg| 565

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud voldoende
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid voldoende
Facet 2.3: Samenhang voldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud voldoende
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden voldoende
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid voldoende
Facet 3.3: Kwantiteit personeel goed
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen goed
Facet 4.2: Studiebegeleiding goed
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten voldoende
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau goed
voldoende
Facet 6.2: Onderwijsrendement voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
566 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Limburg

Hoofdstuk 13 Katholieke Hogeschool Mechelen
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Katholieke Hogeschool Mechelen
De opleiding Leraar Secundair Onderwijs groep 1 behoort tot het departement Verpleegkunde & Lerarenopleiding
van de Katholieke Hogeschool Mechelen. Het departement omvat ook de opleiding Leraar Kleuteronderwijs,
Leraar Lager Onderwijs en de opleiding Verpleegkunde. De opleiding Leraar Secundair Onderwijs groep 1 is
ontstaan uit twee bestaande opleidingen – algemene vakken en handel-burotica – en één nieuw opgerichte
opleiding technische vakken.
De optie algemene vakken kent een lange voorgeschiedenis.
In 1864 startte het Instituut der Religieuzen Ursulinen in Onze-Lieve-Vrouw-Waver met de lagere (meisjes-
)normaalschool. In oktober 1880 werd aan hetzelfde instituut de eerste vrije middelbare normaalschool voor
meisjes van het land opgericht. Vanaf 1884 werd de opleiding officieel erkend door de overheid.
De optie handel-burotica-informatica is gegroeid uit het vroegere handelsregentaat van het Hoger Handels- en
Taleninstituut Onze-Lieve-Vrouw van de Ham. Omdat tot 1994 slechts enkele scholen in Vlaanderen de optie
handel-burotica inrichtten, groeide deze richting uit tot het grootste handelsregentaat in Vlaanderen. Met het
Hogeschooldecreet van 1994 kregen de hogescholen de mogelijkheid om nieuwe opties in te richten en werd
deze opleiding ook in andere hogescholen aangeboden. Dit resulteerde in een terugval van het aantal studenten
handel-burotica.
Bij de fusie van de hogescholen in 1994 bleef de opleiding handelsregentaat aanvankelijk onderverdeeld bij het
toenmalige departement de Ham, omdat in een eerste fase van het fusieproces werd geopteerd om de
departementen te laten overeenstemmen met de vier fuserende scholen. Door de herstructurering binnen de
hogeschool in 1998 werden de pedagogische opleidingen Leraar Kleuteronderwijs, Leraar Lager Onderwijs en
Leraar Secundair Onderwijs groep 1 ondergebracht in één departement Lerarenopleiding. Vanaf dan is het
handelsregentaat ondergebracht in de opleiding Leraar Secundair Onderwijs groep 1. De verschillende opties
zaten toen nog niet op dezelfde locatie. Hieraan kwam een einde met de ingebruikname van de nieuwe campus
aan de Zandpoortvest op 1 september 2001.
In 1999 werden de totaal nieuwe opties technische vakken, hout-bouw en mechanica-elektriciteit, met als derde
keuzevak informatica of technisch technologische opvoeding, opgericht. In 2002 werd de optie hout-bouw
stopgezet wegens te weinig inschrijvingen. Mechanica-elektriciteit was wel succesvol en wordt nog steeds
ingericht. Vanaf het academiejaar 2001-2002 is de opdeling in algemene vakken, handel-burotica en mechanicaelektriciteit
alleen nog merkbaar in de onderwijsvakken en de scripties. Voor het overige, gemeenschappelijke
gedeelte van de studies delen de studenten dezelfde lectoren, cursussen en examens.
De hogeschool, en dus ook de opleiding Leraar Secundair Onderwijs groep 1, is sinds juli 2002 toegetreden tot
de Associatie met de Katholieke Universiteit Leuven.
Momenteel is LSO een opleiding met 246 studenten, van wie 46 procent jongens en 54 procent meisjes.
Sinds 1 september 2001 zijn de verschillende opties binnen LSO onder één dak samengebracht in de
nieuwbouwcampus De Vest, Zandpoortvest 60 in Mechelen, waar alle onderwijsactiviteiten plaatsvinden. Er moet
echter een uitzondering worden gemaakt voor de opleidingsonderdelen mechanica, elektriciteit en technischtechnologische
opvoeding, die wegens de benodigde apparatuur en machines plaatsvinden in de lokalen van
TSM. De opleiding werkt nauw samen met de andere Mechelse scholen.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 567

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie stelt vast dat de algemene opleidingsdoelstellingen van de Lerarenopleiding Secundair Onderwijs
groep 1 (LSO) volledig gelijk zijn aan de basiscompetenties voor de Leraar Secundair Onderwijs groep 1, zoals
deze door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling van het Departement Onderwijs zijn bepaald. Deze
basiscompetenties zijn onderverdeeld in tien functionele gehelen, die ook de kerncompetenties van het
lerarenschap omschrijven:
- Functioneel geheel 1: de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen;
- Functioneel geheel 2: de leraar als opvoeder;
- Functioneel geheel 3: de leraar als inhoudelijk expert;
- Functioneel geheel 4: de leraar als organisator;
- Functioneel geheel 5: de leraar als innovator-onderzoeker;
- Functioneel geheel 6: de leraar als partner van ouders/verzorgers;
- Functioneel geheel 7: de leraar als lid van een schoolteam;
- Functioneel geheel 8: de leraar als partner van externen;
- Functioneel geheel 9: de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap;
- Functioneel geheel 10: de leraar als cultuurparticipant.
De opleiding LSO van de KHMechelen hanteert de officiële gangbare versie van de basiscompetenties (versie
van 1998), met inbegrip van de bijzondere aandacht die wordt besteed aan de B-stroom en het bso. Uit de
recentste ontwerpversie van basiscompetenties werd de aandacht voor taalvaardigheid (Dertien doelen in een
dozijn, Taalunie), ICT-vaardigheden, gelijke onderwijskansen en participatie overgenomen. Door deze
basiscompetenties te hanteren, wordt door de opleiding LSO onmiddellijk tegemoetgekomen aan de vereiste van
een professionele bacheloropleiding.
Het werken met basiscompetenties wordt onderbouwd door de opleidingsvisie. Deze is tot stand gekomen door
een SWOT-analyse van het bestaande opleidingsplan 2001 en de missie en de strategische doelen van de
KHMechelen.
568 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Het voornaamste actiepunt dat hieruit afgeleid werd, was het opstellen van een opleidingsvisie. De uitwerking
gebeurde in een werkgroep met regelmatige terugkoppeling naar het voltallige lectorenkorps. In de visie die hier
ontstond, zijn vijf krachtlijnen te onderscheiden:
- 1 Totale persoonlijkheidsvorming;
- 2 De student en zijn leren centraal;
- 3 Vanuit de denk- en leefwereld van de student;
- 4 In samenwerking met anderen;
- 5 Levenslang leren.
In de Opleidingsraad, een overlegorgaan dat bestaat uit lectoren met een specifieke opdracht in de opleiding,
werd in 2004 onderzocht in welke mate de basiscompetenties voor de lerarenopleiding overeenstemden met de
algemene, de algemene beroepsgerichte en de specifiek beroepsgerichte competenties voor de professionele
bacheloropleiding, zoals aangegeven in het Structuurdecreet. Hieruit bleek dat bijna alle basiscompetenties aan
de orde komen. De kerncompetenties ‘de leraar als partner van ouders/verzorgers’ en ‘de leraar als partner van
externen’ vragen nog meer aandacht.
In haar missie heeft de KHMechelen internationale en interculturele samenwerking opgenomen. Strategisch doel
14 bepaalt dat de KHMechelen actief intercultureel aanwezig wil zijn in Vlaanderen, België en de wereld. De
lerarenopleiding onderschrijft dit strategische doel. Alle leden van de KHMechelen-werkgroep Internationalisering
(WGINT) hebben een European Policy Statement geformuleerd, waardoor de KHMechelen het Erasmus
University Charter heeft gekregen van de Europese Commissie voor de periode 2003-2007. Studenten krijgen
steeds meer de gelegenheid om deel te nemen aan projecten in het Zuiden. Daaruit is de nood ontstaan om een
World Policy Statement te formuleren, wat gebeurd is in 2004- 2005. Deze visie werd voorgelegd aan en
goedgekeurd door het directiecomité. De beide visieteksten verwoorden hoe studenten de
opleidingsdoelstellingen van het leraarschap kunnen bereiken door deel te nemen aan internationale
programma’s. Inmiddels is de informatie in het zelfevaluatierapport niet meer up-to-date. Hogeschoolbreed is een
beleidsplan voor internationalisering opgezet. Dit is geconcretiseerd naar de diverse departementen. Van de LSO
hebben in 2005/2006 19 studenten (van de 69) deelgenomen aan internationale uitwisselingsactiviteiten.
Internationale uitwisseling van studenten vertoont dus een stijgende lijn. Binnen de opleidingsvergaderingen is er
telkens een rubriek ‘internationalisering’, zodat dit punt steeds onder de aandacht wordt gebracht van de lectoren.
De commissie stelt vast dat er aandacht is voor de internationale dimensie in de opleidingsdoelstellingen.
Aangezien LSO als uitgangspunt voor alle leeractiviteiten (pedagogische en algemeen vormende
opleidingsonderdelen, onderwijsvakken en stage) de basiscompetenties voor een beginnende leraar neemt,
wordt in de doelstellingen aandacht geschonken aan competentiegericht leren. Binnen en tussen de
vakwerkgroepen is competentiegericht leren een uitdrukkelijk punt van bespreking. Dit komt structureel terug bij
het regelmatig geplande opleidingsoverleg.
Elke lector stelt vóór de aanvang van het nieuwe academiejaar voor elk opleidingsonderdeel een ‘curriculum’ op,
een document waarin de doelstellingen, de leerinhoud, de onderwijs- en evaluatiemethoden en de begrote
studietijd vermeld staan. In dit curriculum wordt ook specifiek melding gemaakt van de basiscompetenties die
worden nagestreefd in het opleidingsonderdeel in kwestie. Die basiscompetenties worden in de lessen
opvoedkunde van het eerste programmajaar bestudeerd. De studenten moeten deze basiscompetenties heel
goed kennen, omdat ernaar verwezen wordt in de curricula, de stageopdrachten, op de evaluatieformulieren en
de lesbegeleidingsformulieren van de stage. De commissie constateert dat de opleiding LSO haar doelstellingen
via verschillende kanalen bekendmaakt aan studenten, personeelsleden en het werkveld. De ECTS-fiches zijn
concretiseringen van de doelstellingen en bevatten een duidelijke beschrijving van lesopzet, middelen, evaluatie
enzovoort. Uit de gesprekken blijkt dat de ECTS-fiches een daadwerkelijk functie vervullen en door studenten en
docenten regelmatig geraadpleegd worden. Het elektronisch beschikbaar zijn van de ECTS-fiches heeft hierbij
een belangrijke rol vervuld (zie Toledo). Studenten geven in de gesprekken aan dat de beschrijvingen van de
ECTS-fiches overeenkomen met de feitelijke uitvoering.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 569

Het onderwijsbeleid dat door LSO en het departement Lerarenopleiding & Verpleegkunde gevoerd wordt, is sterk
afhankelijk van de enveloppenfinanciering. De beperkingen in financiering hebben onder andere tot gevolg dat de
stijgende studentenaantallen niet onmiddellijk bijkomende middelen tot gevolg hebben. Er zijn net voldoende
financiële middelen om op een aanvaardbare manier te kunnen werken. De decretale omkadering is 1.6. In de
gesprekken geeft de opleiding aan dat dit noodzakelijk is, omdat de opleiding veel ruimte nodig heeft om
studenten intensief te kunnen begeleiden.
De commissie stelt vast dat de basiscompetenties van de Lerarenopleiding Secundair Onderwijs volledig
gelijksoortig zijn aan de basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs, zoals zij door de Dienst voor
Onderwijsontwikkeling van het Departement Onderwijs zijn bepaald. De basiscompetenties zijn onderverdeeld in
tien functionele gehelen (kerncompetenties). Het werken met basiscompetenties wordt onderbouwd door de
opleidingsvisie. Deze visie is tot stand gekomen door een SWOT-analyse van het opleidingsplan. Hierbij zijn de
lectoren betrokken.
De basiscompetenties zijn ondergebracht in een databank. Hieruit bleek dat bijna alle basiscompetenties aan de
orde komen. Wel is de commissie van mening dat de kerncompetenties ‘de leraar als partner van
ouders/verzorgers’ en ‘de leraar als partner van externen’ nog meer aandacht vragen. Uit de gesprekken tijdens
het bezoek is gebleken dat de onderbelichte kerncompetenties gecommuniceerd zijn met de lectoren en
inmiddels extra aandacht krijgen binnen het curriculum. Aan het onderwerp ‘leraar als partner van
ouders/verzorgers’ is nu een semester gewijd. Binnen de projecten (jaar 3) zijn de contacten met externen een
aandachtspunt. Er wordt binnen de opleiding uitvoerig gecommuniceerd over het al dan niet bereiken van de
competenties en welke acties ondernomen moeten worden. Hierdoor is er interne controle of ontbrekende
kerncompetenties daadwerkelijk geïmplementeerd worden. Daarnaast is vanuit de hogeschool centraal toezicht
via de werkgroep Competenties.
De commissie vindt dat het competentiegericht leren inmiddels werkelijk vorm heeft gekregen binnen de
opleiding. Binnen en tussen de vakwerkgroepen is dit uitdrukkelijk een punt van bespreking. Dit punt komt
structureel terug bij het regelmatige geplande opleidingsoverleg.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
570 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding LSO heeft een domeinspecifiek referentiekader dat gelijk is aan de basiscompetenties voor de leraar
secundair onderwijs. Voor alle opleidingsonderdelen zijn vormen de basiscompetenties de basis voor het
onderwijs, dat wordt verstrekt vanuit de onderwijsvisie, die naast een sociaal-constructivistische ook een
ervaringsgerichte dimensie heeft.
Dit domeinspecifiek referentiekader werd aangereikt door de DVO (Dienst voor Onderwijsontwikkeling) van het
Departement Onderwijs en is erg hanteerbaar. Er worden steeds meer initiatieven genomen die gericht zijn naar
dit referentiekader. Zo werd in 2004-2005 voor de eerste keer een coachingstage georganiseerd, waarbij
derdejaars- de eerstejaarsstudenten begeleidden bij hun eerste lessen. Deze stage werd door het onderwijzend
personeel heel bewust ingebouwd om de vaardigheid ‘leerlingstagiairs begeleiden’ uit het domeinspecifiek
referentiekader in te oefenen.
De verschillende lerarenopleidingen voor Secundair Onderwijs in Vlaanderen zijn gelijksoortig, enerzijds door de
gemeenschappelijke basiscompetenties voor een beginnende leraar, anderzijds door de competenties
professionele bachelor die door het Structuurdecreet werden opgelegd. Hieruit volgt dat alle lerarenopleidingen
Secundair Onderwijs dezelfde doelstellingen nastreven. Wellicht anders ten opzichte van andere opleidingen, is
de uitdrukkelijke keuze van de KHMechelen om te werken met de basiscompetenties waarin de aandacht voor de
B-stroom en het bso nadrukkelijk vermeld wordt. Bovendien gaat er extra zorg naar taal- en ICT-vaardigheden,
gelijke onderwijskansen en participatie. De opleiding profileert zich op zeven punten ten opzichte van de andere
Vlaamse lerarenopleidingen Secundair Onderwijs:
- Binnen de afgesproken kaders en doelstellingen wordt het initiatief bij de student gelegd. Bijvoorbeeld
- bij de keuze van de stageschool, van de bedrijfs- en logistieke stage. Deze zelfsturing krijgt verder vorm door
de student veelvuldig in onderwijsgroepen verantwoordelijkheden op zich te laten nemen, taken te verdelen,
leidinggevende taken (bijvoorbeeld in de rol van gespreksleider) uit te voeren en in vaste groepen reflecties
te houden.
- Om gelijke tred te houden met ontwikkelingen in het onderwijsveld werkt de opleiding met vakoverschrijdende
activiteiten in alle jaren (‘Leefsleutels’, ‘VOET’-en, projectwerk, excursies, film …). Zo krijgen de studenten de
kennis en vaardigheid aangereikt die ze, naast de vakdidactische en inhoudelijke bagage van de
onderwijsvakken, nodig hebben in de stages. Deze vakoverschrijdende activiteiten worden, waar mogelijk,
niet meer in examenvorm getoetst.
- Nog specifiek voor de opleiding zijn de bedrijfsstages voor de studenten van handel-burotica en technische
vakken. In het tweede en derde jaar voeren deze studenten een bedrijfsstage uit van respectievelijk één en
anderhalve week, om zo vertrouwd te geraken met mogelijke tewerkstellingsplaatsen van hun toekomstige
leerlingen. Theorie wordt zo omgezet in praktijk en de praktijkvoorbeelden vinden hun weg naar de klas.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 571

- Kennis verwerven is naast een actief ook een sociaal proces. In de plaats van de behavioristische
leertheorieën, hanteert de KHMechelen een visie op onderwijzen die uitgaat van (inter)actief opbouwen van
kennis door zelf en in samenspraak met anderen te handelen en te reflecteren. Communiceren, mondeling
en schriftelijk, wordt vanuit een sociaal-constructivistische visie steeds meer opgevat als leren of als
leeractiviteit.
- Er worden zeventig zinvolle vakkencombinaties aangeboden, zodat er met een minimale inspanning een
maximale transfer tussen de onderwijsvakken mogelijk is. Hierdoor wordt de coherentie van de opleiding
bewaakt.
- Uitzonderlijk is ook de keuze om Project Algemene Vakken (PAV) niet als afzonderlijk onderwijsvak aan te
bieden, maar als gemeenschappelijk opleidingsonderdeel voor alle studenten algemene vakken.
- Er wordt extra werk gemaakt van de houding tegenover studenten van andere culturen en godsdiensten.
De commissie constateert dat Mechelen zich op een aantal punten wil profileren. Uit de gesprekken blijkt dat de
profileringspunten in overleg met de lectoren zijn vastgesteld. Tijdens de gesprekken is voor de commissie
gebleken dat de profileringspunten inderdaad aandacht krijgen, wat geïllustreerd kan worden aan de hand van de
keuze van de werkvormen, begeleid zelfstandig werken (gericht op actief leren en een groeiende zelfstandigheid
van de studenten) en het instellen van gemeenschappelijke-vakoverschrijdende projecten. Bijzonder vindt de
commissie de projecten in het derde jaar (PAV), waarin er een koppeling is tussen vak- en algemene didactiek.
Bij de projecten is er een samenwerking tussen het werkveld en de opleiding. Speciale aandacht is besteed aan
het leren reflecteren. Om deze vaardigheid te leren, is ondersteuning geboden via externe inbreng.
De aard van de opleiding is sterk beroepsgericht; dit is interessant voor buitenlandse universiteitsstudenten die
eerder academisch zijn opgeleid en hier meer beroepsgerichte toepassingen van pedagogie leren kennen. Als
aantrekkingspunt voor buitenlandse studenten biedt de hogeschool sinds 2003-2004 een Engelstalig programma
aan met nadruk op intercultural encounters. Voor Waalse studenten is de lerarenopleiding aantrekkelijk omwille
van de taalbadfunctie (Erasmus voor Belgica – ERABEL). De profilering van LSO ten opzichte van binnen- en
buitenlandse opleidingen is inherent aan de structuur.
De decretaal vastgelegde beroepsprofielen en de daarmee samenhangende basiscompetenties voor beginnende
leraar worden als uitgangspunt voor de hele opleiding gehanteerd. Daardoor is er zekerheid dat
beroepscompetenties goed doordacht en afgestemd zijn op de noden van het beroepenveld.
Een al bestaand en veelvuldig gelauwerd initiatief is het intensieve overleg tussen vaklectoren aardrijkskunde
onderling en vaklectoren godsdienst onderling van de verschillende hogescholen. Zij overleggen met elkaar én
met leerkrachten uit het secundair onderwijs over de vakinhoud en de vakdidactiek. De stagecoördinatoren
worden geïnformeerd over de basiscompetenties. Voor de stagescholen is het stagevademecum van groot
belang. Naast informatie over opzet, doelen en opdrachten zijn hierin de vakdidactische fiches (wat wordt
verwacht van een goede les) uitgewerkt. Alle stagescholen ontvangen een vademecum. Terugkoppeling over de
doelstellingen van de opleiding vanuit de stagescholen vindt plaats via informele contacten tijdens bezoeken aan
de scholen. Inmiddels (2005-2006) zijn er structureel mentorendagen geïntroduceerd (twee keer per jaar),
waardoor de opleiding de terugkoppeling vanuit het beroepenveld meer wil formaliseren. Tijdens de laatste
mentorendag in september 2006 was er een grotere opkomst dan voorheen. Daarnaast zal de op te richten
Adviesraad hierin een pregnante rol gaan vervullen. De Adviesraad zal tot doel hebben de opleiding af te
stemmen op en te toetsen aan het beroepenveld. De Adviesraad is in ontwikkeling, en tijdens het bezoek werd
aangegeven dat deze in september 2007 zal gerealiseerd zijn.
De hogeschool organiseerde, samen met de K.U.Leuven, de W&K (VLEKHO) en de scholengemeenschap KSO
regio Mechelen en Ter Nethen, op 25 mei 2005 een ontmoetingsnamiddag ‘Molières op de koffie’ voor het vak
Frans. De verwachte startcompetenties in het hoger onderwijs werden vergeleken met de te realiseren
eindcompetenties in het secundair onderwijs. Prioriteiten en aandachtspunten in secundair en hoger onderwijs
werden herkend en eventuele verschuivingen op het gebied van wederzijdse verwachtingen, werkvormen en
didactische aanpak werden vastgesteld. Daarna werd er gezocht naar mogelijkheden voor een betere aansluiting
572 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

van het secundair op het hoger onderwijs. Met buitenlandse vakgenoten worden in mindere mate de
doelstellingen maar zeker de organisatie van het onderwijs besproken. Dit gebeurt door het relatief beperkte –
maar toch bestaande – aantal lectoren dat bevriende instellingen in het buitenland bezoekt en door leerkrachten
uit het buitenland die de hogeschool bezoeken.
De hogeschool biedt een Engelstalig programma waarin een deel van de tijd wordt ingevuld door de faculteiten.
Het programma is bedoeld om de studentenmobiliteit te bevorderen. Het programma wordt twee keer per jaar
gegeven: herfst en lente. De LSO participeert één keer per jaar in dit programma met een specifiek gedeelte. Aan
het programma nemen inkomende buitenlandse studenten deel, maar in toenemende mate ook eigen studenten.
Geconstateerd werd al dat de studentenmobiliteit de laatste jaren is toegenomen; de lectorenmobiliteit is nog
steeds gering. Er zijn voldoende mogelijkheden en beurzen (zoals Socrates) voor docenten. Docenten worden
hierover regelmatig geïnformeerd. Lectoren maken weinig gebruik van buitenlandmogelijkheden. Op
hogeschoolniveau probeert men de drempel te verlagen door allerlei mogelijkheden te creëren (bijvoorbeeld, het
beschikbaar stellen van voordrachten over onderwijs). De commissie moedigt dit aan.
Aanbevelingen ter verbetering:
Het intensifiëren en formaliseren van de contacten met het werkveld, de analoge opleidingen in andere
hogescholen en andere binnen- en buitenlandse instellingen kan een werkpunt zijn.
Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië: goed
facet 1.2, domeinspecifieke eisen: voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de doelstellingen van de opleiding tot stand komen via overleg met interne en externe actoren;
- de basiscompetenties onderbouwd zijn met de opleidingsvisie;
- het competentiegericht leren geïntegreerd is;
- de opleiding bewust werkt aan een proces van onderwijsvernieuwing via op het beroepenveld afgestemde
doelstellingen;
- de opleidingscompetenties voldoen aan decretale en beroepsspecifieke vereisten;
- de eindkwalificaties worden getoetst bij het relevante beroepenveld.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 573

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De lectoren vertalen de basiscompetenties in operationele doelstellingen, leerinhouden en -activiteiten per
opleidingsonderdeel in de ECTS-fiches. In het opleidingsprogramma wordt onderscheid gemaakt tussen een
gemeenschappelijk gedeelte en een meer specifiek deel. Van overheidswege omvat het gemeenschappelijk deel
45 studiepunten voor de hele opleiding. Met de opleidingen volgt de KHMechelen de richtlijnen van het Vlaams
Verbond van Katholiek Hoger Onderwijs (VVKHO), dat een voorstel formuleerde waarbij die 45 studiepunten vrij
verdeeld worden over de 3 programmajaren.
In het gemeenschappelijk deel komen vaardigheden en attitudes aan bod die voor elke leraar van belang zijn,
zoals communicatieve en agogische vaardigheden, religie, zingeving en levensbeschouwing, psychopedagogische
vaardigheden, socioculturele engagement, omgaan met en verwerken van informatie en de scriptie. In
het specifiek gedeelte komen de vakdisciplines en competenties aan bod die rechtstreeks gericht zijn op kennisen
vaardigheidontwikkeling van de leerling in het secundair onderwijs.
Sinds het Onderwijs OntwikkelingsPlan (OOP) van de KHMechelen de opleidingen impulsen geeft om nog meer
competentiegericht te werken, wordt er veel aandacht besteed aan de vertaling van deze competenties in
aangepaste leer- en evaluatieactiviteiten. Puur theoretische vakken waarin eenrichtingsverkeer van lector naar de
student vooropstaat, maken dan ook geen deel uit van het opleidingscurriculum. De lector die de taak heeft om
de implementatie van het competentiegericht leren te ondersteunen, heeft in eerste instantie onderzocht in welke
mate de basiscompetenties nu al (najaar 2005) in het curriculum vertaald zijn, en op welk niveau ze nagestreefd
of bereikt worden. In de periode januari-september 2005 gaf elke lector voor elk van zijn opleidingsonderdelen in
een Accessbestand aan aan welke basiscompetenties hij/zij werkte en op welk van de volgende drie niveaus dit
gebeurde:
- het aanleren van theoretische basiskennis en inzichten;
- het inoefenen van deze kennis en inzichten in een artificiële omgeving (bijvoorbeeld microteaching voor de
medestudenten);
- het uitvoeren en toepassen van de aangeleerde vaardigheden, kennis en inzichten in een authentieke situatie
(bijvoorbeeld stage) mét aanwending van de gepaste attitudes.
Een analyse van deze database toont dat er nu al in sterke mate aandacht is voor het merendeel van de
basiscompetenties die de overheid oplegt. Daarnaast valt het op dat de groep kerncompetenties over ‘de leraar
als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen’ en ‘de leraar als vakinhoudelijk expert’ in de opleiding de
meeste aandacht krijgen. Dit is logisch, aangezien in deze competenties alle algemeen-didactische,
vakdidactische en inhoudelijke kennis en vaardigheden vervat zitten. Uit de analyse blijkt ook dat al heel
574 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

spontaan de neiging is ontstaan om het niveau waarop de competentie bereikt moet worden, te verhogen naar
het derde jaar. Het is dus niet zo dat het inoefenen van kennis en vaardigheden in artificiële én authentieke
contexten gebukt gaat onder een overlast aan theoretische basis. Ten slotte lijkt de gemeenschappelijke stam
van opleidingsonderdelen een goede basis te vormen voor de verdere uitwerking van competenties in de
onderwijsvakken. Voor de meeste competenties geldt dat ze in eerste instantie in de gemeenschappelijke
opleidingsonderdelen worden aangeboden, om vervolgens verder ‘vakspecifiek’ te worden uitgewerkt in de
onderwijsvakken.
Interdisciplinair denken en werken krijgt een duidelijke plaats in de opleiding. Het lerarenkorps nam dit mee als
werkpunt vanuit de doorlichting van 1998 en vond in de ‘disciplineoverschrijdende’ basiscompetenties een
inspiratiebron. Sindsdien zijn er heel wat initiatieven genomen om het programma in die richting te wijzigen. Sinds
de opleiding zich op één campus bevindt, krijgen de studenten uit de verschillende onderwijsvakken samen les,
wat disciplineoverschrijdend werken mogelijk maakt in opleidingsonderdelen zoals opvoedkunde,
psychopedagogische vaardigheden en communicatieve en agogische vaardigheden. Zo resulteert de samenwerking
tussen opvoedkunde en de onderwijsvakken in het tweede jaar tot het realiseren van een contract- en
hoekenwerk. Concreet heeft de commissie geconstateerd dat er in de drie opleidingsjaren disciplineoverschrijdend
wordt gewerkt.
Internationalisering van LSO is een deel van Internationalisering Lerarenopleiding (LO) en geniet van alle
contacten/contracten met LLO en LKO. Dit levert interessante samenwerkingsvormen op, zoals
opleidingsoverschrijdende activiteiten en kruisbestuiving van ideeën. Uitwisselingen worden geleid door de twee
departementale coördinatoren, die de belangen behartigen van zowel LKO, LLO als LSO. LSO kan naast
uitwisselingen met buitenlandse professionele opleidingen ook een meer academisch aanbod uitbouwen met
universitaire partners uit bijvoorbeeld Spanje en Slowakije, en biedt ook stageplaatsen aan in secundaire scholen
buiten Europa. De lerarenopleiding onderhoudt actieve contacten met een 25-tal Europese partnerscholen,
waaronder de partners van het netwerk Association Comenius. Heel wat van de studenten- en lectorenmobiliteit
gebeurt in het kader van Socrates. Er lopen Erasmus Belgica-contracten met 5 Waalse opleidingsinstituten.
Deelname aan internationale programma’s wordt aangeboden aan alle studenten van het 2de en het 3de jaar en
aan alle lectoren. Voor de studenten zijn er lange en korte uitwisselingen, intensieve programma’s,
taalbadverblijven, inleefstages en taalassistentschap in het 2de en 3de jaar van de opleiding.
Lectoren kunnen in het kader van Staff Mobility kiezen om een week les te geven in één van de partnerscholen.
Daarnaast kunnen lectoren zich inschrijven in een ‘Intensief Programma’. Voor het lopende academiejaar neemt
LSO deel aan het Intensief Programma The Sea and the School. Op wereldvlak kiest de lerarenopleiding voor
samenwerking met landen uit het Zuiden (Azië, Afrika en Latijns-Amerika). Lectoren verzorgen seminaries en
informatierondes voor partners uit Vietnam, Ecuador en Rwanda via het Vlaams Verbond van Ontwikkelingssamenwerking
en Technische Bijstand (VVOB). Via de Noord- Zuidcontracten zijn er nu partners in India,
Pakistan en Zuid-Afrika, waar studenten een inleefstage kunnen lopen indien de politieke situatie van het
gastland dit toelaat.
Tot in het academiejaar 2002-2003 kwamen jaarlijks enkel in het voorjaar Erasmusstudenten voor een
uitwisseling van drie maanden. In de loop van de jaren is een programma ontstaan dat bestaat uit een gemengd
cursusaanbod door lectoren van de lerarenopleiding, met opleidingsonderdelen zoals opvoedkunde, stage en
vakinhouden. Jaarlijks ondergaat het programma aanpassingen op maat van de binnenkomende studenten. De
participatie van lectoren aan internationalisering at home is gestegen. Dit behelst het geven van lessen en het
begeleiden van stages en seminaries aan inkomende studenten en buitenlandse delegaties. Sinds 2003-2004 is
de lerarenopleiding ingeschreven in de overkoepelende Internationale Engelstalige Module Intercultural
encounters, door de KHMechelen georganiseerd in het eerste semester. Dit betekent dat de lerarenopleiding
jaarlijks twee keer een studieprogramma aanbiedt aan uitwisselingsstudenten.
De opleiding concretiseert recente onderwijsontwikkelingen in haar programma. Al enkele jaren werken de
studenten met het handboek Didactiek in beweging, een studieboek gebaseerd op het socioconstructivisme. Ook
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 575

de vaardigheid ‘reflecteren’ heeft haar intrede gedaan in de opleiding. Reflecteren is een eerste stap naar
levenslang en levensbreed leren. Na elke stageperiode in de drie opleidingsjaren reflecteren de studenten over
de afgelopen stage. Langzaam maar zeker worden self- en peer-assessment duidelijk gemaakt aan de studenten.
In de opleidingsonderdelen psychopedagogische Vaardigheden (PPV), aardrijkskunde, geschiedenis,
Nederlands … evalueren ze elkaar al bij taken. Dit resulteert in het derde jaar in het beoordelen van elkaars
attitude bij de uitwerking van het project aan de hand van de Schaal voor Attitudemeting (SAM-schaal).
In het kader van Aansluiting in Maatschappelijke Differentiatie (AMD) kreeg de hogeschool subsidies om de
lectoren nascholingen te laten volgen bij de drie steunpunten: Nederlands als tweede taal (NT2), Intercultureel
Onderwijs (ICO) en het Expertisecentrum ErvaringsGericht Onderwijs (ECEGO). De principes van de
steunpunten die de lectoren aanspraken, vinden ook hun weg in de opleiding, zeker nu een van de lectoren
verbonden is aan ECEGO, Leuven. Ervaringsgericht onderwijs is in de opleiding al in hoge mate geïntegreerd
(onder andere in vormen van zelfstandig werk en differentiatie in hoeken- en contractwerk); en de Coöperatief
Leren In Multiculturele groepen-methode (CLIM) van het steunpunt ICO komt aan bod: de studenten screenen
hun lessen met behulp van de checklist ‘Nederlands als instructietaal’ van het steunpunt NT2. Andere
vernieuwende didactische werkvormen die in de opleiding hun plaats vinden, zijn projectonderwijs en
competentiegericht werken.
Bij de curriculumontwikkelingen is uitgegaan van de basiscompetenties van de leraar secundair onderwijs. Voor
elk opleidingsonderdeel werd de oefening gedaan om de basiscompetenties te implementeren in de vereisten van
het competentieleren. Er werd aan elke lector gevraagd in welke mate hij/zij werkte aan die competenties. Zo
krijgt het lerarenkorps een overzicht en de zekerheid dat alle competenties aan bod komen in de opleiding én dat
er complementair in plaats van overlappend gewerkt kan worden. Het overleg hierrond gebeurt steeds tijdens de
opleidingsraden en - vergaderingen. Het opleidingshoofd bespreekt deze ook met de afgevaardigden van de
studentengroepen in de Opleidingsraad voor studenten LSO. Zoals wettelijk voorzien, worden de onderwijsaangelegenheden
die de studenten aanbelangen ook op de Departementale Raad geagendeerd en ter
goedkeuring voorgelegd. De databaseanalyse werd onmiddellijk na de uitvoering ervan aangewend om een
nieuw opleidingsprogramma uit te stippelen. Bij het uitwerken hiervan moet enerzijds rekening gehouden worden
met de vastgestelde huidige hiaten. Anderzijds wordt deze kans aangegrepen om het huidige programma een
nog meer competentiegerichte opbouw te geven (bijvoorbeeld door het creëren van vakdidactische modules
waarin pedagogen en vaklectoren intensief gaan samenwerken).
De ‘VOETen-week’ voor de studenten van het tweede opleidingsjaar is een goed initiatief dat in de toekomst
wordt uitgediept en verbreed. Ook op onderzoeksniveau wordt aan de VOET-en gewerkt. Voor het academiejaar
2005-2006 werd het project ‘Vakoverschrijdende eindtermen in het secundair onderwijs: een studie van de
implementatie en perceptie en de rol van de lerarenopleiding’ goedgekeurd. Een lector uit de opleiding leidt dit
project.
De commissie vindt dat de algemene doelstellingen op een logische wijze zijn geconcretiseerd in adequate
doelstellingen per opleidingsniveau. Hiertoe werden grote inspanningen geleverd om de programma’s te
ontwikkelen overeenkomstig de vereisten van de domeinspecifieke competenties. Deze sluiten aan bij de
eindkwalificaties die door vakgenoten en het relevante beroepenveld vooropgesteld worden. Ze worden duidelijk
geformuleerd in de informatiebrochures en ECTS-fiches. De programma’s vertonen een coherente opbouw die
studenten de mogelijkheid biedt om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Op basis van de
opgevraagde documenten en de gesprekken met de verschillende groepen werd aan de commissie aangetoond
dat de vakinhouden van de gemeenschappelijke en de specifieke stam op elkaar afgestemd zijn. Alle
opgevraagde documenten voldeden aan de vooropgestelde evaluatiecriteria met betrekking tot de leerdoelen.
De commissie stelt vast dat er meer studenten en lectoren deelnemen aan internationale mobiliteit, zowel
inkomend als uitgaand. Daarnaast is een er grote openheid van de opleiding tegenover andersoortige
lerarenopleidingen en inleefstages. Directe communicatie over het aanbod en de mogelijkheden via diverse
576 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

kanalen (rapportering op opleidingsvergaderingen, e-mails, affichering, informele contacten) zorgt volgens de
commissie voor een vlotte doorstroom van informatie naar studenten én lectoren.
Het implementeren van de onderwijsvernieuwingen hangt nauw samen met de capaciteiten van de individuele
student. Sommige studenten trachten de onderwijsvernieuwingen onmiddellijk toe te passen in hun stage;
anderen houden het bij de traditionele didactische werkvormen, al dan niet onder impuls van de stagementor.
Toch ondervond de commissie dat de studenten blijvend worden gestimuleerd om onderwijsvernieuwingen uit te
proberen tijdens hun stagelessen.
De commissie constateert dat de verantwoordelijken en de personeelsleden van de opleidingen resultaatgericht
werken op het vlak van: curriculumopbouw, praktische organisatie en domeinspecifieke vereisten. Op al deze
domeinen blijkt een actieve participatie van de vermelde actoren, betrokken in het OOP, een belangrijk aspect te
zijn van de hogeschool. Volgens de commissie worden ook de studenten betrokken bij de curriculumontwikkeling
en worden ze geïnformeerd via intranet. Daarnaast gaat er volop aandacht naar de introductie van recente
onderwijsontwikkelingen, concreet verwezenlijkt door de integratie van actieve en gevarieerde werkvormen die
nauw aansluiten bij de doelstellingen van de opleiding.
Aanbevelingen ter verbetering:
Een werkpunt blijkt het formaliseren van de relaties met het werkveld. Daarnaast verdient het aanbeveling om
externen op te nemen in de raden die de procedure voor curriculumherziening en –innovatie bewaken.
Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Aangezien de studenten worden voorbereid om vakleerkracht te worden in het secundair onderwijs, krijgen ze
aanvankelijk een heuse brok vakkennis te verwerken in het eerste jaar. Ze komen uit verschillende
vooropleidingen uit het secundair onderwijs, en er is nood aan een geleidelijke opbouw van die kennis, ook al
hebben ze voor de meeste opleidingsonderdelen al onderricht gehad. Eigen aan de opleiding is dat de
kennisontwikkeling niet kan losgekoppeld worden van de vaardigheden die nodig zijn voor hun latere beroep.
Studenten denken en werken voortdurend op twee niveaus: ze doen kennis op en leren tegelijkertijd hoe ze die
kennis moeten doorgeven aan leerlingen. De complexiteit hiervan stijgt in de verschillende programmajaren. Die
kennis en vaardigheden worden getoetst in de stage. Om die kennis en vaardigheden te verwerven, trachten de
lectoren met geactualiseerd materiaal te werken.
Dit betekent dat er steeds met de recentste leerplannen en handboeken gewerkt wordt. Tevens brengen de
lectoren de studenten op de hoogte van interessante vakliteratuur die ze kunnen terugvinden in de bibliotheek.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 577

Daarnaast zijn er ook nog de gemeenschappelijke opleidingsonderdelen:
- religie, zingeving en levensbeschouwing (RZL);
- psychopedagogische vaardigheden (PPV);
- communicatieve en agogische vaardigheden (CAV);
- cultureel engagement (SCE), omgaan met en verwerken van informatie (OVI);
- scriptie/project;
- Nederlands.
De opleiding staat in functie van het latere beroep: leerkracht secundair onderwijs. Alle kennis en vaardigheden
worden in de stages geïntegreerd en getoetst. Daarom wordt er heel wat aandacht besteed aan de voorbereiding
en begeleiding van deze stages. Na afloop van de stage wordt er uitgebreid gereflecteerd. Ook het projectwerk
(eindwerk) kent binnen de opleiding een concrete uitwerking. Om dit te kunnen realiseren, krijgen de studenten
van het derde jaar één dag per week lesvrij om contacten en vergaderingen te kunnen plannen met de
projectschool en om aan hun eindwerk te kunnen werken.
Via stagebegeleiding worden lectoren constant geconfronteerd met het werkveld. Via nascholingen en
studiedagen blijven de lectoren op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen. In de prestatieregeling is ruimte
voorzien voor nascholing en actualiseren van cursusmateriaal. Elke lector binnen de opleiding neemt zijn/haar
persoonlijke verantwoordelijkheid om zich na te scholen in de recentste ontwikkelingen in zijn/haar vakgebied.
Daarnaast organiseert de opleiding ook groepssessies rond onderwijsvernieuwing (ICT, leerplatforms, nieuwe
evaluatievormen, competentieleren, reflecteren, ervaringsgericht onderwijs …) om ze in te voeren in het
programma. Via de internationale contacten is er op verschillende vlakken al aan kruisbestuiving gedaan. De
hogeschool maakte deel uit van de internationale conferentie ‘Procesgericht Selfassessment Instrument (PSAI)’
in Leuven (2004-2005) en zette dit instrument op in samenwerking met de Universiteit Leuven. De opleiding werkt
actief mee aan de verspreiding van de visie op ervaringsgericht onderwijs via de lespakketten aan buitenlandse
studenten en presentaties aan bezoekende collega’s en delegaties uit het buitenland.
Gedurende de afgelopen jaren heeft de opleiding Leraar Secundair Onderwijs groep 1 werk gemaakt van haar
maatschappelijke dienstverlening. Aangezien de studenten begeleid worden door stagementoren van de
stagescholen, zijn laatstgenoemden de eersten die hiervoor in aanmerking komen. De opleiding tracht dit te
realiseren op verschillende momenten in het schooljaar/academiejaar, gespreid over verschillende domeinen. Zo
doen de studenten van het derde jaar bijvoorbeeld een alternatieve stage om kennis te maken met taken die
buiten het lesgeven ook tot het opdrachtenpakket van de leraar behoren. Ze draaien mee op een secretariaat,
begeleiden startdagen in de secundaire scholen, gaan mee op ontmoetingsdagen op verplaatsingen, en
sommigen lopen stage in een internaat. Een ander voorbeeld zijn de drie projecten die in het departement
Verpleegkunde & Lerarenopleiding zijn opgestart. Eén daarvan is volledig toegespitst op de opleiding en heeft als
titel ‘Vakoverschrijdende eindtermen in het secundair onderwijs: een studie van de implementatie en perceptie en
rol van de lerarenopleiding’. De twee andere projecten gaan over ‘Vormgeving van materiële leeromgevingen en
klasmeubilair voor het basisonderwijs, in relatie tot de recente ontwikkelingen in de methodieken binnen het
basisonderwijs’ en ‘ Instroom en doorstroom van allochtonen in het beroepsgerichte hoger onderwijs
(professionele bachelors) in de provincies Antwerpen en Vlaams Brabant’.
De commissie merkt op dat het programma bestaat uit een gemeenschappelijk deel, dat meer aandacht besteedt
aan vaardigheden en attitudes die voor elke leraar van belang zijn, en een meer specifiek deel waarin de
vakdisciplines en competenties aan bod komen die directer kennis- en vaardighedenontwikkeling bijbrengen voor
het realiseren van doelstellingen bij leerlingen in het secundair onderwijs. In elk opleidingsonderdeel wordt ruim
aandacht besteed aan het concreet realiseren van de algemene, vaks- en beroepsspecifieke competenties. Uit de
gebruikte handboeken, cursussen en evaluaties blijkt volgens de commissie dat de opleidingsonderdelen
inhoudelijk sterk onderbouwd zijn.
578 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

De commissie stelt vast dat kennisontwikkeling centraal staat in de opleidingen: enerzijds hoe studenten zelf de
nodige kennisinhouden moeten verwerven en anderzijds hoe ze kennis moeten overbrengen naar de leerlingen.
Beide niveaus worden gradueel ingebouwd in de curricula, ondersteund door actuele onderwijsmethodes en
recente leermiddelen. De specifieke beroepsvaardigheden worden in de stages ruim geïntegreerd en op hun
verwerking getoetst, mede door de actoren uit het bredere werkveld. De commissie is van mening dat de diverse
maatschappelijke projecten het beroepsmatig functioneren ondersteunen. De projecten omvatten volgens de
commissie uiteenlopende doelen, voornamelijk gericht op de belangrijkste partners van de opleiding: de
stagementoren. Het ontwikkelen en realiseren van het eigen project in een stage op een secundaire school door
kleine groepjes studenten van het derde jaar, is een concretisering van het verband met de actuele
beroepspraktijk, van maatschappelijk dienstbetoon aan het werkveld, aanpassing aan nieuwe tendensen en
interdisciplinair werken.
De commissie oordeelt dat door de deelname aan het internationale project ‘School and the Sea’ ook
vakoverschrijdend werd gewerkt in een internationale context.
Aanbevelingen ter verbetering:
Enkel een optimaler formaliseren van het overleg met het werkveld blijkt nog een werkpunt. Hierbij zullen ook
meer stimulerende initiatieven ontwikkeld worden om voor de mentorendagen een grotere opkomst te
verzekeren.
Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Alle opleidingen van het studiegebied onderwijs hebben een aantal gemeenschappelijke opleidingsonderdelen in
het 1ste, 2de en 3de programmajaar, met een gewicht dat decretaal vastgelegd is op 45 studiepunten. Daarnaast
zijn er in elke opleiding een aantal specifieke opleidingsonderdelen. Het driejarige modeltraject bestaat uit drie
componenten: de gemeenschappelijke en specifieke opleidingsonderdelen en de stage. De opleiding streeft een
geleidelijke en logische opbouw naar steeds complexere competenties na. In het eerste opleidingsjaar is het
onderdeel stage beperkt aanwezig. Als studenten opgeleid worden tot vakleerkrachten is het nodig om hen eerst
van de nodige vakinhoudelijke bagage te voorzien. Aanvankelijk bestaan de stagelessen uit eenvoudige
didactische oefeningen, waarin een deelaspect van het lesgeven wordt belicht (aanschouwelijk werken,
vraagtechnieken ...). Dit gebeurt steeds onder de vorm van microteaching en het beoogt een leerproces voor de
studenten waarin ze veel opsteken van hun ‘fouten’. De opdrachten worden steeds complexer en dit resulteert in
een echte stage op het einde van het jaar.
Het stagevolume wordt opgedreven in het tweede programmajaar, waarin alle stages plaatsvinden in secundaire
scholen of bedrijven. De verhouding van de studiepunten ‘stage/studiepunten specifiek gedeelte’ weegt nog door
in het voordeel van de lessen op de hogeschool. De vaklectoren bereiden de studenten extra op hun eerste stage
voor tijdens de intensieve training van drie dagen, waarin bijzondere aandacht gaat naar het opstellen van een les
en het ontwikkelen van lesmateriaal. In het derde programmajaar zijn de studenten veelvuldig ‘buitenshuis’.
Tijdens de contacturen bereiden de leerkrachten de studenten voor door het ontwikkelen van lesmateriaal in
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 579

functie van de stagelessen, het opstellen van aangepaste toetsen, het opstellen van een jaarplan, het vergelijken
van handboeken, het uitdenken van gepaste taken en het toepassen van gedifferentieerde werkvormen.
De keuzevakken zijn de onderwijsvakken die de studenten al vanaf het eerste opleidingsjaar kiezen. Naast deze
onderwijsvakken zijn de overige opleidingsonderdelen overwegend verplicht. In het tweede of het derde
programmajaar kan er gekozen worden voor de departementsoverschrijdende module ‘interculturele
communicatie’ ter vervanging van een ander opleidingsonderdeel. Deze module wordt sinds het academiejaar
2005-2006 aangeboden. De dienst Internationalisering, in samenwerking met het Centrum voor Intercultureel
Management en Internationale Communicatie (CIMIC), verzorgt de organisatie. Binnen dit opleidingsonderdeel
komen internationalisering en interculturaliteit in al hun facetten aan bod. Het centrale thema is de communicatie
tussen mensen met een verschillende achtergrond. Deze module wordt departementoverschrijdend aangeboden
en wordt door de derdejaarsstudenten vaak gekozen als alternatief voor een studiereis. Module en studiereis
krijgen elk drie studiepunten toebedeeld.
De commissie stelt vast dat de opleiding een geleidelijke en logische opbouw nastreeft, zowel in de
gemeenschappelijke als in de specifieke opleidingsonderdelen. Het aandeel van begeleid leren en werken
evolueert naar meer zelfstandig leren en werken in het derde jaar. Onder de lectoren is er een goede
samenwerking in vakwerkgroepen, waarin informatie over de eigen methodiek, werkvormen en didactiek wordt
uitgewisseld.
Het aandeel van de stage, waarin competenties worden ingeoefend en gerealiseerd, neemt toe van het eerste tot
het derde jaar. Aanvankelijk worden deelaspecten van het lesgeven door microteaching ingeoefend. Op het einde
van het eerste jaar volgt dan een eerste echte stage op een secundaire school. Het tweede jaar is het
stagevolume groter en vinden alle stages plaats in scholen of in bedrijven. De commissie stelt vast dat er duidelijk
meer studiepunten voor het specifieke gedeelte dan voor de stage zijn. In het derde jaar is de stage omvangrijk
en vindt plaats buiten de hogeschool. In het derde jaar vinden (groepsgewijze) projecten plaats, waarin het
individuele eindwerk gekoppeld is. Tijdens de stage en projecten in het derde jaar komen volgens de commissie
alle competenties geïntegreerd aan de orde.
De beperkte omvang van de opleiding brengt met zich mee dat er voor sommige vakken weinig lectoren zijn. Het
kan voorkomen dat een lector alleen verantwoordelijk is voor een vakgebied. Het is dan ook als positief te
waarderen dat er binnen de instelling erg intensief wordt samengewerkt tussen de vakwerkgroepen, en dat er op
regelmatige basis overleg plaatsvindt tussen vakwerkgroepen. Afstemming van het programma met andere
instellingen gebeurt volgens de commissie veelal via persoonlijke en/of informele contacten, enkele
uitzonderingen niet te na gesproken.
Momenteel is het nog zo dat in de opleiding het merendeel van de studenten het modeltraject van een bepaald
opleidingsjaar volgt. Echte keuzetrajecten zijn niet voorzien. Om een voor de student zo gunstig mogelijk
leertraject te kunnen opstellen, heeft het departement ervoor gekozen om geen volgtijdelijkheid in te bouwen.
Daardoor wordt het bijvoorbeeld mogelijk dat een gediplomeerde student op één jaar tijd onderwijsbevoegdheid
verwerft voor één (of twee) extra vakken. Er zijn wel trajectbegeleiders aangesteld om het proces van flexibele
leertrajecten mogelijk te maken. De mogelijkheid en wenselijkheid van keuzetrajecten dient bestudeerd te worden
bij de overgang naar competentiegericht leren en het competentiegericht curriculum. Na afloop van het eerste
jaar flexibiliseren zal dit duidelijker worden. De commissie stelt vast dat er geen flexibele leertrajecten zijn. Er is
nog geen vaste uitgebouwde structuur voor leertrajecten. Wel zijn er inmiddels trajectbegeleiders aangesteld om
dit proces van flexibele leertrajecten te vergemakkelijken. De commissie vraagt de opleiding om de flexibele
trajecten verder te ontwikkelen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert het verder ontwikkelen en aanbieden van flexibele leertrajecten. Dit is een werkpunt.
580 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie kon afleiden uit het zelfevaluatierapport, uit de commentaren van de studenten en uit de ECTSfiches
dat de werkelijke studietijd aansluit bij de begrote studietijd verbonden aan de 60 voorgeschreven
studiepunten.
Met het oog op het bewaken van de overeenstemming tussen de reële en de decretaal voorgeschreven studielast
werd in 2003-2004 een studietijdmeting doorgevoerd bij alle studenten LSO. Om een zo optimaal mogelijk beeld
te hebben, werd gekozen voor een tijdschrijfmethode. Dit heeft echter geen resultaten opgeleverd, wegens een te
beperkte respons van de studenten. In 2005-2006 werd opnieuw een studietijdmeting van 2 LSO afgenomen door
middel van een absolute schatting achteraf. Studietijdmetingen stonden volgens de commissie bij het schrijven
van het zelfevaluatierapport nog in de kinderschoenen, maar het verschil met de situatie ten tijde van de visitatie
is erg groot. De studenten krijgen aan het einde van elk jaar een ‘laatste inspanningsenquête’ voorgeschoteld
waaruit werkpunten en positieve punten gedistilleerd worden om het volgende academiejaar mee aan de slag te
gaan en zo het welbevinden van de student te verhogen. Ook het LASSI-onderzoek is succesvol afgerond en
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 581

zorgde voor veel stof tot nadenken. De opvolging van de enquêtes is volgens de commissie verzekerd en
behoorlijk efficiënt.
Enkele maatregelen in de opleiding bevorderen het studieklimaat en de studeerbaarheid van de opleiding in
positieve zin. De jaarkalender wordt met zorg opgesteld. Hierbij wordt rekening gehouden met spreiding van les-,
stage-, en examenperiodes en met de opgedane ervaringen van het voorbije academiejaar. Opmerkingen en
bedenkingen van studenten en lectoren worden steeds besproken op de opleidingsvergaderingen, en suggesties
worden meegenomen bij het opstellen van de nieuwe kalender.
In het programma wordt gestreefd naar een optimale verdeling van de studielast. Om die te spreiden over twee
semesters worden op het einde van het eerste semester examens georganiseerd in 1 en 2 LSO.
Elke examenperiode wordt voorafgegaan door voldoende bloktijd. Voor alle opleidingsjaren worden in de loop van
het academiejaar werkdagen/cesuurweken ingelast. Een cesuurweek is een lesvrije week bestemd voor
bijzondere activiteiten, zoals reflecteren, contact leggen met stagescholen, observeren, werken aan opdrachten
en jaartaken. De verdeling van de studietijd doorheen de opleiding wordt positief geëvalueerd: de studenten
vinden de jaarplanning duidelijk en geschikt. Als ze iets als ‘niet evenredig’ ervaren, kunnen ze dit bespreken en
eventueel laten bijsturen door de docenten.
Studiebegeleiding en monitoraat voor 1 LSO zijn ingebouwd in het lesrooster. Er wordt gestreefd naar het lesvrij
houden van ten minste één, indien mogelijk twee lesvrije halve dagen. Lesvrije, losstaande uren worden in de
mate van het mogelijke geweerd uit het rooster. Lesvrije momenten kunnen steeds zinvol benut worden, gezien
de infrastructuur op de campus. In de bibliotheek is een studeer- en werkruimte voorzien, de studenten
beschikken over een pc-werklokaal, kunnen een lokaal reserveren, een draagbare computer ontlenen enzovoort.
Van alle opleidingsonderdelen zijn handboeken en/of uitgeschreven cursussen voorzien. Om de druk die kan
ontstaan door ‘piekmomenten’ te omzeilen, worden de studenten stevig begeleid qua planning; ook staat een uur
‘leren leren’ op het programma. Daarnaast zijn er geregeld ‘herinneringsmomenten’ voor taken. De commissie
constateert dat de studiebegeleiding en het monitoraat zijn ingeroosterd voor de eerstejaarsstudenten. Dit alles
moet de studenten in staat stellen om op zelfstandige basis hun studieplanning adequaat te organiseren.
Vooral de derdejaarsstudenten beschouwen de combinatie van les en stage als een belemmerende en
verzwarende factor. In het bijzonder worden jaartaken en stageopdrachten als belastend ervaren: tijdens de
stages concentreren de studenten zich op de praktische uitwerking van hun stagelessen, zodat het verwerken
van de opleidingsonderdelen dan op de lange baan geschoven wordt. Ook het maken van schriftelijke
(les)voorbereidingen, papers, verslagen … wordt als verzwarend beschouwd. Daarom opteerde het lerarenkorps
dit academiejaar om alle contacturen in het eerste semester te realiseren en de stages te concentreren in het
tweede semester. Op het einde van dit academiejaar volgt dan een evaluatie.
Elke stageperiode wordt afgerond met een reflectiesessie. De lage drempel tussen lector en student en de
verschillende communicatiekanalen (opleidingsraad voor studenten, reflectiegroepen, gesprekken met zijinstromers),
maken het mogelijk om op de hoogte te blijven van knelpunten en onevenwichten binnen de
opleiding. De variatie in werkvormen, het monitoraat, de studiebegeleiding en de kleine afstand tussen docent en
student worden als erg positief ervaren door de studenten. Dit zorgt voor een grotere betrokkenheid en motivatie.
De variatie in werkvormen en de constante link tussen theorie en praktijk bevorderen de betrokkenheid van de
studenten.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
582 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie vindt dat de opleiding een waaier van onderwijsvormen aan de studenten biedt: hoor- en
werkcolleges, groepswerk, reflectiegroepen gekoppeld aan de stages (aanvankelijk supervisie, later intervisie),
het eindwerk, hoeken- en contractwerk, probleemgestuurd leren, zelfstudie, workshops (werkwinkels), excursies
en stages. De studenten krijgen niet alleen les op deze wijzen; ze worden verondersteld deze werkvormen (liever)
vroeg of laat ook zelf toe te passen. In de ECTS-fiches vermelden de lectoren welke werkvormen de studenten
mogen verwachten in de verschillende opleidingsonderdelen.
Door het didactisch concept worden de basiscompetenties ingeoefend en gerealiseerd. Ook werkvormen die in
recente onderwijsontwikkelingen beklemtoond worden, zoals het aanleggen van een portfolio, worden toegepast.
De werkvormen kenmerken zich in de loop van de studie door een toenemende verantwoordelijkheid voor de
studenten. Een duidelijk voorbeeld hiervan is begeleid zelfstandig leren (BZL). De studenten ervaren dit zelf in de
opleiding en moeten dit ook toepassen tijdens de lespraktijk op de scholen. Positief is dat hogerejaarstudenten de
lagerejaarstudenten begeleiden bij lesvoorbereidingen, en onderling observaties verrichten (= coaching van
lagerejaarstudenten).
Stages kennen een duidelijke opbouw in complexiteit. Er zijn 3 stageperiodes. Tijdens de eerste worden de
studenten heel intensief begeleid; lesvoorbereidingen worden grondig besproken. Nadat ze 4 lessen
geobserveerd hebben in de klassen waar ze stage lopen, krijgen de studenten per onderwijsvak een intensieve
didactische training, waarbij er ook gelegenheid is om de lesvoorbereidingen grondig en klassikaal te bespreken.
Na de stage volgen groepsreflectie en een stagebespreking met de stagebegeleider van de opleiding. In periodes
2 en 3 is de begeleiding minder intensief en moeten de studenten zelf het geleerde toepassen. Het blijft echter
mogelijk om de lesvoorbereidingen vooraf te overleggen met de lectoren; dit wordt aan het eigen initiatief van de
studenten overgelaten.
Net zoals de gebruikte werkvormen wordt ook het studiemateriaal aan de student kenbaar gemaakt via de
curricula. Bij de inschrijving ontvangt de student een boekenlijst. Eigen aan de opleiding is dat op deze boekenlijst
zowel naslagwerken als handboeken secundair onderwijs terug te vinden zijn. Ook de cursussenlijst wordt
beschikbaar gesteld bij het begin van het academiejaar tijdens de onthaaldagen. De boeken en het
cursusmateriaal kunnen op de hogeschool zelf aangekocht worden in de campusshop (in samenwerking met
Standaard Boekhandel en Océ). De lijsten worden elk academiejaar opnieuw geactualiseerd in overeenstemming
met de vakvernieuwingen en nieuwe onderwijsontwikkelingen. De cursussen en gebruikte handboeken zijn van
een degelijk niveau. De centrale bibliotheek is uitgerust als mediatheek.
Tijdens de gesprekken met de commissie gaven studenten aan dat de gehanteerde werkvormen gevarieerd en
uitdagend waren. Studenten gaven aan dat ze in de loop van de opleiding steeds zelfstandiger werden.
Studenten suggereren om de handboeken voor het secundair onderwijs in meervoud aan te kopen om de
beschikbaarheid te verhogen. Aankoop van recentere werken is eveneens wenselijk. Er zijn voldoende computers
beschikbaar. Daarnaast kunnen studenten laptops en andere audiovisuele middelen ontlenen bij de Uitleendienst
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 583

van het departement. Verder is er een elektronische leeromgeving voor studenten (Toledo), die naar hun oordeel
erg toegankelijk is.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de beschikbaarheid van didactische drukwerken (zoals handboeken SO) te
verhogen.
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De manier van evalueren wordt van bij het begin van het academiejaar aan de studenten meegedeeld via de
ECTS-fiche van elk opleidingsonderdeel. De onderwijs- en examenregeling wordt op cd-rom verspreid. Net vóór
de examenperiodes krijgen de studenten een mondelinge toelichting van de ombudsvrouw bij het
examenreglement van de KHMechelen in het algemeen en de lerarenopleiding in het bijzonder. De
examenprocedures en eventuele sancties worden dan overlopen. De studenten krijgen begin december en vóór
de paasvakantie hun examenrooster, dat eventueel kan aangepast worden in overleg met de betrokken lectoren
en studenten. De regeling voor de tweede examenzittijd wordt begin juli naar het correspondentieadres van de
betrokken studenten opgestuurd. Partiële of semesterexamens werden tot 2003-2004 alleen voor de
eerstejaarsstudenten ingericht. Vanaf 2004-2005 worden ook voor de tweedejaarsstudenten partiële of semester
examens georganiseerd. Over de duur en de omvang van de examens zijn er departementale afspraken. Het
document daarover wordt door het departementshoofd verspreid via mail.
De lectoren besteden veel aandacht aan procesevaluatie. Er is dus ook een hele brok permanente evaluatie
aanwezig. Logischerwijs bestaat het opleidingsonderdeel stage uitsluitend uit permanente evaluatie, en is er dus
geen herkansing mogelijk in de tweede zittijd. Het cijfer kan wel opnieuw aan de Examencommissie voorgelegd
worden, nadat eventuele andere tekorten werden opgehaald. Naargelang van de opleidingsonderdelen met hun
specifieke vaardigheden en competenties komen de volgende evaluatievormen in de opleiding voor: schriftelijk
examen, mondeling examen, openboekexamen, permanente evaluatie (taken, papers, uitgewerkte lespakketten),
take-home-vragen, presentatie, peer-assessment …
De criteria en wijze van beoordeling worden al bij de aanvang van het academiejaar door elke lector meegedeeld
aan de betrokken studenten via de curricula/ECTS-fiches. De eisen die werden gesteld aan toetsen, waren
volgens de commissie voor de studenten vooraf duidelijk. Er worden altijd voorbeeldtoetsen verstrekt, zodat
duidelijk is wat ze kunnen verwachten. De lectoren worden via e-mail voor elke examenperiode door de
departementsdirecteur herinnerd aan de evaluatieprocedures. Deze hebben zowel betrekking op de praktische
organisatie van de examens als op het administratief opstellen van het examen. Bij de deliberaties, waarbij de
ombudsvrouw aanwezig is, worden ‘vuistregels’ gehanteerd die door de staf vastgelegd worden, na advies van de
Departementsraad.
De commissie constateert dat de examens door de lectoren individueel worden opgesteld. Indien er verscheidene
lectoren per vakgebied zijn, is er onderling overleg. Indien er slechts één lector per vakgebied is, wordt in een
584 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

aantal gevallen overleg gepleegd met andere vakwerkgroepen. De ingekeken toetsen en eindwerken gaven
volgens de commissie blijk van gerichtheid op de realisatie van de vooropgestelde leerdoelen van de
programmaonderdelen.
Na de examens van januari en van juni krijgen de studenten een rapport. Op het rapport van januari staan zowel
de punten van de partiële examens als van de eindexamens. Vanaf 2005-2006 komt de Examencommissie na elk
semester samen. Na elke examenperiode (januari, juni, september) is er voor de studenten de mogelijkheid om
met de betrokken lector hun resultaat te bespreken en hun examenkopij in te kijken. Op dat moment wordt er,
rekening houdend met zowel de sterke als de zwakke punten, samen met de student gezocht naar de
mogelijkheden voor eventuele verschuivingen in de studieloopbaan (veranderen van opleiding, bissen,
studieduurverkorting ...). Het was opmerkelijk dat studenten tijdens de gesprekken met de commissie aangaven
dat er geen klachten waren over examens. Deze werden als representatief ervaren. Het was duidelijk waarom er
bepaalde kwalificaties (cijfers) werden toegekend. Studenten gaven tijdens de gesprekken met de commissie aan
dat ze altijd feedback ontvangen over hun producten (toetsen, werkstukken, stages). Deze feedback is individueel
gericht en bruikbaar voor bijstelling van hun leergedrag. De studenten waren hierover erg tevreden.
De commissie vindt dat de wijze van beoordeling van stages helder is beschreven. De stagebeoordelingen zien
er verantwoord uit. Er wordt gebruikgemaakt van standaardbeoordelingsformulieren, die zeer gedifferentieerd
commentaar bevatten. Bij de beoordeling wordt de wijze waarop de student zich ontwikkeld heeft, meegenomen.
De commissie constateert dat de projecten groepsproducten zijn. Door peer-feedback wordt bewaakt dat alle
studenten een voldoende inbreng hebben. De eindwerken zijn individueel, en hiervoor ontvangen studenten een
individuele beoordeling. Tijdens het maken van het eindproduct moeten studenten tussentijds hun vorderingen
laten zien; daardoor verloopt het schrijven gefaseerd en kunnen studenten op basis van de feedback bijstellingen
maken.
De studenten worden goed opgevolgd bij het realiseren van de gradueel opgebouwde stages. De bezoekende
lector heeft op regelmatige tijdstippen contact met de aan haar/hem toegewezen studenten, zodat het proces dat
de student doormaakt, opgevolgd wordt. Op de stageplaatsen zijn de stagementoren mee verantwoordelijk voor
de begeleiding van de studenten. Hun aandeel groeit naarmate de studenten langer stage lopen op eenzelfde
plaats. Naast de informele contacten tussen stagementoren en begeleidende lectoren wordt jaarlijks een formeel
ontmoetingsmoment georganiseerd vanuit de hogeschool, waarin ingegaan wordt op vragen en bepaalde thema’s
worden toegelicht. Aansluitend is er voldoende ruimte om op een informele wijze van gedachten te wisselen. De
studenten worden niet beoordeeld op basis van één enkele stage, maar doorlopen verschillende stages met
telkens bijhorende evaluatiemomenten. Na elke stageperiode bespreekt de dossierverantwoordelijke de voorbije
stage met de studenten, zodat werkpunten en doelen voor de student duidelijk zijn. De evaluatiegegevens
worden bijgehouden in het stagedossier van de student.
Voor alle Europese programma’s worden de officiële ECTS-documenten gehanteerd. In overleg met de
buitenlandse partners en de eigen lectoren worden learning agreements voor de uitgaande studenten opgesteld.
Bij de evaluatie hanteren alle partners het Transcript of Records. Opdrachten en evaluatieaanpak hiervan worden
uitgeschreven door de departementale coördinatoren en vooraf met de student doorgenomen. Bij niet-Europese
partners wordt gestreefd naar het gebruik van dezelfde documenten: Learning Agreement en Transcript of
Records. Stages worden beoordeeld met aangepaste beoordelingsformulieren door de begeleiders ter plaatse.
Bij taalassistentschappen wordt voor de ontvangende school een nieuw document ontwikkeld: Evaluation Tool for
Language-Assistentship. De deelname aan een internationale activiteit wordt vermeld op het rapport en op het
diplomasupplement van de student. Buitenlandse studenten krijgen naast het Transcript of Records ook een
certificaat.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 585

Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In vergelijking met de opleiding Kleuter- en Lager Onderwijs zijn er relatief meer jongens in de lerarenopleiding
Secundair Onderwijs (46 procent jongens en 54 procent meisjes). De instroom van studenten in LSO is de laatste
tien jaar sterk gewijzigd. Steeds meer studenten uit tso (en in mindere mate bso) vinden hun weg naar de
opleiding, waardoor er momenteel ongeveer evenveel aso’ers als tso’ers in opleiding zijn. Het intakebeleid van de
KHMechelen ontraadt deze studenten hun studiekeuze niet. Ze krijgen wel correcte informatie, worden individueel
bevraagd over hun startcompetenties en studiehouding en worden bewust gemaakt van de risicofactoren die
afhaken bevorderen. Aan het uitklaren van de instroom moet ook al in het secundair onderwijs begonnen worden.
Daarom is de KHMechelen samen met een dertigtal scholen uit de ruime regio Mechelen in een pilootproject
586 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Secundair Onderwijs-Hoger Onderwijs (SOHO) gestapt. Dit project heeft tot doel de overgang van het secundair
naar het hoger onderwijs te bevorderen door de studiekeuzebegeleiding te optimaliseren.
Steeds meer studenten zijn geen generatiestudent meer, wat zeker met het Flexibiliseringsdecreet nog zal
toenemen. Zo vatten gehuwde studenten, moeders en vaders de opleiding aan. Zij scoren meestal erg goed,
omdat ze sterk gemotiveerd aan de opleiding beginnen. Een aantal studenten wil studeren ook combineren met
werken, al dan niet om hun eigen studies te bekostigen. Dit heeft veelvuldig spijbelen tot gevolg. Aangezien de
opleiding veel belang hecht aan procesmatige evaluatie en leren ziet als een leerproces, kan dit soms problemen
opleveren. Bij de werkende studenten zijn de slaagkansen beduidend lager dan bij de eerstgenoemde groep
studenten. Steeds meer studenten van allochtone afkomst vinden hun weg naar de lerarenopleiding Secundair
Onderwijs, wat in een multiculturele stad als Mechelen kan toegejuicht worden. Opvallend is dat deze studenten
in Mechelen vaak het onderwijsvak godsdienst kiezen, hoewel ze weten dat ze dit vak nooit kunnen onderwijzen
in het katholieke net. Dit fenomeen zal in de nabije toekomst verder besproken worden, omdat de opleiding hierin
kansen ziet om bij te dragen tot een multiculturele samenleving. Dit alles zorgt ervoor dat er in de opleiding
gewerkt wordt met een grote diversiteit aan studenten met verschillende startcompetenties.
De onderwijsvakken die de studenten kiezen, sluiten over het algemeen aan bij de vakken die ze gehad hebben
in het secundair onderwijs. Toch gebeurt het dat de studenten een onvolledige of foutieve voorkennis hebben.
In tegenstelling tot de uitdiepingsopleidingsonderdelen Nederlands, Frans en wiskunde komt het meermaals voor
dat de kandidaat-student een verkeerd beeld heeft van de uitdiepingsopleidingsonderdelen aardrijkskunde en
geschiedenis. Tijdens de intake wordt de student hierop gewezen. Bij tekorten verwacht de opleiding dat
studenten zelf initiatief nemen om deze weg te werken. Uiteraard kan de student hiervoor terecht bij de vaklector
en begeleidingsdiensten De gemeenschappelijke opleidingsonderdelen zoals opvoedkunde, psychopedagogische
vaardigheden, en communicatieve en agogische vaardigheden zijn voor de meeste studenten nieuw. Voor deze
vakken wordt studiebegeleiding in groep aangeboden.
Erg positief is ook het repetitieve LASSI-onderzoek, dat aangeeft waar bij bepaalde studenten studieproblemen
zitten of wat bepaalde vakken of docenten nog kunnen verbeteren om de studenten beter te ‘dienen’.
Het is aangetoond dat tso- en bso-studenten de grootste kans op slagen hebben als ze een opleiding in het hoger
onderwijs kiezen die inhoudelijk rechtstreeks aansluit bij de gevolgde studierichting in het secundair onderwijs.
Daarom wordt extra aandacht besteed aan het promoten van de optie handel-burotica en mechanica-elektriciteit
bij zesdejaarsstudenten van de studierichtingen met componenten handel, boekhouden, mechanica en
elektriciteit. Studenten met een zwakke vooropleiding worden erg sterk aangeraden de sessies ‘studievaardigheden
(studieplanning en studiemethoden)’ van STuVo te volgen.
Opnieuw stelt de commissie een duidelijk verschil vast tussen de verwezenlijkingen op het ogenblik van het
schrijven van het zelfevaluatierapport en het stadium waarin de opleiding zich bevond tijdens de visitatie. De
commissie stelt vast dat er een enorme diversiteit aan studenten is met verschillende competenties die allemaal
gescreend worden bij het starten van de opleiding. Als de studenten zich komen inschrijven, doorlopen ze een
hele intakeprocedure, waardoor het voor de opleiding mogelijk is elke student individueel te begeleiden en van
een aangepast studieprogramma te voorzien. Daarbij is een werkgroep bezig met het bestuderen van de
overgang van het secundair naar het hoger onderwijs, wat ook zijn vruchten afwerpt op het afstemmen van de
vorm en inhoud van de opleiding op de kwalificaties van de instromende studenten. Zo werden bijvoorbeeld veel
meer actieve werkvormen in gebruikgenomen, omdat leerlingen uit het secundair onderwijs hier steeds meer om
vragen en het in de secundaire loopbaan van de toekomstige studenten nog niet echt aan bod gekomen is.
Anderzijds wordt bijvoorbeeld verplichte studiebegeleiding ingelast bij studenten handel-burotica en studenten
technische vakken, omdat zij in hun secundaire schoolloopbaan niet de hoeveelheid leerstof hebben moeten
verwerken waar ze bij deze studies tegenaan zullen kijken.
In de opleiding LSO biedt zich een stijgend aantal studenten aan dat elders of eerder verworven competenties
(EVC) en elders of eerder verworven kwalificaties (EVK) voorlegt. In de hogeschool worden hierbij formele
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 587

procedures gehanteerd. De hogeschool koos voor de mogelijkheid tot tolerantie voor alle opleidingsonderdelen,
met uitzondering van de stages in het laatste programmajaar, geen volgtijdelijkheidsbeperkingen en een
maximaal vrijstellingenbeleid binnen de grenzen van het redelijke en met een erg beperkt aantal mogelijkheden
tot deelvrijstellingen. Na afloop van de eerste en de tweede zittijd wordt onder meer door het departementshoofd
hierover specifieke informatie gegeven aan de niet-geslaagde studenten. Naarmate de studenten meer op de
hoogte zijn van deze mogelijkheden neemt ook de vraag naar bijzondere trajecten toe, waardoor de
programmamogelijkheden diverser en complexer worden. Actieplannen over de trajectbegeleiding werden binnen
de hogeschool en in de opleiding uitgeschreven in het onderwijsontwikkelingsplan, het opleidingsplan, de
onderwijs- en examenregeling en de intakeprocedure. Lectoren en ATP-personeel kregen vorming in verband
met de mogelijkheden van het Flexibiliseringsdecreet. De stagecoördinator stippelt in overleg met de
trajectbegeleider geïndividualiseerde stagetrajecten uit; ook worden voor groepen studenten die internationale
uitwisselingen aangaan, aangepaste opleidingstrajecten bepaald. Binnen de hogeschool werd ook een globale
regeling voor de toekenning van ‘bijzondere statuten‘ aan studenten in uitzonderlijke omstandigheden (topsport,
medische of sociale redenen …) uitgewerkt. Het departement Verpleegkunde & Lerarenopleiding verfijnt deze
regeling jaarlijks.
De commissie stelt vast dat bijvoorbeeld voor werkstudenten, mensen met kinderen en een gezin, studenten met
een functiebeperking … speciale individuele trajecten worden voorzien, flexibele leerwegen genaamd. Deze
leerwegen worden erg individueel uitgestippeld, in die mate dat er toch een structurering zou moeten komen voor
dergelijke studenten en mogelijkheden. Voor studenten die al een opleiding aan een hogeschool of universiteit
achter de rug hebben, is een groot aantal paden nog onbewandeld. De commissie stelt vast dat er in beperkte
mate individuele trajecten worden voorzien, maar voorbereidings- en vooral schakelprogramma’s zijn niet meteen
aanwezig. Het beleid op het gebied van elders verworven competenties blijft dan ook op het informele niveau en
zou moeten gestructureerd worden.
Aanbevelingen ter verbetering:
Het formaliseren van een structuur voor individuele leertrajecten en het ontwikkelen van voorbereidings- en
schakelprogramma’s zijn stevige werkpunten.
Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: goed
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: goed
facet 2.3, samenhang van het programma:
voldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
goed
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
goed
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
goed
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
voldoende
588 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

en op basis van de volgende constateringen:
- het programma een adequate transformatie is van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en de
domeinspecifieke eisen;
- de curriculaire vertaling van de eindkwalificatie van een goed niveau zijn;
- de onderwerpen van de eindwerken in goede samenwerking met het beroepenveld worden gekozen;
- de opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang;
- de afstemming tussen vormgeving en inhoud voldoende is, maar dat de studenten veel verschil constateren
in het lesgeefgedrag bij de verschillende lectoren;
- de beoordeling en de toetsing in de opleiding voldoende is, maar vraagt om een nadere uitwerking van
gedrags- en prestatie-indicatoren;
- de toelatingsvoorwaarden goed en duidelijk en in lijn zijn met de decretale voorwaarden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 589

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Op het niveau van de hogeschool wordt momenteel gewerkt aan een meer integraal personeelsbeleidsplan.
Binnen het Hogeschool Onderhandelingscomité (HOC) werden diverse protocols afgesloten in verband met
werving, benoeming, de ATP-loopbaanstructuur, prestatieregeling enzovoort. Deze HOC-protocols, waarvan
sommige afgesloten met een niet-akkoord vanwege de personeelsdelegatie, geven inzicht in zowel vormelijke als
inhoudelijke aspecten van het globale personeelsbeleid.
De werving van het personeel gebeurt met wervingsprocedures die in HOC-protocols werden vastgelegd. Nieuwe
aanwervingen via interne of externe vacatures volgen een volledige procedure met sollicitatiegesprekken en
onderzoeken naar de geschiktheid van de kandidaten. Binnen de lerarenopleiding wordt een zo groot mogelijke
transparantie op dat vlak nagestreefd. In het Departementaal Onderhandelingscomité wordt zo concreet mogelijk
toelichting gegeven bij alle aanwervingen, personeelsverschuivingen, beëindigingen van contracten enzovoort.
Voor elk personeelslid wordt jaarlijks een functie- of taakomschrijving opgesteld. De functieomschrijving wordt
jaarlijks besproken met elk individueel personeelslid en zo nodig aan de realiteit aangepast. Elk personeelslid
weet dus wat er van hem verwacht wordt en heeft zelf de verantwoordelijkheid voor de uitvoering.
Met elk personeelslid wordt in principe jaarlijks een functioneringsgesprek gehouden. In het verleden is dit binnen
de lerarenopleiding tamelijk systematisch gebeurd; sinds 2004 is een planning gemaakt die een jaarlijks gesprek
voorziet, en een evaluatiegesprek om de drie à vijf jaar. Het functioneringsgesprek gebeurt meestal door het
opleidingshoofd en mondt uit in een document met afspraken over het functioneren van het personeelslid. Van elk
functioneringsgesprek wordt een schriftelijk verslag in tweevoud opgesteld.
In het evaluatiegesprek worden de prestaties van elk personeelslid door het opleidings- en/of departementshoofd
geëvalueerd, overeenkomstig het protocol evaluatie. Tot en met het academiejaar 2003-2004 werd voor de
meeste personeelsleden enkel in 2001 een decretaal verplichte evaluatie uitgevoerd; vanaf 2004-2005 is een
strikte timing opgesteld, die ertoe moet leiden dat alle personeelsleden uiterlijk tegen december 2006 een
evaluatie gekregen hebben. De modaliteiten voor het evaluatiegesprek en beoordeling liggen vast in een HOCprotocol.
Op de onderwijsformatie gebeurt de aanstelling in vacante betrekkingen meestal met jaarcontracten die
samenvallen met een academiejaar; voor ATP-personeel is er steeds een aanstelling ‘contract onbepaalde duur’.
Voor niet-vacante betrekkingen wordt gewerkt met interim-contracten van bepaalde duur. Voor vaste
benoemingen werd in het academiejaar 2003-2004 een protocol afgesloten dat bij de bepaling van de voorrang
sterk rekening houdt met de anciënniteit van het personeelslid en met de wettelijke limieten.
De commissie stelt vast dat de benoemingen gebeuren na evaluatie door het departementshoofd. De
benoemingen worden soms tegengehouden door de wettelijke 80-85-norm, en dan worden de vacatures door
590 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

contractuele wervingen aangevuld. Voor de al benoemde personeelsleden is een tijdschema voor
functioneringsgesprekken (jaarlijks) en evaluatiegesprekken (drie- à vijfjaarlijks) opgesteld. De commissie
constateert dat ook deze modaliteiten vastliggen in procedures en in een HOC-protocol.
Inhoudelijke, onderwijskundige en didactische kwaliteiten van het aan te werven onderwijzend personeel werden
in het verleden traditioneel gelegitimeerd door de behaalde diploma’s en (aanvullend) door de verworven
relevante ervaringen van het personeelslid. Er waren, behalve tijdens de sollicitatiegesprekken, geen verdere
formele inschattingen (proeven of testen …) van de kwaliteiten van de (beginnende) lector of praktijklector.
Steeds meer wordt bij nieuwe aanwervingen tegenwoordig ook onderzocht – zij het meestal informeel en niet
systematisch – of de betrokken sollicitant over de vereiste inhoudelijke, onderwijskundige en didactische
bekwaamheden beschikt om efficiënt te functioneren binnen het lectorenkorps en binnen de opleiding. Daarbij
wordt onder meer voor ogen gehouden welke bekwaamheden binnen de opleiding op langere termijn nodig zijn
(en niet enkel om tijdelijke tekorten op te vangen). Er is voor elke vacature van langere duur een vaste
sollicitatieprocedure met een ‘sollicitatiecommissie’, waartoe in de mate van het mogelijke ook collega-lectoren
behoren. Binnen de lerarenopleiding wordt de jaarlijkse toewijzing van de onderwijsactiviteiten sterk bepaald door
de bijzondere competenties van het beschikbare personeelskorps.
Binnen de opleiding wordt een goed personeelsbeleid belemmerd door de volgende factoren:
- In de opleiding Leraar Secundair Onderwijs (met zeventig combinatiemogelijkheden) is de beweegruimte
voor personeelsinzet klein (weinig parallelklassen, geen echte vakwerkgroepen …).
- De financiële situatie van de KHMechelen maakt een echt bevorderingsbeleid erg moeilijk.
- Een nieuw decreet op de lerarenopleiding wordt al lang aangekondigd. Het voorontwerp ervan werd in
oktober 2005 meegedeeld.
- Nieuwe initiatieven met mogelijke impact op het personeelsbeleid (verschuivingen in opdrachten en
omkadering, nieuwe aanwervingen, nieuwe taken en functies …) worden daarom voorlopig bevroren.
Binnen de lerarenopleiding wordt als vanzelfsprekend aangenomen dat lectoren hun vakbekwaamheid en andere
relevante vaardigheden in de mate van het mogelijke up-to-date moeten houden. Daarom wordt regelmatige
nascholing als een noodzakelijk onderdeel van de opdracht van elk personeelslid beschouwd. In het departement
en de opleidingen wordt een actief aanmoedigingsbeleid gevoerd. Dit houdt in dat het bestaande, relevante
nascholingsaanbod algemeen en vaak ook individueel wordt bekendgemaakt. Daarnaast wordt bij de lectoren
elke vorm van contact met het werkveld gestimuleerd. De opleidingshoofden voor de lerarenopleidingen
beschikken over een begroot maximumbudget voor nascholing van hun lectoren. Het nascholingsbeleid van het
departement en van de opleiding wordt in eerste instantie gestuurd en opgevolgd door de stafploeg. Aanvragen
voor het volgen van nascholingen worden ingediend bij de opleidingshoofden of/en bij het departementshoofd.
Goedgekeurde nascholingen en nascholingen in opdracht van de directie of het opleidingshoofd impliceren
financiering door de hogeschool. Relevante informatie wordt indien (digitaal) voorhanden ter beschikking gesteld
van de medewerkers. Dit gebeurt in de opleidingsvergaderingen of op meer informele wijze in beperktere
groepen.
Het departement en de hogeschool organiseren geregeld studiedagen voor alle medewerkers. Zo vonden er
studiedagen plaats rond ICT, studie- en studentenbegeleiding, competentieleren, assessment …
Op regelmatige tijdstippen worden (opfris)sessies georganiseerd tijdens de ‘Boterhammen op de Vest’. Er werden
instapcursussen Toledo ingericht, en verdere professionalisering wordt maandelijks via de ‘Vormingsbits e-13’
doorgemaild. Voor het middenkader zijn jaarlijkse extra nascholingen voorzien (change management, time
management …).
De commissie is van mening dat er ruimte is voorzien binnen de opdracht van het personeel voor nascholing.
Deze gebeurt zowel intern als extern. De nascholingen worden gestimuleerd door de staf en uitgebreid
bekendgemaakt aan de collega's. Het is duidelijk dat het personeelsbeleid beperkt wordt door de door de
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 591

overheid verstrekte middelen. Binnen deze beperkingen heeft het personeelsbeleid geleid tot een groep
medewerkers die erg goed samenwerken en enthousiast zijn, en dit beleid kan dus als goed bestempeld worden.
De jongste jaren werden in de lerarenopleiding verscheidene nieuwe personeelsleden aangeworven. Hiervoor
was in het verleden geen formele procedure van introductie of begeleiding voorzien. Nochtans maakte de
informele begeleiding van de nieuwe lectoren door hun collega’s een vlotte en snelle inpassing in het kader
mogelijk.
De commissie stelt vast dat de opleiding de introductie van nieuwe collega's recent geformaliseerd heeft.
Uitgebreide contacten met het opleidingshoofd, een begeleidende mentor en een traject van twee jaar met
bijscholingen, opleidingen en functioneringsgesprekken zorgen voor integratie in het korps.
De commissie stelt vast dat het personeelsbeleid gebaseerd is op vastgelegde en uitgeschreven doelstellingen.
De werving van personeel gebeurt volgens de in het HOC-protocol vastgelegde procedures, en transparantie
wordt als erg belangrijk gezien. Er is volgens de commissie grote aandacht bij de aanwerving voor de specifieke
kwalificaties, nodig voor de opleiding.
De commissie stelt vast dat de taakbelasting jaarlijks wordt opgesteld en met de betrokkenen besproken. Indien
nodig wordt deze aangepast aan de realiteit. Om deze taakbelasting binnen de perken te houden, zal bijzondere
aandacht nodig zijn. De sterkte van de noodzakelijke studentenbegeleiding kan slechts gegarandeerd worden
door een gunstige docenten-studentenverhouding, die door de aard van de opleiding hoger ligt bij dit departement
dan bij andere afdelingen van de hogeschool. Bij stijging van het studentenaantal wordt taakbelasting volgens de
commissie een ernstig aandachtspunt. Door de financiële beperkingen is het bevorderingsbeleid bijna niet
aanwezig. De commissie is van mening dat de betrokkenheid van het personeel bij het beleid via bestuurs- en
adviesorganen, werk- en vakgroepen erg groot is.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De lerarenopleiding is een beroepsgerichte opleiding. Tot op vandaag wordt een bijzondere nadruk gelegd op het
belang van wederzijdse interactie tussen het werkveld en de opleiding. De (praktijk)lectoren zijn de eerste en
belangrijkste verbindingspersonen. Via de diverse vormen van stagebegeleiding in de opleiding is er een
voortdurende wisselwerking, waarbij zowel het werkveld als de opleiders elkaar kunnen verrijken en inspireren.
De formele en informele contacten met de mentoren van de stagescholen (vaak zelf oud-studenten van de
lerarenopleiding van de KHMechelen of haar rechtsvoorganger) maken een voortdurende uitwisseling van
ideeën, suggesties, verwachtingen en bekommernissen mogelijk. Bijna alle personeelsleden worden actief
betrokken bij de stagebegeleiding van de studenten op de diverse stageplaatsen. Professionele ervaring en
592 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

linken met het werkveld zijn dan ook belangrijke elementen bij mogelijke aantrekking van nieuwe
personeelsleden. De opleiding verzorgt momenteel twee mentorendagen per academiejaar. Aanvankelijk was de
respons hierop matig, maar door aanpassing van het programma en het tijdstip is dit verholpen.
De commissie is van mening dat door de stagebegeleiding alle lectoren in contact zijn met het werkveld en
gericht op de beroepspraktijk. Hierdoor zijn er vele informele contacten tussen de stagementoren en het
departement, wat de uitwisseling van informatie en de onderwijsinbreng vanuit het werkveld mogelijk maakt.
Uit gesprekken met directies en lectoren blijkt het goede contact tussen de opleidingscoördinator en de
stagescholen.
Het werkveld is op diverse wijze betrokken bij de opleiding: via participatie van een verantwoordelijke van de
academische lerarenopleiding in de Departementale Raad, via de regelmatige contacten met mentoren (onder
meer via jaarlijkse infomomenten voor mentoren en nascholingsinitiatieven van de opleiding zelf), via de
samenwerking met pedagogische begeleidingsdiensten van Mechelen/Brussel, en via diverse persoonlijke
contacten met scholen en organisaties. Bovendien worden de stagescholen betrokken bij de stagebeoordelingen
en wordt er regelmatig een beroep gedaan op gastdocenten en andere sprekers uit het werkveld. De commissie
is van mening dat de contacten met het werkveld weinig geformaliseerd zijn. Daarnaast constateert de commissie
dat er verschillende vaklectoren samenwerken met hun respectieve pedagogische begeleiders, zodat ook van
hieruit informatie over vernieuwingen verkregen wordt en in het programma hierop ingespeeld wordt. Het
uitwerken van projecten in afspraak met secundaire scholen en het uitvoeren door de ontwerpers tijdens een
stage, is hiervan een actueel voorbeeld.
Dit wordt gekaderd in het eindwerk van de studenten als een aspect ‘groepswerk’. Ook door het volgen van
navormingen blijft het personeel op de hoogte van recente ontwikkelingen in het onderwijs.
Het departement stimuleert de docentenmobiliteit: geïnteresseerde collega’s krijgen de ruimte om te participeren
aan verschillende internationaliseringsinitiatieven. Samen met de deelname van de leden van het
hogeschoolbestuur en het middenkader aan internationale congressen en de deelname aan
netwerkvergaderingen en conferenties, is dit een inhoudelijke verrijking; dit kan resulteren in onderwijskundige
vernieuwingsimpulsen. Bij nieuwe aanwervingen wordt expliciet aandacht besteed aan de internationale houding:
de nieuwe medewerker moet getuigen van een open houding voor internationale en interculturele contacten. Er
zijn contacten met een 25-tal buitenlandse hogescholen. Inkomende lectorenmobiliteit scoort iets beter dan
uitgaande, die als laag kan bestempeld worden. Familiale omstandigheden en de grote hoeveelheid aan
opdrachten worden hiertoe als verantwoording door de lectoren gebruikt. De commissie stelt vast dat de
medewerkers de mogelijkheid krijgen om te participeren aan verschillende internationaliseringinitiatieven.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de lectorenmobiliteit uit te breiden.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 593

Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De lerarenopleidingen hebben van oudsher een ruimere omkadering in vergelijking met andere studiegebieden.
De hoge omkadering werd (en wordt) verantwoord vanuit de grote nood aan (persoonlijke) begeleiding binnen de
lerarenopleiding. De totale beschikbare omkadering voor de lerarenopleiding is lange tijd relatief stabiel gebleven.
Ze is pas de jongste jaren relevant gestegen, mede onder de invloed van een sterk groeiend aantal studenten in
alle opleidingen. Sinds 2002 is het aantal beschikbare personeelsleden in het departement elk jaar toegenomen.
Deze stijging kwam de opleiding LSO in heel geringe mate ten goede.
De verdeling van de omkadering per opleiding wordt jaarlijks binnen de stafvergadering vastgelegd, en gebeurt
vooral op basis van de evolutie van het aantal studenten van de afgelopen drie jaar per opleiding binnen het
departement, en op basis van specifieke noden of acute evoluties die rechtstreeks de nood aan omkadering
kunnen beïnvloeden.
In 2005-2006 zijn 20,70 VTE rechtstreeks als onderwijzend personeel actief in LSO. Daarvan is ongeveer 65
procent vastbenoemd, 30 procent tijdelijk vacant en de rest interimair. Acht procent is praktijklector. Er zijn ook
een 5-tal gastprofessoren met beperkt VTE. In totaal zijn er ruim 80 personen (OP en ATP) actief in het
departement lerarenopleidingen, waarvan 70 procent voltijds. Het belangrijkste deel van het personeel
(ongeveerd 75 procent) is vrouwelijk. De verhouding voltijds/deeltijds personeel is redelijk laag (ongeveer 1/3).
De omvang van het personeelsbestand valt binnen het wettelijk kader, maar wordt als minimaal ervaren.
De omkaderingscoëfficiënt van 1.6 in het departement wordt omwille van de noodzaak van een sterke
begeleiding van de studenten als noodzakelijk beschouwd. De werkdruk wordt ook nu nog als erg hoog ervaren.
De leeftijd van de lectoren ligt hoofdzakelijk in de wat oudere categorieën (2/3 boven de 40 jaar). Het
administratief personeel is gemiddeld jonger. De laatste jaren heef men wat jonger personeel kunnen aanwerven
door de toename van het aantal studenten. Het leidde ertoe dat – binnen de opgelegde norm van maximaal 72
procent - de jongste jaren ook enkele personeelsleden een vaste benoeming kregen aangeboden.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
594 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
goed
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over gekwalificeerd personeel en een personeelsbeleid voert dat recht doet aan goed
functioneren in het onderwijsproces;
- het aantal lectoren met praktijkervaring relatief groot is te noemen;
- er aandacht is voor de pedagogische en didactische vorming van de onderwijsgevenden;
- de kwantiteit van het personeel en de leeftijdsopbouw meer aandacht verdienen, mede in het kader van de
geconstateerde werkdruk.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 595

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding Leraar Secundair Onderwijs groep 1 is sinds augustus 2001 gevestigd in de campus De Vest,
Zandpoortvest 60 in Mechelen. In de lesblok betrekt de opleiding lokalen en kantoren op de eerste en de tweede
verdieping. Bij de inrichting ervan werden specifieke vaklokalen (biologie, aardrijkskunde, fysica/chemie,
geschiedenis, wiskunde en Frans) voorzien. Alle leslokalen en kantoren op de eerste en tweede verdieping
worden ook gebruikt door de drie andere opleidingen van het departement Verpleegkunde & Lerarenopleiding. De
departementale directie, administratie en andere faciliteiten zijn aldus ruimtelijk verweven met de opleiding.
De commissie stelt vast dat, hoewel de campus modern en functioneel van concept is, er al heel wat
ongemakken tot uiting komen: er zijn klachten over akoestiek en ventilatie, er is te weinig ruimte voor de
studenten voor informele contacten en er is een tekort aan fietsenparking. Het aanbrengen van verschillende
kleuren voor de onderscheiden delen van het gebouw heeft volgens de commissie de indeling wel duidelijk
gemaakt.
Alle leslokalen zijn voorzien van bord, overheadprojectie en internetaansluiting. In de meeste lokalen staan
permanent een videorecorder, televisietoestel en een computer. In twee leslokalen is er een vaste beamer voor
projectie via pc of video voorzien; voor de andere kan projectiemateriaal ontleend worden. De vaklokalen voor
aardrijkskunde, biologie en geschiedenis zijn eveneens uitgerust met een vaste beamer voor projectie via pc of
video. Ook de ruime mediatheek, waaraan drie leslokalen en het multimedialokaal van het departement
Verpleegkunde & Lerarenopleiding verbonden zijn, wordt gebruikt als onderwijs- en leercentrum.
De algemene leslokalen voldoen volgens de commissie aan de verwachtingen van een nieuwe campus.
De commissie is wel van mening dat de vaklokalen erg verschillend naargelang van het vak: sommige stralen het
vak uit en hebben erg veel materiaal, andere zijn eerder ontgoochelend wat inrichting, ruimte en faciliteiten
betreft.
De technische opleidingen vinden in technische scholen in Mechelenplaats. Hoewel uiteraard elke betrokkene
zou willen dat ook deze onderdelen op de campus zouden kunnen gegeven worden, beseft iedereen dat dit
financieel onmogelijk is. Het voordeel van de verplaatsingen is dan weer dat de contacten met het werkveld
intensief zijn. De verplaatsingen zijn beperkt in afstand en kunnen gemakkelijk door de studenten gemaakt
worden, eventueel met de door de hogeschool geleende fietsen.
Het departement wil ‘leren’ en ‘leren leren’ ondersteunen met ICT; het voorziet de nodige infrastructuur en voert
een aangepast investeringsbeleid. Iedere student en lector heeft altijd toegang tot zijn/haar persoonlijke
netwerklocaties en -instellingen (roaming profile) en internet, dankzij een goed uitgebouwde intranetstructuur en
vlot toegankelijke hardware in het computerlokaal voor studenten (25 pc’s) en de bibliotheek (30 pc’s). In de
gangen staan pc’s opgesteld waarop de student snel zijn e-mail kan raadplegen, evenals zijn persoonlijke
netwerklocaties en internet. Ook van buiten de hogeschool heeft de student toegang tot zijn persoonlijke mailbox,
de openbare mappen, persoonlijke netwerklocaties en intranet. Sinds enkele jaren wordt er daarenboven
596 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

geëxperimenteerd met de elektronische leeromgeving Smartschool. Dit academiejaar wordt eveneens Toledo
ingevoerd. Lectoren kunnen voor hun lessen, mits reservering, gebruikmaken van een van de twee
computerleslokalen.
Het departement beschikt verder over een goed uitgerust multimedialab en stelt, in het kader van Anytime,
Anywhere Learning (AAL), laptops met draadloze netwerkverbinding ter beschikking. Bij problemen kunnen
studenten en lectoren van 8.30 tot 17.30 uur een beroep doen op de informaticahelpdesk.
De computerfaciliteiten worden door de commissie als voldoende ervaren, hoewel gebruikers uitbreiding, zeker
op piekmomenten, zouden appreciëren. De elektronische leeromgeving is onlangs overgeschakeld van
Smartschool naar Toledo, en wordt intensief gebruikt. Elke vakverantwoordelijke is beheerder en de laatste jaren
is er een duidelijke stijging in het gebruik en de appreciatie.
Op de campus staan computer-, kopieer- en printfaciliteiten, werkruimten, uitleendienst, mediatheek, cafetaria en
campusshop ter beschikking van de studenten en de lectoren. De departementale Uitleendienst beheert
verscheidene cassetterecorders, cd-spelers, boosters, koptelefoons, beamers, draagbare overheadprojectoren en
achttien laptops met draadloze internetverbinding. Alle toestellen kunnen kosteloos door studenten en lectoren
ontleend worden. Studenten kunnen gebruikmaken van alle kopieertoestellen (drie zwart-witkopieermachines,
één kleurenkopieermachine) in de bibliotheek, evenals van een zwart-witkopieermachine in de gang vlakbij de
leslokalen en de kopieermachine in de centrale inkomhal van campus De Vest. Printen kan van op elke pc naar
de printerkopieermachines in de bibliotheek, in de gangen en naar de printers in de pc-lokalen.
Lectoren beschikken over een lerarenwerkruimte met zes pc’s en een aangrenzende eet- en vergaderruimte met
eveneens vier pc’s. Ze kunnen bovendien terecht in het kopieerlokaal naast het algemene secretariaat, in de
beide secretariaten en in de lerarenwerkruimte. Printen en scannen kan uiteraard eveneens in de
lerarenwerkruimte.
Tijdens de pauzes staat de cafetaria De Poort met een ruim aanbod aan warme en koude gerechten en snacks
ter beschikking. Er is de mogelijkheid tot tafeltennis en -voetbal. De campusshop bevindt zich op de gelijkvloerse
verdieping van de lesblok van campus De Vest. Studenten kunnen hier terecht voor dagbladen, boeken,
cursussen en kopieerwerk. Andere studentenfaciliteiten worden aangeboden via de dienst Studentenvoorzieningen:
studiefinanciering, huisvestingsdienst, sport- en cultuurvoorzieningen, studie- en psychosociale
begeleiding en fietsenontlening.
De commissie stelt vast dat de cafetaria en campuswinkel door docenten en studenten worden geapprecieerd,
alsook de andere eerstelijnsdiensten, die gemakkelijk en discreet bereikbaar zijn. De kosteloze Uitleendienst
wordt door de commissie eveneens als een pluspunt gezien.
De mediatheek van de KHMechelen neemt voor alle opleidingen een vijftal basisfuncties op zich:
- De dienstverlening als klassieke bibliotheek- en informatiedienst: De bibliotheek beschikt over een
overzichtelijke opstelling van de materialen en functionele ontsluiting via een gebruiksvriendelijke catalogus
(AdLib). Relevante Nederlandstalige tijdschriftenartikelen aanwezig in de bibliotheek zijn ontsloten door
middel van een eigen onderwijskundige databank via bibliotheekautomatisering op pc, en de bibliotheek- en
documentatiegids (Bidoc).
- De dienstverlening als netwerkbibliotheek: Ter beschikking stellen van informatiebronnen die zich buiten de
eigen hogeschool bevinden, zoals catalogi en collecties van andere binnen- en buitenlandse bibliotheken en
documentatiediensten. Verder werd de bibliotheekcatalogus ingebed in een eigen website op intranet:
http://helsinki/default_studenten.htm, en kunnen studenten gebruikmaken van het interbibliothecair
leenverkeer.
- De dienstverlening als virtuele bibliotheek:Door het aanbieden van elektronische informatie in fulltext,
structurering van digitale informatie, ontwikkeling van digitale wegwijzers door selectie en beschrijving van
websites, ontwikkeling van deskresearch-diensten enzovoort.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 597

- De dienstverlening als onderwijsleercentrum en studielandschap binnen het onderwijsgebeuren, door het
aanbieden van geïntegreerde werkplekken voor individuele activiteiten en in (kleine) groepen, en door het
verlenen van cobegeleiding.
- De dienstverlening als zelfstudiecentrum buiten het normale onderwijs met specifieke begeleiding.
Voor de opleiding Leraar Secundair Onderwijs is een basiscollectie aanwezig met, naast monografieën en leermethodes
secundair onderwijs, ook een goed overwogen selectie tijdschriften en losbladige publicaties, specifiek
gericht op secundair onderwijs. De integratie van de collectie studiegebied onderwijs met die van verpleegkunde,
architectuur en handelswetenschappen & bedrijfskunde binnen de centrale bibliotheek, bracht overigens voor
diverse onderwerpen en vakgebieden (taalvakken, economie, biologie ...) een duidelijke verruiming van het
aanbod. Er is ook aandacht voor het verwijderen van verouderd materiaal.
De mediatheek, die ook als studielandschap voor de studenten dienstdoet, is volgens de commissie voor
verbetering vatbaar, en de opleiding is zich daarvan bewust. Hoewel ernstige inspanningen geleverd werden
(gebruiksvriendelijkheid, centrale catalogus, verbinding met Toledo enzovoort), is het euvel van ‘vermiste’ werken
nog niet echt verholpen, en dit is zichtbaar. Een blijvende inspanning en vervanging van verdwenen boeken kan
dit euvel verhelpen.
De werkingsuitkeringen (overheidsenveloppe) vormen de belangrijkste component (ongeveer 80 procent) van de
opbrengsten van de KHMechelen. In het verleden, en tot op vandaag, blijken die werkingsuitkeringen nauwelijks
te volstaan om de nieuwe taken en uitdagingen waarmee de verschillende opleidingen sinds 1996 geconfronteerd
werden (posthogeschoolvorming, internationalisering, kwaliteitszorg, ICT-investeringen, herstructureringen in het
kader van Bologna enzovoort), aan te kunnen. Het departement Verpleegkunde & Lerarenopleiding kan, zoals de
andere departementen van de KHMechelen, een relatief autonoom beleid voeren op een aantal vlakken,
uiteraard binnen de gestelde budgettaire grenzen en mogelijkheden. Binnen het departement Verpleegkunde &
Lerarenopleiding zijn er vier opleidingen. De beschikbare departementale middelen worden – voor zover
opleidingsgebonden – per opleiding toegekend en aangewend, volgens indicatieve criteria die te maken hebben
met het aantal studenten per opleiding, opleidingsgebonden noodzaak, tijdelijke investeringsnoden enzovoort.
Er is volgens de commissie een verstandig, voorzichtig financieel beleid. In het departement zou de verdere
uitbouw van mediatheek en sommige vaklokalen de nodige aandacht kunnen krijgen.
De commissie stelt vast dat de studenten meer ‘vrije ruimte’ vragen waar ze zich kunnen ontspannen of waar ze
kunnen afspreken om aan groepstaken of vakoverschrijdende opdrachten kunnen werken. Een positieve
opmerking over de bereikbaarheid van de werknemers van deze opleiding: allen zijn te allen tijde aan te spreken
in hun kantoor, in de gangen of de lokalen. Met andere woorden: de laagdrempeligheid is ook te merken in de
huisvesting.
Aanbevelingen ter verbetering:
De bibliotheek vraagt bijzondere aandacht. Het is een erg mooie en ruime ruimte, maar de collectie lijkt behoorlijk
verouderd en de organisatie zou moeten bijgewerkt worden. Er is bijvoorbeeld een degelijk digitaal systeem nodig
dat het opzoeken en uitlenen van de boeken gemakkelijker maakt en dat het mogelijk maakt om controle te
houden op het uitlenen en al dan niet ontvreemden van boeken
598 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Studie- en studentenbegeleiding is prominent aanwezig in de missie en de strategische doelen van de Katholieke
Hogeschool Mechelen. Het tweede strategisch doel is ‘studie- en trajectbegeleiding’. In het onderwijsontwikkelingsplan
2003-2006 van de hogeschool is ‘studie- en studentenbegeleiding’ de eerste prioriteit. Onder
supervisie van de academisch directeur tekende de hogeschoolwerkgroep Studie- en Studentenbegeleiding
tijdens de voorbije academiejaren het hogeschoolbrede kader uit, waarbinnen departementen en opleidingen
studie- en studentenbegeleiding organiseren. Deze werkgroep wordt ondersteund door de pr-verantwoordelijke
van de hogeschool. Binnen dit conceptuele kader wordt een onderscheid gemaakt in de begeleiding bij instroom,
doorstroom en uitstroom. Instroombegeleiding start bij het geven van informatie aan abituriënten en andere
potentiële studenten, en eindigt bij de administratieve inschrijving. Tijdens het doorlopen van het studietraject
wordt intensieve en sterk geïndividualiseerde doorstroombegeleiding voorzien. Bij het (voortijdig) beëindigen van
de studieloopbaan start de uitstroombegeleiding. In de opleiding werken het opleidingshoofd en de lectoren deze
begeleiding uit, bijgestaan door de studiebegeleider van de opleiding en de trajectbegeleider. De Ombudsdienst
van het departement, de medewerker van het Studenteninformatiepunt (STiP) in het departement en
Studentenvoorzieningen (STUVO) kunnen extra ondersteuning geven.
De wijze waarop de studenten begeleid worden, getuigt volgens de commissie van een doordachte aanpak.
Zowel in de missie, in de strategische doelen, als in het veld is de aandacht voor de studie- en
studentenbegeleiding prominent aanwezig. De begeleiding situeert zich bij:
- de instroom door middel van ondersteunende activiteiten bij het studiekeuzeproces: onder andere via SID-In
en het al vermelde SOHO-project/de onthaaldagen/de geformaliseerde intakeprocedure/de LASSI-test;
- de doorstroom: op het vlak van duidelijke communicatie met betrekking tot programma, doelstellingen,
onderwijs- en examenreglement, jaarplanning;
- de uitstroom: met betrekking tot afhakers door middel van exitgesprekken (maar nog niet structureel
ingebed).
Het is duidelijk dat de studiebegeleiding van KHMechelen, departement Lerarenopleiding, een sterk punt is.
De appreciatie bij alle gebruikers en alumni is erg groot. De informatie naar mogelijke kandidaten is uitgebreid en
gebeurt via de klassieke kanalen: SID-In, CLB, contacten met secundaire scholen, mailings, informatiedagen en
de website. KHMechelen werkt mee aan de SOHO-werkgroep die de overgang van de leerlingen SO naar het HO
stroomlijnt.
Het inschrijvingstraject is goed uitgewerkt met een uitgebreid intakegesprek, informatieverstrekking over de
diverse diensten, het nagaan van de instroomcompetenties en eventuele bijzondere trajecten. De
trajectbegeleider zorgt voor aangepaste begeleiding bij EVC of EVK. Verder is er aandacht voor de diverse
studentenvoorzieningen.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 599

De informatie voor de nieuwe studenten over programma's, doelstellingen en reglementen is voorhanden. De
informatie loopt via verschillende kanalen en is gebruiksvriendelijk en transparant. De onthaaldagen voor de
nieuwe studenten lijken efficiënt en geven voldoening aan de betrokkenen.
Tijdens de opleiding zijn vooral de laagdrempelige en efficiënte contacten met de individuele lectoren erg
belangrijk. Ze zorgen meestal voor oplossingen bij problemen allerhande. Wanneer er ondersteuning nodig is bij
complexere problemen, dan kan dit door de STUVO-dienst of de STIP-punten. De evaluatieresultaten worden
met de studenten besproken, en de transparantie is groot. Er is een trajectbegeleiding die de flexibele leerwegen
opvolgt. De Ombudsdienst zorgt voor mogelijke oplossingen bij conflicten en heeft bijzondere aandacht voor de
evaluatieperiodes. De ombudsvrouw stelt zich aan het begin van het academiejaar voor in elke klasgroep.
Bij Internationalisering worden zowel de binnenkomende als uitgaande studenten erg goed opgevolgd. Door het
inschakelen van betrokken studenten voor de voorlichting van mogelijk nieuwe kandidaten, ontstaat er extra
enthousiasme voor de internationalisering bij de studentenpopulatie. Er kan meer aandacht geschonken worden
aan de systematische opvolging van drop-out.
De kleinschaligheid leidt als het ware vanzelfsprekend tot de mogelijkheid van een meer intensieve
docentenbegeleiding: de lage drempel tussen docenten en studenten wordt algemeen als een sterk punt ervaren.
Voor de technische richtingen is studiebegeleiding verplicht en ingeroosterd.
Naast de hulp van de individuele docenten kunnen de studenten rekenen op de ondersteuning van een
ingeroosterde studiebegeleider, de dienst STUVO (algemene studentvoorzieningen), een Studenteninformatiepunt
(voor individuele vragen), een Ombudsdienst en een dienst gericht op de internationale
studentuitwisselingen.
Globaal biedt het ruime aanbod aan studiebegeleiding en studentendiensten, naast de transparante
communicatie over ondersteunende voorzieningen, op psychologisch, sociaal en materieel gebied een sterk
draagvlak voor het optimaliseren van de studievoortgang en het welbevinden van de studenten.
Aanbevelingen ter verbetering:
De gegevens uit het gesprek met afhakers zouden systematischer teruggekoppeld kunnen worden naar de
opleiding in functie van de in- en doorstroombegeleiding.
De begeleiding van afgestudeerden bij hun overstap naar en tijdens het beroepsleven is beperkt.
Het is wenselijk om meer aandacht te schenken aan de alumniwerking en de Plaatsingsdienst van
afgestudeerden. Aan de alumniwerking werd, zoals voorzien in het opleidingsplan, al een nieuwe start gegeven
600 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
voldoende
goed
En op basis van de volgende constateringen:
- voorzieningen:
• er voldoende theorielokalen zijn met een goede uitrusting;
• de opleiding constante aandacht heeft voor didactisch materiaal;
• de kosteloze Uitleendienst als een pluspunt wordt gezien.
- studiebegeleiding:
• er leertrajectbegeleiders zijn aangesteld;
• de opleiding beschikt over een goed werkende Ombudsdienst;
• studiebegeleiding voornamelijk op departementaal niveau wordt vorm gegeven en uitgaat van een
duidelijk beleid;
• een sterk punt van de opleiding is;
• door alle gebruikers en alumni geapprecieerd wordt.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 601

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Op departementsniveau vormen de departementsdirecteur, de opleidingshoofden en de beleidsmedewerker de
staf van het departement Verpleegkunde & Lerarenopleiding. Ze vergaderen wekelijks, en stippelen het beleid
van het departement uit in functie van de missie, de onderwijsvisie en de strategische doelstellingen. Na overleg
in en op advies van de Departementale Raad, wordt het voorgestelde beleid ingevoerd en geconcretiseerd in de
verschillende opleidingen. De departementale kwaliteitscoördinator biedt hierbij methodologische, inhoudelijke en
organisatorische ondersteuning. Als de staf een vergadering specifiek wijdt aan interne kwaliteitszorg wordt de
hogeschoolcoördinator Onderwijs-Verzorging en Studentenzaken hierop uitgenodigd. Drie internationale
coördinatoren op departementsniveau bewaken de kwaliteitszorg van de internationalisering. De departementale
kwaliteitscoördinator ondersteunt de verschillende opleidingsgebonden verantwoordelijken voor trajectbegeleiding
en competentieleren, en fungeert als contactpersoon tussen het hogeschool- en opleidingsniveau. Voor e-leren
vervult de departementale ICT-verantwoordelijke deze functie. In het bibliotheekteam is een collectieverantwoordelijke
aangesteld, die onderwijsondersteuning biedt door het ter beschikking stellen van bronnen en
methodieken van gegevensontsluiting.
Op opleidingsniveau werd vanaf het academiejaar 2003–2004 in het departement per opleiding een
opleidingsraad geïnstalleerd. Deze raad is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de onderwijsactiviteiten en
de kwaliteitszorg van de opleiding. Meer concreet ondersteunt deze Opleidingsraad als denk- en reflectiegroep de
dagelijkse leiding van de opleiding, levert hij beleidsvoorbereidend werk, werkt voorstellen uit voor een optimale
werking van de opleiding en volgt het opleidingsplan van de opleiding op. De Opleidingsraad komt maandelijks
samen en toetst zijn werkzaamheden regelmatig aan het voltallige leerkrachtenteam, dat twee- à driewekelijks
samenkomt in een opleidingsvergadering. Alle lectoren van LSO nemen deel aan deze vergadering. In de
opleidingsvergadering worden de beleidsopties, voorstellen en beslissingen die in de Opleidingsraad zijn
genomen, toegelicht. Interne kwaliteitszorg wordt niet alleen ter harte genomen in en door het voltallige LSOteam,
ook de studenten worden bij de kwaliteitszorg betrokken via informele contacten, de ‘laatste
inspanningsenquête’ en de opleidingsspecifieke Studentenraad. Zo hebben studenten de kans om de opgezette
acties en activiteiten te evalueren en eventueel verbeteringsinitiatieven voor te stellen.
Tot 1999, het jaar waarin het kwaliteitszorgsysteem van de KHMechelen werd uitgetekend, was het
kwaliteitsbeleid van de opleiding expliciet geënt op de doorlichtingsrapporten. De laatste doorlichting vond plaats
in 1998. De verbeteringsdoelen die uit het laatste doorlichtingsrapport werden gedestilleerd, gaven aanleiding tot
actieplannen op korte en middellange termijn. Het concept van het interne kwaliteitszorgsysteem van de
KHMechelen voorziet in de opstelling van opleidingsplannen met een looptijd van vier jaar. Het proces om een
eerste opleidingsplan (2000-2004) op te stellen, werd geïnitieerd in 1999-2000. Uitgaande van de strategische
doelen van de hogeschool werd in januari 2000 een SWOT-analyse van de opleidingen van het studiegebied
Onderwijs uitgevoerd. Prioriteiten, algemene en concrete actiepunten werden opgesteld en mondden uit in een
gemeenschappelijk beleidsplan 2001-2005 voor de drie opleidingen van het toenmalige departement
Lerarenopleiding.
602 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

De kwaliteitswerking concentreerde zich rond vijf thema’s:
- informatie- en communicatietechnologie;
- reflectiebegeleiding;
- ruim kansenbeleid;
- levenslang leren/posthogeschoolvorming;
- inhuizing in de nieuwe campus;
- de nieuwe infrastructuur biedt mogelijkheden tot nieuwe werkvormen, nieuwe bibliotheek- en
mediatheekwerking, nieuwe logistieke werking enzovoort.
Voor de volgende vier jaren werden de volgende projectplannen opgenomen in het opleidingsplan 2005-2009 dat,
zoals het beleidsplan 2001-2005, opleidingsoverstijgend voor het studiegebied Onderwijs werd opgesteld:
- het invoeren van competentieleren (curricula en assessment) ter voorbereiding van de accreditering en het
stimuleren van de (internationale) mobiliteit van studenten;
- het invoeren van verschillende vormen van flexibel leren met een goed uitgebouwd stelsel van begeleiding;
- het inschakelen van nieuwe technologieën (het digitaal leerplatform Toledo);
- het creëren van krachtige/studentgecentreerde leeromgevingen en het realiseren van een ervaringsgerichte
opleidingsdidactiek;
- de opleiding profileren binnen en buiten de associatie.
Daarnaast speelt de opleiding continu en soepel in op nieuwe ontwikkelingen en uitdagingen, ook indien ze niet
opgenomen zijn in het opleidingsplan. De prioriteiten en bijhorende actieplannen uit het opleidingsplan worden
jaarlijks, parallel aan het opstellen van het departementale jaarverslag, geëvalueerd en waar nodig bijgestuurd.
In het kader van de interne kwaliteitszorg en ter voorbereiding van het opleidingsplan 2005-2009 werden de
volgende bevragingen uitgevoerd:
- Studentenbevragingen:
De bevragingen in LSO gebeuren zowel op een formele (via enquêtes en wetenschappelijk onderzoek) als op
een informele manier (via spontane contacten, via de Studentenraad …). De gegevens van de onderzoeken
hebben alle geleid tot veranderingen in werkvormen en begeleidingswijzen. Sinds 2002-2003 worden alle
studenten op het einde van het academiejaar anoniem bevraagd via een ‘laatste inspanningsenquête’ over hun
belevingen ten aanzien van informatieverschaffing, de blokperiode, examens, de verschillende opleidingsonderdelen
en de stages.
Het process oriented self assessment-instrument is een bevraging die focust op het welbevinden en de
betrokkenheid van de student, via vragen met betrekking tot factoren in zichzelf en factoren in de context, naast
vragen over de ontwikkeling van competenties en leerinhouden. Het doel van het instrument is de student te
ondersteunen in het reflecteren over het eigen studieproces. In samenwerking met de K.U.Leuven werd een
motivatieonderzoek gedaan bij de tweedejaarsstudenten algemene vakken.
- Studietijdmetingen:
In het schooljaar 2003-2004 werd getracht een studietijdmeting in de verschillende programmajaren LSO door te
voeren aan de hand van een tijdschrijfmethode. Deze meting heeft echter niet tot resultaten kunnen leiden
wegens de te beperkte respons van de studenten. In 2004-2005 heeft een aantal lectoren dan zelf aan de hand
van takenkaarten de begrote studietijd berekend en de reële studietijd laten invullen, wat in 2005-2006
resulteerde in een curriculum/ECTS-fiche waarin naast de contacturen ook de begrote studietijd opgenomen
werd.
In 2005-2006 werd door de opdrachthouder Wim Verlaeckt ’Beter meten is beter weten’, een studietijdmeting in 2
LSO uitgevoerd, door een schatting achteraf bij de huidige derdejaarsstudenten. De resultaten zullen begin 2006
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 603

eschikbaar zijn. Vanaf november 2005 wordt ook aan de eerstejaarsstudenten gevraagd om via www.kronos.be
hun reële studietijd bij te houden. Bij het aanpassen/vernieuwen van het opleidingsprogramma zal rekening
gehouden worden met de resultaten.
- Lectorenbevragingen
De SERV-enquête ‘Werkdruk en stress in Vlaamse hogescholen’ werd uitgevoerd tijdens de academiejaren
20022004. Tijdens het academiejaar 2002-2003 werd een motivatieonderzoek verricht. Dit was een vergelijkend
onderzoek, waarbij een aantal welzijn- en gedragvariabelen werd onderzocht, parallel aan één
omgevingsvariabele, namelijk de interactievorm met de chef. In december 2004 werd aan alle personeelsleden
gevraagd om hun mening te formuleren over het gevoerde personeelsbeleid in de KHMechelen. In maart 2005
organiseerde de raad van bestuur rondetafelgesprekken met het middenkader van elk departement, om te
vernemen hoe de vijf bevraagde strategische doelstellingen van de hogeschool in elk departement
geconcretiseerd worden.
- Werkveldbevragingen:
In 2002-2003 werd bij het werkveld gepeild naar de mate waarin de afgestudeerden van de KHMechelen
beschikken over de nodige basiscompetenties om een goede leraar secundair onderwijs groep 1 te zijn.
- Internationale bevragingen:
In Euroscene 2003 werden in alle lidstaten van de Europese Unie de lerarenopleidingen Lager Onderwijs en
Secundair Onderwijs groep 1 digitaal bevraagd over de aandacht in het onderwijs voor techniek en exacte
wetenschappen.
De commissie is van mening dat het beleid van de lerarenopleiding past in het kwaliteitszorgsysteem van de
KHMechelen. Het departement en de opleiding leggen eigen accenten en diagnostische elementen. Na een
SWOT-analyse werd er gefocust op ICT, reflectiebegeleiding, kansenbeleid, levenslang leren en de nieuwe
campus (2001 - 2005). De commissie constateert dat voor de periode 2005-2009 competentieleren, flexibel leren,
Toledo, krachtige leeromgevingen en opleidingsdidactiek, en het profileren van de opleiding in het opleidingsplan
zijn opgenomen. Het is volgens de commissie duidelijk dat tussen het schrijven van het zelfevaluatierapport en de
periode van de visitatie een grote inspanning geleverd werd om dit beleid om te zetten in werkelijke
kwaliteitscontrole. Studentenbevragingen geven duidelijke indicatoren aan, en de resultaten worden opgevolgd.
Ook de lectorenbevragingen leveren bruikbare informatie op. De commissie vindt wel dat de
werkveldbevragingen meer kunnen opleveren dan tot op dit moment gebeurt. De informele contacten zijn
uiteraard een bron van informatie, maar dit zou, samen met de bevraging van de alumni beter geformaliseerd
kunnen worden.
Uit de verkregen informatie maakt de opleiding een goede sterkte-zwakteanalyse, die aanleiding geeft tot een
grote verbeteringsdynamiek. Dit uit zich in de vele, huidige realisaties die nog als planning in het
zelfevaluatierapport zijn beschreven. Het is voor de commissie duidelijk dat het beleid in verband met
kwaliteitszorg positief evolueert.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
604 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Uit de aanbevelingen van een doorlichting in 1998 werden enkele verbeteringsdoelen afgeleid. Elke lector kreeg
het algemene verslag, en de opmerkingen die specifiek betrekking hadden op zijn/haar opleidingsonderdelen
werden individueel met hem/haar besproken. De aanbevelingen werden opgevolgd. Enkele concrete
voorbeelden: de nieuwe campus laat toe om alle onderwijsactiviteiten optimaal te laten verlopen, het tekort aan
vakoverschrijdende thema’s werd door het leerkrachtenteam weggewerkt door vakoverschrijdende initiatieven, de
opleiding heeft meer aandacht voor instromende studenten uit het bso en dit zowel in de curricula als in de stage,
studiebegeleiding werd een sterk punt in de opleiding en de studenten worden via diverse kanalen op de hoogte
gebracht van het studieprogramma.
De commissie heeft geconstateerd dat na de doorlichting van 1998 verbeteringspunten werden opgesteld en
opgevolgd. Alleen het actualiseren van de bibliotheek kan nog beter aangepakt worden.
In de departementale jaarverslagen werden de vooropgestelde prioriteiten en projectplannen uit het beleidsplan
2001-2005 geëvalueerd, tekorten opgespoord en nieuwe acties opgezet.
Uit het beleidsplan 2001-2005 volgden verbeteringsdoelen waaruit acties volgden. De commissie constateert dat
de doelen van het beleidsplan 2001-2005 grotendeels werden gerealiseerd. Alleen de posthogeschoolvorming
vormt hierop een uitzondering wegens het ontbreken van de nodige omkadering. Het bijsturen van het
opleidingsplan en het systematisch toetsen van het opleidingsprogramma zijn volgens de commissie gefundeerde
streefdoelen. Het nu uitgestippelde beleid kan ervoor zorgen dat de inspanningen die opgebracht werden voor de
verschillende metingen, tot effectieve verbeteringsmaatregelen leiden. Momenteel wordt er vooral aandacht
besteed aan de uitvoering en het bijsturen van het opleidingsplan 2005-2009 en het op systematische wijze
toetsen van het opleidingsprogramma bij alle betrokken actoren.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 605

Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Lectoren en medewerkers worden bij de interne kwaliteitszorg betrokken. Op opleidingsniveau gebeurt dit in de
Opleidingsraad. Een tweede belangrijk orgaan waardoor lectoren betrokken worden, is de opleidingsvergadering,
waartoe alle lectoren van LSO behoren. Alle lectoren werden ingeschakeld bij de SWOT-analyse, bij het SERVonderzoek,
het motivatieonderzoek en de andere onderzoeken. Om de voorstellen van de Opleidingsraad die in
de opleidingsvergadering besproken en goedgekeurd werden gestalte te geven, wordt regelmatig de nood
aangevoeld om bij heel concrete en specifieke onderwerpen na te denken over de aanpak en de
kwaliteitsbewaking en -verbetering. Hiervoor worden dan specifieke werkgroepen opgericht (bijvoorbeeld
Reflectie, Stage en Stagevisie, Mentorenontmoeting, Projectwerk, ZER …). Alle lectoren maken deel uit van (of
hebben al deelgenomen aan) één of meer werkgroepen, afhankelijk van hun interesse en bekwaamheden. De
bijzondere activiteiten in de verschillende opleidingsjaren worden onmiddellijk na de realisatie besproken op de
eerstvolgende opleidingsvergadering, waaruit eventuele actiepunten naar het volgend academiejaar geformuleerd
worden. Naast deze formele organen zijn alle lectoren uit hoofde van hun opdracht dagelijks intens bezig met en
bekommerd om de kwaliteit van de opleiding.
Op departementaal niveau worden de lectoren via afvaardiging bij interne kwaliteitszorg betrokken via de
Departementale Raad. Op hogeschoolniveau gebeurt dit door afvaardiging via de Academische Raad
Op opleidingsniveau worden de studenten betrokken bij de interne kwaliteitszorg via de Opleidingsraad voor
studenten LSO. In deze raad zitten enkele studenten die de rol van groepsverantwoordelijke student op zich
genomen hebben. Ze bespreken de werking van de opleiding, melden zaken die goed/fout lopen, formuleren
aanbevelingen enzovoort. Tijdens de lessen worden de studenten bevraagd over het algemeen welbevinden
binnen de opleiding en de algemene betrokkenheid, er gebeurt onderzoek naar de kwaliteit van de
informatieverschaffing bij de intake en naar de gepercipieerde moeilijkheidsgraad van de opleidingsonderdelen,
er worden studietijdmetingen uitgevoerd en de resultaten van de bevragingen en de onderzoeken tijdens de
Opleidingsraad voor studenten worden voorgesteld en besproken. Door de vertegenwoordigers per klasgroep,
maar ook door het persoonlijk invullen van enquêtes en onderzoeken zijn alle studenten betrokken bij de interne
kwaliteitszorg. Ze kunnen steeds terecht bij alle lectoren. Van deze lectoren hebben de groepsverantwoordelijke
lectoren als taak de eerstelijnsopvang te verzorgen wat betreft problemen rond globaal welbevinden en sfeer in
de klasgroep. Ook individuele studenten met problemen en bepaalde groepen studenten (bisstudenten, studenten
met een handicap …) worden in eerste instantie door hun groepsverantwoordelijke lector verder geholpen. Alle
echo’s in verband met kwaliteitsbewaking vanuit de studenten worden gerapporteerd aan het opleidingshoofd en
in de mate van het mogelijke wordt er werkelijk rekening gehouden met de bedenkingen en de suggesties van de
studenten. Zo is vanaf 2004-2005 de ‘coachingstage’ opgenomen: een aanpassing die deels gebaseerd werd op
de vraag van de studenten om de eerstejaarsstudenten meer lessen te laten geven.
Op departementaal niveau bestaat de bijdrage van de studenten tot de interne kwaliteitszorg in hun
vertegenwoordiging in de Departementale Raad (maandelijks). Studenten van de Studentenraad nemen een
mandaat op in de raad van bestuur, het directiecomité, de Academische Raad, de departementale raden, de
algemene vergadering van de vzw Studentenvoorzieningen en in de werkgroepen van de hogeschool. Er wordt
kantoor- en vergaderruimte ter beschikking gesteld van de studenten die een mandaat hebben.
606 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Alumni worden tot nu toe niet formeel betrokken bij de interne kwaliteitszorg. Wel bestaat er een bestand met de
e-mailadressen van de afgestudeerden van de vijf laatste jaren. Dit kan gebruikt worden om bevragingen te
organiseren.
Het beroepenveld wordt wel betrokken bij de kwaliteitswerking. Heel wat impact hebben de contacten met het
werkveld op opleidingsniveau. Er is een jaarlijkse mentorenontmoeting, waarbij de mentoren hun bedenkingen en
opmerkingen over de opleiding kwijt kunnen. Ook tijdens de stagebezoeken en tijdens andere informele
contacten houden alle lectoren hun oren en ogen open voor alle opmerkingen en bedenkingen over de opleiding
door de mentoren. Op departementaal niveau wordt het beroepenveld bij de kwaliteitsbewaking betrokken via de
Departementale Raad. Er is een platform opgericht waarin de coördinerende directeurs van de
scholengemeenschappen van Mechelen en Haacht en SOHO-coördinatoren zetelen, onder de coördinatie van de
KHMechelen.
De commissie stelt vast dat de opleiding alle doelgroepen beoogt bij de kwaliteitszorg. Dit lukt uiteraard beter bij
de nog aanwezige actoren (studenten en lectoren) dan bij de alumni en het werkveld. Bij de lectoren is de
betrokkenheid groot, en het voornaamste orgaan is volgens de commissie de Opleidingsraad. Er bestaat
enthousiasme wanneer bijzondere werkgroepen problemen moeten aanpakken, en de deelnamegraad is erg
groot. Ook op departementaal en hogeschoolniveau zijn lectoren betrokken bij het kwaliteitsbeleid. De commissie
stelt eveneens vast dat de studenten vertegenwoordigd zijn in de organen die zich met kwaliteitszorg
bezighouden. Hun betrokkenheid bij onderzoeken en enquêtes is ook goed te noemen. Door de kleinschaligheid
en de lage drempel is er een informele input van de studenten op de kwaliteitszorg; deze input via individuele
lectoren, studiebegeleiders en de Ombudsdienst mag niet onderschat worden. De werkveldbevragingen kunnen
volgens de commissie meer opleveren dan tot op dit moment gebeurt. De informele contacten zijn uiteraard een
bron van informatie, maar dit zou, samen met de bevraging van de alumni, beter geformaliseerd kunnen worden.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de werkveld- en de alumnibevragingen meer te formaliseren.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 607

Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
goed
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over een dynamisch kwaliteitszorgsysteem gebaseerd op de PCDA-methodiek;
- er periodieke bevragingen worden georganiseerd op diverse terreinen aangaande het onderwijs en met
relevante doelgroepen;
- er een kwaliteitshandboek aanwezig is gebaseerd op een integrale benadering van kwaliteitszorg;
- de verbeteringsacties vooral gericht zijn op het curriculum;
- er duidelijk sprake is van een verbeteringsbeleid;
- er een actieve betrokkenheid is van studenten, lectoren en het werkveld bij interne kwaliteitszorg
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
608 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding is opgebouwd vanuit en gericht naar het bereiken van de basiscompetenties. Aangezien er een
duidelijke vertaling is van de doelen in het curriculum, kunnen we aannemen dat de afgestudeerden die het
volledige curriculum hebben doorlopen, beantwoorden aan de vooropgestelde basiscompetenties. Theorie en
praktijk zijn steeds nauw met elkaar verbonden. Enerzijds wordt de praktijkopleiding onderbouwd met een
degelijke theoretische basis, anderzijds vormen de praktijkervaringen een continue inspiratiebron voor de evolutie
in het theoretische aanbod. Ook de studenten in opleiding worden jaarlijks bevraagd over hun ervaringen met de
verschillende onderdelen van de opleiding. Uit de bevraging worden systematisch verbeteringspunten per
opleidingsonderdeel gedestilleerd. De individuele vaklectoren krijgen de bemerkingen van de studenten op hun
cursus, werk- en evaluatievormen, en voeren die indien nodig het volgende academiejaar in.
Zoals eerder geformuleerd, worden de studenten goed opgevolgd bij het realiseren van de gradueel opgebouwde
stages. Om de kwaliteit van de stage te verzekeren, worden de studenten zo goed mogelijk begeleid en wordt
hen een ruim aanbod aan stages aangeboden: divers in soort stage (alternatieve stage, zelfstandige stage …) en
in diverse afdelingen van het secundair onderwijs (aso, tso, kso en bso). Er wordt er ook voor gezorgd dat
studenten niet steeds in dezelfde secundaire school stage lopen. Zo leren ze omgaan met verschillende
schoolculturen en leren verschillende scholen de student als potentiële werkkracht kennen. Sommige scholen
beschouwen de stage als een goede sollicitatieprocedure.
De commissie is positief over de kennismaking met zoveel mogelijk onderwijsvormen. De stagescholen zijn
tevreden over het niveau van de studenten, en de studenten zelf voelen zich voldoende voorbereid om de sprong
naar het werkveld te wagen. De afgestudeerden zijn in verschillende sectoren tewerkgesteld en hebben
voldoening van hun job. Ze zijn dan ook tevreden over hun opleiding, net zoals de werkgevers van deze
studenten.
Het eindwerk van de studenten algemene vakken en handel-burotica is volgens de commissie letterlijk geen
‘dode letter’. De eindwerken zijn concreet gerealiseerde projecten in secundaire scholen uit de omgeving.
De commissie constateert dat in de scriptie van de studenten van technische vakken een theoretisch gedeelte
wordt gekoppeld aan de praktijk. Elke realisatie moet als didactisch materiaal gebruikt kunnen worden in de
lessen waarvoor de student onderwijsbevoegdheid verwerft. Het eindwerk heeft volgens de commissie als
oneindig voordeel dat het een maatschappelijk nut heeft, dat bedrijven en/of scholen ermee geholpen worden.
Lectoren geven aan dat ze de projecten en eindwerken van een voldoende niveau vinden. De projecten worden
door de praktijkscholen erg gewaardeerd (mede door de praktische relevantie); dit werd ook duidelijk verwoord
door de stagescholen tijdens de gesprekken met de commissie.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 609

Aangezien de opleiding vertrekt vanuit de basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs groep 1 wordt
een goede voorbereiding van de afgestudeerden nagestreefd. De studenten zijn bij de uitstroom klaar voor de
instroom in het werkveld: de leerstof, de werkvormen en de stages zijn erop gericht om de studenten te
begeleiden tot een zekere autonomie die nodig is om de stap naar de arbeidsmarkt vlot te kunnen zetten. Er
wordt steeds voor gezorgd dat de studenten in de verschillende onderwijsvormen (met inbegrip van de B-stroom
en bso) stages lopen. Doorheen de opleiding krijgen de studenten via stages, excursies, bedrijfsbezoeken
enzovoort de kans om verschillende arbeidsplaatsen te observeren en er actief aan deel te nemen. Aangezien de
studenten op basis van hun verschillende stages veelvuldig in contact komen met het werkveld, gebeurt het
meermaals dat een afgestudeerde student ook aan de slag kan in een van de stagescholen waar hij stage
gelopen heeft. Daarom wordt de uitstroombegeleiding in de opleiding niet als prioritair beschouwd en wordt dit
eerder beperkt uitgewerkt.
Om de indrukken van afgestudeerden over de opleiding in kaart te brengen, werden in 2004- 2005 twee
bevragingen georganiseerd. De eerste enquête was gericht aan de afgestudeerden van de laatste drie jaar; de
tweede werd verstuurd naar de werkgevers. Dit leverde zowel van de afgestudeerden als van de werkgevers
slechts enkele antwoorden op, zodat het kritische minimum om uit de enquêtes betrouwbare informatie te
destilleren, niet bereikt werd. Indien uit de ingevulde enquêteformulieren toch een conclusie getrokken kan
worden, is het dat de grote meerderheid van de afgestudeerden tevreden is over hun job. Op de open vraag of zij
tevreden zijn met hun werk in het onderwijs werden de volgende elementen die bijdragen tot hun voldoening
vermeld: variatie, werken met jongeren, uitdaging, actief, hoeveelheid vakantie, combineerbaarheid met
privéleven, zelfontplooiing, zelfverantwoordelijkheid, werkzekerheid, samenwerken met collega’s, creativiteit en
buitenschoolse activiteiten. Elementen die als minder aantrekkelijk worden opgesomd: extra taken die jaarlijks
lijken te vermeerderen, veel werk na de uren, grote werkdruk, gedrag van leerlingen (steeds mondiger en weinig
appreciatie), beperkte carrière- en doorgroeimogelijkheden … De respondenten geven aan tevreden te zijn over
de opleiding die ze volgden.
Niemand laat zich negatief uit over het studieprogramma, de stage en de vakoverschrijdende initiatieven.
De studentvriendelijkheid en communicatie tussen student en hogeschool wordt zeker als positief ervaren.
Daarnaast wordt ook het projectwerk in het derde programmajaar als waardevol omschreven. Wel maakt men de
opmerking dat het individuele werkstuk niet bij iedereen even zinvol is.
Ook het beroepenveld is ondervraagd over de prestatie van de afgestudeerden van de opleiding LSO. Er werd
aan de werkgevers gevraagd om een vereist niveau op te geven van bepaalde kennisonderdelen en
vaardigheden, en dit nadien te vergelijken met het niveau van de afgestudeerden. Er kwamen geen antwoorden
van werkgevers buiten het onderwijs. Van de enkele scholen die reageerden, rapporteert niemand ontevreden te
zijn over het functioneren van de afgestudeerden. Over het algemeen verwachten werknemers van de pas
afgestudeerden dat ze in grote mate de decretaal bepaalde basiscompetenties verworven hebben.
Via de opleidingsonderdelen worden vaardigheden en attitudes aangeleerd die zich niet richten tot één specifiek
onderwijsniveau. Zo verwerven de studenten een hele reeks vaardigheden die het directe beroepenveld
overschrijden. Daarom kunnen afgestudeerden ook terecht in randsectoren van het onderwijs, in bedrijven of
openbare instellingen waar deze specifieke vaardigheden erg gewaardeerd worden.
In de opleidingsvisie is er aandacht voor de internationale dimensie van de opleiding. Deze is zeer duidelijk in de
opleidingsonderdelen en in de vakoverschrijdende taken, maar als het over internationale uitwisselingen gaat, is
er nog werk voor de boeg voor de opleiding. De internationale uitwisselingen waren minimaal, maar uit de
gesprekken kwam naar voren dat procentueel gezien toch heel veel studenten deelnemen aan
uitwisselingsprogramma’s.
De vooruitgang is op anderhalf jaar erg duidelijk merkbaar. Op basis van de cijfergegevens kan vastgesteld
worden dat internationalisering een groeipool is binnen de lerarenopleiding. Uitgaande studentenmobiliteit kent
een groei in vergelijking met de periode vóór 2002-2003, met een piek in het lopende academiejaar. Deelname
aan Intensieve Programma’s (IP) is afhankelijk van de geboden mogelijkheden en daardoor onderhevig aan
schommelingen. In het huidige academiejaar kunnen weer drie LSO-studenten participeren in een IP.
610 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Binnenkomende studentenmobiliteit binnen LSO kent een lichte stijging. Dit heeft enerzijds te maken met het
Engelstalige aanbod van het programma Intercultural Encounters in a European Context, waarvoor studenten uit
buitenlandse universiteiten zich kunnen inschrijven. Anderzijds vinden langzaamaan Waalse studenten, met als
vakken Engels en Nederlands, meer de weg naar de lerarenopleiding, mede onder impuls van de Erasmus
Belgica-beurzen.
Het mobiliteitsaanbod voor studenten handel-burotica en mechanica-elektriciteit moet uitgebreid worden. Er wordt
gezocht naar mogelijkheden in Zuid-Afrika, waar een soortgelijk onderwijsaanbod bestaat, in tegenstelling tot de
meeste landen in Europa. Integratie van buitenlandse studenten blijft een aandachtspunt van elke dag. Daarbij
moet er aandacht zijn voor alle betrokken partijen, namelijk de lectoren die deze studenten ontvangen in hun les,
de reguliere studenten en hun belangen, en uiteraard de binnenkomende studenten zelf.
De commissie stelt vast dat de uitwisseling van docenten een probleem blijft. Jaarlijks is er een kleine mobiliteit
van lectoren, zowel van binnenkomende als van uitgaande. De afgelopen jaren is het aanbod van partnerscholen
gegroeid, met onder meer partners in Oostenrijk, Duitsland, Slovakije. Een aantal begrijpelijke remmende
factoren voor internationalisering zijn de gezinssituatie, de gebondenheid aan het werk en dergelijke, maar de
opleiding zou bijvoorbeeld een positiever klimaat kunnen scheppen voor internationalisering door het inhalen van
gemiste contacturen door afwezigheid niet te verplichten en die uren te vervangen door opdrachten in zelfstandig
werk, groepswerk enzovoort. Lectorenmobiliteit inpassen in een academiejaar blijft een uitdaging en vraagt een
extra inspanning van de betrokken lectoren. De Engelstalige module kan binnenkomende mobiliteit op
lectorniveau doen groeien. Binnen het opleidingsonderdeel Cross-Cultural Issues worden lectoren van
partnerscholen uitgenodigd om les te komen geven. Dit vertaalt zich dit academiejaar al in een verhoogd aantal
binnenkomende lectoren. De lage mobiliteit is ook gerelateerd aan de beperkte financiële middelen binnen de
KHMechelen voor lectorenmobiliteit de afgelopen jaren.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 611

Er wordt ernaar gestreefd om een ideale studieomgeving voor de student te creëren. Dit impliceert dat er getracht
wordt om de studiebelemmerende factoren zoveel mogelijk in te perken en studiebevorderende maatregelen te
creëren. Om dit te kunnen realiseren, wordt geprobeerd om de begeleiding zowel structureel, organisatorisch als
pedagogisch te verankeren. Binnen de opleiding bestaat echter tot op heden geen traditie om het onderwijs op
systematische wijze af te wegen tegen vooropgestelde streefcijfers en kernresultaten. Uiteraard werden en
worden impliciet wel een aantal indicatoren voor succes of rendement gehanteerd en jaarlijks bijgesteld (zoals het
aantal eerstejaarsstudenten, slaagcijfers, de aard van feedback en mate van tevredenheid van studenten …),
maar zowel de keuze als de wijze waarop ze werden onderzocht, is meestal occasioneel. In de gesprekken met
de commissie wordt dit onderbouwd, doordat de opleiding stelt dat de kwaliteit van de opleiding gegarandeerd
moet zijn en blijven. Er zijn overzichten beschikbaar met de slaagpercentages; deze laten zien dat de opleiding
hoge slaagpercentages heeft die zeker niet in negatieve zin afwijken van soortgelijke opleidingen. Bij afwijkende
slaagpresentaties wordt naar oorzaken gezocht en worden er acties ondernomen. Er is geen systematisch
onderzoek gedaan naar drop-out. Er worden exitgesprekken gepland, maar hierop wordt door voortijdig
vertrekkende studenten niet altijd ingegaan. Het aantal beschikbare gegevens is daardoor beperkt.
In de loop van het eerste programmajaar van de opleiding Leraar Secundair Onderwijs haakt een aantal
studenten af. Het gemiddeld percentage over de laatste vijf jaar van studenten die zich uitschrijven vóór 1 februari
is 8 procent. Na 1 februari haken gemiddeld 4 procent studenten af. Dit aantal is relatief klein in vergelijking met
de cijfers in het drop-outonderzoek van mevrouw Lacante, waaruit blijkt dat 10 procent van de studenten stopt
vóór de examens, en dat 30 procent van de studenten stopt tijdens de examens. De uitval tijdens de volgende
jaren van de opleiding is eerder laag.
In het eerste jaar van de opleiding slaagt gemiddeld 62 procent van alle studenten, de bisstudenten inbegrepen.
Het slaagcijfer blijft de laatste jaren redelijk stabiel en is aanvaardbaar binnen het departement. De laatste
vergelijkende cijfers van het eerste jaar LSO zijn gepubliceerd in het rapport van de stuurgroep van de evaluatie
van de lerarenopleidingen (augustus-september 2001). Hieruit blijken de volgende slaagpercentages: 62 procent
voor aso-studenten, 44 procent voor kso-studenten, 40,5 procent voor tso-studenten en 15 procent voor bsostudenten
in alle LSO-opleidingen van de verschillende hogescholen. Hoewel omzichtig moet omgesprongen
worden met het vergelijken van de slaagcijfers uit dit rapport, is het slaagcijfer eveneens aanvaardbaar.
In het tweede en het derde studiejaar zijn de slaagcijfers beduidend hoger: de gemiddelde slaagcijfers van
respectievelijk 90 en 97 procent zijn eveneens aanvaardbaar.
Binnen de opleiding is er nog geen systematisch onderzoek gedaan naar de oorzaken van drop-out en nietslagen.
Toch krijgt men de jongste jaren een idee van de diverse factoren die meespelen. De studiebegeleider, de
ombudsvrouw, de trajectbegeleider en/of het opleidingshoofd trachten door gesprekken de oorzaken van drop-out
te achterhalen. Vooral de combinatie van stages en studeren (met het maken van taken) wordt door veel
studenten als belastend ervaren, en vormt soms een onoverbrugbare hinderpaal om het jaar succesvol te
beëindigen. Andere factoren zijn diverse vormen van faalangst, tijdelijke tegenslagen (ziekte, ongeval …) of
gewoon het besef dat het beroep van leraar niets voor de betrokken student is.
De gemiddelde totale studieduur bedraagt 3 jaar en 2 maand. Deze studieduur kent de laatste jaren een hele
lichte stijging. In het eerste jaar constateert de opleiding recentelijk een afnemend aantal studenten dat niet
deelneemt aan de examens. Dit kan misschien te danken zijn aan de geprofessionaliseerde intake, waarbij én
naar de studiekeuze én naar de motivatie bij elke kandidaat-student gepeild wordt. De student die zich inschrijft,
heeft wel de eigenschap te willen volharden, maar verlengt toch zijn studieduur door de mogelijkheden van
studiespreiding door de flexibilisering van het hoger onderwijs.
De commissie is van mening dat de gemiddelde studieduur niet afwijkt van die van gelijkaardige opleidingen in
andere hogescholen en is goed. Deze gemiddelde studieduur wordt stilaan langer, maar dit is een logisch
612 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

fenomeen, aangezien steeds meer studenten gebruikmaken van de flexibele leertrajecten, waardoor men niet
meer per jaar maar per programma gaat bekijken welke onderdelen voldoende scoren.
De opleiding formuleert vooraf geen streefcijfers. Uiteraard werd en wordt impliciet wel een aantal indicatoren
voor succes of rendement gehanteerd en jaarlijks bijgesteld. In de gesprekken met de commissie wordt dit
onderbouwd, doordat de opleiding stelt dat de kwaliteit van de opleiding gegarandeerd moet zijn en blijven. Er zijn
overzichten beschikbaar met de slaagpercentages; deze laten zien dat de opleiding hoge slaagpercentages heeft,
die zeker niet in negatieve zin afwijken van soortgelijke opleidingen. Bij afwijkende slaagpresentaties wordt naar
oorzaken gezocht en worden acties ondernomen.
In het eerste jaar van de opleiding slaagt 62 procent van alle studenten. Het departement vindt dit aanvaardbaar
als men naar vergelijkende cijfers kijkt. In het tweede en derde jaar zijn de slaagcijfers hoger: 90 tot 97 procent.
Er is geen systematisch onderzoek gedaan naar drop-out. Er worden exitgesprekken gepland, maar hierop wordt
door voortijdig vertrekkende studenten niet altijd ingegaan. Het aantal beschikbare gegevens is daardoor beperkt.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om een gestructureerde drop-outcontrole uit te bouwen.
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding breed inzetbare afgestudeerden aflevert, maar niet beschikt over streefcijfers hieromtrent;
- de rendementscijfers bekend zijn; de gemiddelde studieduur over de laatste 3 jaar ligt tussen 3,05 en 3,25
jaar; het gemiddelde slaagpercentage van eerstejaarsstudenten bedraagt gemiddeld voor de laatste drie jaar
62 procent.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 613

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
614 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud goed
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid goed
Facet 2.3: Samenhang voldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd goed
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud goed
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing goed
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden voldoende
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid voldoende
Facet 3.3: Kwantiteit personeel voldoende
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen voldoende
Facet 4.2: Studiebegeleiding goed
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten goed
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau goed
Facet 6.2: Onderwijsrendement goed
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Mechelen | 615

616 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

Hoofdstuk 14 Katholieke Hogeschool Sint-Lieven
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven
De huidige professionele bacheloropleiding Onderwijs: Secundair Onderwijs kent een lange traditie. Tot 1986 was
er in Sint-Niklaas een normaalschool voor jongens, de Bisschoppelijke Normaalschool, en een voor meisjes,
Onze-Lieve-Vrouw-Presentatie. Beide normaalscholen leidden onderwijzers en regenten op. In 1987 fuseerden zij
tot de normaalschool voor jongens en meisjes: de Bisschoppelijke Normaalschool Onze-Lieve-Vrouw-Presentatie.
Een tweede fusie vond plaats in 1995 naar aanleiding van de oprichting van de Katholieke Hogeschool Sint-
Lieven. In eerste instantie bleven de onderwijzersopleiding en het regentaat op hun oorspronkelijke
vestigingsplaats. In september 2005 werd de samensmelting van alle opleidingen in het departement Sint-Niklaas
gerealiseerd. De beide lerarenopleidingen namen hun intrek op de campus Waas, Hospitaalstraat 23: de huidige
locatie.
De Katholieke Hogeschool Sint-Lieven ontstond in 1995 uit een fusie van acht Oost-Vlaamse hogescholen. Zij telt
vier departementen: het departement Industrieel Ingenieur in Gent en drie regionale departementen in Aalst, Gent
en Sint-Niklaas. De hogeschool biedt achttien professionele en vier academische bacheloropleidingen aan, en
zeven academische masteropleidingen. Op dit moment telt de KaHo Sint-Lieven ongeveer 4.500 studenten en
520 personeelsleden.
De KaHo Sint-Lieven maakt sinds 11 juli 2002 deel uit van de Associatie K.U. Leuven.
Wat betreft de kwaliteit van het zelfevaluatierapport stelt de commissie dat het voornamelijk een beschrijvend
rapport is, dat erg algemeen blijft. De leemtes die in het zelfevaluatierapport naar voren komen, zijn dezelfde als
deze die tijdens het bezoek duidelijk worden: een onvoldoende aansturing vanuit het beleid van de opleiding en
het ontbreken van een duidelijke opleidingsvisie, vertaald in toetsbare streefdoelen. Op het niveau van de
opleiding is niet altijd duidelijk in welke mate de acties gebaseerd zijn op de resultaten van (zelf)evaluaties. Dat is
wel zo als wordt gebruikgemaakt van evaluatiegegevens via metingen op het niveau van de hogeschool. Meestal
blijven ook deze vrij algemeen. Hoewel er talloze voornemens tot verbetering zijn geformuleerd in het
zelfevaluatierapport, blijkt bijna nergens dat zij iets te maken hebben met de verrichte metingen. Ook dit wordt
tijdens het bezoek bevestigd. Aan het einde van de onderwerpen worden telkens sterke punten en
aandachtspunten genoemd, soms vergezeld van verbeteringspunten. Uit de tekst blijkt niet altijd waarom een
punt in de samenvatting als sterk of zwak wordt aangemerkt. Soms zijn die punten in de beschrijvingen zelfs niet
aan de orde geweest. De vervolgens geformuleerde verbeteringspunten hebben zelden een directe link met de
aandachtspunten, terwijl die aandachtspunten weer geen vervolg krijgen in voorgenomen verbeteringen.
Kortom, de opleiding moet systematischer de PDCA-cyclus afronden bij alle facetten en onderwerpen, ten
voordele en in functie van hun eigen systematische verbetering.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 617

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Twee decretale documenten geven richting aan de doelstellingen van de opleiding. Enerzijds zijn er de algemene
competenties voor de professioneel gerichte bachelor en anderzijds de beroepsprofielen voor de leraar,
algemeen en specifiek uitgedrukt in de basiscompetenties voor de beginnende leerkracht. Daarnaast wordt het
denken en handelen binnen de opleiding gestuurd door de missie en de onderwijsvisie, ontwikkeld in de
associatie, de hogeschool en de opleiding zelf.
Elke bacheloropleiding moet drie algemene en zeven algemeen beroepsgerichte bachelorcompetenties
nastreven. De opleidingsdoelstellingen zijn de eindkwalificaties die worden nagestreefd bij de student op het
einde van de opleiding. Voor de student maken deze doelstellingen duidelijk wat hij van de opleiding kan
verwachten. Als opleidingsdoelen gelden de basiscompetenties:
- de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen,
- de leraar als opvoeder,
- de leraar als inhoudelijk expert,
- de leraar als organisator,
- de leraar als innovator – de leraar als onderzoeker,
- de leraar als partner van ouders/verzorgers,
- de leraar als lid van een schoolteam,
- de leraar als partner van externen,
- de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap,
- de leraar als cultuurparticipant.
En de attitudes:
- beslissingsvermogen,
- relationele gerichtheid,
- kritische ingesteldheid,
- leergierigheid,
- organisatievermogen,
618 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

- zin voor samenwerking,
- verantwoordelijkheidszin,
- creatieve gerichtheid,
- flexibiliteit,
- gericht op correct taalgebruik en communicatie.
De opleiding maakt aan de hand van een kruistabel tussen de algemene en algemeen beroepsgerichte
competenties van de professionele bachelor en de basiscompetenties en attitudes duidelijk dat de
basiscompetenties of opleidingsdoelen geënt werden op de decretaal bepaalde professionele
bachelorcompetenties.
De relevante bachelorcompetenties worden geëxpliciteerd in de ECTS-fiche per opleidingsonderdeel. Deze
ECTS-fiche wordt beschouwd als een contract tussen de opleidingsonderdeelverantwoordelijke en de student. De
basiscompetenties worden bij de aanvang van de opleiding door de pedagoog aan de studenten verduidelijkt.
De opleiding formuleerde haar missie en onderwijsvisie voortgaande op de missie en de onderwijsvisie van de
hogeschool.
‘De opleiding ‘bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs’ wil via een persoonsgericht, studentgecentreerd
en praktijkgeoriënteerd curriculum opleiden tot competente en geëngageerde lesgevers in A- en B-stroom, aso,
tso, kso, bso en volwassenenonderwijs. Vertrek- en eindpunt zijn de (decretaal vastgelegde) basiscompetenties
en attitudes. De student wordt gestimuleerd tot creatieve kennisontwikkeling door het nastreven van een actieve
participatie aan het leerproces. Lectoren ondersteunen dit proces door het aanbieden van doelgerichte
activiteiten. Hierbij vormen de toegepaste vaardigheden en de attitudes van de studenten de informatieve basis
van de evaluatie. De lectoren hebben daarbij voortdurend oog voor het behoud en de optimalisering van de
kwaliteit van het onderwijs.’
In de opleiding komt dat neer op:
- het streven naar een haalbare, maar kwalitatief hoogstaande opleiding, met aandacht voor de persoonlijke
situatie van de student;
- remediëring van persoonlijke tekorten, onder andere via logopedische hulp;
- een gerichte opbouw naar de praktijk, met onmiddellijke kennismaking met de basiscompetenties en de
richtinggevende functie hiervan;
- het geregeld actualiseren van doelstellingen en inhouden binnen het bestaande curriculum, rekening
houdend met ontwikkelingen in het secundair onderwijs,bijvoorbeeld de eindtermen en nieuwe leerplannen;
- het op elkaar afstemmen van algemene didactiek en vakdidactiek;
- expliciete aandacht voor B-stroom en bso in de opleiding, bijvoorbeeld opleidingsonderdelen PAV en BSO;
- kennismaking met BuSO en de mogelijkheid om daar in het derde jaar stage te lopen;
- het begeleiden van studenten bij het maken van een eindwerk (onderwerp naar keuze, maar in functie van
het ontwikkelen van de basiscompetenties), met aandacht voor de link naar de praktijk.
De commissie stelt vast dat de doelstellingen nauwkeurig zijn overgenomen uit het decreet. Zowel de lectoren als
de studenten en het werkveld zijn bekend met de actueel vereiste eindkwalificaties van de bachelor Hoger
Professioneel Onderwijs. De eindkwalificaties worden ook erkend als zinvol en relevant. Sommige doelstellingen
zijn echter weinig doorleefd. De opleiding houdt in de feiten hoofdzakelijk vast aan de traditionele doelstellingen,
met een sterke klemtoon op de opdracht van leraar in enge zin: ‘de leraar als vakinhoudelijke en vakdidactische
expert’. De eindkwalificaties worden dan ook hoofdzakelijk theoretisch ingepast in de bestaande doelstellingen en
curricula. De eindkwalificaties werden niet aangewend om de doelstellingen fundamenteel te herzien of bij te
sturen. Veeleer werd er gekeken in hoeverre de nieuwe eindkwalificaties onder een van de bestaande
doelstellingen konden worden ondergebracht. Op die manier werden de nieuwe eindkwalificaties sterk verkaveld
binnen de bestaande traditionele doelstellingen. Zij worden veeleer gezien als een vanzelfsprekend nevenproduct
van het traditionele onderwijs, dan als fundamenteel intentionele basisrichtpunten voor de hele opleiding. De
commissie meent dat de voorgaande vaststellingen grotendeels hun oorsprong vinden in het gebrek aan
aansturing van de opleiding.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 619

Aanbevelingen ter verbetering:
Om alle lectoren de doelstellingen in gelijke mate als fundamenteel vernieuwend te laten zien, en een zekere
verschraling en verenging van de eindkwalificaties te voorkomen, stelt de commissie dat gerichte informatie en
communicatie hierover is aangewezen.
De commissie beveelt aan om de bestaande kruisjestabel te vervangen door een meer transparant
opleidingenconcept, waarin zowel de decretaal verplichte basiscompetenties als de eigen opleidingsdoelen
worden geïntegreerd en dat als richtinggevend voor de opleiding kan dienen.
Om bovengenoemde aanbevelingen opleidingsbreed te realiseren, is nood aan de aansturing van de opleiding.
Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De realisatie van de doelstellingenstructuur is het resultaat van overleg tussen verschillende actoren tijdens
diverse overlegactiviteiten op verschillende niveaus. De dienst Voortgezette Opleidingen formuleerde een
voorstel van basiscompetenties in opdracht van de onderwijsminister. Een comité samengesteld uit lectoren van
de verschillende lerarenopleidingen heeft dit resultaat/voorstel besproken en bijgestuurd aan de hand van de al
verzamelde informatie. Op hogeschoolniveau wordt ook informatie uitgewisseld tijdens andere, soms informele
bijeenkomsten, zoals het overleg in samenwerking met de Begeleidingsdienst. Ook in de stuurgroep Onderwijs,
opgericht binnen de Associatie K.U.Leuven, komt deze problematiek geregeld ter sprake. De verschillende
geledingen van het werkveld werden ingelicht en bevraagd tijdens de Opleidingsadviesraad. Deze raad bestaat
uit recent afgestudeerden, studenten, stagementoren, directies, de pedagogische begeleiding, lectoren, het
opleidingshoofd en de studiegebiedcoördinator. Ook tijdens internationaliseringsbijeenkomsten en -uitwisselingen
komt de doelstellingenstructuur aan bod.
De opleiding geeft aan dat de verwachtingen van het werkveld voor beginnende leraren hoog liggen. Er wordt
verwacht dat zij in staat zijn hun pedagogisch-didactische handelen te richten op het totale ontwikkelingsproces
van de leerlingen, in overeenstemming met de basiscompetenties.
De commissie stelt vast dat de opleiding inspanningen heeft gedaan om de nieuwe basiscompetenties onder te
brengen in de bestaande opleidingsdoelen van bestaande opleidingsonderdelen, maar dit heeft niet geleid tot
fundamenteel vernieuwende inzichten in de doelstellingen van de opleiding. Vooral met de meer vernieuwende
basiscompetenties weet de opleiding minder goed raad. Enkele daarvan worden veeleer rechtstreeks en, voor
620 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

zover mogelijk, doorverwezen naar de stage en het initiatief van de student. Andere worden dan weer als een
vanzelfsprekend nevenproduct gezien dat de opleiding naar eigen zeggen al jaren realiseert, zonder dat voor
deze doelstellingen doorheen het curriculum een duidelijke leerlijn werd uitgetekend. Momenteel houdt de
opleiding hoofdzakelijk vast aan de traditionele (enge vak)gerichtheid, waardoor alleen de eerste vier functionele
gebieden als richtinggevend voor de doelstellingen van de opleiding worden ervaren.
De commissie stelt vast dat door deze vak’-gerichtheid hoofdzakelijk het verwerven van competenties op
inhoudelijk vlak, met betrekking tot de vakken waarvoor de student onderwijsbevoegdheid verwerft, en het
verwerven van didactische competenties, met betrekking tot het geven van één of enkele lessen, centraal staan
in de opleiding.
Actuele thema’s, zoals meertaligheid, participatie, omgaan met diversiteit en interculturaliteit komen niet als
dusdanig in de opleidingsdoelstellingen voor. Ook de internationale dimensie berust eerder bij individuele keuzes
van de student dan dat ze wordt aangestuurd vanuit de opleiding.
Aanbevelingen ter verbetering:
Het is raadzaam de doelstellingen van de opleiding overzichtelijk en transparant uit te werken.
De commissie adviseert om de eigen traditionele doelstellingen fundamenteel te herdenken in het kader van de
nieuwe eindkwalificaties.
De commissie stelt dat integratie noodzakelijk is om de eigen opleidingsvisie te ontwikkelen, waarbij de
eindkwalificaties op een transparante wijze zowel richtinggevend voor het einddoel als de ruggengraat voor de
opleiding zijn.
De commissie vraagt om het werkveld meer structureel en systematischer te betrekken bij de invulling en (de
ondersteuning van) de realisatie van de opleidingsdoelstellingen.
De commissie raadt aan om meer gestructureerde aandacht te besteden aan de internationale dimensie van de
opleidingsdoelstellingen, in relatie tot de eigen visie.
Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het domeinspecifieke kader van de opleiding zich situeert in dat van de VLHORA, zoals voorafgaand aan de
bezoeken ontwikkeld werd door de Visitatiecommissie, op basis van de door de opleidingen bachelor in het
Onderwijs: Secundair Onderwijs aangereikte kaders;
- de doelstellingen van de opleiding gericht zijn op zowel de algemene competenties als de algemene
beroepsgerichte en de beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnende beroepsbeoefenaar;
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 621

- de bestaande opleidingsvisie sterk aanleunt bij de decretaal voorgeschreven doelstellingen, maar aan een
eigen geactualiseerde opleidingsvisie nog moet worden gewerkt;
- de doelstellingen van de opleiding aanleunen bij de eisen van het werkveld, maar de betrokkenheid van het
werkveld meer structuur vraagt;
- de internationale dimensie in beperkte mate aanwezig is
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
622 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: onvoldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het overzicht van het huidige curriculum of modeltraject, zoals aangegeven in het vademecum voor de student, is
opgesteld na overleg met het werkveld. De opleidingsonderdelen met onderwijsbevoegdheid omvatten een
samengaan van vakinhoudelijke en didactische aspecten, die vaak onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.
Vanaf het tweede jaar wordt één van de opleidingsonderdelen met onderwijsbevoegdheid uitgediept. De uitbouw
van het opleidingsonderdeel Nederlands specifiek in het eerste en tweede jaar van het modeltraject is een reactie
op een toenemende taalzwakte bij de studenten. Correct taalgebruik wordt verder in de opleiding specifiek
opgenomen als attitude bij de didactische stage, en is een element bij de evaluatie. Een aantal activiteiten in het
kader van het beroepsonderwijs werd bij de uitwerking van het huidige curriculum gebundeld in het
opleidingsonderdeel BSO, en omvat ook de uitwerking van een project. Als voorbereiding hiervan wordt PAV,
Project Algemene Vakken, als opleidingsonderdeel voorzien voor alle tweedejaarsstudenten. Op die manier leren
de studenten meer vakoverschrijdend denken en (samen)werken. In het derde jaar van het modeltraject worden
de opleidingsonderdelen Omgaan met informatie en Eindwerk geïntegreerd. Enkele praktijkactiviteiten komen ook
aan bod in andere opleidingsonderdelen, zodat het aandeel van de stage eigenlijk hoger is dan wat uit het
overzicht kan worden afgeleid.
In een eerste fase werd aan dit curriculum de voorbije jaren structureel niets gewijzigd, maar werden voortdurend
aanpassingen gemaakt binnen de doelstellingen, de inhouden en de werkvormen van bepaalde
opleidingsonderdelen. In het kader van de recente evoluties in het hogeronderwijslandschap, al dan niet decretaal
bepaald, en in het werkveld werkt de opleiding in een tweede fase aan een nieuw curriculum. Zij stelt dat de
stapsgewijze aanpak het geheel aanvaardbaar maakt. In het zelfevaluatierapport zijn de uitgangspunten, de
aandachtspunten, de betrokken actoren en het tijdpad duidelijk uitgewerkt. Zowel de lectoren als de studenten,
het werkveld en de stageplaatsen, de afgestudeerden en het hogeschoolbestuur worden voorzien hun bijdrage te
leveren. Hoewel de opleiding stelt dat het herkenbaar maken en verder invoeren van competentiegericht leren en
opleiden een richtinggevende rol vervult bij de curriculumvernieuwing, kon de commissie tijdens het
visitatiebezoek niet vaststellen dat hieromtrent duidelijke vorderingen waren gemaakt na het indienen van het
zelfevaluatierapport. De commissie stelt vast dat vooral en expliciet aandacht wordt besteed aan de eerste vier
beoogde competenties. Het programma is met betrekking tot deze vier basiscompetenties vakinhoudelijk goed
uitgewerkt, maar de basiscompetenties worden nog niet allemaal ten volle als basis genomen. In die zin merkt de
commissie nog geen invloed van het nieuwe competentiekader op het curriculum. Uit de gesprekken blijkt verder
dat de opstart van de curriculumvernieuwing gebeurt vanuit de lectoren, bij gebrek aan een duidelijke sturing. De
commissie stelt vast dat dit proces hierdoor ongecoördineerd verloopt en niet tot de noodzakelijke resultaten leidt
die een toekomstgerichte kwaliteit van de opleiding garanderen. De commissie is van mening dat het proces en
de uitvoerders nood hebben aan coördinatie, leiding en begeleiding.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 623

De hogeschool was betrokken bij de EU-proeffase van het ECTS-project, en voerde het systeem al in 1996 in. De
opleiding beschikt over grondig uitgewerkte ECTS-fiches, die gerelateerd zijn aan het decretale
competentieprofiel. De ECTS-fiche fungeert in de opleiding als een contract met de student. Bij het begin van elke
opleidingsonderdeel worden de afspraken uit de ECTS-fiche door de betrokken lector toegelicht aan de
studenten. De fiches zijn toegevoegd aan de cursussen en beschikbaar op de website van de hogeschool. Door
het hoger geschetste spanningsveld en het gebrek aan een transparant eigen opleidingsconcept, waarin de
basiscompetenties en de eigen opleidingsdoelen geïntegreerd worden, slagen ook de ECTS-fiches er
onvoldoende in om op een overzichtelijke wijze de relatie aan te geven tussen de doelstellingen en de inhoud van
de opleiding.
Maatschappelijke dienstverlening richt zich naar de studenten in het curriculum en naar de lectoren in hun
opdrachten. Als criterium geldt dat de maatschappelijke dienstverlening een rechtstreekse invloed heeft op het
leerproces van de studenten en/of de lectoren. Recent werd een medewerker (voor 30 procent) aangesteld om
projectmatig wetenschappelijk onderzoek te initiëren en te coördineren.
De hogeschool heeft een werkgroep Internationalisering waarin een vertegenwoordiger van de opleiding zetelt. Er
zijn uitgewerkte procedures voor zowel lectoren- als studentenmobiliteit. Via overleg tussen de verantwoordelijken
in de andere opleidingen van het studiegebied Onderwijs worden de stageplaatsen jaarlijks verdeeld, naargelang
van de beschikbaarheid. Het aanbod van studentenmobiliteit is de jongste jaren toegenomen, omdat naast
Erasmus-uitwisselingen ook mogelijkheden zoals Erasmus Belgica en stages in het kader van
ontwikkelingssamenwerking worden benut. Voor bepaalde groepen studenten leiden excursies en vakkenstages
ook tot buitenlandse contacten bij de voorbereiding en de realisatie van opdrachten ter plaatse. Studenten
kunnen ook kiezen voor een didactische stage in Nederland. Tot nu toe nam ook een beperkt aantal collega’s
deel aan een staff mobility in een partnerhogeschool. Recent werd een beleidsplan Internationalisering voor de
periode 2005-2010 opgesteld. Door de concretisering hiervan in een stappenplan, wil de opleiding de komende
jaren het aspect internationalisering beter inbedden en meer armslag geven in de opleiding. De commissie merkt
op dat internationalisering zich bijna uitsluitend beperkt tot combinatiemogelijkheden met talen. Dit wijst eveneens
in de richting van een eerder enge invulling en benadering van het internationaliseringsaspect, dat toch ruimer is
dan een taalcompetentie. De commissie stelt ook hier vast dat de opleiding nog geen duidelijkheid heeft omtrent
de competenties die ze via internationalisering wil realiseren.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat het nieuwe curriculum explicieter doordacht moet worden vanuit alle basiscompetenties en
dat deze competenties moeten vertaald worden in leerlijnen.
De commissie stelt dat er aandacht moet worden besteed aan de coördinatie, de leiding en de begeleiding van de
lectoren bij de ontwikkeling van het nieuwe curriculum.
De commissie vindt dat het huidige aanbod aan opleidingsonderdelen en de onderlinge afstemming van de
doelstellingen (ECTS-fiches) kritisch moet geëvalueerd worden in het licht van het nieuwe curriculum.
De commissie vraagt dat de opleiding duidelijk maakt welke competenties ze wil realiseren via internationalisering
en hoe ze hieraan vorm wil geven voor alle studenten.
624 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Hoewel bepaalde actuele thema’s niet als dusdanig in de opleidingsdoelstellingen voorkomen, is de opleiding zich
bewust van dergelijke gegevens en evoluties. Onderwijsontwikkelingen zoals veranderende visies op leren en
evalueren, andere klemtonen binnen bepaalde vakken, gebruik van nieuwe leermiddelen, psychosociale zorg
voor leerlingen en omgaan met diversiteit, dagen de opleiding en lectoren uit om studenten te vormen die voor
hun leerlingen een krachtige leeromgeving moeten kunnen uitbouwen. Dit wordt uitgewerkt door de studenten
van het eerste opleidingsjaar van het modeltraject te confronteren met verschillende stagescholen, elk met hun
eigen schoolcultuur, zodat ze een ruim beeld krijgen van de diversiteit in het werkveld. Tijdens het tweede
opleidingsjaar worden specifieke activiteiten gericht naar de B-stroom en bso. In het derde opleidingsjaar ten
slotte worden de studenten voorbereid op een mogelijke onderwijsopdracht bij beroepsschoolleerlingen.
De ontwikkelingslijn in het programma van de opleiding wordt beschreven in de onderwijsvisie van de
lerarenopleiding: ‘In het hele curriculum vormt de praktijkgerichtheid binnen alle opleidingsonderdelen een
basiskenmerk. Deze gerichtheid wordt gerealiseerd via een aantal ontwikkelingslijnen: van eenvoudig naar
complex, van afhankelijk naar onafhankelijk, van vakgebonden naar vakoverschrijdend, van externe evaluatie
naar zelfevaluatie, van ik-gericht naar gericht zijn op de leerling, de klas, de school … Het belang van teamwork
wordt hierbij van bij de aanvang onderstreept.’ In het curriculum is gekozen voor een geïntegreerde behandeling
van vakinhouden en vakdidactiek voor de opleidingsonderdelen met onderwijsbevoegdheid. Zo kan de link met
de onderwijspraktijk tijdens onder andere contacturen en vakkenstages meteen worden gelegd. De commissie
stelt vast dat er erg veel aandacht is voor vakinhoudelijke kennis en voor de vertaling van de vakinhoudelijke
kennis naar de lespraktijk. De gesprekken geven verder aan dat de aandacht voor professionaliteit in de opleiding
ook de zorg voor attitudevorming inhoudt. Levenslang leren en kunnen reflecteren over het eigen functioneren,
zijn niet vreemd. De studenten geven aan dat ze op dit vlak weinig terugkoppeling krijgen.
De opleiding tracht in het programma rekening te houden met de hoge verwachtingen van het werkveld ten
aanzien van de beginnende leraren. Ook het werkveld benadrukt het belang van leraren die inhoudelijk sterk zijn
in hun specifieke vakdeskundigheid. Tijdens de gesprekken blijkt dat de contacten met het werkveld goed en de
betrokkenheid van het werkveld groot zijn, zodat de aansluiting van het programma bij de actuele beroepspraktijk
wordt bewaakt. De verwachtingen van het werkveld sluiten in dat opzicht goed aan bij de doelstellingen van de
opleiding. Het programma is voldoende gericht op het beroepsprofiel van de beginnende leraar als vakinhoudelijk
expert, en biedt een goede vorming, zowel praktisch als theoretisch, zowel in kennis als in vaardigheden. De
commissie merkt op dat de lectoren voldoende oog hebben voor en kennis hebben van de actuele ontwikkelingen
in hun vakgebied om het programma te laten aansluiten bij de actuele ontwikkelingen. De ruimere taakinvulling
van de leraar komt echter minder aan bod in de opleiding en de stage. Theoretisch worden wel enkele aspecten
benaderd, maar de studenten worden niet systematisch competent gemaakt op deze terreinen. Uit de gesprekken
met het werkveld bleek dat het werkveld wel bereid is om samen met de opleiding naar mogelijkheden op dat
terrein te zoeken.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 625

Het stageconcept van de opleiding is gegroeid uit voortdurend overleg met vaklectoren en pedagogen en in
samenwerking met het werkveld. Zij streven hierbij onder andere naar geleidelijkheid, met een stapsgewijze
opbouw, grondigheid en diepgang, groeiende verantwoordelijkheid, kennismaking met verschillende
onderwijstypes, coherentie en variatie. De didactische stage wordt geleidelijk opgebouwd doorheen de drie
opleidingsjaren en wordt ingedeeld in vier luiken. Het eerste omvat demonstratielessen, proeflessen,
microteaching en observatieopdrachten, het tweede de stagelessen, het derde luik bevat de stageblokken en het
vierde de keuzeactiviteiten. De commissie meent dat opbouw in stage-ervaringen goed is, al vindt zij het jammer
dat niet kan worden gegarandeerd dat de studenten ook ervaring verwerven voor de ontwikkeling en uitvoering
van langere lessenreeksen tijdens de stage. Zij stelt vast dat de studenten intens en erg individueel begeleid
worden, en dat de interactie met de stagescholen erg goed is. De stages worden goed georganiseerd.
Het opleidingsonderdeel Omgaan met informatie is geïntegreerd met het eindwerk als een opleidingsonderdeel.
De uitwerking van het eindwerk, met inbegrip van het omgaan met informatie, draagt bij tot de ontwikkeling van
verschillende basiscompetenties, afhankelijk van de keuze van het onderwerp. De studenten kiezen zelf een
onderwerp. De functionaliteit voor het werkveld en een degelijke onderbouwing zijn belangrijke invalshoeken. De
opleiding stippelde een tijdspad uit om het proces te ondersteunen.
De opleiding wil door toenemende contacten op internationaal niveau een grotere studentenmobiliteit creëren en
het uitsturen en ontvangen van studenten in het kader van de stages doeltreffender maken.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat met het werkveld moet worden onderzocht hoe en in hoeverre de studenten ervaring
kunnen verwerven voor de ontwikkeling en uitvoering van langdurige lessenreeksen, inclusief de evaluaties,
tijdens de stage.
Met het werkveld kan ook worden onderzocht hoe de studenten hun competenties kunnen verwerven met
betrekking tot niet-lesgebonden competenties.
Bij de verdere ontwikkelingen van een nieuw curriculum vraagt de commissie een goed evenwicht te zoeken
tussen enerzijds de borging van de sterkte van de huidige opleiding op het vlak van de vakinhoudelijke en
vakdidactische opleiding van de studenten, en anderzijds bijsturing op het vlak van verbreding naar de andere
competenties.
Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: onvoldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In elk opleidingsonderdeel met onderwijsbevoegdheid is er een wisselwerking tussen het verwerven van bredere
en diepere vakinhoudelijke kennis en het werken vanuit vakdidactische aspecten, zodat de student de nodige
kennis en vaardigheden verwerft om doelstellingen te kunnen omzetten in een vormingsproces bij jongeren. Voor
626 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

de vakdidactiek vertrekt elke vaklector vanuit algemene didactische principes die door de pedagogen vooraf
worden besproken bij de studenten. Op personeelsvergaderingen komt geregeld als agendapunt een specifiek
didactisch item aan bod. De pedagogen brengen de vaklectoren ook op de hoogte van pedagogisch-didactische
activiteiten voor de studenten waarbij zij kunnen aansluiten of waarover zij informatie kunnenkrijgen. Op die
manier wordt de lijn van de algemene didactiek doorgetrokken in de vakdidactiek. Voorbeelden daarvan zijn het
‘leren leren’ en de inleefdag bso. Uit de gesprekken met de studenten blijkt echter dat over de vakken waarvoor
onderwijsbevoegdheid wordt verworven, niet altijd een gelijkgerichte visie op de onderwijspraktijk schuilt. Dit
vertaalt zich soms in verschillende verwachtingen ten aanzien van de studenten tijdens de stage. Het huidige
curriculum bevat 45 gemeenschappelijke studiepunten in de initiële lerarenopleiding. Deze gemeenschappelijkheid
maakt de brug tussen de opleidingen ILLO, ILKO en ILSO gemakkelijker.
De commissie stelt vast dat het curriculum te sterk vanuit de vakken is ingericht. Omdat de opleiding klein is, is de
samenhang tussen de vakken in de verschillende opleidingsjaren en de samenhang tussen de vakken onderling,
ondanks het gebrek aan sturing van de gelijkgerichtheid, nog enigszins aanvaardbaar. In een grotere opleiding
zou dit onherroepelijk tot problemen leiden. Een sterkere formalisering van de samenhang via leerlijnen en een
meer competentiegericht programma is dringend gewenst. Wel moet men ervoor opletten dat het hoge
vakinhoudelijke niveau niet verloren gaat. De hoeveelheid combinaties die studenten kunnen kiezen, kan een
bedreiging vormen voor de samenhang van het programma. In elk geval is de opleiding daardoor erg
arbeidsintensief.
Met betrekking tot het verwerven van de niet-lesgebonden competenties kan niet van een samenhangend
curriculum worden gesproken. Een deel van deze competenties wordt hetzij louter theoretisch, hetzij ad hoc–
door ‘gissen en missen’ – ervaren en ontwikkeld, afhankelijk van de initiatieven die de student tijdens de stage
zelf neemt. Uit de gesprekken is gebleken dat ook het werkveld tot op heden eerder vrij onwennig aankeek tegen
deze ontwikkelingen.
De groeiende kloof tussen het niveau van de instroom en de door het werkveld gewenste competenties van de
uitstroomstudenten vraagt om meer flexibele en/of gedifferentieerde studietrajecten in de toekomst. Ook in het
kader van het Flexibiliseringsdecreet neemt het aandeel van de geïndividualiseerde trajecten steeds toe.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt dat er bij de uitwerking van het nieuwe curriculum aandacht gaat naar de ontwikkeling van
een grotere gelijkgerichtheid in visie tussen de lectoren in verband met de (vak)didactische aanpak, en dat dit op
korte termijn zorgt voor een grotere samenhang binnen het curriculum.
De commissie stelt dat de samenhang zowel horizontaal als verticaal op een meer formele manier moet worden
bewaakt.
Voorts stelt de commissie dat er ook voor de niet-lesgebonden competenties dringend nood is aan de uitwerking
van een samenhangend curriculum.
De commissie vraagt dat er aandacht wordt besteed aan de communicatie hierover met het werkveld, zodat ook
het werkveld het belang van stageactiviteiten voor deze competenties inziet en er actief aan wil meewerken.
Gezien de wijzigingen in het instroomprofiel van de studenten verdient het aanbeveling dat de opleiding hiervoor
een gerichte aanpak en strategie ontwikkelt. Dit zal extra aandacht vragen voor de uitwerking van een
samenhangend curriculum.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 627

Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De hogeschool heeft gekozen voor het systeem van ‘schatten achteraf’, omwille van de minder zware belasting
voor de student. Enerzijds is het de bedoeling om na te gaan of de totale studielast tussen de 1.500 en de 1.800
uren per studiejaar ligt. Anderzijds wil de opleiding nagaan of er opleidingsonderdelen zijn die te veel of te weinig
uren vragen in functie van het totale aantal studiepunten. Voor de studenten is dit niet zo eenvoudig, omdat ze de
situatie van een vorig academiejaar moeten inschatten. In principe gebeurt de studietijdmeting driejaarlijks. Voor
het eerste en tweede opleidingsjaar is dat bij het begin van het volgende academiejaar, voor het derde
opleidingsjaar op het einde van het academiejaar. Sinds 2002-2003 probeert het studiegebied Onderwijs deze
meting jaarlijks te organiseren om sneller zicht te krijgen op eventuele evoluties en sneller te kunnen bijsturen.
Voor de opleiding is dit ten dele gelukt sinds het academiejaar 2003-2004. Nog sinds 2003-2004 streeft zij ernaar
om meer gedifferentieerde resultaten te verkrijgen naargelang de samenstelling van de groep en de vooropleiding
in het secundair onderwijs. Deze gegevens zijn nog erg beperkt. Merkwaardige vaststelling is dat voor een groep
studenten met tso-vooropleiding de studielast lager ligt dan voor deze met aso-vooropleiding.
628 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

De hogeschool neemt deel aan een onderwijsontwikkelingsproject in verband met studietijdmeting in de
Associatie K.U.Leuven. In de marge van deze studietijdmetingen werd ook een beperkt onderzoek uitgevoerd
over de perceptie van de moeilijkheidsgraad van de opleiding door de studenten.
De commissie stelt vast dat er in de opleiding rekening wordt gehouden met de resultaten van de metingen.
Globaal tonen de resultaten aan dat de studielast goed verdeeld is over de drie opleidingsjaren en binnen de
voorgeschreven uren blijft. Er wordt niet per vak gecontroleerd of de begrote studietijd overeenkomt met de
feitelijke studielast. De studenten geven aan dat zij hard moeten werken en dat zij leren werken in deze opleiding.
Zij vinden de opleiding niet te zwaar. Tijdens de gesprekken blijkt dat zij veel opdrachten krijgen, waarbij zij meer
terugkoppeling vragen. Er zijn geen aanwijzingen dat sommige delen van het programma extreem zwaarder of
lichter zijn dan andere.
Dat de heterogeniteit van het instapniveau van de instromende studenten en de motivatieproblemen na een
eerdere mislukking in het hoger onderwijs studiebelemmerende factoren zijn, wordt tijdens het bezoek bevestigd.
De commissie merkt op dat de opleiding inspanningen levert om deze problemen op te lossen (facet 2.9 en 4.2).
Op die manier ontstaan studiebevorderende factoren, zoals intakegesprekken, een cursus chemie als
ondersteuning bij biologie, persoonlijke interactie en het werken in kleine groepen, wat toelaat om meer in te
spelen op de heterogeniteit.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om gericht aandacht te besteden aan de vereiste flexibiliteit van lectoren om te gaan met
flexibele leerwegen.
De commissie vraagt om op basis van de eerste meetresultaten verfijndere analyses op het niveau van de
opleiding uit te voeren op de studielast in relatie tot de instroomkenmerken van de studenten, en hieruit de
gepaste gevolgtrekkingen uit te maken.
Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding heeft niet echt een duidelijk didactisch concept. Alleen de frase van externe sturing, via gedeelde
sturing naar zelfsturing, is terug te vinden, maar vooral bij de inrichting van de stages.
Elke lector heeft als kernopdracht een aanbod van leermiddelen en werkvormen uit te bouwen dat tegemoetkomt
aan de competentiedoelen die de opleiding algemeen vooropstelt en aan de specifieke doelen van het eigen
opleidingsonderdeel. Dit is ook een van de criteria waarop lectoren door studenten worden beoordeeld bij de
driejaarlijkse bevraging. Doordat alle docenten zelf beslissen welke werkvormen zijgebruiken, kan ook niet
worden bepaald of deze werkvormen passen bij een eventueel didactisch concept. In de ECTS-fiches van de
opleidingsonderdelen staan de gebruikte werkvormen en leermiddelen duidelijk vermeld. De commissie stelt vast
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 629

dat de kwaliteit van de onderwijsmiddelen in orde is en dat een grote variatie aan werkvormen wordt gebruikt. In
verschillende opleidingsonderdelen wordt er gewerkt met een combinatie van werkvormen. Uit de gesprekken
met de studenten blijkt dat veel lectoren een voorbeeld zijn voor het handelen van de student in zijn werksituatie.
De studenten beoordelen het cursusmateriaal als inhoudelijk goed opgebouwd doorheen de drie opleidingsjaren.
Zij waarderen ook het aanbod van handboeken in de mediatheek, waarop de cursussen goed zijn afgestemd.
Tijdens de opleiding wordt steeds meer gebruikgemaakt van elektronische leermiddelen die worden ingezet als
vast onderdeel of als aanvulling. In het opleidingsonderdeel Omgaan met informatie verwerven de studenten de
basisvaardigheden voor het gebruik van software en websites.
Tot 2004 gebruikte de opleiding een door de hogeschool ontwikkeld eigen elektronisch leerplatform, IN-STUDY.
In 2004 koos de hogeschool ervoor om zich in associatieverband aan te sluiten bij Toledo (Blackboard). In de
loop van 2005 kregen alle lectoren een opleiding. Geleidelijk worden de eerste toepassingen geïntroduceerd. De
studenten ervaren Toledo als gebruiksvriendelijk communicatiemiddel.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om het didactisch concept duidelijk open te trekken naar de volledige opleiding.
Het is raadzaam na te gaan of en hoe de gekozen werkvormen passen bij een nog duidelijk te stellen didactisch
concept.
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Bij het begin van het academiejaar ontvangen de studenten een studiegids, het onderwijs- en examenreglement
en de ECTS-fiche van elk opleidingsonderdeel. Op termijn wil de hogeschool doorgroeien naar een volwaardig
semestersysteem met aangepast evaluatiesysteem.
De commissie stelt vast dat een brede waaier van evaluatievormen wordt gehanteerd en dat de aard van de
toetsen een zaak is van elke docent afzonderlijk. De commissie merkt op dat de toetsen in de eerste jaren sterk
gericht zijn op kennisreproductie, maar zeker in de latere jaren veel inzicht en het vermogen van de studenten
vragen om vakinhoud te vertalen naar de lespraktijk. De inspraak van de studenten bij de roostering van examens
en toetsen beperkt zich tot de Studentenraad. Het examenrooster wordt voorgelegd aan de verantwoordelijke van
Studiebegeleiding en aan de Studentenraad. Aan de hand van hun bemerkingen wordt er eventueel bijgestuurd.
Het examenrooster is tijdig ter beschikking. De lectoren bespreken de resultaten van de partiële examens van de
studenten van het eerste jaar van het modeltraject, samen met de evaluatiegegevens van de creastage, in het
kader van eventuele remediëring. Afhankelijk van de vastgestelde problematiek gebeurt de opvolging door het
opleidingshoofd, een lector of door de dienst Studie- of Studentenbegeleiding.
630 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

De studenten ervaren de beoordeling van de toetsen en examens niet altijd als transparant. De commissie stelt
vast dat de feedback na examens docentgebonden wordt ingevuld. Uit de gesprekken met de studenten blijkt dat
zij niet snel geneigd zijn om toelichting op een beoordeling te vragen aan de lector of te vragen om de
beoordeling te mogen inzien. Dit geldt veel minder voor de stage. De doelstellingen en uitgangspunten voor de
evaluatie van de stages zijn samengebracht in een vademecum. De beoordeling van de stage gebeurt
permanent. Daarbij gaat er veel aandacht naar de groei die de student doormaakt, in functie van de te bereiken
basiscompetenties. Persoonlijke begeleiding van de student is hier erg belangrijk. Aan het stimuleren van
zelfreflectie in het kader van het levenslang leren wordt de nodige aandacht besteed tijdens de begeleidings- en
reflectiegesprekken. Bij de eindbeoordeling van de praktijk krijgen alle betrokkenen inspraak. Ook de student
heeft hierbij een actieve inbreng. De belangrijkste criteria bij de evaluatie van het eindwerk zijn procesgerichtheid
en functionaliteit voor het werkveld. Een logboek en de presentatie voor een commissie zijn, naast het werk zelf,
de kenmerken van dit onderdeel. De beoordeling van de eindwerken vindt plaats aan de hand van een vooraf aan
de student bekendgemaakt beoordelingskader. De commissie stelt vast dat dit beoordelingskader niet helemaal
terug te vinden is in het beoordelingsformulier dat wordt gebruikt.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om dringend werk te maken van een transparant toets- en evaluatiebeleid, zodat ook op dit
vlak een grotere aansturing van de gelijkgerichtheid wordt bewaakt.
De commissie raadt aan om de evaluaties nog beter af te stemmen op de te bereiken competenties.
De commissie vraagt om aandacht te besteden aan het proces van feedback naar de studenten na evaluaties, en
hierbij een vertrouwen bij de studenten op te bouwen.
De commissie stelt dat het beoordelingsformulier voor de eindwerken moet afgestemd zijn op het
beoordelingskader.
Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 631

Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De toelatingsvoorwaarden voor een opleiding van het professionele bachelorniveau aan de hogeschool zijn
opgenomen in het onderwijsreglement. De hogeschool werkte in overleg met de Associatie K.U.Leuven hiervoor
een ‘Reglement toelating tot een bachelor in de KaHo Sint-Lieven’ uit. Tot nu toe heeft de opleiding nog geen
aanvragen gehad om af te wijken van het onderwijsreglement.
In de opleiding is er al enkele jaren een vrij stabiele verhouding aso/tso van ongeveer 60/40. Het aantal bsoinstromers
is bijna nihil. Abituriënten met deze vooropleiding blijken statistisch weinig kansen op slagen te
hebben.
De opleiding kan op drie manieren worden doorlopen. In de eerste plaats is er het modeltraject van in principe 3
opleidingsjaren van elk 60 studiepunten. Een tweede mogelijkheid is een geïndividualiseerd traject met
studieduurverkorting, deeltijds of met vrijstellingen op basis van EVC/EVK. De derde manier bestaat uit een
diploma-, credit- of examencontract, of een combinatie van contracten. Op associatieniveau werd een procedure
voor EVC/EVK uitgewerkt. Voor studenten die later instappen, is er tot nu toe geen vaste instapprocedure nodig,
omdat de persoonlijke opvang door iedere lector nog mogelijk is. De in te halen activiteiten/inhouden worden
individueel besproken. De opleiding is zich bewust van het feit dat bij een toename van dergelijke studenten het
gebruik van een instapdocument deze persoonlijke opvang en het overzicht van de in te halen items, zal moeten
waarborgen.
De commissie stelt vast dat er rekening wordt gehouden met de verschillende instroomgroepen in termen van
aangepaste programma’s. Zij merkt op dat in deze context het geringe aantal studenten en de sterke band van de
studenten met de lectoren sterke punten zijn. In haar instroom- en begeleidingsbeleid hebben de hogeschool en
de opleiding oog voor hun maatschappelijke functie in de regio. De opleiding rekruteert ook uit sociaal zwakkere
milieus. Zij trekt veel studenten aan die het geborgen karakter van een kleine opleiding zoeken. Tijdens de
gesprekken blijkt dat de studenten het aanbod om eventuele achterstand op te halen, voldoendevinden. Zij
voegen eraan toe dat je er als student ook de inspanningen moet voor willen doen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat er proactief moet worden gewerkt aan de aanpak van de komende stroom van flexibele
en/of gedifferentieerde studietrajecten.
De commissie vraagt om de gedifferentieerde resultaten van de studiemeting terug te koppelen aan het
programma naargelang de vooropleiding in het secundair onderwijs.
De flexibiliteit in de leerwegen moet structureel in het programma worden ingebouwd
632 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: onvoldoende
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: voldoende
facet 2.3, samenhang van het programma:
onvoldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
goed
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
voldoende
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het programma een concretisering is van de door de opleiding vooropgestelde eindkwalificaties van de
opleiding voor wat het niveau, de oriëntatie en de domeinspecifieke eisen betreft, maar dat niet alle
basiscompetenties voldoende sterk uitgewerkt zijn;
- de leerdoelen van het programma en de programmaonderdelen een gepaste vertaling zijn van de
vooropgestelde eindkwalificaties;
- er degelijk aandacht wordt besteed aan de professionele gerichtheid van het programma;
- de verschillende actoren betrokken worden bij de programmaherziening en -vernieuwing;
- door het gebrek aan sturing het curriculum hoofdzakelijk lectorgestuurd wordt ingevuld en de samenhang in
tal van aspecten binnen het curriculum ontbreekt;
- de opleiding voldoet aan de formele eisen betreffende de studieomvang;
- de studietijd systematisch en structureel wordt opgevolgd;
- een gevarieerd aanbod van werk- en onderwijsvormen en leermiddelen het programma helpt te realiseren,
maar een duidelijk didactisch concept niet herkenbaar is;
- de beoordeling en toetsing aansluiten bij de leerdoelen, maar een transparant evaluatiebeleid ontbreekt en
de terugkoppeling van de resultaten naar de studenten moet worden bijgestuurd;
- de opleiding oog heeft voor haar maatschappelijke functie in de regio, en haar onderwijs en
studentenbegeleiding daarop afstemt.
maakt de visitatie commissie een positieve afweging en stelt ze dat de opleiding voldoende potentieel heeft om
de vastgestelde tekortkomingen te verhelpen. De visitatiecommissie is van mening dat er in de opleiding voor dit
onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 633

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De procedures op het vlak van het personeelsbeleid liggen vast in het kwaliteitshandboek. Deze procedures
regelen het goede verloop van onder andere de aanwervingen, de evaluaties en de bevorderingen. Sedert 1995
heeft de opleiding in feite geen vrijheid om een eigen omkaderings- en aanwervings- of een promotiebeleid te
voeren, omwille van centrale budgettaire regelingen. Omdat er in de lerarenopleiding Secundair Onderwijs veel
verschillende vakken met onderwijsbevoegdheid vereist zijn, is zij duur op het vlak van loonkosten. Daarom is het
nodig om voortdurend prioriteiten te stellen wat de inzet van personeel betreft. De hogeschool heeft een duidelijk
rekruterings- en selectiebeleid. De norm voor de taakinvulling van het personeel is principieel dezelfde als die
voor de studenten en wordt in Europa algemeen aanvaard: een taakbelasting tussen de 1.500 en 1.800
belastingsuren per jaar. De verantwoordelijkheid wordt hierbij gedelegeerd naar het laagst mogelijke
managementniveau, dat van het opleidingshoofd. De opleiding slaagt erin om de vooropgestelde basisprincipes
van het taakinvullingsbeleid degelijk te realiseren. Zij heeft de jongste jaren heel wat nieuwe taken moeten
opnemen, waardoor er nieuwe uitdagingen voor personeelsleden werden gecreëerd, zoals internationalisering,
projectmatig wetenschappelijk onderzoek, ICT, deelname aan werkgroepen, instappen in de associatie en de
toepassing van het Flexibiliseringsdecreet. De opleiding streeft ook hier naar een gepaste aansluiting bij de
competenties van de betrokken personeelsleden. De lectorenbelastingsfiches moeten de uitwerking van het
beleid transparant maken. Tijdens de gesprekken met de lectoren blijkt dat deze taakfiches sinds twee jaar niet
meer gemaakt zijn, wat zij terecht betreuren.
De commissie maakt kennis met een sterk geëngageerd team van lectoren en ondersteunend personeel, dat
gewaardeerd wordt door de studenten, de afgestudeerden en het werkveld. Zij merkt een grote vakdeskundigheid
op bij de lectoren. De commissie merkt op dat de personeelsleden de toegewezen verantwoordelijkheid over de
taken dragen. Iedereen kent zijn taak/taken en tracht deze naar behoren in te vullen en uit te voeren. Uit het
SERV-onderzoek en de enquête Personeelstevredenheid blijkt dat de medewerkers hun taken als zwaar ervaren,
maar ook dat er een voldoende mate van arbeidstevredenheid leeft. Dit wordt tijdens de gesprekken bevestigd.
De lectoren spreken daarbij hun bezorgdheid uit over de steeds kleiner wordende ruimte voor persoonlijke
inbreng en creativiteit. De commissie spreekt haar waardering uit over de inspanningen van teamleden om het
huidige gebrek aan sturing en leiding in de opleiding op te vangen.
De afstand tussen de lectoren het werkveld is klein. De expertise van bepaalde lectoren wordt soms aangewend
buiten de hogeschool. Zo zijn zij onder andere betrokken bij uiteenzettingen, literatuur, medewerking aan
leerplannen en handboeken in dienst van het werkveld. Op die manier wordt de noodzakelijke en symbiotische
band met het afnemend veld gevormd.
De commissie stelt vast dat de plannings-, functionerings- en evaluatiegesprekken in het zelfevaluatierapport
beschreven staan als een sluitend geheel, maar dat sinds enige tijd dit alles niet meer in de praktijk wordt
634 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

omgezet. Het tussentijdse overleg op informele wijze wordt bemoeilijkt door het huidige probleem van gebrek aan
sturing van de opleiding.
Het volgen en verzorgen van interne en externe navorming over de aspecten die resulteren in de vak- en
onderwijsdeskundigheid van het personeel, is degelijk geïntegreerd in de opleiding. De commissie stelt echter
vast dat de aansturing van de professionele ontwikkeling van de lectoren nog een punt van zorg is.
Nieuwe lectoren worden goed opgevangen door hun collega’s. Maar ook hier stelt de commissie vast dat dit
berust op persoonlijke initiatieven van individuele lectoren. De opleiding heeft geen gezamenlijke en gelijkgerichte
aanpak voor de opleiding van beginnende lectoren, waardoor er ook hier op korte termijn het gevaar ontstaat van
uiteenlopende visies binnen eenzelfde opleiding.
De commissie benadrukt dat de vakdeskundigheid, de kwaliteit, de inzet en de betrokkenheid van het personeel
beter verdient dan een voldoende. Zij stelt echter dat door de huidige situatie van de opleiding, met een duidelijk
gebrek aan sturing, tal van belangrijke aspecten om het geheel kwaliteitsvol te sturen en te coachen, zijn
weggevallen.
Aanbevelingen ter verbetering:
Tijdens het bezoek geven de lectoren aan dat er recent veel wisselingen geweest zijn van leidinggevenden in de
opleiding en dat zij zoeken naar stabiliteit. De commissie stelt vast dat de opleiding nood heeft aan een dergelijke
stabiliteit om haar opdracht degelijk te kunnen uitwerken en om wat zij in haar marge heeft, te concretiseren. Zij
vraagt het hogeschoolbeleid om een dergelijke beleidsstabiliteit in de opleiding op transparante wijze mogelijk te
maken.
De commissie stelt dat plannings-, functionerings- en evaluatiegesprekken opnieuw moeten worden omgezet in
de praktijk en dat tijdens de functioneringsgesprekken ook de oordelen van de studenten wenselijk zijn.
De commissie vraagt om meer communicatie over de taak- en de functieomschrijving van leidinggevenden:
departementshoofd, opleidingshoofd en studiegebiedcoördinator.
De introductie en begeleiding van nieuwe personeelsleden moet structureel worden ingebouwd in
lectorenbelastingsfiches.
Door het gebrek aan sturing heeft het team zelf spontaan heel wat taken zelf aangestuurd. De commissie vraagt
aandacht voor de extra werkdruk en spanning die dit bij het team teweegbrengt.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 635

Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De grote lijnen voor onderwijskundige professionalisering worden vastgelegd in het beleidsplan van de
hogeschool. Het is terug te vinden in het kwaliteitshandboek. De opleiding onderschrijft deze visie en geeft het
beleidsplan concreet vorm, door onder andere de vakinhoudelijke kennis actueel te houden, nieuwe werkvormen
en evaluatiemethodes in te voeren, de evoluties in het werkveld op te volgen en toe te passen. De aard van de
opleiding leidt tot een permanent contact met het werkveld door de stageactiviteiten van de studenten. Mentoren
en stagebegeleiders ontmoeten elkaar op een startvergadering in september en tijdens de observatie van de
stagiairs. Door de korte afstand tussen de lectoren en het werkveld is er bij de lectoren een grote kennis van de
ontwikkelingen in de beroepspraktijk. De lectoren hebben bovendien voldoende oog voor de actuele
ontwikkelingen in hun vakgebied. De inschakeling van alle lectoren in de stagebegeleiding en van een
stagebegeleider per stageschool zorgen voor vakoverschrijdend overleg. Ook naast de stage zijn de contacten
met het werkveld in vrijwel alle opleidingsonderdelen aanwezig. Dit gebeurt via gastsprekers, schoolbezoeken,
vakkenstages, opdrachten en dergelijke. Bovendien wordt met tal van externe professionelen en organisaties
samengewerkt voor de organisatie van activiteiten voor studenten. Van de medewerkers wordt gevraagd dat zij
zich blijven ontwikkelen en zich continu bijscholen. De flexibele opbouw van het lesrooster biedt hiervoor
mogelijkheden. De hogeschool en de opleiding komen financieel tussenbeide en informeren het personeel over
het aanbod. Dit aanbod situeert zich op het vlak van kwaliteitsbegeleiding, opleiding en bijscholing en is goed
uitgebouwd, zowel op het hogeschoolniveau, in de opleiding zelf als op associatieniveau. De hogeschool
organiseert twee KaHo-studiedagen per academiejaar met workshops over actuele thema’s, zoals diversiteit,
leerstijlen en competentiegericht onderwijs. De centrale diensten organiseren interne opleidingen, al dan niet voor
een bepaalde doelgroep. Voorbeelden zijn een cursus assessment en de introductiecursus in het elektronische
leerplatform Toledo. Sommige navormingsactiviteiten zijn verplicht. De laatste twee waren ‘Reflecteren’ en
‘Werken met opdrachten’. Steeds meer worden ook op associatieniveau de inspanningen gebundeld om samen
een opleidingsbeleid uit te tekenen en navorming aan te bieden. Zo is er een begin van intense samenwerking
met de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende, de Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen en het
Eeckhautcentrum. Ook vanuit de School of Education, een werkgroep binnen de associatie, wordt meegewerkt
aan nieuwe initiatieven in verband met curriculumontwikkeling en mentorenvorming. De hogeschool participeert in
Lingu@flex, een project rond het testen van de taalniveaus Frans en Engels, in samenwerking met alle
associatiepartners. Ook voor ATP-personeel lopen er navormingen op hogeschool- en associatieniveau. De
opgedane kennis beschikbaar stellen aan de medewerkers en het benutten van de kennis voor multiplicatie
gebeurt echter weinig systematisch.
Lectorenuitwisseling gebeurt door de zware taakbelasting alleen op persoonlijk initiatief. De
samenwerkingsverbanden voor de opleiding op (inter)nationaal vlak zijn Erasmus (Belgica) en Socrates,
waaronder Comenius voor personeelsuitwisselingen en internationale navormingen. Via de vzw Roeland worden
er Frans- of Engelstalige animatoren uitgenodigd naar de opleiding voor het leiden van workshops en het taalbad
Engels en Frans.
636 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

Aanbevelingen ter verbetering:
Het is raadzaam om het navormingsbeleid te voeren met een evenwicht tussen vraag- en aanbodgestuurde
navorming.
De commissie vraagt om nog sterker in te spelen op mogelijkheden die het werkveld creëert.
De commissie stelt dat de geringe omvang en de gemakkelijke informele contacten de sturing van
professionalisering niet in de weg mogen staan en dat de functioneringsgesprekken hierin een rol moeten spelen.
Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De meest dominante factor in het personeelsbeleid is de beperking van de loonkosten tot 80-85 procent van de
werkingsenveloppe. Dit ligt moeilijk in een opleiding die veel personeel moet kunnen inzetten omwille van
verschillende vakkenopties en de nood aan intensieve begeleiding van studenten. Bij de verdeling van de
enveloppe over de vier departementen wordt rekening gehouden met de decretaal vastgelegde coëfficiënten: 1,6
voor de lerarenopleiding. De departementen dragen elk bij tot de werking van de centrale diensten, volgens een
percentage van hun werkingsenveloppe. Op basis van de aan elke opleiding toegekende omkadering werkt elk
opleidingshoofd een voorstel tot taakverdeling uit binnen elke opleiding.
Tijdens het lopende academiejaar 2005-2006 wordt de opleiding georganiseerd met 17 lectoren en 2
praktijklectoren, die samen 10,70 voltijdse equivalenten uitmaken. De leeftijden spreiden zich tussen 25 en 57
jaar. De gemiddelde leeftijd bedraagt 43 jaar. De verdeling man/vrouw is 7/12. Voor een aantal activiteiten wordt
een beroep gedaan op externe lesgevers.
Het secretariaat is bemand met 1,75 FTE. Deze medewerkers staan in voor de beide opleidingen van het
departement. Voor een aantal activiteiten wordt een beroep gedaan op de expertise van externe lesgevers. Dit
komt vooral tot uiting bij de thematische werking in het derde opleidingsjaar, waarin vaak ervaringsdeskundigen
worden uitgenodigd.
De student-docentratio is gunstig en bedraagt 1/12. De kwantitatieve inzet van het personeel is ruim voldoende.
Problematisch kan zijn dat er door de kleine omvang te weinig mogelijkheden voor opvang zijn bij ziekte of ander
personeelsuitval. Daarnaast betekent het grote aantal mogelijke vakkencombinaties een flinke aanslag op een
noodzakelijkerwijze kleine staf.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 637

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om de versnippering van het personeel tegen te gaan.
Het is raadzaam om teamwerking verder uit te bouwen.
Het zorgzaam afwegen van de kleinschaligheid van de opleiding versus de taakbelasting is een blijvende zorg
voor de opleiding en de hogeschool.
Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
voldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over gekwalificeerd en erg gemotiveerd onderwijzend en ondersteunend personeel om
het programma te realiseren;
- de deskundigheidsontwikkeling en de professionalisering van het personeel aangemoedigd worden en dat
daar ook in geïnvesteerd wordt, maar dat een professionaliseringsbeleid ontbreekt;
- het personeel vragende partij is om de plannings- en functioneringsgesprekken opnieuw in te voeren;
- het werkveld sterk betrokken is bij de uitwerking van een aantal onderwijsactiviteiten;
- de lectoren zich erg laagdrempelig opstellen;
- de internationale contacten nog kunnen worden uitgebreid en verstevigd.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
638 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het academiejaar 2004-2005 stond voor de opleiding in het teken stond van de ‘grote bouwwerken’, wat
ingrijpende veranderingen met zich meebracht. Het doel was een campus uit te bouwen die de zes professioneel
gerichte bacheloropleidingen van Sint-Niklaas zou huisvesten. Hiervoor werd de bestaande campus HIMM in de
Hospitaalstraat, die Agro- en Biotechnologie, Verpleegkunde, Vroedkunde en Facilitair Management huisvest,
uitgebreid met een nieuwbouw, waardoor de lerarenopleiding (ILLO en ILSO) op dezelfde campus kon worden
ondergebracht. Vanaf 16 augustus 2005 was dit een feit en werd de campus Plezantstraat/Kasteelstraat
(voorheen ‘BNS-OLVP’) definitief verlaten. Het gebouw kreeg een nieuwe naam: de campus Waas. Deze grote
bouwwerken werden gerealiseerd en opgevolgd vanuit de centrale diensten in Gent, met lokale assistentie van de
departementale verantwoordelijken. Aan de uiteindelijke bouwwerkzaamheden ging heel wat overleg tussen alle
betrokkenen vooraf. Het belangrijkste doel was de verschillende culturen te verzoenen binnen hetzelfde gebouw.
Dankzij intens overleg lukt dit redelijk. De lerarenopleiding maakt gebruik van goed uitgeruste leslokalen. Vooral
de bibliotheek en specifieke vaklokalen, zoals de labo’s zijn voorbeelden van ‘goede praktijk’. Het duidelijke
onderwijskundige concept dat zich vertaald heeft in een doordachte architecturale concretisering, is een sterke
troef van de opleiding. De lectoren daarentegen beschikken niet over faciliteiten van eenzelfde niveau. De
lectorenruimtes zijn beperkt uitgerust. De commissie betreurt dat er op het niveau van de lectoren geen integratie
werd doorgevoerd van de beide lerarenopleidingen, hoewel verscheidene lectoren lesgeven in beide opleidingen.
De studenten en het personeel maken gebruik van een afzonderlijk academisch netwerk met internettoegang en
gemeenschappelijke netwerkprinters. In het studielandschap staan computers en twee scanners permanent ter
beschikking van de studenten. Ook kopieerapparaten zijn voor de studenten voorhanden. De campus heeft een
restaurant met een aangepaste capaciteit die, omwille van de verschillende lesroosters van de diverse
opleidingen, meestal voldoende blijkt te zijn. Alle activiteiten vinden plaats op de campus Waas, behalve
specifieke stageactiviteiten. De opleiding beschikt over goed uitgeruste leslokalen. In de meeste leslokalen staan
een overheadprojector, laptop, internet- en netwerkaansluiting, vaste of mobiele dataprojectie, een televisietoestel
met video en een bord. Ook de mediatheek heeft een ruim aanbod aan leermiddelen. De opleidingsonderdelen
fysica, biologie en TTO hebben een eigen labo. Informatica, geschiedenis en aardrijkskunde beschikken over een
ingericht klaslokaal. Tijdens het bezoek merkt de commissie op dat de meeste vaklokalen uitstekend uitgerust zijn
en benut worden. Via een reserveringssysteem kunnen de lectoren ook activiteiten organiseren in een
computerlokaal of een deel van het studielandschap. De ICT-infrastructuur is ruim toegankelijk. De
computervoorzieningen zijn goed in orde en worden volgens een doordacht systeem voortdurend geactualiseerd.
Uit de gesprekken blijkt dat de studenten de mogelijkheden en het aanbod van de campus sterk waarderen. Zij
betreuren wel dat de contacten tussen de verschillende opleidingsjaren verminderd zijn door de grote
hoeveelheid studenten op de campus.
De mediatheek is uitgebouwd als een volwaardig studielandschap, waar alle faciliteiten aanwezig zijn voor gericht
opzoekingswerk, zelfstudie, groepswerk en dergelijke. Hiervoor is er ook voorzien in de nodige computers met
netwerkaansluitingen, kopieertoestellen en netwerkprinters. De mediatheek is het zenuwcentrum van de nieuwe
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 639

campus. De studenten krijgen immers steeds meer zelfstandig werk en begeleide zelfstudie. De mediatheek is
ook bruikbaar als studie- en werklandschap. Het mediatheekteam slaagt erin om van de mediatheek een
geïntegreerde werkplaats te maken. De mediatheek is ook in het weekend open, omdat een deel van een
openbare bibliotheek in de schoolmediatheek werd ondergebracht. Dit zorgt voor een aantal voordelen,
waaronder de openingsuren en de uitrusting. De afgestudeerden zeggen dat ze nog altijd gebruik mogen maken
van het aanbod. Het mediatheekteam bestaat uit twee bibliothecarissen en twee assistentes. Een van de
bibliothecarissen is goed vertrouwd met de lerarenopleiding, omdat hij op de campus BNS-OLVP het
bibliotheekgedeelte voor de lerarenopleiding verzorgde. Vaklectoren kunnen steeds een aanvraag indienen voor
de aankoop van boeken, tijdschriften of ander didactisch materiaal. In het begin van elk academiejaar worden alle
eerstejaarsstudenten ingelicht over het gebruik van de mediatheek. Ze krijgen een account om op het
hogeschoolnetwerk te kunnen werken. Voor stageactiviteiten kunnen de studenten leer- en werkboeken en
handleidingen raadplegen, en materiaal ontlenen, zoals cd-spelers en cd’s, transparanten, laptops, mobiele
overheadprojectoren, tekendriehoeken, grafische rekenmachines en labomateriaal. Uit de
studententevredenheidsenquête blijkt dat de studenten tevreden zijn over het beschikbare leermateriaal. De
commissie stelt vast dat de bibliotheek-mediatheek-studielandschap een erg sterk geslaagd en gewaardeerd
concept is om actueel onderwijzen en leren mogelijk te maken.
Op dit moment geldt voor het hoger onderwijs nog steeds het systeem van de ‘gesloten enveloppefinanciering’.
Tot 2007 zal dit principe worden aangehouden, met dien verstande dat er in 2005 en 2006 telkens een
bijkomende injectie gebeurt van 12,5 miljoen euro voor alle hogescholen samen.
De commissie is onder de indruk van de uitstraling van het gebouw. In het gebouw is ervoor gezorgd dat
studenten er ook buiten de lessen aangenaam en nuttig kunnen verblijven. De campus als leefgemeenschap is
hier realiteit.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt aandacht voor het verder optimaliseren van de lectorenfaciliteiten.
De commissie vraagt aandacht voor het behouden van de interne sociale contactgelegenheden tussen de
studenten.
Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De hogeschool voorziet in het kader van eerstejaarsbegeleiding in objectieve en duidelijke informatie voor
toekomstige eerstejaarsstudenten, in algemene studentenbegeleiding, curriculumgerichte studentenbegeleiding
en probleembegeleiding.
Voor haar informatieverspreiding neemt de opleiding deel aan infoavonden in secundaire scholen, de Sid-In’s
binnen en buiten Oost-Vlaanderen, de opendeurdag en de infonamiddagen, de ‘Sleutel aan je toekomst’-
640 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

ijeenkomsten op initiatief van de associatie, georganiseerd in Sint-Niklaas, Zele en Aalst, en de Rotaryinfonamiddag.
Bij verschillende gelegenheden liggen de cursussen ter inzage en geven de lectoren er toelichting
bij. Potentiële studenten ontvangen een informatiepakket over de opleiding. Er wordt naar gestreefd om de
abituriënten een zo objectief en realistisch mogelijk beeld van de opleiding te geven. De dienst PR en
Communicatie verzorgt de infobrochures, organiseert de deelname aan de SID-In’s, bezoekt de secundaire
scholen met de resultaten van hun oud-leerlingen, en bezorgt de nieuwe brochures en een aantal actuele
publicaties in het hoger onderwijs. Tijdens de gesprekken voor inschrijving wordt gewezen op de kleine
slaagkansen van instromers met een bso-vooropleiding. De commissie meent echter dat juist deze instroom
interessant zou kunnen zijn voor een latere beroepspraktijk in het bso.
De week voor de start van de lessen wordt een introductieweek georganiseerd. De commissie merkt op dat de
introductie degelijk is uitgewerkt. Alle studenten worden in het begin van het academiejaar gescreend voor
uitspraak en spelling en indien nodig doorverwezen voor externe remediëring. Voor studenten Frans en/of Engels
zijn er intakegesprekken. Aan studenten biologie wordt een ondersteunende cursus chemie aangeboden. Het
intakegesprek is oriënterend en zet meteen het proces van begeleiding op gang. De lectoren geven aan dat dit
werkt als een soort portfolio. De commissie stelt vast dat de studenten deze initiatieven waarderen.
Het Vademecum voor de Student, Opleiding Professionele Bachelor Secundair Onderwijs is een belangrijk
gebruiksinstrument en bevat onder andere informatie over de basiscompetenties, de opleidingsonderdelen, de
beleidsverantwoordelijken en lectoren, de planning van het academiejaar, de onderwijsvisie en de praktische
organisatie van de didactische stage. De jaarkalender geeft een overzicht van de onderwijsorganisatie. De
toelichting van het onderwijs- en examenreglement gebeurt tijdens de introductieweek en tijdens het eerste
semester met het oog op de examens in januari. Een belangrijke bron van informatie zijn de ECTS-fiches. Aan de
hand hiervan neemt de student kennis van de leerinhouden, de doelen en de evaluatie. Verdere
informatieoverdracht gebeurt ad valvas, via Toledo, de website of e-mail, en door mondelinge berichtgeving of
toelichting.
De onderwijsvisie van de opleiding besteedt aandacht aan studie- en studentenbegeleiding. Het is een deeltaak
van elke medewerker in de opleiding. Deze begeleiding is in eerste instantie gericht op de eerstejaarsstudenten.
Het kwaliteitsverbeteringsteam van de hogeschool functioneert sinds 1996, en is al geruime tijd een werkgroep
met permanent karakter. Het team organiseert om de drie jaar een enquête bij alle eerstejaarsstudenten om hun
werking te evalueren en eventueel bij te sturen. De werkgroep heeft een procedure voor afhakers uitgewerkt die
vanaf 2006-2007 in de opleiding wordt toegepast. De opleiding biedt een waaier van aangepaste initiatieven aan
in het kader van studiebegeleiding. De commissie stelt de goede werking vast van de screening van de studenten
op mondelinge en schriftelijke taalvaardigheid gedurende de eerste weken van het eerste opleidingsjaar, het
intakegesprek, de doelgerichte lectorenvergaderingen en de stagevergaderingen met feedback naar de studenten
en eventueel vereiste acties, de mogelijkheden voor de studenten om hun eigen leerstijl te ontdekken aan de
hand van de sessie ‘Ken jezelf’, de instapweek en de creaweek. Naargelang van de vastgestelde problematiek bij
de student wordt contact opgenomen met het opleidingshoofd, de pedagoog of de vaklector. Vlak voor de
examens van de eerste zittijd ontvangen de studenten een blokboekje met tips voor de voorbereiding en het
afleggen van examens, gespecificeerd per opleidingsonderdeel. Studenten die falen, worden geholpen bij een
eventuele heroriëntering of bij de planning van hun verdere studietraject. De voorzieningen voor studenten met
achterstand op bepaalde terreinen en (studie-)problemen zijn goed uitgewerkt. Uit de resultaten van de enquête
Eerstejaarsbegeleiding blijkt dat algemeen gezien de studentenverwachtingen op afdoende wijze worden
ingelost. De gesprekken met de studenten onderbouwen deze resultaten. Voor de tweede- en
derdejaarsstudenten van het modeltraject worden evaluatievergaderingen en begeleidende en/of remediërende
gesprekken voorzien. Deze begeleiding kan bestaan uit een individueel gesprek na een stageles, op de
terugkomnamiddag, vóór en na de evaluatievergaderingen. Ook klassikaal worden de stage-ervaringen door de
pedagoog en vaklectoren besproken.
De kleinschaligheid, de inzet van alle personeelsleden en de grote bereikbaarheid van de lectoren zorgen voor
een erg goede zorg op maat van elke student. De lectoren zijn erg betrokken bij de begeleiding van de studenten,
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 641

die uitstekend in orde is. Studenten worden ook in een bredere betekenis dan alleen door hun studieprestaties
voor het vak in kwestie gekend.
Het opleidingshoofd begeleidt studenten met een flexibel of geïndividualiseerd studietraject. De commissie
spreekt haar bezorgdheid hiervoor uit, gezien de huidige problematiek rond de leiding van de opleiding.
De vzw SoVo KaHo Sint-Lieven wil binnen de decretaal voorziene werkvelden een zo ruim mogelijk pakket
sociale voorzieningen voor studenten uitbouwen. Dit gebeurt via een universeel aanbod in de domeinen sport en
cultuur, voeding en mobiliteit. Daarnaast wordt er specifieke hulpverlening op het vlak van huisvesting,
psychosociale begeleiding, sociaal-juridisch advies en studiefinanciering georganiseerd. Elke campus heeft een
sociale campusraad. De campus Waas heeft vier SoVo-medewerkers: de regiocoördinator, de voorzitter van de
Sociale Campusraad, een medewerker psychosociale begeleiding en een medewerker sport, cultuur en
studentenparticipatie. Elke opleiding wordt in de Sociale Campusraad vertegenwoordigd door een student en een
lector. Deze raad bepaalt de plaatselijke begroting en het budget vanuit de specifieke noden en behoeften.
De vzw participeert voor de uitbouw van bepaalde sociale voorzieningen in de vzw SoKaHo, ‘Sociale
Voorzieningen Katholiek Hoger Onderwijs Oost-Vlaanderen’. Deze vzw werd opgericht bij de fusies van de
hogescholen. De vzw werkt onder de naam StudioO, Student in Oost-Vlaanderen. Zij voorziet eerstelijnsopvang
voor allerlei problemen, zoals vragen in verband met huisvesting, studietoelagen en het sociaal statuut van de
student, problemen van financiële aard, hulp bij studieoriëntering en psychosociale begeleiding in anderhalve en
tweede lijn. Verder is StudioO een platform waar de contactpersonen sociale voorzieningen van de katholieke
hogescholen elkaar ontmoeten, informatie uitwisselen en navorming volgen. In de hogeschool situeert de
psychosociale begeleiding zich vooral op de nul- en eerste lijn. De nullijn is vooral een signaalfunctie, waartoe
preventie, crisisopvang en doorverwijzing behoren. Op de eerste lijn werken specialisten met een specifieke
opdracht voor psychosociale begeleiding. Zij zijn een eerste aanspreekpunt, zijn vertrouwd met de verschillende
niveaus van hulpverwijzing en kunnen studenten doorverwijzen. Op de campus zorgt een psychologe voor de
eerste lijn. SoVo organiseert en biedt financiële steun aan verschillende activiteiten op de campus zoals de sporten
cultuurnamiddag, de ‘KaHoquiz’, theatervoorstellingen, de Proms, acties rond gezondheidszorg, de blokfolder
en de lidkaart voor de stadsbibliotheek. Tijdens de introductieweek stelt de dienst SoVo zich voor aan de
eerstejaarsstudenten.
De ombudsman wordt volgens een vaste procedure aangeduid. Tijdens de introductieweek stelt de
Ombudsdienst zich voor aan de eerstejaarsstudenten. Studenten kunnen gedurende het hele academiejaar bij de
ombudsman terecht voor studie- en examenproblemen en eventuele moeilijkheden met lectoren. Hij is dagelijks
beschikbaar op de campus en is aanwezig op de deliberaties. De Ombudsdienst maakt jaarlijks een verslag op
over zijn activiteiten en legt dit voor op de Departementale Raad. Dit verslag wordt in de personeelsvergadering
en de Opleidingsraad besproken. De opvolging hiervan gebeurt door het opleidingshoofd. De commissie stelt vast
dat de voorzieningen voor studenten met problemen op zich goed geregeldzijn, al bestaat bij een deel van de
studenten enig wantrouwen, dat de besproken problemen bij de lector in kwestie toch bekendgeraken. Door de
kleinschaligheid vinden sommige studenten het moeilijk om het functioneren van lectoren en hun beoordeling met
hen te bespreken.
De organisatie/coördinatie van de internationale studenten- en lectorenuitwisseling, zowel de inkomende als de
uitgaande, ligt in de handen van het opleidingshoofd. Hij geeft informatie, legt in overleg met de lectoren het
internationaal traject vast en verzorgt samen met de hogeschoolverantwoordelijke Internationalisering en de
studiegebiedcoördinator de relatie met de partnerhogescholen. De studenten krijgen in het tweede semester van
het tweede opleidingsjaar een informatiesessie over de internationaliseringsmogelijkheden. Kandidaten moeten
hun keuze duidelijk motiveren en een goede score halen voor de stages. Hun aanvraag moet aanvaard worden
door het volledige lectorenteam. Voor alle goedgekeurde dossiers wordt via de dienst Internationalisering een
Socrates- of Erasmusbeurs aangevraagd om het financiële aspect in de mate van het mogelijke als hinderpaal te
vermijden. Indien nodig worden bijkomende oplossingen gezocht. Het opleidingshoofd en de lectoren bespreken
het programma en de credits. Eens de aanvraag is goedgekeurd, worden de studenten hoofdzakelijk opgevangen
642 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

en begeleid door de dienst Internationalisering van de hogeschool. De student houdt via e-mail contact met deze
dienst, het opleidingshoofd en indien nodig met de lectoren.
Aanbevelingen ter verbetering:
Het is raadzaam om een goed evenwicht te zoeken tussen het drempelverlagende en -verhogende effect van de
kleinschaligheid van de opleiding, in het kader van formele reflectie, feedback, transparantie en vertrouwen.
De commissie vraagt om aandacht te besteden aan de leiding en de sturing van de opleiding, om het degelijk
uitgewerkte en functionele aanbod van de studiebegeleiding te kunnen handhaven.
Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
goed
goed
En op basis van de volgende constateringen:
Voor wat betreft de voorzieningen
- de lokalen goed uitgerust en aangepast zijn voor de toepassing van verschillende werkvormen;
- de campus doelgerichte investeringen heeft gedaan om ervaren te worden als een degelijke en aangename
leergemeenschap en een leefgemeenschap;
- de bibliotheek-mediatheek-studielandschap van de campus een geslaagd en gewaardeerd concept is om
actueel onderwijzen en leren mogelijk te maken;
- de mediatheek erg goed is uitgerust om de studenten en lectoren tijdens hun activiteiten te ondersteunen en
te informeren;
- ICT-deskundigheid en het doordachte systeem om de computervoorzieningen voortdurend te actualiseren,
bijdragen tot een degelijke ondersteuning van de onderwijsactiviteiten.
voor wat betreft studiebegeleiding:
- de informatie over de opleiding duidelijk en veelvuldig is;
- er een breed aanbod is aan studiebegeleidingactiviteiten voor de eerstejaarsstudenten;
- tweede- en derdejaarsstudenten de nodige begeleiding blijven krijgen;
- er sinds kort een procedure voor afhakers is;
- de hogeschool, het departement en de opleiding een degelijke studiebegeleiding hebben uitgestippeld, elk op
hun niveau en doorvloeiend naar elkaar;
- de begeleiding van de studenten erg persoonlijk is;
- studenten ook gekend worden buiten de opvolging van hun studieresultaten;
- het drempelverlagende en -verhogende effect van de kleinschaligheid van de opleiding in het kader van
formele reflectie, feedback, transparantie en vertrouwen bewust in het oog moeten worden gehouden;
- de ombudsfunctie degelijk uitgewerkt is, maar dat er meer aandacht moet worden besteed aan het aspect
vertrouwen ten opzichte van de studenten;
- de organisatie en begeleiding van internationale uitwisselingen op punt staan.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 643

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het is een bewuste beleidskeuze om op het vlak van kwaliteitszorg op centraal niveau een duidelijk kader en
gemeenschappelijke visie te formuleren, sterk gesteund op inspraak vanuit de basis. De uitvoeringsverantwoordelijkheid
ligt bij de opleidingshoofden en de studiegebiedcoördinatoren, terwijl de centrale diensten
hiervoor de nodige instrumenten, werkmiddelen, ondersteuning en opvolging voorzien. In eerste instantie wil de
hogeschool via een gestructureerd kwaliteitszorgsysteem haar missie realiseren. De onderwijsontwikkeling in de
hogeschool maakt integraal deel uit van het gestructureerde kwaliteitsbeleid. Er is voorzien in een
kwaliteitscoördinator, een algemene kwaliteitsraad en een adviserende kwaliteitsraad. De kwaliteitscoördinatoren
staan aan het hoofd van de dienst Onderwijsverzorging en –Ontwikkeling, die de onderwijsontwikkeling en -
vernieuwing behartigt en de kwaliteitszorg, de bevragingen en evaluaties en de projecten in verband met
onderwijsvernieuwing coördineert. Uit de raden ontstaan het algemene kwaliteitsplan en het kwaliteitsraamwerk.
Hierbij zijn principes, werkterreinen, taken en bevoegdheden vastgelegd en worden de centrale initiatieven
voorbereid en opgevolgd. Het kwaliteitsraamwerk zorgt voor de opvolging van de kwaliteitszorg in alle opleidingen
van de hogeschool. Het houdt voor iedere opleiding een duidelijke missie of opdrachtverklaring in, geeft een
overzicht van de kernprocessen die onontbeerlijk zijn voor deze missie, de houdingen en gedragingen, een
toekomstbeeld en strategische doelstellingen die dit beeld onderbouwen. Alle kwaliteitsinspanningen worden
gerelateerd aan het kwaliteitsraamwerk via operationele doelstellingen en actieplannen. Het kwaliteitsraamwerk
heeft als primaire doelstellingen het verlenen van een structuur aan de activiteiten rond kwaliteitszorg, het tot
stand brengen van een consensus over actieplannen en het verhogen van het engagement van de medewerkers.
De opleiding wordt in de Adviserende Kwaliteitsraad vertegenwoordigd door de studiegebiedcoördinator, tevens
opleidingshoofd.
Als instrument voor kwaliteitszorg wordt in de hogeschool PROZA (gebaseerd op het EQA-model van
EFQM)gebruikt, waarbij de input-, kernprocessen- en outputkenmerken van de hogeschool onder de loep worden
genomen. PROZA is een kader en hulpmiddel voor zelfdiagnose en voor het formuleren van verbeteringsdoelen.
Als centraal documentatiecentrum en databank voor alle statistieken, procedures en dergelijke geldt het
kwaliteitshandboek dat in 2004 een grondige vernieuwing onderging en via intranet raadpleegbaar is. Voor alle
niveaus binnen de hogeschool wordt eenzelfde indelingsstructuur gebruikt: algemeen, organisatie, procedures en
statistieken. Bij het departements- en het opleidingsniveau is rapportering toegevoegd. Hierin wordt de structuur
van het zelfevaluatierapport gekopieerd, wat in de toekomst het samenstellen ervan zal ondersteunen.
Het kwaliteitsraamwerk van de opleiding wordt jaarlijks geactualiseerd. De realisatie van de doelstellingen van de
opleiding wordt opgevolgd en gecommuniceerd in het jaarverslag. Voor de ondersteuning van het
kwaliteitszorgsysteem werden verschillende meetinstrumenten ontwikkeld. Per departement worden afspraken
gemaakt over het tijdstip van afname. Voor de opleiding probeert de hogeschool ook departementsoverschrijdend
maar binnen het studiegebied af te spreken. De commissie stelt vast dat op hogeschoolniveau een systematisch
en samenhangend kwaliteitszorgbeleid is ontwikkeld voor borging en verbetering. Als gevolg daarvan beschikt de
opleiding over evaluatiegegevens over tal van terreinen die periodiek worden bevraagd. Het
644 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

kwaliteitszorgsysteem is echter nog niet ingedaald tot op het niveau van de opleiding. Opleidingsspecifieke
aspecten worden nog niet systematisch geëvalueerd. Vanuit de opleiding zelf is er dan ook nog geen
systematische aansturing en invoering van een kwaliteitszorgsysteem. Dit wordt voornamelijk bemoeilijkt door
twee aspecten: enerzijds een onvoldoende aansturing vanuit het beleid van de opleiding, anderzijds het
ontbreken van een duidelijke opleidingsvisie, vertaald in toetsbare streefdoelen. Evenmin is er een rationele basis
om verbeteringsvoornemens te formuleren. In het zelfevaluatierapport komen deze leemtes sterk tot uiting.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat de resultaten van metingen en evaluaties genuanceerder en professioneler moeten
worden geïnterpreteerd en dat gerichte opvolging ter zake noodzakelijk is om de PDCA-cirkel te vervolledigen.
Het is raadzaam om streefdoelen te formuleren om de kwaliteit van de onderzochte aspecten te kunnen toetsen.
Essentieel vooraleer de kwaliteitszorg effectief verder kan worden uitgevoerd, is de nood aan aansturing en
visieontwikkeling. Er moet immers eerst duidelijkheid over de opleidingsdoelen zijn vooraleer de realisatie ervan
kwaliteitsvol kan worden opgevolgd en bijgestuurd. De commissie vraagt dan ook bijzondere aandacht voor de
aansturing van de opleiding.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: onvoldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De voorbije jaren zijn op het niveau van de hogescholen verscheidene maatregelen genomen om de kwaliteit te
verbeteren. Via het onderwijsontwikkelingsplan van de hogeschool wordt een langetermijnvisie op verbetering
uitgedrukt. De opleidingshoofden rapporteren om de zes maanden de realisaties met betrekking tot de negen
actielijnen van het onderwijsontwikkelingsplan binnen de eigen opleiding. In het jaarverslag van 2004 zijn de door
de opleiding geformuleerde strategische doelen opgenomen. Zij worden omgezet in operationele doelen op het
vlak van personeel, studenten, stage, onderwijs, infrastructuur en curriculum. Deze strategische doelstellingen
hebben geleid tot initiatieven zoals overleg over algemene en vakdidactiek, het aanpassen van ECTS-fiches,
Toledo en een begeleidend stagedocument voor de mentoren.
De commissie stelt vast dat de opleiding zelf nauwelijks op een systematische en gestructureerde wijze
maatregelen tot verbetering heeft genomen. Het ontbreken van een duidelijke leiding en aansturing laat zich
bijzonder sterk voelen met betrekking tot dit aspect van het kwaliteitszorgsysteem. Door het ontbreken van
duidelijke, concrete evaluatiegegevens blijven ook concrete verbeteringsacties uit. De opleiding moet werk maken
van de analyse en interpretatie van de beschikbare informatie en van het vervolledigen van de PDCA-cirkel. Het
bewustzijn hieromtrent binnen het docentenkorps is verschillend. Ad hoc, op individuele basis en eerder informeel
worden talloze verbeteringsvoornemens genomen. Nergens blijkt dat die iets te maken hebben met de verrichte
metingen.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 645

Aanbevelingen ter verbetering:
Het is raadzaam om operationele doelen en actiepunten te formuleren met ‘SMART’-afspraken, waardoor
opvolging beter realiseerbaar is.
De commissie vraagt dringend werk te maken van de sturing van de opleiding, zodat ook werk kan worden
gemaakt van de uitbouw en de invoering van een kwaliteitszorgsysteem en van maatregelen tot bijsturing.
Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Veel raden, overlegorganen en werkgroepen situeren zich op het niveau van de hogeschool, het departement en
de opleiding. Hier wordt het kwaliteitszorgsysteem van de hogeschool uitgewerkt en opgevolgd. Op het niveau
van de opleiding worden de medewerkers betrokken in de Opleidingsraad of de personeelsvergadering. Dit is de
formele vergadering voor alle medewerkers van de opleiding. De Opleidingsadviesraad is een vergadering met
vertegenwoordigers op het niveau van de studenten, de medewerkers en het werkveld. In de opleiding zijn ook
heel wat werkgroepen al dan niet ad hoc actief. Departementsoverschrijdend werkt de opleiding in vakgroepen
die vooral vakinhoudelijke aspecten bespreken en op elkaar afstemmen. Tijdens stagebesprekingen en
remediërende vergaderingen bespreken de lectoren aspecten van de stagepraktijk.
De studenten worden formeel betrokken door een aantal enquêtes en door hun participatie in verschillende
raden, zoals de Departementale Raad, de Studentenraad en de Academische Raad. Er zijn heel wat informele
momenten waarop studenten hun wensen en suggesties kenbaar kunnen maken bij de lectoren of het
opleidingshoofd.
De afgestudeerden worden na zes maanden uitgenodigd om hun diploma af te halen en de job- en
tevredenheidsenquête over de opleiding in te vullen. Dan wordt ook gepeild naar de eerste werkervaringen.
Vanuit hun ervaring in de opleiding en het werkveld wordt er heel wat formele en informele feedback over de
opleiding bekomen. In de Opleidingsadviesraad heeft ook een delegatie van pas afgestudeerden zitting. Vooral
op het vlak van curriculumbijsturing is dit een belangrijke bijeenkomst.
Nauw en intens contact met het werkveld is een van de prioriteiten van de opleiding. Actoren uit het werkveld
kunnen bij de opleiding betrokken zijn als deelnemer aan de Opleidingsadviesraad en als stagementoren, die
constant het stagegebeuren volgen, begeleiden en mee-evalueren. Ook via bevragingen, gastcolleges,
schoolbezoeken en praktijkopdrachten, en als lid van een commissie bij de voorstelling van de eindwerken, heeft
en behoudt het werkveld een krachtige stem in de opleiding.
Bij deze vaststellingen merkt de commissie op dat door de kleinschaligheid van de opleiding en het sterke
engagement van de lectoren bij de opleiding, men erin slaagt de verschillende actoren vooral informeel en ad hoc
te betrekken bij het nadenken over de kwaliteit van de opleiding. Dit gebeurt veel minder via gestructureerde
646 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

kanalen. Zo blijken de studenten de weg van de formele studentenparticipatie niet te kunnen bewandelen als
bepaalde verbeteringsacties zich opdringen. In dergelijke gevallen moeten zij zelf initiatieven nemen, die de ene
keer wel, de andere keer niet tot een succesvolle bijsturing leiden. De studentenparticipatie is niet echt in de
opleiding verankerd. Zo worden de resultaten van de enquêtes niet systematisch met een
studentenvertegenwoordiging besproken. Ook het werkveld maakt tijdens de gesprekken duidelijk dat het
tevreden is over het engagement, de bereikbaarheid en de betrokkenheid van de opleiding en de lectoren. Op die
manier is er informele invloed van het werkveld op de opleiding en omgekeerd. Daarentegen geven zij aan dat
een meer gestructureerde samenwerking hun engagement en aandeel in de opleiding van de studenten ten
goede zou komen. Er is een begin gemaakt met geregeld overleg met het werkveld over ontwikkelingen in het
beroep en in de opleiding. Zij zijn bereid hun engagement hierin nog te vergroten en hun verantwoordelijkheid op
te nemen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie stelt dat er meer structuur moet worden gebracht in het overleglandschap, met voor elke
overleggroep een duidelijk profiel en het aangeven van de advies- dan wel de beslissingsbevoegdheid.
De commissie raadt aan om een grotere interesse en betrokkenheid van de studenten na te streven bij de
besluitvorming en de evaluaties in het kader van de interne kwaliteitszorg.
De commissie adviseert om de resultaten van de enquêtes terug te koppelen naar de betrokkenen.
Het is raadzaam om de vele contacten met lectoren, studenten, alumni en werkveld systematischer en meer
gestructureerd uit te werken.
De commissie vraagt te onderzoeken hoe de alumniwerking een permanent karakter kan krijgen in een duidelijke
structuur.
De commissie stelt dat het werkveld ruimer betrokken moet worden bij de zelfevaluatie dan in de
Opleidingsadviesraad en tijdens de informele contacten bij de stagebezoeken.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 647

Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
voldoende
onvoldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het kwaliteitsbeleid en de aanpak van de interne en integrale kwaliteitszorg op hogeschoolniveau met visie is
ontwikkeld;
- door het ontbreken van streefdoelen de resultaten van de bevragingen niet kunnen worden geplaatst;
- een dynamisch kwaliteitszorgsysteem, gebaseerd op het EFQM-systeem en gebruikmakend van het PROZAmodel,
de aanzet moet zijn voor de opleiding om periodiek te werken met de PDCA-aanpak, maar dat
structuur en systematiek nog ontbreken bij de bepaling en opvolging van de verbeteringsacties;
- de acties tot verbetering van de opleiding eerder ad hoc zijn en beter toetsbaar moeten worden opgesteld;
- de opleiding bevragingen en evaluatiemogelijkheden organiseert over de verschillende aspecten van het
onderwijs bij relevante doelgroepen, maar dat zij het werkveld breder dan de stagecontext moet betrekken.
maakt de visitatie commissie een positieve afweging en stelt ze dat de opleiding voldoende potentieel heeft om
de vastgestelde tekortkomingen te verhelpen. De visitatiecommissie is van mening dat er in de opleiding voor dit
onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen aanwezig zijn.
648 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het niveau dat studenten halen, wordt in eerste instantie getoetst aan de eindkwalificaties via de examens. Om
een zicht te krijgen op de kwaliteit van uitstromende studenten worden verschillende referentiepunten gebruikt: de
basiscompetenties, het werkveld, een jaarlijks afgenomen enquête van pas afgestudeerden …
Het consequent gebruik van de ECTS-fiches bewaakt mee het niveau van de opleiding. Hoe langer hoe meer
wordt elke cursus gespiegeld aan de basiscompetenties, die geconcretiseerd worden in de ECTS-fiche van elk
opleidingsonderdeel. De opleiding beschikt niet over cijfergegevens over de kwaliteit van de stage uit een
rechtstreekse bevraging van het werkveld. De betrokkenheid van het werkveld bij de evaluatie van de individuele
studenten via het algemeen stageverslag, geeft informatie over het niveau, de didactische kwaliteiten en de
attitudes van de student. Hieruit volgt ook een globaal cijfer voor de volledige stageperiode. Uit gesprekken met
mentoren/directies blijkt dat stagescholen globaal tevreden zijn over het niveau van de studenten. Het feit dat ze
bereid blijven om als stageschool op te treden en de vaststelling dat stagescholen in toenemende mate een
beroep doen op studenten voor het begeleiden van leerlingen tijdens uitstappen en projecten, getuigt daarvan. Bij
elke correspondentie naar de stageschool in verband met het eindverslag wordt er ook gepeild naar mogelijke
vragen, suggesties of bedenkingen die gericht zijn naar de opleiding. Ook over de kwaliteit van het eindwerk heeft
de opleiding geen cijfergegevens uit een rechtstreekse bevraging van het werkveld. Het werkveld wordt wel
geregeld betrokken bij de realisatie van het praktische deel door de studenten. De mentoren waarderen de
creatieve initiatieven van studenten, die voor het werkveld vaak ook inspirerend zijn. Het werkveld is tevreden
over de kwaliteit van de eindwerken. Ook de commissie stelt vast dat de kwaliteit van de eindwerken over het
algemeen goed is. Telkens wordt op een systematische manier een vakinhoudelijk onderwerp uitgediept en
vervolgens verwerkt in lesmateriaal dat breed kan worden gebruikt. In het academiejaar 2005-2006 behaalden
twee studenten de Digikids Award met hun eindwerk informatica.
Van alle afgestudeerden wordt een job- en een tevredenheidsenquête afgenomen, nadat ze ongeveer een half
jaar werkervaring hebben. De gegevens voor de zes afgelopen afstudeerjaren zijn samengebracht per vraag en
per academiejaar, wat een procesevaluatie mogelijk maakt. De bevraagde groepen zijn klein, waardoor de
cijfergegevens statistisch weinig waarde hebben. De opleiding bekijkt de resultaten echter als objectieve
gegevens, die een trend aangeven voor de verdere uitbouw van het curriculum. Doorgaans drukken de directies
hun tevredenheid uit over beginnende leraren uit deze opleiding. De jongste jaren nodigen de directies nog voor
het einde van het academiejaar de studenten uit voor een sollicitatiegesprek. Het overgrote deel van de
studenten vindt werk als leerkracht in het secundair onderwijs. Meer dan 72 procent van de afgestudeerden vindt
de aard van zijn functie in overeenstemming met de gevolgde opleiding. De academiejaren 2002-2003-2004
vinden steeds meer studenten dat de aard van de functie niet in overeenstemming is met de opleiding. Deze
negatieve evolutie moet worden bewaakt. Uit gesprekken blijkt dat studenten in dergelijke gevallen een vak geven
dat niet behoort tot de opleidingsonderdelen met onderwijsbevoegdheid die ze hebben gevolgd tijdens de
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 649

opleiding. Meer dan 75 procent van de afgestudeerden vindt dat het niveau van zijn functie in overeenstemming
is met de gevolgde opleiding. Hieruit mag worden afgeleid dat de voorbereiding van de afgestudeerden op hun
instap in het werkveld ook qua niveau van de functie voldoet. Zij zijn erg te spreken over de manier waarop ze in
de opleiding voorbereid zijn op hun taken als leerkracht. De tevredenheid over de tewerkstelling is groot, met
uitzondering van het academiejaar 2002-2003. Dit lijkt in tegenspraak met het feit dat 91 procent van deze
bevraagden zegt niet van werk te willen veranderen. Algemeen mag uit de voorgaande cijfers worden afgeleid dat
de afgestudeerden goed voorbereid zijn op de instap in het werkveld. De toenemende tevredenheid over de
opleiding, gespreid over de afgelopen zes academiejaren, valt op.
Deze bevindingen worden tijdens de gesprekken met de afgestudeerden en het werkveld bevestigd.
De deelname van studenten aan internationale uitwisseling situeert zich hoofdzakelijk in de taalvakken en nam de
afgelopen academiejaren toe. Toch meent de commissie dat dit erg beperkt is. Volgens de opleiding komt dat
vooral door het type student dat de opleiding aantrekt, namelijk studenten die graag dicht bij huis blijven in een
kleinschalige opleiding. Evenmin komen veel studenten uit het buitenland in de hogeschool studeren. De
deelname aan docentenmobiliteit is nog beperkt en gebeurt meestal in combinatie met een bezoek aan studenten
die in het buitenland verblijven. Maar ook los daarvan werden er presentaties gehouden zoals Teacher Training
Education in Flanders (Kopenhagen) en Misconcepts about Physics (Trnava).
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt aandacht voor een verdere concretisering van het internationaliseringsbeleid, zodat meer
studenten hieraan kunnendeelnemen.
De commissie vraagt de opleiding om met zorg te anticiperen op de actuele maatschappelijke ontwikkelingen die
van een leraar meer vragen dan een goede inhoudelijke vakdeskundigheid, en om de opleiding van toekomstige
leraren ook op dat vlak veilig te stellen door deze bredere competentieontwikkeling bij de afgestudeerden
eveneens te realiseren.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van rendementscijfers per studiegebied en/of opleiding over de
jaren heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45
en de 50 procent liggen. De evolutie over de jaren heen wordt niet opgevolgd, evenmin als de situatie per
650 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

opleiding of studiegebied. Daardoor kan de opleiding voor het onderwijsrendement geen streefcijfers formuleren
in vergelijking met relevante andere opleidingen.
De opleiding vindt het belangrijk om de studenten duidelijk te informeren over doelstellingen, inhoud, aanpak en
evaluatiemethode van elk opleidingsonderdeel. Deze elementen staan beschreven in de ECTS-fiche. Bij de
evaluatie is er ruimte voor duidelijke en effectieve feedback in een sfeer die stimuleert tot zelfevaluatie. De
opleiding stelt zich tot doel in het eerste jaar een zo precies mogelijke voorspelling te maken over de
mogelijkheden die studenten hebben om door te groeien naar de vooropgestelde basiscompetenties. Het al dan
niet slagen van een student wordt bepaald door het al dan niet bereiken van de vooropgestelde onderwijsdoelen
of competenties, bepaald per opleidingsonderdeel en gerelateerd aan de opleidingsdoelstellingen. De hogeschool
streeft er binnen haar mogelijkheden naar het onderwijsrendement te maximaliseren. Dit wil in geen geval zeggen
dat zij zoveel mogelijk studenten doet of laat slagen. Wel wil zij zoveel mogelijk mensen die zich aanmelden en
het potentieel hebben, zien afstuderen. Doordat de opleiding werkt met kleine groepen studenten, kan zij een
maximale begeleiding geven. Door een betrouwbaar en transparant examensysteem wil zij erover waken dat de
voorgestelde onderwijsdoelen worden bereikt. De commissie wijst erop dat hieraan nog moet worden gewerkt
(facet 2.7).
Bij het voorstellen van de streefcijfers heeft de opleiding zich niet laten leiden door ingewikkelde berekeningen,
zoals het gewogen gemiddelde van de vorige vijf jaar, maar door trends die zijn vastgesteld in heel wat
statistieken. Voor het slaagpercentage in het eerste jaar wordt een ondergrens van 50 procent gehanteerd.
Percentages tussen de 50 en 75 procent lijken aanvaardbaar voor een eerste jaar bachelor. In de hogere
bachelorjaren stelt de opleiding een ondergrens van 80 procent voorop. In het derde jaar zouden
slaagpercentages van 90 procent eerder regel dan uitzondering moeten zijn. In hoeverre deze streefcijfers nog
realistisch of meetbaar zullen zijn na de invoering van het Flexibiliseringsdecreet, is op dit moment nog
onduidelijk. Het onderwijsrendement van de opleiding is, vergeleken met andere opleidingen van de hogeschool,
aanvaardbaar. Er zijn geen benchmarkgegevens van andere gelijkaardige opleidingen in Vlaanderen voorgelegd.
Tijdens de afgelopen 5 academiejaren variëren de slaagcijfers tussen 46 en 59 procent voor het eerste
opleidingsjaar, tussen 77 en 90 procent voor het tweede en tussen 83 en 100 procent voor het derde
opleidingsjaar. De slaagcijfers in het eerste jaar liggen laag. In deze cijfers zijn alle administratief ingeschreven
studenten opgenomen. Als enkel de studenten die volwaardig deelnemen aan de examens worden
meegerekend, ligt dat slaagcijfer hoger.
De procentuele uitval van eerstejaarsstudenten in de loop van het eerste jaar vertoont de afgelopen
academiejaren een dalende trend. De opleiding slaagt er mogelijk beter in studenten te motiveren tot een
volgehouden inspanning gedurende het academiejaar. Toch blijft het aantal afhakers nog groot, 11 procent in
2004-2005. De opleiding werkt studentgecentreerd en begeleidt zelf de studenten die dreigen af te haken, of
verwijst hen door naar professionele begeleiding als het gaat om motivatie-, leer- of attitudeproblemen. Studenten
die finaal toch afhaken, doen dat meestal omwille van inhoudelijke tekortkomingen of omwille van een verkeerde
studiekeuze. Een tweede oorzaak van de slechte resultaten in het eerste jaar kan zijn dat er verschuivingen
optreden in de instroom. De algemene vergelijking van het procentuele aandeel van aso, bso, kso en tso en
andere studenten met het totaal aantal ingeschreven studenten, toont weinig trends. Het procentuele aandeel
studenten dat slaagt in het basisjaar, in vergelijking met de vooropleiding aso, bso, kso, tso en andere toont dat
de gemiddelde student met een aso-vooropleiding procentueel een slaagkans heeft die zich binnen de
streefcijfers situeert. Voor studenten met een tso-vooropleiding is dat niet het geval. Studenten met een
vooropleidingbso, kso en andere maken een erg klein deel van de studenten uit. De gegevens daarover geven
weinig informatie. De opleiding geeft aan over te weinig gegevens te beschikken om het niveau van de instroom
echt correct in te schatten. Uit de bevraging door de studentenbegeleiding blijkt dat de al eerder aangehaalde
mogelijke oorzaak van uitval het onduidelijke beeld is dat de startende studenten van de opleiding hebben. Deze
bevraging heeft tot doel het studiebegeleidingsplan voor eerstejaarsstudenten te evalueren en bestaat uit een
algemeen, voor alle studenten geldend, deel en een opleidingsspecifiek deel. De commissie spreekt haar
waardering uit voor de aanpak van deze materie.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 651

De gemiddelde studieduur van de opleiding is in vergelijking met andere bacheloropleidingen aan de hogeschool
relatief laag en bedraagt 3,17 jaar.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie raadt aan om systematisch te analyseren waarom de rendementen van de tso-groep zo laag zijn
en of een andere onderwijsaanpak het rendement van die groep, met behoud van het eindniveau, zou kunnen
doen stijgen.
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
voldoende
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding het onderwijsrendement en het gerealiseerde niveau treffelijk meet en opvolgt;
- de opleiding de mate waarin de doelstellingen worden gerealiseerd, evalueert en opvolgt;
- het werkveld de studenten en afgestudeerden sterk waardeert en respecteert;
- de deelname van studenten en lectoren aan internationaliseringsmogelijkheden eerder beperkt is;
- de opleiding de cijfergegevens over instroom, doorstroom, uitstroom en studie-uitval nauwkeurig registreert
en analyseert;
- de doorstroming door de opleiding en de gemiddelde studieduur aanvaardbaar zijn.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
652 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven| 653

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie voldoende
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud onvoldoende
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid voldoende
Facet 2.3: Samenhang onvoldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd goed
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud voldoende
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden voldoende
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel voldoende
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid voldoende
Facet 3.3: Kwantiteit personeel voldoende
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen goed
Facet 4.2: Studiebegeleiding goed
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten voldoende
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering onvoldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
voldoende
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau voldoende
Facet 6.2: Onderwijsrendement goed
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
654 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Sint-Lieven

Hoofdstuk 15 Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen
Algemene toelichting bij de gevisiteerde opleiding Onderwijs: Secundair Onderwijs aan de Katholieke Hogeschool
Zuid-West-Vlaanderen – campus RENO in Torhout.
Het departement RENO-Torhout is een van de zeven departementen van de, Katholieke Hogeschool Zuid-West-
Vlaanderen, de grootste instelling voor hoger onderwijs van West-Vlaanderen met vier campussen: Kortrijk,
Roeselaere, Tielt en Torhout. Het studieaanbod omvat 18 professioneel gerichte bacheloropleidingen, 34
afstudeerrichtingen en 2 masteropleidingen in samenwerking met de K.U.Leuven. De Katholieke Hogeschool
Zuid-West-Vlaanderen maakt deel uit van de Associatie K.U.Leuven. Het voorwerp van deze visitatie is de
professionele bachelor Onderwijs: Secundair Onderwijs groep 1.
Het Torhoutse regentaat werd in 1952 opgericht. Het ‘‘regentaat algemene vakken’’ was het eerste West-
Vlaamse jongensregentaat en tegelijk een van de jongste regentaten in Vlaanderen. Het regentaat lichamelijke
opvoeding is het oudste van het Vlaamse land. Samen met de Torhoutse lagere normaalschool vormt het
regentaat de zogenaamde RENO, een combinatie van REgentaat en NOrmaalschool. De campus in Torhout
beschikt sinds het academiejaar 2004-2005 over een gloednieuwe sportinfrastructuur.
De bachelor onderwijs: Secundair Onderwijs groep 1 is een driejarige opleiding op het niveau van professionele
bachelor. De belangrijkste doelstelling van een professionele bacheloropleiding is beginnende beroepsbeoefenaars
te vormen, in casu de beginnende leraar secundair onderwijs groep 1. In de loop van de jaren zijn
de doelstellingen van de opleiding vaak bijgestuurd: vooral de praktijkgerichtheid van de opleiding is systematisch
toegenomen. Met het Decreet op de beroepsspecifieke basiscompetenties van de beginnende leraar secundair
onderwijs groep 1 (Decreet sept. 1998 - B.S. 16.02.1999) schreef de overheid voor het eerst inhoudelijk de
uitkomst van de lerarenopleiding voor. In de beide opties zijn de opleidingsdoelstellingen nu uitgewerkt in een
gemeenschappelijk competentiemodel.
Het doelstellingenbeleid van ILSO RENO-Torhout sluit aan bij de algemene tendensen in het veld van
onderwijskunde en onderwijsinnovatie en bij de KATHO-beleidsopties. De competentiegerichte aanpak van de
opleiding staat er centraal. Aanvankelijk, bij de introductie van basiscompetenties in het academiejaar 1999-2000,
kreeg elke lector de opdracht om het curriculum van zijn/haar vakgebied te screenen op de aanwezigheid van de
decretaal voorgeschreven competenties. KATHO ontwikkelde een aan deze situatie aangepaste implementatiestrategie.
Hieraan leverde het departement RENO-Torhout een wezenlijke bijdrage
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 655

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De algemene competenties, de algemene beroepscompetenties en de beroepsspecifieke competenties op het
niveau van een beginnende beroepsbeoefenaar zijn duidelijk herkenbaar in de lijst ‘Basiscompetenties leraren’,
zoals vastgelegd in het Besluit van de Vlaamse regering (september1998).
NVAO kader
Niveau en oriëntatie Algemene competenties
Besluit van de Vlaamse Regering (1998)
Basiscompetenties Leraren
(Bijlage DSRK)1
Het verwerven en verwerken van informatie 1.3, 1.6, 1.10.1, 2.4, 5.1 en 5.2
Het vermogen tot kritische reflectie
5.3.1 en A3
Het vermogen tot projectmatig werken 1.4.2, 1.11.1, 1.7.3 en 10.1
Het vermogen tot creativiteit
Het kunnen uitvoeren van eenvoudige leidinggevende taken 7.2
Het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen
De gerichtheid tot levenslang leren 3.1
NVAO kader
Niveau en oriëntatie
Algemene beroepsspecifieke competenties
A8
6.2, 6.3, 8.1.1 en 8.1.2
Besluit van de Vlaamse Regering (1998)
Basiscompetenties Leraren
(Bijlage DSRK)
Het teamgericht kunnen werken
Oplossingsgericht kunnen werken
Het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid
NVAO kader
Niveau en oriëntatie
5.1.2, 6.3, 7.1, 7.2, 7.3 en A10
5.3.1, A3 en A4
A7
Besluit van de Vlaamse Regering (1998)
Basiscompetenties Leraren
1 Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren (29 september 1998) – leraar
secundair onderwijs groep1
656 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Beroepsspecifieke competenties
Het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een
beginnende beroepsbeoefenaar
(Bijlage DSRK)
De lijst ‘Basiscompetenties leraren’ wordt in
het besluit van de Vlaamse regering
gespecificeerd naar de verschillende
lerarenopleidingen in Vlaanderen. Zij bevat
een uitwerking met de specifieke
interpretatie voor de bachelor Onderwijs:
Secundair Onderwijs
RENO heeft sinds 2002 de eigenheid van het programma geconcretiseerd in een eigen proportionering van de
basiscompetenties, een fasering van de basiscompetenties en het toevoegen van een basiscompetentie.
RENO heeft in de beginfase het competentiedenken gesitueerd in een algemeen denkkader. RENO stelt dat het
nagenoeg het enige departement in Vlaanderen was dat het aandurfde om kritische bedenkingen te formuleren
over het achterliggende constructivisme en het top-downdictaat van de regering op het gebied van algemene
opleidingsdoelstellingen. Toch stelde RENO-Torhout zich constructief op en werkte mee met het implementeren
van dit algemene referentiekader in de KATHO. Hierbij aansluitend werkte RENO-Torhout een eigen
competentiemodel uit dat intern werd goedgekeurd op een tweedaags personeelsoverleg (januari 2003). Dit
resulteerde in de zogenaamde ‘Torhoutse Aanpak van de BASisCOmpetenties’, kortweg het ‘Tabasco’-model.
Licht aangepast maakt dit model op dit ogenblik nog altijd de kern uit van de visie van RENO-Torhout op de
algemene opleidingsdoelstellingen. Het Tabascomodel werd in de daaropvolgende academiejaren aangevuld met
een globale implementatiestrategie en bijzondere deelstrategieën voor de concrete vormgeving.
Het Tabascomodel bewaakt het competentiegericht leren. Het opleidingsconcept bevat een systematiek waarin
de toewijzing van het leerinitiatief, de aard van de inhoudelijke vulling en de klemtoon op bepaalde
basiscompetenties in organisch verband worden samengebracht. Het Tabascomodel verduidelijkt de intentie om
het aandeel van het eigen initiatief van de reguliere dagschoolstudent in zijn leerproces te laten toenemen over
de drie opleidingsjaren. De student wordt geleidelijk geresponsabiliseerd voor zijn professionalisering.
Aanvankelijk stelt de docent zich overwegend sturend en de student zich volgend op; de student neemt
gaandeweg het initiatief over en de docent wordt steeds meer een leerprocesbegeleider. Uiteindelijk stuurt de
student zichzelf in zelfsturende activiteiten. Deze evolutie is, zowel in ILSO-AV als bij ILSO-LO, het beste waar te
nemen in het derde opleidingsjaar bij de ingroeistage, het eindwerk en het projectwerk.
De sturende inbreng van de docent in het begin van de opleiding leent zich uitstekend tot het snel en efficiënt
overdragen van allerlei inhouden en referentiekaders (ondersteunende kennis). Deze aanpak waarborgt een
gedegen kennisfundament, waardoor in de verdere opleiding de mogelijkheden tot het aanleren en inoefenen van
beroepsrelevante vaardigheden en het aanwenden van meer studentgerichte werkvormen toenemen.
Inhoud en vaardigheden worden ingebed in een veld van voor de leraar gewenste attitudes. De
basiscompetenties worden niet als afzonderlijke gehelen of thematisch aangebracht, want dit is in strijd met het
integratieprincipe. Voor sommige basco’s is situering en initiatie later in de opleiding evenwel aangewezen. De
afstuderende student kan op deze manier in RENO-Torhout de basiscompetenties voor de beginnende leraar
bereiken, dat wil zeggen kennis, vaardigheden en attitudes op een geïntegreerde manier manifesteren in daartoe
geëigende leersituaties.
De integratie van het competentieleren komt bij uitstek tot uiting in opleidingsonderdelen als stage en eindwerk.
Dit zijn dan ook de plaatsen in de opleiding om alle basiscompetenties in een globaal profiel te evalueren. In het
academiejaar 2004- 2005 is een begin gemaakt met het afstemmen van de beoordelingsdocumenten van het
eindwerk op dit globale kader. Voor het academiejaar 2005-2006 stond de aanmaak van dergelijke
beoordelingsdocumenten voor stage op de rol.
Binnen de Associatie K.U.Leuven heeft de werkgroep Bamaprofielen tussen 30 oktober 2002 en 29 januari 2003
getracht om onder andereonder andere het profiel voor de professionele bachelor uit te schrijven. Vertrekpunt
hierbij was artikel 12 in het ontwerp van Structuurdecreet van 12 december 2002, goedgekeurd door de Vlaamse
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 657

Regering op 13 december 2002 en een aantal op dat ogenblik beschikbare accreditatiekaders. Het eindresultaat
van de werkgroep situeerde zich tussen de algemeenheid van het decreet en het specifieke van de afzonderlijke
opleidingen in. De profielen werden zo geëxpliciteerd, dat het de verantwoordelijken van de opleidingen toeliet om
na te gaan of de opleiding hieraan voldoet. De werkgroep deed geen uitspraak over het onderwijsproces, vanuit
de premisse dat de in de profielen vooropgestelde competenties langs verschillende wegen kunnen worden
bereikt. Deze profielen bieden dus enkel een kader waarbinnen ruimte is voor autonomie en het eigen
opleidingsprogramma.
RENO-Torhout heeft zijn opleiding op deze competenties afgestemd en voegde hier, als onderdeel van het eigen
opleidingsprogramma, basiscompetentie 11 ‘de leraar als beziel(en)de persoon’ aan toe.
Enkele kenmerken ter toelichting:
Bezielde persoon
Intrinsiek gemotiveerd, enthousiast, idealistisch,
behoefte om uit te dragen
Uitgedaagd, pakt aan
Nooit onverschillig, betrokken, ambitieus
Positioneert zich actief: voor, tegen, genuanceerd
Geconcentreerd, flow
Volfunctionerend
Ik-sterk
Enjoy working, heeft hoge taakspanning
Evalueert zichzelf spontaan
Bezielende persoon
Aanstekelijk, motiverend, enthousiasmerend
Aanmoedigend, zet aan
Doet appel op attitudes
Dringt aan op zelfstandige standpunten
Geconcentreerd en alert
Modelfunctie, maakt taakspecifieke attitudes mogelijk
Sociaal-gericht: attent, oogcontact
Creëert enjoy learning, taakspanning
Dringt aan op zelfevaluatie
De afgestudeerde ILSO-Lichamelijke Opvoeding kan – behalve als leraar in het secundair onderwijs groep 1 –
ook aan de slag als bijzondere leermeester LO in het basisonderwijs (zowel kleuter- als lager onderwijs). Dit
impliceert dat de student ILSO-LO zich geconfronteerd ziet met alle specifieke basiscompetenties voor
kleuteronderwijs, lager- en secundair onderwijs. Binnen de Vlaamse Overleggroep voor Lichamelijke Opvoeding
(waarvan de RENO-coördinator voorzitter is) wordt daarom gewerkt aan een haalbaar competentieprofiel voor de
student LO. Bovendien heeft de student LO aanzienlijke tewerkstellingskansen buiten het onderwijs: in de
vrijetijdssector en voor andere leeftijdsgroepen (bijvoorbeeldbijvoorbeeld seniorensport). Een RENO-werkgroep
binnen ILSO-LO heeft aan de bovenstaande lijst basiscompetenties voor de beginnende leraar een aantal
aangepaste competenties uitgeschreven (in het bijzonder voor de groep ILSO-LO/Bewegingsrecreatie), en heeft
die competenties aan de betrokken studenten verklaard.
In de decretaal voorgeschreven basiscompetenties is ook een groot luik voorzien voor functionele gehelen van
beroepsspecifieke basiscompetenties. In de verdere rubricering werden deze competenties per functiegebied
geconcretiseerd in vaardigheden en subvaardigheden (met een referentie naar de ondersteunende kennis).
Zowel in ILSO-AV als in ILSO-LO worden deze vaardigheden systematisch opgebouwd. ILSO legt aanvankelijk
sterk de nadruk op de ondersteunende kenniselementen; later worden daarop allerlei vaardigheidstrainingen
geënt. In beide ILSO-opties wordt door deskundige docenten expliciet gewerkt aan beroepsspecifieke
vaardigheden:
- Didactische vaardigheden (basco 1)
- Pedagogisch-educatieve vaardigheden (basco 2)
- Vakspecifieke vaardigheden (basco 3)
- ICT- en mediavaardigheden (basco 3)
658 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

- Muzische vaardigheden (basco 3)
- Organisatorische vaardigheden (basco 4)
- Wetenschappelijke vaardigheden (basco 5)
- Sociale vaardigheden (basco’s 6 t/m 10)
- Impactvaardigheden (basco 11)
- Taalvaardigheden (attitude 10)
In de overkoepelende strategische doelen van de KATHO is (onder het doel ‘verder uitbouwen van de eigen
onderwijsvisie’) een grote aandacht voor internationalisering ingebouwd. Onder het label IEKS-2000 PLUS
(Internationale Ervaring voor elke KATHO-Student) worden alle initiatieven gebundeld om elke student een
buitenlandse leerervaring te laten opdoen. Enkele docenten hebben in hun opdrachtomschrijving de taak om de
in- en uitgaande studenten en docenten te begeleiden en alle betrokken initiatieven te organiseren. Er wordt
tevens naar gestreefd om zoveel mogelijk docenten internationale ervaring te laten opdoen. Docenten kunnen
ook participeren in diverse projecten en netwerken op Socratesniveau (Erasmus, Comenius, Arion, Leonardo).
Hierin participeren diverse landen en worden programma’s, materialen, boeken en mogelijkheden voor
studentenmobiliteit ontwikkeld.
Op het niveau van de student is de visie op de lerarenopleiding en het competentieprofiel opgenomen in studieen
informatiedocumenten (SID’s). Visie en profiel worden meer in detail toegelicht in functie van de uitwerking van
opleidingsonderdelen, zoals projectwerk, stage, extra vorming, eindwerk … Het referentiekader van de
basiscompetenties komt in de lessen opvoedkundige wetenschappen aan bod. Op het niveau van de docent is er
diepgaand overlegd over de doelen van de opleiding. Inhoudelijk werden onder andere de elf basiscompetenties
ten opzichte van elkaar afgewogen en in een hiërarchie verwerkt. Hieruit blijkt in welke mate in ILSO basco 1 ‘De
leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen’ en basco 3 ‘De leraar als vakdeskundige’ in beide
opties als prioriteit worden gesteld; al krijgen ook de andere basiscompetenties een substantiële invulling. Deze
visie werd aan de studenten in het academiejaar 2004-2005 gecommuniceerd via de brochure: Visie – een
blauwdruk (cf. supra, RENO-missie).
De RENO-docenten werden in het academiejaar 2004-2005 uitgebreid bevraagd over de realisatie van deze
proportionering. De bedoeling was om het draagvlak, de samenhang en de realisatie van deze
opleidingsspecifieke invulling na te gaan/te stimuleren. De resultaten van de bevraging gaven een nagenoeg
identiek beeld. Enkele elementen nodigen wel uit tot opvolging. In het academiejaar 2005-2006 zal daaraan
tijdens optie- en personeelsvergaderingen aandacht worden besteed.
Ook de afgestudeerden en de afnemers in het werkveld werden bevraagd over de bekendheid van de
doelstellingen. De deelvaardigheden uit de basiscompetenties ‘de leraar als begeleider van leer- en
ontwikkelingsprocessen’ en ‘de leraar als vakdeskundige’ worden door de afgestudeerden en de afnemers in het
werkveld gepercipieerd als sterk ontwikkeld in RENO-Torhout. De afgestudeerden en hun werkgevers drukken
hun waardering uit voor en verklaren zich nadrukkelijk akkoord met de optiek van RENO-Torhout.
De commissie heeft vastgesteld dat de mentoren in de stagescholen over de doelstellingen geïnformeerd worden
door middel van de stagedocumenten. Uit de gesprekken bleek verder dat de afgestudeerden beter op de hoogte
waren van recente ontwikkelingen en bijsturingen in RENO dan de afnemers uit het werkveld; wellicht omdat zij
op een of andere manier nog meer contact onderhouden met hun ‘moederschool’. De afgestudeerden geven
daarom ook blijk van een meer geactualiseerde en genuanceerde kijk op aandachtspunten voor de opleiding.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat de basiscompetenties (algemene en beroepsspecifieke) gekend zijn
en dat de opleiding ze formeel mee heeft opgenomen. Doorheen het hele zelfevaluatierapport wordt duidelijk dat
de eigen traditionele opleidingsdoelstellingen en -finaliteit overeind blijven. Het zelfevaluatierapport wekte bij de
commissie de indruk dat de opleiding veeleer afwijzend reageerde op de invoering van de basiscompetenties.
Herhaaldelijk werd er tijdens de gesprekken op gewezen dat de opleiding weliswaar formeel de
basiscompetenties accepteert, maar dat de traditionele opleidingsdoelstellingen in de feiten overeind gebleven
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 659

zijn. De opleiding beschouwt het blijkbaar als een punt van eer om zich kritisch op te stellen tegenover (elke)
vernieuwing.
Tijdens de visitatie heeft de commissie vastgesteld dat de opleiding inderdaad een open discours gevoerd heeft
over de basiscompetenties, met groot respect voor de eigen cultuur (veel ruimte voor de individuele vrijheid van
de docent, voor kritische ingesteldheid tegenover vernieuwing). Dit discours heeft ertoe geleid dat er een
geleidelijke assimilatie is gebeurd van de basiscompetenties in het denken binnen de opleiding. Het
implementeren gebeurt nog maar op beperkte schaal en met verschillende snelheden. Vanuit de eigen traditie,
met veel respect en ruimte voor de individuele vrijheid, gebeurt dit ook weinig gecoördineerd en vanuit een heel
beperkte aansturing vanuit het beleid van de opleiding. De opleiding LO fungeert hier duidelijk als koploper, maar
hier en daar worden door individuele lectoren nog achterhoedegevechten geleverd. Zonder degelijke
onderbouwing beweert de opleiding ook dat ‘op basis van jarenlange ervaring’ een onderscheid gemaakt wordt
tussen de opleidingen LO en AV.
De opleiding heeft in de formulering van de opleidingsdoelstellingen voldoende aandacht voor de internationale
dimensie. Ze formuleert hiervoor een interessante opleidingsdoelstelling: De doelstelling om ‘elke student een
buitenlandervaring te laten opdoen’ werd geoperationaliseerd in termen van competenties ‘met anderen in een
internationale multiculturele en/of multidisciplinaire beroepsomgeving kunnen samenwerken’. Tijdens de visitatie
bleek echter dat men nog steeds een enge interpretatie geeft aan ‘internationalisering’ en dat de bestaande
initiatieven niet werden afgetoetst aan deze doelstelling.
Uit het zelfevaluatierapport blijkt een eerder schoorvoetende gerichtheid op competentiegericht onderwijs. Dit uit
zich onder andere in de proportionele benadering van de basiscompetenties. Ook hieruit blijkt de traditioneel
ingestelde benadering van een aantal lectoren. Anderzijds bleek tijdens de visitatie dat de opleiding toch al een
eind gevorderd is op de weg naar competentiegericht leren. Ook hier valt de tweedeling LO-AV op, in die zin dat
ook hier de opleiding LO het initiatief neemt.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie beveelt de opleiding aan om verder werk te maken van de uitwerking van de intussen grotendeels
geaccepteerde basiscompetenties binnen het eigen opleidingsconcept.
De commissie vraagt om dit concept verder te operationaliseren in een vernieuwd curriculum. Daarbij dient erover
gewaakt te worden dat hiervoor een breed draagvlak gecreëerd wordt, zodat de beide opties AV/LO gelijke tred
houden. Ook de operationalisering van de internationale competentie dient daarbij meegenomen te worden.
660 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Tegemoetkomend aan de KATHO-missie legt RENO-Torhout het accent op:
- een praktijkgerichte opleiding met een stevige theoretische fundering;
- een onderwijsaanpak waarin zelfreflectie en – als uiteindelijk doel binnen de context van zelfstandig leren –
zelfsturend leren vooropstaan om de attitude van lerend leven te realiseren;
- een leer- en leefklimaat waarin persoonsvorming en talenten ontplooid kunnen worden en waarin openheid
en het opnemen van verantwoordelijkheid centraal staan;
- een verantwoorde uitbouw van de aangeboden opleidingen, rekening houdend met de noden en behoeften
van studenten (onder andere flexibel traject OAR) en afnemers;
- de realisatie van de internationale dimensie in de lerarenopleiding.
Als profilering van de eigenheid van zijn lerarenopleiding schuift RENO-Torhout volgende wezenskenmerken naar
voren:
- kwaliteitsbewaking door grote zorg voor het kennisfundament (ondersteunende kennis) in de opbouw van het
competentieleren;
- een uitgelezen vakdeskundig docentenkorps dat vanuit het vertrouwensmanagement nadrukkelijk
aangemoedigd wordt om in eigen autonomie zijn inhoudelijke kwaliteiten verder te ontwikkelen;
- continuïteit bij de implementatie van onderwijsinnovaties dankzij de visie, de ervaring en het historische besef
van het docentenkorps met betrekking totmet betrekking tot vernieuwingstendensen;
- onderwijsvernieuwing als optimalisatie van de educatieve situatie in drie dimensies: een meer competente
beginnende leraar, een meer competente lerarenopleider, een meer tevreden werkveld (leerling, ouders,
werkgever, team);
- permanent gemoderniseerde infrastructuur (een up-to-date ICT- en pc-park, ultramoderne sportzalen en -
accommodatie, gespecialiseerde leslokalen …);
- een dialogale educatieve cultuur die de student uitdaagt zich te emanciperen in zijn leer- en
ontwikkelingsproces;
- vak- en opleidingsoverschrijdende projecten (bijvoorbeeld VOET-dagen);
- stevige verankering met buurt- en oefenscholen voor initiatie in de onderwijspraktijk;
- studentvriendelijke campus door infrastructureel comfort voor de studenten, aandacht voor het thuisgevoel
van de studenten, gewaarborgde inspraak voor de Studentenraad, ondersteuning/tolerantie van
studentenactiviteiten, correct afgestemd contact tussen student en docent; naam en faam in de regio, met
een aantoonbaar effect op rekrutering van studenten en tewerkstelling van afgestudeerden.
De basiscompetenties zijn opgelegd vanuit het relevante beroepenveld. In dat opzicht vindt de commissie dat de
opleiding voldoet aan de verwachtingen. Niettemin blijft de opleiding eigen accenten leggen: ‘grote zorg voor het
kennisfundament’ in de opbouw van het competentieleren; een ‘uitgelezen vakdeskundig docentenkorps’, waar
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 661

de autonomie hoog in het vaandel wordt gedragen. Deze eigen accenten vertaalt ze ook in een ‘proportionele
weging’ van de basiscompetenties, met meer gewicht voor de theoretische vakdeskundigheid van de studenten.
Sinds het academiejaar 2001-2002 organiseert RENO-Torhout jaarlijks een systematische raadpleging van het
beroepenveld: onderwijsdirecties en -begeleiding. Tijdens de zogenaamde ‘ontbijtbuffetten’ wordt op een vrije
manier (maar toch met een gestructureerde agenda) van gedachten gewisseld over inhoud en oriëntering van de
lerarenopleiding. In functie van representativiteit worden elk jaar andere gesprekspartners uitgenodigd.
Bovendien worden ook bevragingen en enquêtes afgenomen met betrekking tot de tevredenheid over de
opleiding van de afgestudeerden.
Beide initiatieven resulteren in een aantal opmerkingen over curriculum, methodieken en gedragsindicatoren bij
afgestudeerden en stagiairs. Deze opmerkingen worden in de Coördinatorenraad besproken en zo nodig verder
opgevolgd. Voorts polsen de docenten op stagebezoek en bijscholingen ook steeds de mentoren,
stagecoördinatoren en/of directies naar hun appreciatie van de stagelopende stagiair, de organisatie van de
stage, het RENO-opleidingsconcept enzovoort.
In 2004-2005 probeerde RENO-Torhout een elektronische interactie op te zetten over instantwensen en -
verzuchtingen vanuit het werkveld ten aanzien van de stage. Het systeem bewees zijn waarde, maar werd te
sporadisch benut. Dit euvel wordt opgevolgd. RENO-Torhout neemt actief deel aan de stuurgroep van het
Eekhoutcentrum en neemt het initiatief voor heel wat bijscholings- en navormingssessies. Het contact met de
deelnemende cursisten en de begeleiders is een heel relevante link met het werkveld. Verder zijn sommige
RENO-docenten board member van het Regionaal Expertise Netwerk Vlaanderen (REN). Daar komen ze ook in
interactie met het beroepenveld.
Om de doelen en inhouden van de opleidingsonderdelen af te stemmen op vakgenoten, maken diverse docenten
op diocesaan, Vlaams en nationaal niveau deel uit van (vak)werkgroepen. Zo neemt RENO-Torhout occasioneel
deel aan de DVO en is een ILSO-docente voorzitter van de Leerplancommissie Engels; zij is tevens lid van de
Coördinatiecommissie Moderne Vreemde Talen. Er wordt ook samengewerkt met de diensten van het VSKO en
de Pedagogische Commissie, onder andere voor het opmaken van leermiddelen, leerplannen en tijdschriften.
Verder maakt een aantal RENO-docenten presentaties voor internationale netwerken. RENO-Torhout heeft ook
docenten die board member zijn van een rist internationale netwerken, zoals het European Teacher Education
Network (ETEN) of Children’s Identity and Citizenship in Europe (CICE).
Tijdens het academiejaar 2004-2005 participeerden 14 RENO-docenten aan ERASMUS Teacher Mobility en
namen 3 docenten deel aan board meetings. Een docent Frans nam deel aan een Arionproject.
De commissie is ervan overtuigd dat de opleiding een duidelijke visie heeft op profilering en op de genese van
domeinspecifieke doelstellingen. Veel minder duidelijk is of, en zo ja hoe, men zich laat beïnvloeden op dit terrein
door vakgenoten in Vlaanderen en in het buitenland. Ook de contacten met het werkveld worden eerder gebruikt
voor de ontwikkeling van de opleiding dan voor nadere uitwerking en invulling van de verschillende
basiscompetenties. Gezien de participatiegraad aan nascholing en de grote betrokkenheid in tal van
werkgroepen, stelt de commissie dat alleszins de mogelijkheid aanwezig is om goed geïnformeerd te zijn over de
eisen van het beroepenveld.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie beveelt de opleiding aan om naar een werkbaar evenwicht te zoeken tussen enerzijds de terechte
zorg om de traditionele sterktes van de opleidingen te borgen, en anderzijds voldoende openheid te realiseren om
ook de vernieuwde accenten vanuit de decretale basiscompetenties en maatschappelijke ontwikkelingen op de
professionele gerichtheid van de lerarenopleiding de juiste plaats in de opleiding toe te kennen.
662 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

De commissie waardeert de ruimte die de opleiding geeft aan (het denken van) individuele lectoren, maar
waarschuwt er toch voor dat dit de ontwikkeling naar een gezamenlijke doelgerichtheid niet in de weg mag staan.
Ook hier moet de opleiding voldoende aansturing geven, zodat de implementatie van ‘Tabasco’ op ruimere schaal
en beter gecoördineerd kan gebeuren.
Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de doelstellingen van de opleiding komen tot stand via overleg met interne en externe actoren;
- de opleiding werkt bewust aan een proces van onderwijsvernieuwing via op het beroepenveld afgestemde
doelstellingen;
- de basiscompetenties zijn het onderwerp van een open discours met respect voor de eigen cultuur;
- een elfde competentie werd toegevoegd.
- de basiscompetenties worden geleidelijk geassimileerd in het denken;
- de opleidingscompetenties voldoen aan decretale en beroepsspecifieke vereisten;
- de eindkwalificaties worden getoetst bij het relevante beroepenveld.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 663

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In het academiejaar 2002-2003 werd in RENO-Torhout een aanzet gegeven tot vernieuwing van het curriculum.
Daarbij werden de algemene, de algemene beroepsgerichte en de beroepsspecifieke competenties als einddoel
beoogd. De totstandkoming en ordening van deze competenties werd uitgewerkt in het Tabascomodel. In de
beide opties werd de koppeling tussen deze competenties en de opleidingsonderdelen in het academiejaar 2004-
2005 uitgewerkt in competentieroosters. Vanaf het academiejaar 2005-2006 wordt deze relatie voor de studenten
verduidelijkt in de studie- en informatiedocumenten, in de inleidingen op de cursussen en door de introductie van
het persoonlijk basiscompetentiedossier van elke student. Deze studie- en informatiedocumenten (SID’s) geven
een overzicht van de inhoud van de opleiding en worden opgemaakt per onderwijsactiviteit.
In de vakwerkgroepen van de ILSO-opties werden in de loop van het academiejaar 2004-2005
opleidingsspecifieke verbeterings- en optimalisatiedoelen geformuleerd. De opleiding geeft aan dat de
pedagogisch-didactische componenten beter afgestemd kunnen worden op de vakinhoudelijke componenten en
omgekeerd.
De commissie stelt dat de opleiding vooral focust op het inhoudelijke aspect van de leraar (BC3 – inhoudelijk
expert) en vraagt om genoeg aandacht houden voor de schoolgebonden basiscompetenties. De commissie is van
mening dat de basiscompetenties nog beperkt zijn geconcretiseerd in het didactische materiaal.
ILSO RENO-Torhout beoogt een zinvolle integratie van vakoverschrijdende leerinhouden. De commissie heeft
wel vastgesteld dat de traditionele opdeling in opleidingsonderdelen (‘vakken’) gehandhaafd wordt, om daarin
specifieke, inhoudelijk samenhangende referentiekaders aan te bieden. Beide ILSO-opties proberen de integratie
te verwezenlijken op twee niveaus: specifiek binnen elke ILSO-opleiding en optie- en opleidingsoverschrijdend
met de andere ILSO-opleiding en -opties en met ILLO.
Optie- en opleidingsoverschrijdend worden in ILSO-AV projectdagen of ‘VOET-dagen’ georganiseerd (VOET =
VakOverschrijdende EindTermen). In 2002-2003 werd een project rond verkiezingen, in 2003-2004 een project
rond jongerencultuur en in 2004-2005 een project rond vrijwilligerswerk opgezet. Voor 2005-2006 is in
samenwerking met de scholengemeenschap Koekelare het project ‘H-art’ gepland.
Sinds de fusies van de hogescholen in 1996 is het klimaat tegenover internationaliserende studenten drastisch
veranderd. Het is niet langer een gunst, maar een recht dat een student (als hij/zij voldoet aan welomschreven
criteria) drie of vier maanden elders een programma volgt en dat de behaalde studiepunten volgens de
wiskundige verhouding (bijvoorbeeld 3 van de 7 studiepunten) gewoon worden verrekend. In de periode 1996-
2003 gingen er twee keer zoveel Europese studenten UIT als IN (160 in totaal).
664 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Intercontinentale studieperiodes blijven beperkt en zijn meestal eenrichtingsverkeer. Het is immers haast
onmogelijk om studenten uit bijvoorbeeld India of de Filippijnen te laten overkomen. In die zin zijn in- en uitstroom
asymmetrisch.
In het kader van de harmonisering van de Erasmuscont(r)acten werden enkele bevoorrechte partners gevonden,
en er worden er enkele achter de hand gehouden in de minder gekozen landen. Zo blijft gegarandeerd dat de
studenten kunnen kiezen op basis van hun duidelijke motivering. Verder zijn er enkele ‘slapende’ partners die
geactiveerd worden bij docentenmobiliteit (bijvoorbeeld congressen). In de verdeling van de mobiliteit IN en UIT
werken RENO-Torhout en PHO-Tielt samen. De betrokken coördinatoren hebben permanent contact en hanteren
een informele taakverdeling.
Een nieuw initiatief in de PHO-RENO-samenwerking wordt het samen opstarten van KATHO International
Classroom in Education (KICE) in 2005-2006. PHO-Tielt en RENO-Torhout zullen daarin elk een onderdeel van 3
studiepunten verzorgen. In het eerste semester van 2005-2006 is er geen Erasmus-IN-mobiliteit in PHO-Tielt,
omdat de meesten lessen in RENO-Torhout zullen plaatsvinden (LO, Engels …). De tien ERASMUS-INstudenten
van RENO trekken elke vrijdag naar PHO-Tielt voor de module ‘Flemish Education’ en ‘Expression’. In
RENO-Torhout nemen de Erasmus-IN-studenten deel aan de Comeniusweek over ‘Conflict Resolution’ en krijgen
ze vanaf november 2005 een module ‘Fairy Tales and Drama’.
De onderwijsvisie van RENO-Torhout steunt op onderwijsprincipes die het constructief en actief leren door de
lerende binnen een door de leraar georganiseerde krachtige leeromgeving benadrukken. Deze principes werden
destijds bij de implementatie van beroepsprofielen en basiscompetenties (1998) in het Vlaamse onderwijsbeleid
geformuleerd als accentverschuivingen. Wat bestaat, kan blijven bestaan, maar moet worden ingebed in een
ruimere pedagogisch-didactische context. In RENO-Torhout blijft ‘leren in dialoog’ het uitgangspunt.
Nedermeijer en Pilot (2000) zien zeven trends in de huidige onderwijsontwikkeling. Op elk daarvan grijpt RENO-
Torhout in:
1. Van onderwijzen naar leren
Het bevorderen van diepgaand leren wordt gezien als hét uitgangspunt voor het inrichten van goed onderwijs.
Niet de onderwijsactiviteiten van de docent, maar de leeractiviteiten van de student staan centraal. Het
theoretische onderwijs in de ILSO-opties van RENO-Torhout wordt wezenlijk gekenmerkt door een interactieve
leercultuur. De studenten leren in dialoog, met werkvormen als onderwijsleergesprek, discussie, wederzijdse
bevraging enzovoort. Klassieke hoorcolleges komen voor bij grote groepen, maar zijn ook daar geen evidentie.
RENO-Torhout realiseert een afgewogen afwisseling van werk- en begeleidingsvormen. Zelf werken, zelfstandig
werken, zelfstandig leren en zelfsturend leren komen over de drie opleidingsjaren heen steeds meer voor. Met
probleemgestuurd onderwijs (PGO) wordt op beperkte schaal geëxperimenteerd. Zelfstudie, opdrachten en
casusgericht onderwijs slaan bij de volwassenen van het Avondregentaat (OAR) goed aan.
2. Van individueel naar coöperatief leren
Binnen beide ILSO-opties van RENO-Torhout wordt een deel van de onderwijsactiviteiten via groepswerk
gerealiseerd.
3. Van vakinhouden als doel op zichzelf naar vakinhouden als gereedschap
In de lerarenopleiding is de vaardigheid om verworven kennis adequaat toe te passen, belangrijker dan de kennis
op zich. Tijdens het proces van curriculumhervorming worden docenten van RENO-Torhout heel sterk
gestimuleerd om op deze wijze naar hun vakinhouden te kijken. Dit leidt tot het anders oriënteren van inhouden,
al blijft het verwerven van basiskennis een essentiële voorwaarde.
4. Van summatieve naar formatieve beoordeling
Regelmatige en tijdige feedback en beoordeling zijn belangrijk voor het leerproces van studenten. In RENO-
Torhout is dit idee sterk ingeburgerd in de stagebegeleiding, waar docenten expliciet aandacht besteden aan
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 665

tussentijdse besprekingen en evaluaties. In principe kan de beslissing ‘niet geslaagd voor stage’ nooit als een
verrassing voor een student komen. Dit wordt als een expliciete regel in de opleiding gehanteerd.
5. Van afzonderlijke vakken naar integratie van vakken
Een te grote versnippering van vakinhouden werkt integratie tegen en dit botst met competentiegerichte
opleidingsdoelen, die juist de integratie beogen van theorie en praktijk en van deeldisciplines. RENO-Torhout
werkt daarom in beide ILSO-opties met clustering van opleidingsonderdelen en vakoverschrijdende projecten.
6. Van afstuderen naar levenslang leren
Tijdens de opleiding wordt veel aandacht besteed aan de attitude tot levenslang en -breed leren en kritisch
reflecteren. Zo biedt RENO-Torhout naast bijscholingen ook posthogeschoolvorming (omtrent leerlingbegeleiding)
en voortgezette opleidingen (omtrent het buitengewoon onderwijs, het eerste leerjaar B en het
beroepsvoorbereidend jaar) aan. Tijdens de opleiding al kunnen de studenten tevens kennismaken met
studiedagen en nascholingsinitiatieven (Eekhoutcentrum en andere).
7. Van ICT als vak apart naar integratie van ICT
ICT is nu voor elke opleiding en beroep zo belangrijk geworden, dat het beter niet meer alleen als een losstaand
vak wordt aangeboden. Geïntegreerde aanbieding in zoveel mogelijk onderdelen van de opleiding is
aangewezen. In ILSO-aardrijkskunde wordt bijvoorbeeld met GIS (Geografisch Informatie Systeem) en
Smartboard gewerkt. De ontwikkeling van een ICT-leerlijn in de opleiding is voor RENO-Torhout een strategisch
doel. ICT wordt geïntegreerd in relevante opleidingsonderdelen, waarbij studenten zelfstandig digitale
informatiebronnen en elektronische leer- en oefenplatformen kunnen consulteren, instructievideo's kunnen
bekijken, digitale presentaties kunnen aanmaken enzovoort. Bovendien wordt het digitaal platform Blackboard al
door heel wat docenten gebruikt ter ondersteuning van het leerproces. Het gebruik van Blackboard als
leerplatform zal pas na de optimalisering in het academiejaar 2005-2006 (overgang van Blackboard naar Toledo
binnen de associatie K.U.Leuven) tot de mogelijkheden behoren.
De ontwikkelingen in het onderwijslandschap én de verwachtingen van het hogeschoolbestuur zetten een
curriculumherziening op de agenda. Binnen KATHO is het OOP hierbij oriënterend. Ook vakwerkgroepen en
contacten van RENO-docenten met Vlaamse en internationale collega’s kunnen aanleiding geven tot ingrepen in
en vernieuwing van het curriculum. Een voorbeeld uit ILSO-aardrijkskunde: de samenwerking in de Vlaamse
werkgroep Didactiek Aardrijkskunde en de internationale contacten met vakcollega’s aardrijkskunde via de
HEROdotNET-organisatie. In optie- en coördinatievergaderingen en in overlegmomenten tussen de beide ILSOopties
is dit een vast punt op de agenda. De curriculumherziening en -innovatie worden in de beide ILSO-opties
door (vak)werkgroepen verder opgevolgd. Concreet werd in ILSO-AV gewerkt rond jaarlijkse VOET-dagen en
projecten, rond clustering van leerinhouden, aanpassing van het semestersysteem, ICT-integratie, invulling extra
vorming, uitbouw OAR en PAV en WOT. ILSO-LO werkte rond eindwerken, invulling extra vorming, invulling en
onderlinge afstemming vakmethodiek, aanpassing van het semestersysteem en bijscholingsinitiatieven.
In RENO-Torhout gebeurt de curriculumontwikkeling via een dubbele benadering: top-down (vanuit de
Coördinatorenraad naar de betrokken docenten) en bottom-up (van overleg met alle betrokken docenten in kleine
subgroepen per opleidingsonderdeel en in de personeelsvergaderingen naar de Coördinatorenraad.
De studenten en het werkveld worden bij curriculumontwikkeling betrokken in de Departementale Raad via hun
vertegenwoordigers in de Studentenraad of via rechtstreekse bevraging. Zo werd in ILSO-LO het
semestersysteem voor derdejaarsstudenten pas ingevoerd na twee bevragingen bij de studenten LO in twee
opeenvolgende academiejaren. Het overleg van de ILLO-studenten (juni 2005, via de Studentenraad) om jaarlijks
een rechtstreeks overleg te creëren met de docenten, kan in het academiejaar 2005-2006 naar de ILSO-opties
worden uitgebreid.
Bij de herwerking van het curriculum wordt in RENO-Torhout rekening gehouden met de opmerkingen die
geformuleerd werden naar aanleiding van een bevraging van de afgestudeerden en van het werkveld. Er werd
bijvoorbeeld expliciet rekening gehouden met de vraag van de vertegenwoordigers van het werkveld om stevige,
666 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

inhoudelijk goed gefundeerde afstudeerrichtingen te behouden. Er wordt ook rekening gehouden met de
resultaten van de studietijdmetingen en van de bespreking ervan met de studenten en de docenten. De resultaten
van de studielastmetingen worden steeds geanalyseerd en waar nodig opgevolgd.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie beveelt sterk aan dat de opleiding meer sturend optreedt om de relatie tussen doelstellingen en de
afstemming van het programma mee vorm te geven en te bewaken, zodat er duidelijke garanties zijn dat alle
basiscompetenties volwaardig aan bod komen.
De commissie vraagt daarbij aandacht voor een gelijke ontwikkeling binnen ILSO-AV en ILSO-LO; verschillen in
de ontwikkeling moeten met een goede motivering onderbouwd kunnen worden.
Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Om het standpunt van RENO-Torhout goed te begrijpen, moet het containerbegrip ‘kennisontwikkeling’
geëxpliciteerd worden. De interpretatie ervan heeft immers verstrekkende gevolgen voor de inrichting van de
lerarenopleiding. Veelal wordt ermee bedoeld dat de studenten gestimuleerd worden om hun kennis zelf te
ontwikkelen en om zo ook later zelfstandig hun kennis te kunnen ontwikkelen. Dit houdt onder andere in dat de
student voortdurend reflecteert op ‘wat wil ik leren, verbeteren, bereiken in deze actuele beroepssituatie; wat zijn
voor mij de cruciale competenties’ Kennisontwikkeling betekent ook samen met anderen nieuwe kennis en
inzichten ontwikkelen via eigen onderzoek in het onderwijsveld. De student treedt dus op als onderzoeker, en
realiseert zo de integratie van leren, onderzoek en handelen. Dit impliceert dat de opleiding niet zomaar een
doorgeefluik mag zijn van kennis, maar een actieve rol moet spelen in de componenten kennisontwikkeling,
kennistransfer en kennisbenutting. De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding ervan uitgaat dat de student
over voldoende kennis moet beschikken om zelf kennis te kunnen ontwikkelen en die te kunnen benutten.
De Torhoutse lerarenopleiding staat al decennia lang bekend als een opleiding waarin veel belang gehecht wordt
aan kennisoverdracht én -ontwikkeling. Ze wordt hierin door het werkveld expliciet bekrachtigd. De opleiding
wordt zo ingericht, dat de praktijk- en competentiegerichtheid niet leidt tot een afzwakking van het kennisgehalte.
Concreet is het programma qua kennisontwikkeling zo opgebouwd, dat het accent in het eerste jaar van de
opleiding op verwerving van fundamentele kennis ligt, in het tweede jaar op verdieping en in het derde jaar op
verbreding en integratie. Veel aandacht gaat naar de theorie over het lesgeven en de klas, en naar de
vakinhoudelijke kennis, de diverse vakdidactieken en de culturele en maatschappelijke vorming.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 667

In deze kennisopbouw wordt zo vaak mogelijk verwezen naar de praktijkervaringen van de studenten, door
lesobservaties en de eigen stagepraktijk. De docenten stellen een praktijkbetrokken theoriecursus op, die als
belangrijkste bron en product van kennisontwikkeling fungeert. Immers, het zelf schrijven van een syllabus en het
lesgeven erover, bevorderen ten zeerste de diepgang van de reflectie bij de docenten en de
ervaringsbetrokkenheid van de theorie.
De RENO-docenten geven geen theorie om de theorie, maar wel als verbreding, verdieping en als
referentiekader. In de opleiding komt de verbreding en verdieping niet alleen vanuit het pedagogisch-didactisch
domein (didactiek, opvoedkunde, onderwijsorganisatie, mediakunde, onderwijswetgeving en psychologie), maar
evenzeer vanuit vakinhoudelijke, sociale en existentiële wetenschappen. Zo wordt de ondersteunende kennis bij
de competentie ‘de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen’ in de drie opleidingsjaren tegelijk
met vaardigheden opgebouwd.
In het eerste opleidingsjaar wordt onder andere een ruime theoretische initiatie in vakmethodiek en didactiek
voorzien en (hieruit afgeleid) het opmaken van lesvoorbereidingen. De eerste volwaardige praktijkcontacten
(volledige lessen geven) worden verder nog voorafgegaan door observatieoefeningen waarop didactische en
vakinhoudelijke denkkaders worden toegepast; microteaching waarin studenten aan medestudenten lesgeven en
assistentietaken waarbij ze in het basis- of secundair onderwijs als assistent optreden.
OAR-cursisten geven de eerste stagelessen al in het eerste semester, afhankelijk van hun studiecontract. Ze
bereiden zich daarop voor in een zelfstudiepakket. Reflectie en theoretische verdieping vullen in de loop van het
eerste semester verder de eerste praktijkcontacten aan. In het tweede semester geven de studenten volledige
lessen.
In het tweede opleidingsjaar worden de inhoudelijke en vakdidactische kennis uitgediept en wordt de stage
geïntensiveerd.
In het derde opleidingsjaar is inhoudelijke uitdieping voorzien op specifieke terreinen (bijvoorbeeld specifieke
doelgroepen, NT2, eindwerk) en evolueert de stage naar een volwaardig functioneren binnen een schoolteam en
binnen de diversiteit van het secundair onderwijs (buso, OSP, Educatieve Centra …). In de optie ILSO-AV wordt
verder nog gewerkt met ingroeitaken.
Kortom, in de driejarige ILSO-lerarenopleiding is de link tussen theorie en praktijk expliciet aanwezig. In de SID’s
geven de docenten bij alle opleidingsonderdelen een brede waaier aan van didactisch/pedagogische
methodieken waarmee de studenten de noodzakelijke kennisontwikkeling kunnen realiseren.
Om de student te helpen bij het studeren besteden heel wat docenten – vooral in het eerste jaar van de opleiding
– ook aandacht aan het ‘leren leren’ (bijvoorbeeld schematiseren van een cursusonderdeel, opmaken van een
mindmap …), diverse ondersteunende studeertechnieken (bijvoorbeeld gericht opzoeken en documenteren) en
metacognitieve vaardigheden (bijvoorbeeld detectie van leerstijl).
De lerarenopleiding is een praktijkgerichte opleiding. Er wordt dus veel belang gehecht aan vaardigheden die het
maatschappelijk en beroepsmatig functioneren ondersteunen. In nagenoeg alle beroepsspecifieke competenties
die de ILSO-opties nastreven, zijn dergelijke vaardigheden opgenomen. De vaardigheden die beoogd worden
binnen de sociale context van het beroep (de leraar als partner van ouders, als lid van een team, als lid van een
schoolgemeenschap, als partner van externen en als cultuurparticipant - specifieke maatschappelijke
vaardigheden, komen uitgebreid aan bod binnen het opleidingsonderdeel agogische vaardigheden (actief
luisteren, werken in team, vergaderen, vlot communiceren met ouders …, cf. SID agogische vaardigheden).
Ook in de diverse opleidingsonderdelen van de beide ILSO-opties komen typisch maatschappelijke en
beroepsmatige vaardigheden aan bod. Zoals onder de omschrijving van de kennisontwikkeling in het programma
is aangegeven, is er vooral aandacht voor vanaf het tweede jaar, als de stage dieper wordt uitgebouwd en de
identificatie met het beroep bij de student vorm krijgt. Met de invoering van het competentieleren is de aandacht
voor een aantal van deze vaardigheden verscherpt.
668 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Verder besteedt RENO-Torhout op een geïntegreerde manier aandacht aan algemene vaardigheden, zoals denken
redeneervaardigheden, informatieverwerving en -verwerking, kritisch reflecteren, en aan algemene
beroepsgerichte vaardigheden zoals teamgericht werken, problem solving en het opnemen van maatschappelijke
verantwoordelijkheid binnen de beroepspraktijk.
De sociale en de algemene (beroepsgerichte) vaardigheden worden geïntegreerd tijdens simulatieoefeningen/
microteaching, assistentietaken en stages. De coaching op het vlak van metacognitieve vaardigheden gebeurt
zowel door collectieve als door individuele leerprocesbegeleiding (monitoraat, stage, elektronische
leerplatformen) en reflectieopdrachten.
Het aanleren van de vaardigheden verloopt meestal in een leerspiraal (Kolb, Korthagen, PDCA). Veelal houdt dit
in dat de studenten in de spiraal instappen bij ‘zelf doen en ervaren’ of bij ‘observeren en reflecteren’, vervolgens
deze reflecties kaderen, vanuit deze referentiekaders praktijkoefeningen plannen en deze (hopelijk op een niveau
van hogere orde) weer uitvoeren, observeren enzovoort.
Binnen de lerarenopleiding is enkel een bescheiden behandeling van wetenschappelijk onderzoek en de daarbij
vereiste methodologie mogelijk. Diepgaande analyse van statistiek is bijvoorbeeld in de initiële lerarenopleiding
niet voorzien. De studenten worden wel op de hoogte gebracht van zindelijk en kritisch wetenschappelijk denken
(observeren versus interpreteren) en de criteria voor informatieverzameling en enkele basisbegrippen van
wetenschappelijk verantwoord onderzoek (betrouwbaarheid, validiteit en representativiteit). Dit sluit aan bij de
decretale specificaties met betrekking tot algemene competenties in het profiel van de professionele bachelor:
Stages
In het academiejaar 2004-2005 gingen 34 of 35 studiepunten naar stage. Conform de onderwijsvisie neemt het
aandeel van stage in de lerarenopleiding gradueel toe (resp. 7, 12/13, 15 studiepunten). In OAR gaan in het
eerste jaar van de opleiding 16 studiepunten naar stage, waarvan 8 voor didactische oefeningen en 8 voor de
observatie- en lesstage. Voor het tweede en derde opleidingsjaar (nog in te richten in de academiejaren 2005-
2006 en 2006-2007) zijn telkens ook 16 studiepunten voor stage voorzien.
De stage vormt een wezenlijk onderdeel van de praktijkgerichte opleiding tot leraar. Ze schept kansen om in het
werkveld tot de noodzakelijke integratie van kennis, vaardigheden en attitudes te komen. De visie op stage, een
verfijning van de algemene opleidingsvisie, is sinds het academiejaar 2004-2005 in ontwikkeling en wordt in het
academiejaar 2005-2006 gefinaliseerd.
De studenten kunnen in principe stage lopen in elke Vlaamse school van hun keuze, maar meestal opteren ze
voor scholen uit de eigen regio. Voor elke langdurige stage wordt een stageovereenkomst gesloten conform de
voorschriften ter zake. De student loopt stage in diverse onderwijsvormen (aso, tso, bso, DO, OSP, buso …). Ten
slotte mondt het opleidingsonderdeel stage uit in een volwaardige ingroeistage in de loop van het zesde
semester. De opleiding stelt dat de derdejaarsstudent uiteindelijk een veelzijdig en redelijk waarheidsgetrouw
beeld heeft van de beroepsuitoefening in de werkelijkheid.
De stage wordt op diverse niveaus begeleid. De coördinator van de respectieve optie fungeert als centrale
contactpersoon vanuit de opleiding met de stageverlenende scholen voor organisatorische aangelegenheden. De
stagementor, een leraar uit het werkveld, engageert zich formeel om de student te helpen bij zijn stageactiviteiten.
Hij wijst de stagiair didactisch-pedagogische taken toe, begeleidt hem bij de praktische uitvoering en evalueert de
opdrachten. Hij rapporteert aan de student en aan de begeleider van het opleidingsinstituut. Via documenten en
mentorendagen wordt dit gecommuniceerd naar de betrokkenen. De docent van het opleidingsinstituut volgt het
stageleerproces van de student op. Hij bezoekt de student op de stageplaats en houdt zijn vorderingen bij in een
stagedossier. De terugkoppeling gebeurt altijd onmiddellijk na de bijgewoonde leeractiviteit. Na een stageperiode
volgt een samenvattende stagebespreking. De feedback en bijsturing hiervan worden bij een volgend stage-
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 669

ezoek eventueel door een andere docent verder opgevolgd. De coördinator en/of de bezoekende docent
fungeren ook als contactpersoon bij onverwachte omstandigheden. De directie van de stageverlenende school
wordt uitgenodigd om als werkgever de student tijdens zijn stageactiviteiten te bezoeken.
Eindwerk
Het eindwerk had in het academiejaar 2004-2005 in het afstudeerjaar een gewicht van 6 studiepunten. In het
nieuwe eindwerkconcept (2005-2006) beginnen in beide opties de studenten al vanaf het tweede opleidingsjaar
aan het eindwerk. Het eindwerk wordt begeleid en beoordeeld door eigen docenten. Elke student wordt begeleid
door een promotor. De Eindwerkcommissie wijst die toe en komt zoveel mogelijk tegemoet aan de keuze van de
student. De promotor begeleidt het werk inhoudelijk. Dit betekent dat hij tips geeft rond de literatuurstudie, het
werk naleest op inhoudelijke fouten en raad geeft bij de opmaak van de onderzoeksopzet. Op vraag van de
student stelt hij zijn deskundigheid ter beschikking. Er zijn interne afspraken over de regelmaat van contact en
overleg. Deze contacten worden op een vorderingsstaat genoteerd en afgetekend.
RENO-Torhout zet de laatste jaren initiatieven op om externe instanties te betrekken bij het uitwerken van
eindwerken. Zo werken in ILSO-AV studenten biologie en de diensten van het natuurreservaat Het Zwin een
educatief project uit, en loopt er een experiment metRebak, een organisatie die onderwijs en bedrijfsleven dichter
bij elkaar wil brengen. Afhankelijk van de resultaten zullen deze initiatieven uitgebreid worden.
RENO stelt dat sinds de jongste visitatie het niveau van de eindwerken in de beide opties van ILSO sterk
gestegen is. De commissie heeft de goede kwaliteit van de huidige eindwerken kunnen vaststellen. De opleiding
geeft aan dat het niveau blijft variëren, maar dat het globaal genomen kwalitatief beduidend hoger ligt dan vóór
2000. Met het eindwerk toont de RENO-student aan dat hij een bepaald probleem, eigen aan het werkveld van de
leraar, op een wetenschappelijk gefundeerde en persoonlijke wijze kan benaderen. Hij kiest vrij een onderwerp.
Wel is er een lijst met suggesties van docenten beschikbaar.
Het eindwerk is in principe opgebouwd uit een theoretisch en een praktisch gedeelte. Het kan schriftelijk maar
ook op een andere manier worden uitgewerkt (bijvoorbeeld een cd-rom, een video- of dvd-montage, een
manifestatie, didactisch materiaal, een website …).
Vooral bij het eindwerk komt de interactie tussen opleiding en wetenschappelijk onderzoek tot uiting. Hierbij
worden doorgaans de volgende uitwerkingsmogelijkheden voorzien:
- een bescheiden wetenschappelijk onderzoek wordt gekoppeld aan een door de student gecompileerde
theoretische achtergrond (meestal kleinschalig en descriptief van aard);
- op een wetenschappelijke basis wordt een oplossing gezocht voor een door een instelling aangebrachte
problematiek.
Daarnaast voeren sommige docenten – meestal in functie van het eindwerk – samen met hun studenten
kleinschalige onderzoeksopdrachten uit. In ILSO-LO wordt in het kader van het vak trainingsleer al sinds het
academiejaar 1999- 2000 kleinschalig onderzoek opgezet rond fysieke fitheid (eurofittestbatterij, somatotypebepaling,
conditietesten met hartslagmeter …). Door zelf een concrete onderzoeksopdracht op te zetten, leren de
studenten wat wetenschappelijke onderzoek inhoudt, en kunnen ze de opzet en de resultaten van ander
onderzoek met een meer kritisch oog lezen.
PWO-projecten
Sinds het academiejaar 2003-2004 is in RENO-Torhout een opdracht van 20 procent voorzien voor de coördinatie
van Projectmatig Wetenschappelijk Onderzoek (PWO). Voor het academiejaar 2002-2003 dienden PHO-Tielt en
RENO-Torhout een gezamenlijk project in over‘de ontwikkeling van een elektronische ontwikkelingsportfolio ten
behoeve van een op maat gesneden en procesgerichte stagebegeleiding voor de lerarenopleiding’. Na de
670 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

gesubsidieerde looptijd (2002-2003, zie bijlage) werd het project verder uitgewerkt. Tijdens de academiejaren
2003-2004 en 2004-2005 werd de elektronische portfolio uitgetest in de beide lerarenopleidingen. Verder werkt
RENO-Torhout vanaf het academiejaar 2005-2006 rond de wetenschappelijke onderbouwing van het GOALproject
(Goed Onderwijs voor Alle Leerlingen). Dit project beoogt een preventieve aanpak van leerlingproblemen
met kwalitatief onderwijs door een sterk uitgebouwde zorg. In de context van het Decreet op gelijke
onderwijskansen en de nieuwe visie op zorg en omgaan met verschillen, wordt een pedagogisch-didactische
aanpak in de klas en in de school opgezet ten aanzien van de heterogeniteit van zorgvragen van leerlingen. Er
wordt onderzocht hoe de aanpak in het basisonderwijs en die in het secundair onderwijs op elkaar afgestemd
kunnen worden.
Een ander PWO-project dat in het academiejaar 2004-2005 uit de startblokken kwam, is TEFL Teaching Files,
een concept van cursusontwikkeling dat bruikbaar is voor zelfstudie in ILSOEngels. Het is de bedoeling om
hoogwaardig digitaal zelfstudiemateriaal ter beschikking te stellen van de student. Het project bestaat uit een
interactieve cursus die vertrekt van samples of good practice (videoshots van prototypes van excellente lessen),
waaraan via hyperlinks theoretische achtergrond (methodiek, leerplannen, eindtermen, leerstofonderdelen) wordt
gekoppeld.
In RENO werd in de voorbije jaren heel wat expertise opgebouwd rond maatschappelijke dienstverlening.
In mei 2005 werden de personeelsleden bevraagd over initiatieven voor maatschappelijke dienstverlening. Voor
ILSO bleek dat ruim de helft van de respondenten een of andere vorm van maatschappelijke dienst verleende. Zo
dragen ook docenten op eigen initiatief hun expertise uit onder de vorm van skill training, voordrachten,
optredens, publicaties, tentoonstellingen, deelname en organisatie van (sport)manifestaties, lidmaatschap van
een schoolbestuur of van een jury enzovoort.
Verder heeft maatschappelijke dienstverlening de jongste jaren concreet gestalte gekregen in een aantal
projecten zoals:
- computercursussen voor het Taal Instructie Centrum van het Houtland (TIC);
- bijscholing ten aanzien van de plaatselijke Sint-Rembertscholengroep (onder andere ondersteuning van het
ICT-project, sinds het academiejaar 2001-2002 door alle ILSO-docenten);
- het leiden van of meewerken aan diverse (vak)stuurgroepen van het Eekhoutcentrum;
- REN (Regionaal Expertise Netwerk West-Vlaanderen).
Occasionele dienstverlening is er door:
- vervangingen in de plaatselijke oefenscholen/inschakeling van studenten in interim-opdrachten;
- inbreng bij informatieavonden en pedagogische studiedagen in andere scholen(gemeenschappen);
- medewerking aan schoolprojecten (bijvoorbeeld voorbereiding project ‘H-art’ voor St.-Martinus, Koekelare
academiejaar 2005-2006);
- medewerking aan schoolmanifestaties;
- medewerking aan de Stichting Vlaamse Schoolsport (SVS).
Een andere vorm van dienstverlening is de in-service training: nascholingen en een degelijk uitgebouwde
mentorenopleiding. Verder kunnen ook de flexibiliseringsinitiatieven beschouwd worden als een vorm van
maatschappelijke dienstverlening. Zo geeft het Avondregentaat (OAR) mensen de kans om een lerarendiploma te
behalen en bezorgt het postgraduaat de cursisten een aanvullende kwalificatie.
Ook van belang is de rol van de vakdocenten op stagebezoek. Ze fungeren min of meer als vakbegeleiders: ze
geven mentoren informatie over leerboeken en leermethodes. Vakkennis, gecombineerd met ervaringen op
verschillende plaatsen in het werkveld, maakt de vakdocent bijzonder geschikt om raad te geven, veelal
overigens aan oud-studenten. RENO-Torhout stelt zijn infrastructuur ter beschikking van en neemt deel aan
diverse organisaties, studiedagen en projecten van het Eekhoutcentrum, HIVO, KBVB, DPB, de St.-
Rembertscholengroep …
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 671

Tot slot kan ook de maatschappelijke dienstverlening vermeld worden tegenover masterstudenten die AILO-stage
lopen, en wetenschappelijke diensten van diverse universiteiten die er veldonderzoek of bevragingen uitvoeren.
De commissie stelt dat de begeleiding en opvolging van studenten bij de stage goed is. Bovendien is ze van
meningen dat er een grote bekommernis is om de professionele gerichtheid te bewaken door:
- de grote aandacht voor kennisontwikkeling;
- de kritische aansluiting bij recente ontwikkelingen;
- het innovatiegebeuren: de coach verantwoordelijk gesteld voor begeleiding;
- de aandacht voor taal (uitspraak + taalgebruik).
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie waardeert de goede kwaliteit van de eindwerken, waarin de goede professionele gerichtheid van
de opleiding tot uiting komt.
De commissie stelt vast dat de opleiding blijk geeft van een grote ervaring en expertise en daarin ook door de
buitenwereld erkend wordt. De commissie vraagt echter waakzaam te blijven voor een voldoende openheid naar
de inbreng van andere externe betrokkenen, zoals mentoren, stagescholen enzovoort.
Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het eerste opleidingsjaar biedt een kennisfundament dat voor elke student identiek is. Vertrekpunt daarbij is de
modale leerling. Daarom zijn in het eerste opleidingsjaar zowel de specifieke vakinhouden als de ondersteunende
vakken (psychologie, algemene didactiek, initiële verkenning van leerplannen en essentiële leerinhouden …) op
deze normdoelgroep afgestemd. Hierop is ook het stagetraject voor elke student afgestemd: hij komt ‘beschermd’
met de praktijk in contact (minder complexe leerinhouden en werkvormen, normleerlingen, assistentiestage …).
In het tweede opleidingsjaar wordt ingezoomd op bijzondere leer- en begeleidingsprocessen, differentiatie en een
grondigere uitwerking van diverse werkvormen. Het theoretische traject is voor elke student identiek. Ook het
stagetraject loopt voor elke student gelijk, maar het is meer gespecialiseerd dan in het eerste opleidingsjaar. In
het derde opleidingsjaar wordt de professionalisering verder gespecificeerd (zorgdoelgroepen) en in
overeenstemming gebracht met de reële beroepspraktijk. De theoretische inhouden zijn ook hier identiek. Een
persoonlijke toets is voorzien in een keuzevak, in het eindwerk en in de invulling van de alternatieve stage. In
ILSO-AV bijvoorbeeld kiest de student voor stage in het buso, in een ziekenhuis, als (studiemeester-)opvoeder…;
in ILSO-LO voor buso, een stage als sportfunctionaris enzovoort. Bovendien neemt elke derdejaarsstudent uit het
ruime takenpakket van de leraar extra activiteiten op (bijwonen van vakgroepenoverleg, van leerlingbegeleiding
…).
672 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Er wordt in principe gestreefd naar een sequentiële opbouw van het programma: over de drie opleidingsjaren en
binnen de opleidingsjaren worden de leerinhouden logisch geordend in functie van toenemende
professionalisering. Wegens geïndividualiseerde leertrajecten is dit evenwel slechts beperkt realiseerbaar:
studenten kunnen dit principe immers met een op maat gesneden leertraject doorkruisen.
In ILSO-LO kunnen de studenten in het tweede en derde jaar een uitdieping vrij kiezen in functie van hun
interesse en motivatie (balsporten, specifieke doelgroepen, reddend zwemmen, ruitersport, sportmanagement,
…).
De bedoeling is de student uit te nodigen om zijn opleiding op maat te verdiepen, te verruimen of aan te vullen.
Het concept van uitdieping van leerinhouden of opleidingsonderdelen wordt vanaf het academiejaar 2005-2006 in
het licht van het nieuwe Decreet op de lerarenopleiding geëvalueerd.
Binnen de West-Vlaamse regio is er overleg tussen RENO-Torhout en de lerarenopleiding van de KHBOhogeschool
in Brugge. Er zijn afspraken over het aanbod van opleidingseenheden in de respectieve hogescholen,
over stage tegenover directies secundair onderwijs en over inhoudelijke uitwisselingen.
Binnen de Associatie K.U.Leuven hebben de ILSO-opties op diverse niveaus contacten en samenwerkingsverbanden.
Als illustratie kunnen hier de werkresultaten rond het project ‘Bamaprofielen’ (academiejaar 2002-
2003), MILE (vanaf 2001 tot 2004) en het ICO-vademecum Ontwikkelingssamenwerking worden aangehaald.
Ook is er jaarlijks contact met opleidingsrelevante medewerkers van de K.U.Leuven.
Binnen hetzelfde taalgebied hebben docenten uit de beide opties (en heeft KATHO) gesystematiseerde contacten
met Nederland. ILSO-AV-docenten onderhouden inhoudelijke uitwisselingen met de hogescholen van Zwolle en
Utrecht, onder andere bij het MILE- en het Usolv-It-project.
Ruimere internationale contacten in Europa overstijgen vaak het niveau van de lerarenopleidingen. Deze
contacten omvatten zowel occasionele uitwisselingen (stagebezoeken in het buitenland) en gastbezoeken (cf. de
Academic Tour van de VTO-werkgroep en gastdocentschap in het buitenland) als systematische en autonoom
functionerende samenwerkingsverbanden, zoals ETEN, RIAC en ARion.
Conform het Flexibiliseringsdecreet worden bestaande flexibele leerroutes verder uitgebouwd (IAJ, GOP, PDT,
SDV, EVC-EVK, cumul …). Bij het begin van het academiejaar 2004-2005 werd het Open Avondregentaat (OAR)
opgestart. Binnen deze opleiding wordt het studieprogramma van elke student individueel bepaald op basis van
elders/eerder verworven competenties en kwalificaties (EVC/EVK).
Voor handel-burotica is er een schakelprogramma met betrekking tot Handelswetenschappen. Bachelors kunnen
op twee jaar het diploma van master in de Handelswetenschappen behalen. De drie hogescholen in de associatie
die dit schakelprogramma aanbieden (LESSIUS, EHSAL en VLEKHO), zullen in het academiejaar 2005-2006
overleggen om de programma's inhoudelijk op elkaar af te stemmen.
In het academiejaar 2004-2005 onderhandelde RENO-Torhout met de KULAK over een schakelprogramma voor
de opleiding master in de Onderwijskunde. Vanaf het academiejaar 2005-2006 kunnen derdejaarsstudenten van
de lerarenopleidingen dit schakelprogramma volgen.
Uit de gesprekken blijkt dat het gevaar bestaat dat, eens de studenten de 'voordelen' van het Flexibiliseringsdecreet
kunnen inschatten, ze dit verkeerd zouden kunnen gebruiken. De commissie suggereert dat
trajectbegeleiding hiervoor de oplossing is en dat de opleidingscoördinatoren hiervoor oog moeten hebben.
De commissie stelt vast dat de opleiding weliswaar een goed onderbouwd en doordacht opleidingsconcept heeft,
maar dat door de grote autonomie van de individuele lectoren en het grote respect voor het autonome handelen
de samenhang tussen de verschillende opties en opleidingsonderdelen nog hiaten vertoont De vakken worden
nog te vaak ervaren als aparte entiteiten. Uit de gesprekken met de studenten blijkt dat er goede onderlinge
afspraken zijn tussen de docenten LO onderling, maar dat de afspraken tussen de docenten LO en AV voor
verbetering vatbaar zijn.
De commissie staat positief tegenover het gelijkgerichte gebruik van het bascodossier als aanzet tot zelfevaluatie
van de studenten. De commissie heeft veel waardering voor de toevoeging van de elfde basiscompetentie
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 673

waarmee de opleiding duidelijk een persoonlijke toets aan het geheel van de basiscompetenties verleent, en
hiermee de opleiding een duidelijke eigenheid geeft.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt aandacht voor het bewaken van de samenhang tussen de verschillende
opleidingsonderdelen binnen de opties en tussen de opties bij de verdere implementatie van het nieuwe
curriculum.
De commissie beveelt ook aan om de basiscompetenties beter te concretiseren in het didactisch materiaal (SID’s,
evaluatie van stages, enzovoort), en ook hier de samenhang over de leerjaren, opties, opleidingsonderdelen en
vakken te verbeteren.
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
674 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft vastgesteld dat in beide ILSO-opties wordt getracht om de studeerbaarheid te meten. Dit
gebeurt zowel met kwalitatieve bevragingen als met kwantitatieve metingen.
Voor de studietijdmeting opteerde RENO voor de tijdschrijfmethode. Hierbij noteren de studenten gedurende een
bepaalde periode van het academiejaar nauwgezet hoeveel tijd ze aan de verschillende onderdelen van het
studieprogramma besteden. De tijdschrijfmethode is heel nauwkeurig en laat betrouwbare analyses toe. Het grote
nadeel ervan is echter dat de deelnemende studenten een enorme inspanning moeten leveren en het daardoor
soms laten afweten. Ook voor wie de resultaten verwerkt, is deze methode zeer tijd- en arbeidsintensief.
In het academiejaar 2000-2001 werd de studielast van de eerstejaarsstudenten algemenevakken en lichamelijke
opvoeding gemeten. De feitelijk bestede studietijd lag toen voor alle opleidingsvormen onder de decretaal
vastgelegde benedengrens. De onderzoeker bestempelde de meting toen als onbetrouwbaar op grond van
diverse factoren.
In het academiejaar 2001-2002 werd de meting uitgevoerd in het derde opleidingsjaar ILSO. De onderzoeker
concludeerde dat de feitelijk bestede studietijd voor 3 ILSO-AV binnen de decretaal begrote grenzen lag, al
werden tussen de opleidingsvarianten aanzienlijke verschillen vastgesteld. 3 ILSO HABU lag net iets onder de
benedengrens (- 6 procent). Voor 3 ILSO-LO/AV en 3 ILSO-LO/BR lagen de metingen beduidend onder de
benedengrens, voor de BR-groep nog meer dan voor de AV-groep, respectievelijk 12 en 23 procent.)
Detailanalyse, waarin gegevens per opleidingsonderdeel en per facet van de studielast (contacturen, stage,
taken, …) uitgesplitst waren, gaf in elke ILSO-opleiding aanleiding tot fijn afgestemde bijsturing. Voor ILSO-
LO/BR werd opgemerkt dat de studenten het opleidingsonderdeel vakkenstage niet in hun studietijdmeting
hadden opgenomen en dat de resultaten bijgevolg een onderschatting vormden van de reële studietijd.
In het academiejaar 2004-2005 werd in alle opleidingsjaren en opleidingsvormen van ILSO een nieuwe
studietijdmeting uitgevoerd. Uit dit onderzoek bleek dat de studielast in het academiejaar 2004-2005 enkel voor 2
en 3 ILSO-HABU binnen de decretaal bepaalde grenzen lag; alle andere metingen lagen beneden deze grens.
Met 1.400 uren en meer benaderen 2 ILSO-AV, 3 ILSO-AV en 1 ILSO-HABU de benedengrens. Ver onder de
benedengrens ligt de studietijd in 1 ILSO-AV. Hierbij moet opgemerkt worden dat de detailanalyse grote
verschillen toont tussen de opleidingsvarianten (combinatie van opleidingseenheden). Een aantal ILSO-AVvarianten
halen daardoor wél de benedengrens. Detailanalyse op het niveau van de opleidingseenheden laat
tegenover de vorige meting erg grote schommelingen zien, al is in de programmering niets wezenlijk veranderd.
Dit roept vragen op over de betrouwbaarheid van de meting.
In alle opleidingsjaren ILSO-LO liggen de cijfers onder de benedengrens. Ook hier blijkt het meetinstrument niet
zo betrouwbaar. Vooral studenten ILSO-LO hebben de tijdschrijfmethode niet volgehouden en hebben voor grote
tijdsintervallen schattingen gemaakt. Dat de feitelijke studietijd sinds de vorige meting zo sterk zou gedaald zijn, is
niet aannemelijk: er werden – in opvolging van die resultaten – de voorbije jaren aanzienlijke inspanningen
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 675

gedaan om de LO-opleiding beter af te stemmen op de begrote studietijd. In het academiejaar 2005-2006 zal een
naonderzoek volgen. Bijsturingen zullen in hetzelfde academiejaar in optie- en vakvergaderingen gepland en –
als de SID’s dat toelaten – al in uitvoering gebracht worden.
In ILSO-AV neemt de feitelijk bestede studietijd over de drie opleidingsjaren toe, maar hij blijft binnen de decretaal
vastgestelde grenzen. Het grootste deel van deze toename blijkt een gevolg van de stage. In ILSO-HABU en
ILSO-LO neemt de studietijd toe van het eerste naar het tweede opleidingsjaar. In het derde opleidingsjaar neemt
hij weer af. Het aandeel van stage blijft over de drie opleidingsjaren toenemen. Uit de tijdschrijfmethode blijkt ook
dat de studietijdspreiding binnen elk opleidingsjaar klassieke piekmomenten vertoont vóór de partiële examens en
de eindexamens.
Uit gesprekken met de studenten blijkt dat de studietijd vak- en docentgebonden is. Voor stage en eindwerk
vinden de studenten dat de studietijd in het SID goed wordt aangegeven.
In beide opties worden door de commissie gelijkaardige studiebelemmerende factoren vastgesteld. Uit de
studententevredenheidsmetingen en de gesprekken worden problemen met betrekking tot de organisatie en
informatieverstrekking gesignaleerd (onverwachte wijzigingen in de uurroosters, wisseling van lokalen …). Andere
elementen van hinder zijn inherent aan de sterk aangegroeide studentenpopulatie (weinig plaats om rustig te
werken) of aan de specificiteit van de optie (bijvoorbeeld roosterbeperkingen ten gevolge van bezetting van de
sportinfrastructuur).
De SSB-verantwoordelijken vermelden een eventuele negatieve klassfeer als incidentele belemmerende factor.
Studenten met een zwakke studiementaliteit hebben blijkbaar nogal wat effect op het geheel van de klasgroep.
Zodra dit verschijnsel gedetecteerd of gesignaleerd wordt, grijpen de klastitularis, de coördinator of het
departementshoofd in. Vastgesteld wordt dat dit in de laatste academiejaren telkens in een eerstejaarsklasgroep
ILSO-LO dient te gebeuren.
Enkele studiebevorderende factoren specifiek voor RENO-Torhout zijn: de adequate studie- en studentenbegeleiding,
het voorzien van partiële examens, de examentransparantie, de studentvriendelijke sfeer en
aanspreekbaarheid van docenten, de kwaliteit van de cursussen, de degelijkheid en het nutskarakter van de
leerinhouden, de blokperiode vóór partiële examens en eindexamens, de afspraken in verband met afweging
en/of spreiding van taken/opdrachten, de bibliotheek en de ICT-infrastructuur, de aaneensluitende lesroosters en
de mogelijkheid om als pedastudent de opleiding te volgen.
Uit de gesprekken blijkt dat de studenten met hun klachten over het uurrooster altijd terechtkunnen bij het
departementshoofd. Hij legt de concrete vraag daarna aan de hele groep betrokken studenten voor (bijvoorbeeld
te veel uren sport of praktijk op één lesdag). De studenten bevestigen dat er waar mogelijk wordt bijgestuurd.
Het opmaken van de uurroosters is geen eenvoudige klus. Vooral de grootte van de klasgroepen is een
determinerende factor. De grootte van de klassengroepen wijzigt in de loop van de maand september ook nog
altijd sterk door late inschrijvingen en individueel aangepaste leertrajecten.
De commissie waardeert de inspanningen die de opleiding doet om een goed inzicht te verwerven in de
studeerbaarheid van de opleiding in haar geheel en in de studiebelasting van afzonderlijke onderdelen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt de opleiding verder zorg te dragen voor de bijsturing van de studiebelasting en in het
bijzonder aandacht te hebben voor een evenwichtige spreiding van de studiebelasting (onder andere het
wegwerken van piekmomenten door betere afspraken tussen de lectoren onderling). Verdere verfijningen kunnen
gebeuren door onder andere de studiebelasting te koppelen aan het instroomprofiel van de student.
676 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Uit de studie- en informatiedocumenten kan de commissie afleiden dat er binnen de beide opties en door het hele
curriculum bewust geopteerd wordt voor een variatie aan werkvormen: doceren, interactief leergesprek,
groepswerk, practica/oefensessies/microteaching, projectwerk, diverse spelvormen (met het oog op transfer naar
de eigen lespraktijk), demonstratie van diverse spelvormen, discussie, bespreking van videolessen.
Uit het Tabascomodel kan afgeleid worden dat RENO-Torhout probeert om van docentgestuurde naar
studentgerichte werkvormen te evolueren en zo competentiegerichte opleidingsdoelen te bereiken. Vandaar de
toenemende aandacht voor proeflessen en stage, begeleide zelfstudie, eindwerk, portfolio/bascodossier en
andere zelfevaluerende werkvormen.
Vanaf het academiejaar 2004-2005 werd ook geëxperimenteerd met probleemgestuurd onderwijs en een
discussieforum op Blackboard (in alle jaren van de opleiding). Grote groepen voor bepaalde opleidingsonderdelen
beperkten drastisch de mogelijkheden om te experimenteren. Algemeen kan gesteld worden dat RENO-Torhout
de voorkeur geeft aan werkvormen die het leren in dialoog kunnen waarmaken.
Van elke docent wordt verwacht dat hij nadenkt over zijn didactische aanpak en deze geregeld bijstuurt. Hij kan
hiervoor een beroep doen op ondersteuning vanwege de onderwijscoach en het Impulscentrum voor
Onderwijsvernieuwing binnen KATHO. Wat aandacht voor de karakteristieken van de studenteninstroom betreft,
kan gesteld worden dat de geleidelijke overgang van docentgestuurde naar studentgecentreerde werkvormen
aansluit bij de beperkte ervaring die de meeste inkomende studenten hebben met zelfregulerend leren.
Elke docent is verplicht om bij elk opleidingsonderdeel waarvoor hij instaat een studie- en informatiedocument
(SID) en een syllabus te ontwikkelen. In RENO-Torhout is het de traditie dat elke docent zijn eigen syllabus
ontwikkelt. Uit de SID-documenten kan afgeleid worden dat er naast de traditionele syllabus een brede waaier
aan middelen ingezet wordt die kan bijdragen tot de realisatie van de doelstellingen: leerboeken, hand-outs,
slides (OHP), PowerPointpresentaties, cd’s,video’s, dvd’s ...
Om alle onderwijsmiddelen zoveel mogelijk te laten aansluiten bij de actualiteit en bij competentiegerichte
opleidingsdoelen, worden leermateriaal en onderwijsmiddelen continu aangepast. De Dienst Onderwijs &
Kwaliteit (DO&K) heeft criteria ontwikkeld waaraan alle in KATHO gebruikte leermiddelen moeten voldoen. Er
wordt hierover geregeld vorming en bijscholing gegeven, onder andere door VTO. Het KATHO Impulscentrum
ontwikkelt en actualiseert daarenboven een zogenaamde toolbox van innovatieve onderwijsmiddelen, inclusief
een link naar de databank.
Van de studenten wordt geen specifieke voorkennis vereist qua onderwijsmiddelen bij het begin van de
lerarenopleiding. Ook de ICT-vaardigheid wordt vanaf het beginnersniveau ontwikkeld.
Steeds meer docenten ondersteunen hun lessen met digitale middelen. De meest voorkomende vormen zijn het
leerplatform Blackboard en het programma PowerPoint. Beide opties maken al enkele jaren gebruik van
Blackboard ter ondersteuning van de onderwijsactiviteiten, gaande van het ter beschikking stellen van
PowerPointpresentaties, informatie en communicatie met betrekking tot de organisatie van de onderwijs-
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 677

activiteiten, introductie van stageplaatsen, studiewijzers, opdrachten, documentatie van interessante websites …
tot het afnemen van voorkennis- en tussentijdse toetsen.
Elk departement van de KATHO-hogeschool kan een beroep doen op de Multimediacel die in september 1999
door het Impulscentrum opgericht werd. Een van de belangrijkste doelen ervan is het ondersteunen van docenten
die een multimediaal leermiddel wensen te ontwikkelen.
De commissie stelt vast dat in de opleiding goed verzorgde, meestal eigen ontwikkelde cursussen gebruikt
worden die up-to-date zijn, maar dat niet alle cursussen voldoen aan de eigen standaarden. Het nadeel hiervan is
dat dit voor de studenten nogal duur is. De commissie waardeert de inspanningen die de lectoren doen om een
grote afwisseling en variatie aan werkvormen te gebruiken, waardoor tevens voldaan wordt aan het principe van
voorafbeeldend onderwijs. De commissie staat positief tegenover de evolutie naar zelfstandig leren en werken in
het derde jaar van de opleiding.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt aandacht voor het periodiek screenen van het studiemateriaal. Verder vraagt de commissie
aandacht voor een kritische afweging van de kosten en de baten met betrekking tot de vraag naar het opstellen
van eigen cursusmateriaal. Daarbij kunnen elementen zoals werkdruk, kostprijs, rendement en efficiëntie,
auteursrechten enzovoort mee in rekening worden gebracht.
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Tijdens het academiejaar zijn er twee examenperiodes gepland, telkens voorafgegaan door remediëringsdagen
en een beperkte blokperiode. De partiële examens worden georganiseerd in januari, de eindexamens in juni. Eind
augustus-begin september wordt de tweede zittijd georganiseerd, zodat de betrokken studenten zonder verlet in
het nieuwe academiejaar kunnen instappen. Een aantal opleidingsonderdelen werd zo in het eerste semester
afgewerkt. De tweede helft van het academiejaar werd dan – op enkele terugkomweken na – nagenoeg geheel
voorbehouden voor stageactiviteiten, vakkenstages en eindwerk.
Het secretariaat werkt ruim vóór het begin van de examenperiodes een regeling uit. Nadat ze goedgekeurd is
door de Studentenraad en de Departementale Raad, wordt ze overgemaakt aan alle personeelsleden en
studenten. De regeling bevat een overzicht van mondelinge en schriftelijke examens en van datum/vak/ruimte/uur
(ook van eventuele inhaalexamens,) beraadslaging, uitdeling rapporten, resultaatbespreking, eindwerkschikkingen,
diploma-uitreiking enzovoort. Gedurende de examenperiode zorgt de Ombudsdienst voor
aanpassingen aan het examenrooster op gefundeerde vraag van individuele studenten.
De docenten hanteren een grote verscheidenheid aan evaluatievormen. Kennisinhouden worden doorgaans
schriftelijk en/of mondeling getoetst. Algemene vaardigheden (zoals stageactiviteiten, dictie, expressie), sociale
678 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

vaardigheden en optiespecifieke vaardigheden (ICT, PAV, TTO …) worden permanent geëvalueerd. Nieuwe
evaluatievormen die aansluiten bij het competentiegericht leren, zoals assessments, hebben de laatste jaren
voorzichtig hun intrede gedaan in KATHO.
Ontwikkelingsportfolio, peerassessment, selfassessment en vaardigheidstests worden in een aantal
opleidingsonderdelen ingeschakeld als aanvullende evaluatievormen. Uit de gesprekken blijkt dat de opleiding
vindt dat de personeelsbezetting te laag is om deze erg intensieve evaluatievormen op een deugdelijke manier in
te voeren. Eindwerk en stage worden op een specifieke manier geëvalueerd, maar eveneens met aandacht voor
assessmentvormen in relatie tot de competentiegerichte doelen.
Elke individuele docent is verantwoordelijk voor de wijze van beoordeling van de door hem aangeleverde
kennisinhouden en vaardigheden. Geven verschillende docenten eenzelfde opleidingsonderdeel of studieactiviteit
in dezelfde optie, dan nemen ze een evenwaardig examen af (overleg over inhoud van het examen en de
antwoordsleutel, onderlinge afstemming moeilijkheidsgraad). Omdat de toekenning van opdrachten elk jaar (en
ongewild) verandert (door de zich steeds wijzigende omkaderingssituatie), is dit een blijvende zorg.
Bij schriftelijke examens maakt elke docent een correctiesleutel op. Bij mondelinge examens hanteert hij een
scoringssysteem per vraag. Hij beschikt – in functie van een eventuele terugkoppeling – over een verantwoording
van de scoringsgegevens.
Om een zekere uniformiteit in de puntentoekenning na te streven (cesuur, synthesecijfer van een cluster,
interpretatie quoteringen uit het buitenland) is een quoteringsrichtlijn in voege (bijvoorbeeld 10/20 = overdracht,
afronden naar hele punten). Deze richtlijn wordt jaarlijks geëvalueerd. Aanpassingen worden duidelijk
gecommuniceerd naar alle betrokken docenten (op personeelsvergaderingen en via dienstnota’s) en naar de
studenten (via de studiegids, ad valvas en toelichting door de coördinatoren). De quoteringsrichtlijnen zijn de
laatste academiejaren telkens opnieuw en in belangrijke mate gewijzigd. Uit een RENO-bevraging blijkt dat in de
examenvragen zowel naar kennis en inzicht als naar toepassingen en integratie getoetst wordt.
De samenstelling en de werking van de Examencommissie staan beschreven in het examenreglement van
KATHO en in de departementale aanvullingen. De Examencommissie beraadslaagt soeverein en collegiaal.
Indien er geen consensus bereikt wordt, dan wordt via geheime stemming beslist, maar volgens de opleiding is
stemmen in de RENO-cultuur erg uitzonderlijk. Om te slagen moet een student voor elk opleidingsonderdeel
minimaal de helft van de punten behalen. Indien dit niet het geval is, gelden de feitelijke criteria, opgenomen in de
departementale aanvullingen.
Aan de studenten wordt de wijze van evalueren per opleidingsonderdeel duidelijk gemaakt in de studie- en
informatiedocumenten. Van elke docent wordt verwacht dat hij zijn wijze van evalueren toelicht tijdens de
contacturen. Ook de leerdoelen kunnen fungeren als leidraad bij het studeren. Een aantal syllabi bevat
zelfevaluatietoetsen. De docenten gaan evenwel omzichtig om met het aanleveren van te veel concreet
geoperationaliseerde doelstellingen, omdat gebleken is dat vele studenten die beschouwen als een af te vinken to
do-lijst (de som der delen) en zo de essentie (het geheel) van de desbetreffende leerinhoud uit het oog verliezen.
Na de partiële examens van elk opleidingsjaar is inhoudelijke terugkoppeling binnen de contacturen voorzien.
Bij het begin van het academiejaar wordt aan elke student een informatiebundel overhandigd, met daarin onder
andere het examenreglement van KATHO en de departementale aanvullingen. De evaluatiecriteria bij stages en
eindwerk worden bij het begin van het academiejaar – en in elk geval vóór het begin van de eerste stageperiode
– toegelicht. Als een student een beroep doet op de Ombudsdienst (tijdens het academiejaar of tijdens de
examens), wordt hem medegedeeld dat zijn vraag om informatie of hulp beantwoord wordt binnen de marges van
het examenreglement van KATHO.
Na elke examenperiode kan de student zijn examenkopij inkijken in aanwezigheid van de betrokken docent.
Tevens zijn de coördinatoren, de ombudspersoon, de verantwoordelijke voor het monitoraat en het departementshoofd
op dat moment aanwezig voor extra advies of begeleiding.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 679

Vóór de eigenlijke beraadslaging van elke examencommissie geeft de voorzitter (het departementshoofd)
toelichting bij de belangrijkste bepalingen (wijze van delibereren, feitelijke criteria, rol van de Ombudsdienst …)
van de beslissingsprocedure. Nieuwe bepalingen van het examenreglement worden aangekondigd en toegelicht
in dienstnota’s en indien nodig tijdens personeels- en/of optievergaderingen.
RENO-Torhout zorgt voor interne kwaliteitsbewaking van het toetsgebeuren door:
- een eenduidige richtlijn voor de deliberatiecommissies;
- waar het kan, gemeenschappelijke beoordelingscriteria (stage, eindwerk);
- een zo groot mogelijke objectiviteit (inschakelen van meerdere evaluatoren);
- een zo groot mogelijke examentransparantie met behulp van SID’s en de mogelijkheid tot proeftoetsen;
- de mogelijkheid bij toetsing en examens van terugkoppeling en inzage in de (examen)kopijen;
- het toetsgebeuren een onderdeel te maken van de vragenlijsten voor de decretale evaluatie van docenten;
- van het evaluatiegedrag van de docent mede een onderwerp van het functioneringsgesprek te maken.
De Ombudsdienst houdt toezicht op het correcte verloop van het toetsgebeuren. Verder worden de
gelijkwaardigheid van het examen en de evaluatie ervan bij eenzelfde onderwijsactiviteit (als verschillende
docenten aan parallelklassen lesgeven), en de interpretatie van resultaten behaald in het buitenland
(internationalisering), opgevolgd.
De commissie is van mening dat de bascodossiers als aanzet voor de zelfevaluatie van de studenten, goed zijn
uitgewerkt. De ontwikkelingsportfolio en de assessments dienen breder uitgewerkt te worden. De commissie stelt
vast dat de basiscompetenties nog onvoldoende deel uitmaken van de evaluatie van de stages, en stelt hierbij
verschillen vast tussen de opties onderling.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt de evaluatie van de stages meer gelijkgericht uit te werken en de individuele verschillen
tussen lectoren/opties hierbij weg te werken. Ze vraagt ook om de opname van de basiscompetenties als
richtinggevend voor de evaluatie van de stage te formaliseren.
De commissie beveelt aan om de evaluatie van de stage meer gelijkgericht uit te werken
De commissie beveelt ook aan om de ontwikkelingsportfolio breder uit te werken.
680 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft vastgesteld dat de decretale en reglementaire bepalingen op het gebied van
toelatingsvoorwaarden worden nageleefd (Hogeschooldecreet, Structuurdecreet, Flexibiliseringsdecreet). Vanaf
het academiejaar 2004-2005 kunnen kandidaten zonder diploma secundair onderwijs onder zekere voorwaarden
(minimaal 21 jaar, het afleggen van een assessment) toegelaten worden. Voordien gold als algemene regel dat
de kandidaten een diploma secundair onderwijs (aso, tso, kso) of een diploma zevende jaar bso hadden.
Buitenlandse studenten moeten bewijzen dat ze toegang hebben tot het hoger onderwijs in hun land van
herkomst. Bovendien moeten ze vertrouwd zijn met het Nederlands. Daarom voorziet KATHO-internationaal een
snelcursus Nederlands (NT2) voor inkomende studenten.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 681

Binnen de KATHO-missie is het een uitdrukkelijke optie om hinderpalen voor studenten met een functiebeperking
en/of specifieke zorgvragen te verkleinen door aangepaste begeleiding (bijvoorbeeld tolken voor gehoorgestoorde
studenten, braille- en opnamefaciliteiten voor gezichtgestoorde studenten …).
Aan dyslectische studenten wordt afgeraden om de studie talen (ILSO) en onderwijzer (ILLO) te beginnen. Voor
de andere ILSO-opleidingen acht de KATHO-expertisewerkgroep het wenselijk dat elke student met een
functiebeperking in optimale omstandigheden de leerdoelen kan bereiken. Dyslectische studenten kunnen ter
compensatie langer aan examens werken; ze krijgen de vragen van een schriftelijk examen voorgelezen
enzovoort.
Ze kunnen eveneens gebruik maken van het faciliterende softwarepakket Kurzweil. Overigens moeten deze
studenten om gekwalificeerd te worden aan dezelfde normen voldoen als de andere. Ervaring met dyslectici in
ILSO-LO leert dat deze studenten kunnen slagen als ze heel hard werken, een goede begeleiding krijgen en een
behoorlijke vooropleiding hebben. Hun slaagkansen hangen uiteraard ook af van de graad van dyslexie.
Voor andere zij-instromers (in RENO-Torhout bijvoorbeeld via OAR) ontwerpt KATHO een gemeenschappelijke
EVK-procedure die in de loop van het academiejaar 2005-2006 in gebruik zal worden genomen. De problematiek
omtrent EVC is complexer. Hiervoor wordt in het academiejaar 2005-2006 een procedure opgesteld waarin
assessments zullen worden ingebouwd. Uit de gesprekken met de studenten blijkt de waardering voor OAR.
Het contingent ingeschreven studenten voor het eerste opleidingsjaar ILSO-AV is qua vooropleiding
samengesteld uit respectievelijk 52 procent, 55 procent en 46 procent aso en respectievelijk 48 procent, 45
procent en 54 procent tso. In het academiejaar 2004-2005 werden voor het eerst in 1 ILSO-AV meer studenten uit
tso dan uit aso ingeschreven. Het contingent ingeschreven studenten voor het eerste opleidingsjaar ILSO-LO is
qua vooropleiding samengesteld uit resp. 35 procent, 28 procent en 24 procent aso en respectievelijk 65 procent,
72 procent en 76 procent tso. Het percentage studenten uit aso daalt in 1 ILSO-LO (verder) van een derde tot een
kwart.
Voor ILSO-AV wekken deze cijfers de indruk dat het aantal generatiestudenten afneemt. In ILSO-LO blijft het
relatieve aantal gelijk: ongeveer twee op de drie studenten zijn generatiestudenten
In het eerste opleidingsjaar van ILSO-AV schrijft een klein percentage studenten (minder dan één op de tien) zich
in met leerachterstand uit het basis- en/of het middelbaar onderwijs. De aantallen en het tijdsbestek zijn te klein
om een evolutie af te lezen. In ILSO-LO neemt het aantal studenten dat met leerachterstand uit het basis- en/of
middelbaar onderwijs zich inschrijft voor het eerste opleidingsjaar, toe. In drie jaar tijd evolueerde dit van één op
tien tot bijna één op vijf.
De studiekeuze verschilt van jaar tot jaar. Het is weinig zinvol hieruit conclusies te trekken. Voor ILSO-LO kan wel
afgeleid worden dat twee derde van de studenten kiest voor de combinatie LO-bewegingsrecreatie (ILSO-
LO/BR). Het andere derde, bijna 50 studenten, combineert de opleidingseenheid lichamelijke opvoeding met een
ander algemeen vak.
Het departementale beleid op het gebied van de karakteristieken van de studenteninstroom is in belangrijke mate
beïnvloed door het beleid van de overheid, die hogescholen financiert in functie van het aantal inschrijvingen. Om
toch zoveel mogelijk negatieve effecten op de kwaliteit te vermijden), wordt uitdrukkelijk gewerkt aan allerlei
vormen van remediëring en studiebegeleiding:
- bijspijkeren van algemene competenties in verband met studeren en zelfregulerend leren door
studiebegeleiding;
- bijlessen basiskennis spelling en Frans;
- het project TEFL teachingfiles voor Engels;
- detectie logopedische problemen.
682 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Vanwege de grote verscheidenheid in vooropleiding wordt van de studenten geen specifieke voorkennis vereist.
Alle studieactiviteiten starten vanaf het beginniveau. Voor een aangepaste aansluiting bij de vooropleiding wordt
voor OAR-kandidaten bepaald hoe en in welke mate hun EVC’s en EVK’s in aanmerking kunnen worden
genomen.
Voor kandidaten zonder diploma secundair onderwijs is vanaf het academiejaar 2004- 2005 een assessment
uitgewerkt door de Dienst Onderwijs & Kwaliteit. De procedure wordt aan de kandidaat-student bekendgemaakt
via onder andere een flyer. Het assessment bestaat uit het schriftelijk becommentariëren van een relevante
stelling voor het gekozen beroepenveld. De kandidaat verdedigt zijn tekst daarna ook mondeling voor de
commissie. Verder wordt gepeild naar een aantal algemene competenties. Niet alle kandidaten die zich
aanbieden, worden toegelaten. De beslissing van deze KATHO-commissie wordt op associatieniveau
bekrachtigd.
In ILSO-LO zijn er faciliteiten voor studenten met een topsportstatuut.
Voor ongeveer een derde van de eerstejaarsstudenten (reguliere dagopleiding en OAR samen) is de
lerarenopleiding niet het eerste studietraject van hoger onderwijs. Sommigen slaagden niet in andere opleidingen
voor hoger onderwijs, anderen behaalden wel een HO-diploma. Beide groepen studenten kunnen in aanmerking
komen voor vrijstellingen vanuit deze Elders Verworven Kwalificatie (EVK). Bovendien kunnen studenten ook
vrijstellingen krijgen op basis van Elders Verworven Competenties (EVC’s). In het academiejaar 2004-2005
ontwikkelde de associatie een ‘monitor’ voor het valoriseren van EVC’s en EVK’s. In het overleg tussen de beide
departementen voor Lerarenopleiding binnen de KATHO-hogeschool werd een specifiek instrument ontworpen
vanuit de expertise van OHO-Tielt. Het zal in het academiejaar 2005-2006 naar RENO-Torhout geconverteerd
worden. De opleidingscoördinator onderzoekt de individuele dossiers. Na overleg met het departementshoofd
en/of andere relevante betrokkenen (IKZ-verantwoordelijke, docenten) beslist hij over het toekennen van
vrijstellingen.
De instroom in OAR vertoont nog meer extreme verschillen. De docenten hebben tijdens het academiejaar 2004-
2005 een eerste versie van een diplomamatrix uitgewerkt. Hiermee kan de coördinator bepalen voor welke
opleidingsonderdelen studenten vrijgesteld kunnen worden op basis van EVK.
De commissie waardeert de inspanningen die de opleiding doet om gedifferentieerde studietrajecten aan te
bieden en uit te werken, in het bijzonder voor die studenten die hieraan behoefte hebben (topsportstudenten,
disfuncties enzovoort.) De commissie stelt vast dat de betrokken studenten zich hierover positief uitlaten. Het
OAR is hierbij een unieke formule met een goed uitgewerkte EVC/EVK-procedure en een aangepaste opleiding.
Ook de mogelijkheden die de opleiding uitwerkt voor verdere studie en opleiding, worden door de commissie als
positief beoordeeld. Net zoals de hogeschool baart het de commissie zorgen dat het aantal studenten dat
gebruikmaakt van de mogelijkheid van een individueel traject exponentieel toeneemt.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt extra waakzaamheid voor het verder uitwerken van een goed instroombeleid, gekoppeld
aan goede informatie en analyses van de beginsituatie van de instromende studenten
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 683

Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: voldoende
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: goed
facet 2.3, samenhang van het programma:
voldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
voldoende
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het programma is een adequate transformatie van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en de
domeinspecifieke eisen;
- de curriculaire vertaling van de eindkwalificatie is van een goed niveau;
- er is een bekommernis om de professionele gerichtheid te blijven bewaken;
- de onderwerpen van de eindwerken worden in goede samenwerking met het beroepenveld gekozen;
- de eindwerken zijn kwaliteitsvol;
- de evaluatie van de LO-stages is gericht op de basiscompetenties;
- de opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang;
- de afstemming tussen vormgeving en inhoud is voldoende, maar de studenten constateren veel verschil in
het lesgeefgedrag bij de verschillende lectoren;
- het OAR (Open Avondregentaat) bereikt zijn doel;
- de toelatingsvoorwaarden zijn goed, duidelijk en in lijn met de decretale voorwaarden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
684 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De krappe personeelsomkadering (ten gevolge van de gesloten en bevroren enveloppenfinanciering) noodzaakt
tot een meer dan maximale inzet. Dit geldt zowel voor het onderwijzend personeel, het administratief en technisch
personeel, het opvoedende hulppersoneel en voor het onderhoudspersoneel. Een opdracht wordt in principe niet
gewijzigd zolang de betrokkene die goed uitvoert én er arbeidsvreugde uit puurt. Meestal wordt een opdracht pas
gewijzigd op vraag van de betrokkene of vanuit de noden van de organisatie.
De docenten kunnen hun desiderata met betrekking tot uurroosters kenbaar maken in het tweede semester
voorafgaand aan het nieuwe academiejaar. Deze wensen worden in principe opgevolgd voor zover ze rechtmatig
zijn tegenover andere collega’s en haalbaar/wenselijk voor de samenhang van de opleiding. Privileges in het
lessenrooster zijn er enkel voor de coördinatoren en in uitzonderlijke omstandigheden.
Elke docent is minstens twee halve dagen lesvrij in functie van zijn professionalisering en stagebezoek.
Innovaties betreffende onderwijsactiviteiten krijgen maximale ondersteuning. Zo kan een docent alternerend twee
contacturen met een grote groep werken en twee contacturen met een deelgroep voor remediëring, practica
enzovoort.
Al geruime tijd wordt gezocht naar een sluitend systeem om alle vormen van werkbelasting per docent te meten,
met als doel de werklast evenredig te verdelen. De gegevens die door diverse werkgroepen in de loop van de
jongste academiejaren werden aangeleverd, waren echter onvoldoende bruikbaar om een billijke verdeelsleutel
op te stellen.
Voor alle aanstellingen (met uitzondering van de soms heel dringende vervangingen wegens ziekte) hanteert de
hogeschool dezelfde aanwervingsprocedure. Vacatures voor vacante en langdurige tijdelijke betrekkingen worden
bekendgemaakt en verspreid via diverse kanalen: intern binnen KATHO, extern via de VDAB- en de KATHOwebsite
en via het Belgisch Staatsblad.
Geïnteresseerden hebben twee tot drie weken de tijd om zich kandidaat te stellen. Een eerste selectie gebeurt op
grond van de sollicitatiebrief en het curriculum vitae. Geselecteerde kandidaten worden uitgenodigd door het
betrokken departementshoofd. Er volgt een gesprek op de Centrale Diensten van KATHO met twee
selectiecommissies, één van het departement (voor elke aanstelling binnen het studiegebied Onderwijs een
commissie met mensen uit PHO-Tielt en RENO-Torhout) en één vanuit de Centrale Dienst. Er is een
psychometrische test (Thomas International Rapportage) en een sollicitatiegesprek met aandacht voor de
professionele (inhoudelijke en didactische) en de sociaal-juridische aspecten van de vacature. Op basis hiervan
formuleren de commissies een advies aan het directiecomité. Uiteindelijk beslist de algemeen directeur bij
delegatie vanuit de raad van bestuur. Hij volgt steeds het advies van het directiecomité.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 685

In de sollicitatieprocedure wordt getracht om een zo breed mogelijk beeld te krijgen van de kandidaat, niet alleen
op professioneel maar ook op persoonlijk vlak. Uit de gesprekken blijkt dat onderwijservaring niet doorslaggevend
is, maar wel de motivatie en andere competenties die bij de persoon aanwezig zijn. De commissie vernam ook
dat praktijkervaring binnen aanverwante sectoren (vormingswerk, werken met kinderen en adolescenten
enzovoort) in het voordeel van de kandidaat kan spelen. Op het niveau van de KATHO-hogeschool worden de
vacatures voor het onderwijzend personeel ingevuld op basis van een gemeenschappelijk profiel en een
gemeenschappelijke functie-inhoud. Het gemeenschappelijk profiel geeft aandacht aan vakkennis, didactische
kwaliteiten, vertrouwdheid met courante softwarepakketten, openheid voor innovaties, permanente bijscholing
betreffende didactiek en vakkennis, vaardigheid in omgang met en coaching van studenten, vermogen om in
groep te werken en om zich aan te passen aan een snel wisselende taakinhoud.
De gemeenschappelijke functie-inhoud omvat medewerking aan de uitbouw van didactische en vaktechnische
projecten met betrekking tot studeerbaarheid, ontwikkeling van schriftelijk en activerend studiemateriaal,
computerondersteund en afstandsonderwijs, zelfstudiepakketten enzovoort. Steeds meer behoort ook de
medewerking aan maatschappelijke dienstverlening, posthogeschoolvorming, voortgezette opleidingen en
projectmatig wetenschappelijk onderzoek tot de gemeenschappelijke functie-inhoud.
Op het niveau van het departement bestaat de opdracht van elke docent uit lesgeven, vaardigheidstraining,
stage- en eindwerkbegeleiding en specifieke opdrachten. Zo wordt de interne cohesie van de opleiding bewaakt.
Aanstellingen gelden voor verlengbare termijnen van één jaar. Voor benoemingen werd tijdens het academiejaar
2003-2004 in het HOC een protocol afgesloten; in het academiejaar 2004-2005 werd het opnieuw onderhandeld
en geactualiseerd (protocol 55 van mei 2004).
Taakstellingen gebeuren op departementaal vlak binnen de afspraken gemaakt in de protocollen van het
hogeschooloverlegcomité (HOC). Het departementshoofd is verantwoordelijk voor de functieomschrijving, die
duidelijkheid schept over de inhoudelijke taakvulling. Zo zijn er functieomschrijvingen voor docenten, de
opleidingscoördinator, de coördinator internationalisering, de ombuds, de coördinator wetenschappelijk
onderzoek, de onderwijscoach en de systeembeheerder.
De evaluatieprocedure is vastgelegd in een protocol. Met elke nieuwe docent is er op het einde van het eerste
academiejaar een (toekomstgericht) onderhoud voorzien met het departementshoofd. Op het einde van het
tweede jaar volgt een functioneringsgesprek met het departementshoofd in het kader van de decretale evaluatie.
Als hulpmiddelen worden hierbij de zelfevaluatie van de docent, het aangemaakte lesmateriaal en het
professionaliseringsdossier gehanteerd. Het jaar daarop volgt er een evaluatieprocedure.
Elke docent wordt om de vijf jaar wordt geëvalueerd. In het jaar dat voorafgaat aan het evaluatiegesprek vindt er
een functioneringsgesprek plaats. Het doel hiervan is tweeledig:
- op een constructieve manier de behoeften van de medewerker detecteren en ze afstemmen op die van de
organisatie;
- doelstellingen formuleren voor de toekomst.
De functioneringsgesprekken zijn verankerd in het kwaliteitszorgmodel van KATHO (gebaseerd op EFQM)
waarbij de medewerker consequent voor zichzelf de PDCA-cirkel doorloopt. De dienst Onderwijs- en
Kwaliteitszorg heeft voor de docent een batterij van zelfevaluatie-instrumenten ontwikkeld. Het evaluatiegesprek
kan een onvoldoende opleveren (in de zin van artikel 93 par. 2 van het Hogescholendecreet) of een voldoende
(een kwalitatieve omschrijving). Het departementshoofd overhandigt zijn schriftelijk rapport aan het personeelslid.
Uit de gesprekken met de personeelsleden blijkt dat de functioneringsgesprekken positief ervaren worden. Ze
hebben geen bedreigend gevoel. De commissie suggereert dat de coördinatoren zouden betrokken worden bij de
gesprekken.
686 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Binnen KATHO – en bijgevolg ook binnen elk departement – wordt steeds getracht om vooral prioriteit te geven
aan het didactisch gebeuren. Met andere woorden, het grootste deel van de beschikbare financiële middelen
wordt ingezet voor onderwijzend personeel.
Er wordt naar stabiliteit gestreefd bij het toekennen van de opdrachten. Door de beperkte omkadering
(bijvoorbeeld het samenzetten in grote groepen), de diversiteit aan lesgroepen, de introductie van nieuwe
opdrachten (maatschappelijke dienstverlening, STIHO-projecten, KATHO-keuzevak …) en nieuwe doelgroepen
(OAR, postgraduaat …) blijkt dit echter niet steeds mogelijk. Elke docent krijgt een document met de
gedetailleerde opdrachtomschrijving.
Uit de gesprekken noteerde de commissie twee belemmerende factoren voor een goed personeelsbeleid.
Enerzijds de krappe personeelsomkadering ten gevolge van de statische enveloppenfinanciering en anderzijds
aan de veelzijdige en de steeds uitbreidende opdrachten van de hogescholen.
Volgens de opleiding zorgen de uitholling van de basisfinanciering van de hogescholen en het vertragende
financieringsmechanisme ervoor dat de tewerkstelling geen gelijke tred houdt met het stijgende studentenaantal.
Bovendien meldt de opleiding dat de situatie nog erger geworden is door de bevriezing van de enveloppe op het
niveau van 2004.
Al sinds enige tijd is regulier dagonderwijs niet meer de enige kernactiviteit van de lerarenopleiding. Recent zijn
andere activiteiten ook tot de kernactiviteit gaan behoren: posthogeschoolvorming, voortgezette opleidingen,
flexibilisering, internationalisering, projectmatig wetenschappelijk onderzoek en maatschappelijke dienstverlening.
Ze vergen heel wat inspanningen van het personeel op het vlak van professionalisering en verzwaren de
opdracht. Bovendien gingen de voorbije jaren heel wat docenten met pensioen of stapten in een vervroegd
pensioensysteem (TBS). Hiermee verdween op korte tijd een aanzienlijke mate van expertise. Dit fenomeen
impliceerde ook een grotere investering in de coaching van nieuwe docenten.
Op het niveau van KATHO wordt elk personeelslid aangemoedigd in te gaan op het aanbod van de KATHOwerkgroep
Vorming, Training en Opleiding (VTO). Deze werkgroep realiseert, samen met de centrale VTOverantwoordelijke,
de VTO-beleidsnota, organiseert de behoeftedetectie en stelt de criteria op voor de effectiviteit
van de navorming. Ook het evalueren van deze navormingsactiviteiten behoort tot haar werkdomein. Het interne
vormingsaanbod van VTO is kosteloos voor elke medewerker. Uiteraard is ook externe vorming uiterst zinvol.
Op het niveau van het departement RENO-Torhout informeert de VTO-verantwoordelijke het personeel over het
vormingsaanbod. Tevens peilt hij naar de noden voor het samenstellen van een VTO-kalender op het niveau van
de hogeschool. Hij fungeert verder als aanspreekpunt voor alle vragen in verband met professionalisering. Hij
volgt ook de deelneming van het RENO-departement aan VTO-initiatieven op. Hij overlegt op geregelde basis
met de VTO-werkgroep van KATHO en haar coach en met het diensthoofd van de Dienst Onderwijs & Kwaliteit.
Naast het (op)volgen van vergaderingen over de interne VTO-werking en de ‘Dag van de Docent’ met het
Eekhoutcentrum, participeert de departementale VTO-verantwoordelijke ook in de ‘ECHO’-vergaderingen waar
overkoepelende initiatieven met de KHBO en de KULAK worden opgezet.
In het kader van zijn professionalisering heeft elke docent recht op ondersteuning en/of advies. In die zin kan elke
docent fungeren als leerwegbegeleider voor een vakgenoot.
Beginnende docenten worden extra ondersteund. Van hen wordt verwacht dat zij geleidelijk een aantal door
KATHO geprioriteerde basiscompetenties verwerven. Ze staan als accenten aangegeven in het professionaliseringsdossier.
Op de jaarlijkse ‘Dag van de Docent’, een KATHO-initiatief, worden onderwijsvernieuwende initiatieven
gepresenteerd als inspiratie voor de docent en voor het departementaal onderwijskundig vormingsbeleid. Elke
docent krijgt ruimschoots de kans om zijn onderwijskundige visie en deskundigheid nog verder uit te bouwen. Dat
kan via de jaarlijkse tweedaagse vormingssessie over onderwijsvernieuwing in Ysermonde, Nieuwpoort (die de
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 687

docenten om de beurt meemaken) en de sessies georganiseerd door de VTO-werkgroep of het Eekhoutcentrum.
De individuele docent houdt van zijn bijscholing en navorming een bestand bij.
In RENO-Torhout hebben nagenoeg alle leden van het onderwijzend personeel een academisch diploma. Sinds
de fusie van 1995 werft KATHO bijna uitsluitend academisch geschoolden aan, die daarenboven over een
onderwijskundig diploma beschikken of dit op korte termijn (vijf jaar) zullen behalen.
Hoewel de onderwijsopdracht de kerntaak vormt van zowat het hele OP, hebben heel wat van hen een hele reeks
administratieve, technische en organisatorische taken.
Sinds de vormingstweedaagse in Kemmel (12-13 januari 2003), waar de problemen rond interne communicatie
uitvoerig aan bod kwamen, werd in RENO-Torhout gewerkt aan de verbetering van de infokanalen en de
overlegmogelijkheden. De inspraakmogelijkheden kunnen nog beter worden uitgewerkt, maar de eerste
resultaten laten zich al voelen in de grotere betrokkenheid van de docenten. Zo was de interesse voor en de
medewerking aan de totstandkoming van dit zelfevaluatierapport – de terugkoppeling inbegrepen – erg groot.
Op departementaal niveau is de informatie-uitwisseling erg intensief: ad valvas, dienstnota’s, coördinatieraden,
personeelsvergaderingen, verslaggeving adviesorganen en werkgroepen … De valven worden continu geupdatet
en bevatten interne informatie, het vormingsaanbod en andere onderwijsgebonden aangelegenheden. Per
academiejaar krijgt elke docent een tiental dienstnota’s in zijn postvak. De coördinatieraden vergaderen wekelijks.
RENO-Torhout organiseert per academiejaar 4 à 5 personeelsvergaderingen. De verslagen van alle beslissingsniveaus
zijn in de leraarskamer eerst ad valvas en vervolgens in afzonderlijke mappen beschikbaar.
Binnen ILSO speelt de informatie-uitwisseling zich vooral af op het niveau van de respectieve
coördinatorenraden. Het bijeenbrengen van de optiegroepen ILSO-AV en ILSO-LO kan voor bepaalde
aangelegenheden zinvol zijn, bijvoorbeeld naar aanleiding van het aanstaande decreet op de lerarenopleiding.
Binnen alle opties van ILSO zijn verder nog vak- en themawerkgroepen actief. Een aantal ervan is
optieoverstijgend. In de optie ILSO-LO lichten de docenten onderling op geregelde basis hun werk toe in een
(praktijk)sessie (annex de optievergadering).
In de departementale raad (DR) hebben acht leden van het onderwijzend personeel zitting. In het departementale
onderhandelingscomité (DOC) is er steeds een personeelsdelegatie. Tevens is het onderwijzend personeel van
elk departement vertegenwoordigd in het Comité voor Veiligheid en Gezondheid, in de Academische Raad en in
het Hogeschoolonderhandelingscomité (HOC). Verder vergroten de periodieken KATHO-ketting (op KATHOniveau),
Renoveren en RENO-sprokkels (op RENO-niveau) de betrokkenheid van de docenten.
Bij de start van elk academiejaar zijn er op KATHO-niveau twee introductieavonden voor de nieuwe
personeelsleden. De belangrijkste doelstellingen van de beide avonden zijn de nieuwe medewerkers vertrouwd
maken met de organisatie, ze duidelijk maken wat de organisatie van hen verwacht en ze informeren bij wie ze
met problemen of vragen kunnen aankloppen. Deze KATHO-infosessies worden aangevuld met een introductie in
het betrokken departement.
Op departementaal niveau krijgt de beginnende docent in een gesprek met het departementshoofd een algemene
situering van KATHO en van het eigen departement. Het departementshoofd introduceert hem bij de
coördinatoren, leidt hem rond, maakt hem vertrouwd met de logistieke aspecten van het departement en bezorgt
hem een vademecum over de werking van het departement. De opleidingscoördinator informeert de beginnende
docenten over de opleiding, de situering van de opdracht in het geheel en de mogelijkheid van coaching door een
‘mentor’. Hij introduceert ze ook bij collega-docenten. Hij staat ook in voor eventuele verdere begeleiding.
KATHO heeft geen uitgeschreven procedure op het gebied van gelijkekansenbeleid in personeelsaangelegenheden,
maar hanteert het principe dat bij elke sollicitatie en taakverdeling geprobeerd wordt om
telkens de meest geschikte kandidaat te kiezen, ongeacht geslacht, leeftijd of ras.
688 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Wel werken, als uitvloeisel van de opdrachtverklaring, binnen KATHO een aantal mensen met een fysieke
handicap en een aantal langdurig werklozen (in het kader van het ‘ACTIVA’-plan van de VDAB). Er vindt de
laatste jaren een uitgesproken vervrouwelijking van het hoger onderwijs plaats. Op dit ogenblik is dit in RENO-
Torhout nog niet direct merkbaar, maar de meerderheid van de jongere collega’s is vrouw. Met tewerkstelling van
allochtonen in het onderwijzend personeel heeft KATHO nagenoeg geen ervaring. Mogelijke redenen hiervoor
zijn waarschijnlijk het beperkte potentieel aan hooggeschoolde allochtonen en de geografische ligging van de
hogeschool. Wel heeft de hogeschool een aantal allochtonen in dienst in het onderhoudspersoneel.
De commissie vermeldt de volgende positieve punten:
- de grote betrokkenheid, deskundigheid en zorgvuldigheid van het docentenkorps;
- de professionele ingesteldheid en het hoog kritisch vermogen;
- de geïntegreerde aanpak van functiebeschrijvingen, functionerings- en evaluatiegesprekken.
De commissie heeft vastgesteld dat de inzet en de betrokkenheid van het personeel groot zijn. Het
departementshoofd houdt functionerings- en evaluatiegesprekken met alle docenten. Deze gesprekken worden
door het personeel erg gewaardeerd. Er is een nascholingsbeleid op hogeschoolniveau, en er zijn heel wat
professionaliseringsactiviteiten. De aanwerving van nieuw personeel wordt zorgvuldig voorbereid en er is een
goede begeleiding.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt bijzondere aandacht voor de uitbouw van een meer teamgerichte werking waarbij de grote
autonomie van iedere lector positief aangewend wordt ten voordele van het geheel. Daarnaast is de commissie
van oordeel dat het beleid een grotere verantwoordelijkheid moet opnemen met betrekking tot de
professionalisering van het personeel, en dat dit zich niet mag beperken tot de loutere individuele
verantwoordelijkheid van elk teamlid. De functionerings- en evaluatiegesprekken kunnen hiertoe een middel zijn.
Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In de lerarenopleiding hebben de docenten ervaring met de beroepspraktijk; ze staan er namelijk als leraar
middenin. Een aantal docenten werd gerekruteerd uit het secundair onderwijs of andere onderwijsmilieus (BO,
CLB, andere lerarenopleidingen, projecten …). Uit een bevraging van mei 2005 (41 respondenten) blijkt dat in
ILSO RENO-Torhout heel wat docenten professionele ervaring hebben. Verder heeft een aantal docenten
inhoudelijke expertise vanuit de beroepspraktijk. Ze waren bijvoorbeeld werkzaam in een bedrijf (ILSO-HABU
bijvoorbeeld) of actief als beoefenaar van een sporttak op hoog niveau (ILSO-LO). Heel wat personeelsleden
hebben naast hun (gedeeltelijke) onderwijsopdracht ook nog een professionele of vrijwillige activiteit in het
werkveld. Die activiteiten zijn heel divers: van werken als gids tot lesgeven op een ander onderwijsniveau. De
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 689

voeling met de beroepspraktijk wordt verder gegarandeerd doordat alle docenten permanent in contact staan met
het werkveld door hun samenwerking met de oefenscholen en door stagebezoeken. Bovendien stelt een aantal
docenten zijn professionele ervaring en kennis van de beroepspraktijk ten dienste.
Met het verder ontwikkelen van deskundigheid in de hogeschool groeit het sterk gespecialiseerd karakter van een
aantal personeelsleden, onder meer in opleidingsrelevant wetenschappelijk onderzoek en het uittekenen van
methodieken voor speciale doelgroepen (dyslectici, gehoorgestoorden). Twee ILSO-docenten zijn lid van het
CEGO-netwerk (Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs) voor lerarenopleidingen.
De commissie heeft vastgesteld dat er zich een specifieke situatie voordoet in ILSO-LO. Toen het aantal LOstudenten
een tiental jaar geleden sterk toenam, kon in ILSO-LO een aantal specialisten voor bepaalde
sportdisciplines aangeworven worden (gymnastiek, basketbal, handbal, voetbal ...). Volgens de opleiding is de
krappe enveloppenfinanciering dit sterke punt van de ILSO-LO-opleiding echter aan het ondermijnen.
Vertegenwoordigers uit het werkveld zijn lid van de Departementale Raad, waarin alle onderwijskwesties aan bod
komen (opleidingsprofiel, curricula, reglementeringen …). Een beperkt aantal docenten combineert een deeltijdse
opdracht in de lerarenopleiding met een bijberoep. Geregeld worden gastsprekers uitgenodigd op VOET-dagen
en verruimen externe organisaties of individuen de kijk van de studenten op hun leefomgeving. Andere externen
verzorgen specifieke sessies binnen hun expertiseveld: bijvoorbeeld collega’s uit het bso, dbso en buso
verzorgen informatieve sessies tijdens de terugkomweken van de derdejaarsstudenten. Een bevraging van mei
2005 toonde aan dat in het academiejaar 2004-2005 minstens achttien docenten een gastspreker hadden
uitgenodigd, ook in OAR.
Docentenmobiliteit is in principe steeds aan studentenmobiliteit gekoppeld. Uit de gesprekken blijkt dat de
personeelsleden het een voordeel vinden dat instromende studenten ervoor zorgen dat Engels als voertaal
gebruikt wordt. De commissie vernam ook dat docentenmobiliteit op vrijwillige basis gebeurt. Internationale
contacten ontstaan vooral via persoonlijke contacten die systematisch worden uitgebouwd. Daarnaast participeert
een aantal docenten aan internationale congressen,onder meer onder meer onderwijskundige congressen, CICE,
ETEN …
De commissie heeft vastgesteld dat 28 van de 41 lectoren professionele ervaring hebben, dat heel wat lectoren
meer dan een louter onderwijzende functie hebben en ook sterk betrokken zijn bij departementale en
hogeschoolprojecten Daarnaast worden er gastsprekers uitgenodigd en is er het gespecialiseerde karakter van
een aantal personeelsleden. De commissie staat hier positief tegenover.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om de samenwerking met het werkveld meer formeel en professioneel uit te bouwen en de
inbreng van het werkveld effectief aan te wenden bij de uitwerking en de realisatie van het nieuwe curriculum.
690 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In het academiejaar 2004-2005 werd de initiële lerarenopleiding Secundair Onderwijs in RENO-Torhout gedragen
door 59 docenten (in absolute aantallen, het departementshoofd inbegrepen), samen goed voor 42,80 VTE
(voltijdse equivalenten). Voor de administratieve ondersteuning kan gerekend worden op 6 personeelsleden; zij
vertegenwoordigen samen 3 VTE. De logistieke ondersteuning (onderhoudspersoneel) gebeurt door een korps
van 4 personeelsleden, samen goed voor 1,25 VTE. In ILSO werden voor het opleidingsonderdeel PAV 3
gastdocenten voor samen 0,15 VTE aangetrokken uit het technisch onderwijs. Deze cijfers werden in de totale
aantallen hierboven verrekend. Dat alles samengeteld betekent een volledig personeelsbestand van 69 ‘koppen’
en 47,05 VTE. Samengevat betekent dat 42,80 VTE voor het onderwijsgebeuren in ILSO-Torhout. De overige
4,25 VTE worden benut voor de administratieve en logistieke ondersteuning. Met een studentenaantal van 521
komen we tot een studentlectorratio van 12,17.
De algemene studentlectorratio voor KATHO overkoepelend is 16,05; de ILSO-RENO ratio ligt dus behoorlijk
lager. De verantwoording ligt evenwel voor de hand: de ILSO-opleiding heeft – met haar uitgebreide
combinatieaanbod – steeds een kritische massa omkadering nodig om ingericht te kunnen worden. De taaklast
(contacturen, taak- en werkadministratie, stagebegeleiding) blijft nagenoeg even hoog, ongeacht het aantal
ingeschreven studenten.
Het omkaderingsvolume van ILSO volgt niet het steeds verder uitbreidende opleidingsaanbod (bijvoorbeeld
posthogeschoolvorming, voortgezette opleidingen, OAR). Daardoor verhoogt de werklast in RENO-Torhout
aanzienlijk. Deze werkdruk was al kritisch hoog. (SERV-onderzoek 2003: 46,1 uur/week). Bovendien wordt in
nieuwe opleidingsconcepten steeds meer de nadruk gelegd op coaching, persoonlijke begeleiding van de
student, projectwerk enzovoort.
Van het statutair onderwijzend personeel zijn in ILSO 27 lectoren (23,25 VTE) vastbenoemd; 26 lectoren (17,65
VTE) hebben een tijdelijk statuut. Ook zijn er 3 gastprofessoren (0,15 VTE). Voor het eerst zijn in het
academiejaar 2004-2005 3 lectoren (1,00 VTE) op contractuele basis aangeworven. Vanwege de hoge werkdruk
heeft KATHO ervoor gekozen om een aantal OP-leden als contractuelen aan te werven. Het is wel niet de
bedoeling daar een systeem van te maken: zodra de mogelijkheid zich voordoet, zullen de contractuelen in het
gewone OP-bestand opgenomen worden. Van de 59 ILSO-docenten zijn er 43 docenten voltijds en 16 docenten
deeltijds verbonden aan de KATHO-lerarenopleiding. De commissie heeft vastgesteld dat een aantal van deze
deeltijdse docenten zijn opdracht binnen de lerarenopleiding combineert met een andere beroepsactiviteit,
aanleunend bij hun vakdiscipline of in een andere vorm van onderwijs. Op een totaal van 42,80 VTE
onderwijzend personeel in de lerarenopleiding ILSO zijn er 0,15 VTE gastprofessoren of 0,35 procent. In ILSO
zijn er 34 mannelijke docenten (58 procent) en 25 vrouwelijke (42 procent).
De gemiddelde leeftijd van het onderwijzend personeel ligt op ongeveer 42 jaar. De categorie tussen 30 en 49
jaar is in RENO-Torhout het best vertegenwoordigd, gevolgd door de aangrenzende categorieën. De collega’s
jonger dan 30 jaar vormen één zesde van het totale personeelsbestand. Het aantal collega’s dat geen
gebruikmaakt van de TBS-regeling (en bijgevolg ouder is dan 60 jaar), is erg klein (1 op 59).
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 691

De opleiding vermeldt dat de draagkracht van het RENO-personeel beperkt is, omdat de gesloten
enveloppenfinanciering (bevroren tot 2007) nieuwe initiatieven en het deugdelijk uitvoeren van arbeidsintensieve
innovaties (assessment, coaching …) belemmert. Ze hypothekeert ook de succesvolle aanpak van een aantal
verbeteringspunten.
De commissie stelt dat de studentlectorratio voor Vlaanderen en in internationaal perspectief redelijk is. Ze heeft
geconcludeerd dat het lectorenkorps naar leeftijd evenwichtig is samengesteld.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt aandacht voor de taakbelasting van de lectoren. In die zin kan een aantal initiatieven van de
opleiding kritisch bekeken worden. Zo kan de taakbelasting verminderd worden door meer en beter samen te
werken. Dit vraagt van de opleiding de nodige geleidelijkheid om een dergelijke cultuuromslag van grote
autonomie naar meer teamgericht samenwerken, te bewerkstelligen. In dat kader beveelt de commissie ook aan
om werk te maken van een meer accurate meting van de taakbelasting van ieder personeelslid.
Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
goed
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over gekwalificeerd personeel en voert een personeelsbeleid dat recht doet aan goed
functioneren in het onderwijsproces;
- het aantal lectoren met praktijkervaring is relatief groot te noemen;
- er is aandacht voor de pedagogische en didactische vorming van de onderwijsgevenden;
- er is een grote betrokkenheid, deskundigheid en zorgvuldigheid aanwezig;
- het personeel beschikt over een professionele ingesteldheid en een hoog kritisch vermogen;
- er is een geïntegreerde aanpak van functiebeschrijvingen, functionerings- en evaluatiegesprekken;
- de kwantiteit van het personeel en de leeftijdsopbouw verdienen meer aandacht, mee in het kader van de
geconstateerde werkdruk.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
692 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
‘KATHO wil boeiende leeromgevingen creëren: praktijkgericht, actief en coöperatief leren, ontwikkelen van
zelfsturing, ruimte voor waardeontwikkeling …’. Om dit citaat uit de missie waar te maken, bouwt KATHO
functionele en aangename materiële voorzieningen uit, onder het motto ‘enjoy learning, enjoy working’.
Het diensthoofd Logistiek maakt een beleidsplan op KATHO-niveau. De materiële voorzieningen van RENO-
Torhout zijn daarin opgenomen. De werkgroep Studie- en Studentenbegeleiding tekent samen met SOVO
krijtlijnen voor het SSB-beleid uit. Om het kennistheoretisch fundament en de specificiteit van de lerarenopleiding
concreet vorm te geven, heeft RENO-Torhout de nodige infrastructuur uitgebouwd: didactisch goed uitgeruste
onderwijsruimten, goed uitgeruste practicumruimten en laboratoria, polyvalente kunstateliers, functionele
voorzieningen voor bibliotheek en mediatheek, ruim aanbod van relevante boeken-, tijdschriften- en
databestanden en rustige zelfstudiecentra met computerfaciliteiten.
KATHO heeft voor de omvangrijke investeringen een masterplan uitgewerkt. Daarin waren voor de voorbije
academiejaren aanzienlijke infrastructuurbudgetten voorzien voor RENO-Torhout. Elk departement (elke unit)
krijgt financiële middelen en beheert die vanuit een departementale begroting. Daarnaast genereert RENO zelf
ook middelen uit onder meer maatschappelijke dienstverlening, deelname aan onderzoeksprojecten, automaten.
De Dienst voor Onderwijs & Kwaliteit en de Dienst Informatisering (inclusief de cel Blackboard) helpen studenten
en docenten bij het ontwikkelen en gebruiken van moderne onderwijsmedia. De technische diensten van KATHO
leveren materiële ondersteuning zodat alle departementen – ook die in de ‘periferie’ – optimaal bereikbaar
worden. Om dat te realiseren werd geïnvesteerd in een glasvezelverbinding KATHO Kortrijk – periferie
(Roeselare, Tielt, Torhout).
De commissie heeft vastgesteld dat halfweg het academiejaar 2004-2005 de omvangrijke bouwprojecten werden
afgewerkt, waardoor de situatie met betrekking tot materiële voorzieningen in het eerste semester aanzienlijk
verschilde van die in het tweede semester. Sindsdien beschikt de ILSO-opleiding over een behoorlijke
infrastructuur op de campus Torhout. De optie ILSO-LO maakt echter verder gebruik van de stedelijke
sportinfrastructuur van de Stad Torhout (zwembad, sportterreinen …). Voor speciale aangelegenheden spreekt
RENO-Torhout ook het stadsbestuur aan voor het gebruik van het Cultureel Centrum De Brouckère (kerst vrij
podium, film …). Ook op de naburige school Sint-Rembertschool wordt daarvoor sporadisch nog een beroep
gedaan. Wegens overbezetting werden in het academiejaar 2004-2005 ook enkele vakken (onder andere
agogische vaardigheden) in het TIC (Ter Walle, Bruggestraat Torhout) ingericht.
Tijdens het bezoek heeft de commissie kunnen zien dat de docenten beschikken over een moderne
docentenkamer en een werklokaal met eerder beperkte faciliteiten. Zij fungeren voor de studenten als een
contactpunt en voor de docenten als een overleg- en ontmoetingsplaats. De optiecoördinatoren beschikken
samen over een eigen (maar weinig rustige) werkruimte. De mogelijkheden om ongestoord te werken op school,
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 693

zijn voor de RENO-docenten eerder beperkt. De commissie heeft vastgesteld dat de beschikbare infrastructuur
door de meeste docenten als ontoereikend wordt beschouwd.
De studenten beschikken over twee ontmoetingsruimtes: het ‘atrium’ en ‘de club’. Verder zijn er voor de
studenten een informaticalokaal (onder beheer van de dienst SOVO), en uitgebreide kopieer-, pc- en
printfaciliteiten op diverse locaties. De Studentenraad heeft een eigen lokaal met werkfaciliteiten. De
infrastructuur is zo geconcipieerd, dat de studenten zich ‘thuis voelen’: binnen en buiten aangename zithoeken,
ruime gangen en verbindingspaden, voedsel- en drankautomaten. Op de campus bevindt zich een peda, en de
nabijheid van het openbaar vervoer maakt dat de campus vlot bereikbaar is.
Docenten en studenten van het departement RENO-Torhout kunnen gebruikmaken van het schoolrestaurant van
de buurschool St.-Rembert. Een pedagogisch project van studenten handel-burotica voorziet in broodjes (’s
middags), versnaperingen en drank.
De twee departementen hebben heel ruime, studentvriendelijke openingsuren van het studielandschap, het
secretariaat, de Ombudsdienst … Tijdens vakantieperiodes is een aantal faciliteiten beschikbaar voor
stagevoorbereiding. De faciliteiten zijn laagdrempelig en waarborgen discretie (Ombudsdienst, Studie- en
Studentenbegeleiding, docentenruimte, spreekkamers …). De algemene logistieke dienstverlening is sterk
uitgebouwd en bevordert de taakuitvoering en het werkklimaat.
Studenten en begeleiders profiteren van de inbedding van RENO-Torhout in het scholencomplex van de Sint-
Rembertscholengemeenschap. Dit zorgt voor een korte afstand tussen theoretische opleiding en praktijk,
onderling vlotte communicatie tussen het opleidingsinstituut en de stageschool, en meer frequente begeleiding.
De commissie stelt vast dat RENO over een goede tot erg goede infrastructuur beschikt. De voorzieningen, met
uitzondering van ICT en de beschikbaarheid van computers, zijn erg goed. De opleiding slaagt erin om een
veilige en aangename studie- en leeromgeving voor de studenten te creëren. De commissie beoordeelt de
kwaliteit van het studiemateriaal als goed.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert een betere infrastructuur voor de docenten om hen in staat te stellen te werken in een
rustige ruimte.
Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De verschuiving naar meer flexibel en studentgecentreerd onderwijs aan KATHO heeft ook effect op de
studiebegeleiding. Mede door de gewijzigde instroom is het besef gegroeid dat studiebegeleiding wenselijk is
694 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

voor een aantal studenten, en dat ze met een aangepaste didactiek en/of begeleiding belangrijke competenties
(inclusief studievaardigheden en -houdingen) kunnen aanleren binnen de aangeboden onderwijsactiviteiten.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat de opleiding de stdiebegeleiding ziet als een opdracht van elke docent
en niet enkel van de Dienst Studie- en Studentenbegeleiding (SSB). Dit betekent dat het accent verschuift van
aandacht voor studieproblemen bij de zwakkere student naar het begeleiden van kritische keuze- en
beslissingsmomenten van de student, het coachen van het leerproces van de student, zowel op vakinhoudelijk
als op metacognitief vlak, en het bewaken en bevorderen van de studievoortgang.
De departementale coaches Studie- en Studentenbegeleiding nemen deel aan een expertisegroep op het niveau
van KATHO, waarin de zeven departementen ideeën en expertise uitwisselen onder leiding van een coördinator
SSB.
De studie- en studentenbegeleiders volgen regelmatig navorming met betrekking tot aspecten van
studiebegeleiding (intakegesprek, leerstijlscreening, dyslexie …).
Op departementaal niveau is er omheen de SSB-coach een ruime ondersteuning uitgebouwd:
- drie docenten die studiebegeleiding opnemen in de optie waarin ze werkzaam zijn (in ILLO, ILSO-AV en
ILSO-LO);
- de studentencoach die de studentenbegeleiding opneemt, voor zover het geen SOVO-materie betreft (dus
wel: opvolging van Studentenraad, inspraak …);
- de Ombudsdienst;
- SOVO, die de vragen over sociale voorzieningen behartigt.
Informele contacten blijven heel belangrijk. Het relatief kleinschalige karakter van de opleiding en de dialogale
leercultuur in RENO garanderen een nabije en persoonsgerichte aanpak van het leren en het leven van de
studenten. Dit heeft de commissie kunnen afleiden uit de gesprekken met de studenten.
KATHO heeft centraal een dienst die instaat voor pr, onthaal en communicatie. De cel PR beheert een website
met informatie voor geïnteresseerden en levert logistieke ondersteuning bij informatiedagen in secundaire
scholen, aan SID-In’s en KISS-dagen, aan de aanmaak en verspreiding van brochures, folders …
RENO heeft een eigen website over het aanbod in de lerarenopleiding. Voor de opties ILSO-AV en ILSO-LO zijn
afzonderlijke sites voorzien. Op informatiedagen verschaffen personeelsleden informatie over de onderwijsvisie,
de inhoud van de opleiding, de opleidingsmodaliteiten en de bereikbaarheid van de campus. Geïnteresseerden
krijgen ook een uitgebreide brochure. Studenten die in aanmerking denken te komen voor flexibele leerroutes,
krijgen een eerste trajectschets. Daarnaast organiseert RENO-Torhout open dagen en informatiedagen, waarop
de geïnteresseerde abituriënt ter plaatse meer concrete informatie kan opdoen via contact met vakdocenten,
inzage van syllabi, bezoek aan de lokalen enzovoort. Er wordt ook informatie verschaft over initiatieven om
persoonlijke noden op te vangen (SOVO, SSB, zomercursussen, bijlessen, huisvesting …). Voor het
academiejaar 2005-2006 is voor de leerlingen van de Sint-Rembertscholengemeenschap een openlesdag
voorzien. De commissie heeft uit de bevragingen bij afhakers en andere studenten kunnen opmaken dat deze
initiatieven niet volstaan voor een correcte inschatting van de draagwijdte en het niveau van de opleiding. De
opleiding is zich daar van bewust.
In de begeleiding van de instromers richt de opleiding haar aandacht op de sociale integratie en het startniveau
van de student. Er worden allerlei onthaalactiviteiten georganiseerd opdat de studenten zich thuis voelen in de
toegewezen klas, de opleidingsvorm en het departement als leefgemeenschap. Hiervoor trekken ILSO-AV en
ILSO-LO voor de eerstejaarsstudenten enkele dagen uit. Gedurende het academiejaar zijn de
opleidingscoördinatoren en de klastitularissen de spilfiguren voor het informeren van de studenten. Het
departementshoofd verschaft informatie voor algemeen nut.
Behalve naar de instroombegeleiding gaat ook aandacht naar begeleiding in de doorstroomfase.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 695

In ILSO-LO is een begeleider toegevoegd voor de LO- en bewegingsvaardigheden. Studenten die begeleiding
wensen, nemen zelf contact op met de betreffende docent; na een intakegesprek begeleidt die de student in zijn
studeer- (of trainings)gedrag of verwijst hem door.
In de academiejaren 2002-2003 en 2003-2004 werd in RENO-Torhout een ruime schriftelijke bevraging van alle
eerstejaarsstudenten georganiseerd. Uit de resultaten bleek dat de studenten in het algemeen tevreden waren
over de studentgerichtheid en luisterbereidheid van de docenten. Leerproces- en studiebegeleiding op RENO-
Torhout blijken duidelijk een sterk punt. Toch wensten de studenten (vooral ILSO-AV) tijdens de
onderwijsactiviteiten meer aanwijzingen over hoe ze de leerinhouden moeten verwerken. De waarde van
groepssessies in verband met ‘leren leren’ trokken ze in twijfel. De studenten bleken verder tevreden over de
examenregeling, de resultaatbespreking en de voorbereiding op praktijkleersituaties. Wat de
evaluatietransparantie (examens) en evaluatiecriteria betreft, is de situatie sinds 2002-2003 duidelijk verbeterd, al
blijft dit een aandachtspunt. De klachtenbehandeling op RENO Torhout scoort goed, maar de Ombudsdienst is te
weinig bekend. De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding bijsturingen heeft doorgevoerd op basis van de
resultaten uit deze bevragingen. Zo introduceerde ILSO-LO een zelfevaluerend volgsysteem en werd in ILSO-AV
het bestaande evaluatiedocument met operationaliseringen aangevuld. In de lessen algemene didactiek werd
meer aandacht aan het evalueren van praktijkleersituaties gewijd, onder andere via de opmaak van een sjabloon
voor lesvoorbereiding.
Studenten die afhaken, worden bevraagd naar de redenen van hun uitschrijven. Dit heeft echter nog geen
opleidingsrelevante gegevens opgeleverd.
De ombudspersoon heeft een wegwijs- en informatiefunctie en treedt op als bemiddelaar tussen studenten en
docenten, conform de afspraken binnen KATHO. De interventies betreffen vragen naar informatie,
klachtenbemiddeling en sporadisch psychosociale begeleiding. De ombudspersoon wordt het meest frequent
gecontacteerd in de examenperiodes over de regeling en spreiding van de examens, onderzoek en bemiddeling
bij klachten en vertegenwoordiging in de Examencommissie (met adviserende stem). De commissie heeft
vastgesteld dat er toch een drempel bestaat om de Ombudsdienst te contacteren.
De klastitularis becommentarieert en bespreekt de resultaten van de examens. Op de proclamatie zijn alle
docenten aanwezig om studenten die dat wensen inzicht te geven in hun examenkopij of van advies te dienen
voor de herkansing. Ook de Ombudsdienst en de studiebegeleiders zijn aanwezig. Na de examens van de eerste
zittijd zijn de studiebegeleiders beschikbaar tot tien kalenderdagen na de proclamatie.
RENO-Torhout ervaart dat extra begeleiding en coördinatie van individuele studietrajecten noodzakelijk zijn, maar
deze zijn binnen de huidige werksituatie en personeelsbezetting erg belastend.
Op het vlak van studentenbegeleiding maakt RENO-Torhout het onderscheid tussen kortdurende,
studiegerelateerde begeleidingsgesprekken en langdurige begeleiding. In principe nemen de SSBverantwoordelijken
de eerste begeleidingsvorm op. De klastitularis en de Ombudsdienst hebben een
signaalfunctie. Het gaat dan om leerproblemen, faalangst, studiemotivatie, uitstelgedrag, specifieke agogische
vaardigheden enzovoort. Voor de meer intensieve begeleiding staat de SOVO-psycholoog in (of verwijst hij naar
externe diensten). Hier gaat het doorgaans om relationele, emotionele of persoonlijke problemen. Deze
begeleiding kan de vorm aannemen van therapie.
Organisatie en begeleiding van internationale uitwisseling van studenten
Op elk departement is een personeelslid 50 procent vrijgesteld voor het uitwerken van het beleid en de concrete
begeleiding van de studenten. Daarnaast is er ondersteuning van de International Office van KATHO-centraal
met 3 VTE. De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding zowel uitgaande als inkomende studenten adequaat
begeleidt.
696 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Sinds het academiejaar 2002-2003 is er een studentencoach. Hij woont in principe de vergaderingen van de
Studentenraad bij en vormt zo een schakel tussen het beleid en de studenten. Hij coacht de studenten door hun
rechten en verantwoordelijkheden op het gebied van inspraak en informatie (representatie, verslaggeving,
participatie aan Departementale Raad, Academische Raad en SOVO …). Studenten kunnen op
optievergaderingen en/of de Coördinatieraad agendapunten inbrengen. De Studentenraad kan agendapunten
aanbrengen op de Departementale Raad en de Coördinatieraad. De studenten hebben ook inspraak over het
concrete examenrooster, dat vooraf wordt bekendgemaakt.
Daarnaast blijven er de vaste informatiekanalen, zoals de infoborden per opleiding en per jaar, de
computermonitoren, het virtuele leerplatform Blackboard, het departementale intranet, de informatieverspreiding
via e-mail, het departementale tijdschrift enzovoort.
Voor advies tijdens de opleiding kunnen de studenten terecht bij de titularissen, de coördinatoren, de
Ombudsdienst, de studiebegeleiders, het departementshoofd en de facto bij alle docenten waarin ze vertrouwen
stellen. RENO-Torhout organiseert na de partiële examens de mogelijkheid tot oudercontact. Voor persoonlijk
advies (van financiële, psychologische en studiegebonden aard) kunnen de studenten terecht bij de studie- en
studentenbegeleider en/of de vertegenwoordiger van SOVO.
De studenten ontvangen bij het begin van het academiejaar een studiegids onder de vorm van een cd-rom met
algemene informatie en de Studie- en Informatiedocumenten (SID’s). De algemene informatie bevat onder andere
het examenreglement, het tuchtreglement, de onderwijsregeling, de jaarkalenders, een overzicht van de
onderwijsactiviteiten, een voorstelling van de studie- en studentenbegeleiding, het opleidingsprogramma
enzovoort. De algemene onderwijsdoelstellingen worden omschreven in de algemene infobrochure. De docenten
lichten de doelstellingen van hun opleidingsonderdelen toe. Ze zijn ook verplicht opgenomen in de syllabi.
De commissie stelt vast dat de aanwezigheid van een klastitularis zorgt voor een grote betrokkenheid bij de
studenten. Positief is de aandacht voor studiemethodiek door groepssessies en de aandacht voor
doorstroombegeleiding. Ook de werking van STUVO wordt door de commissie positief beoordeeld.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie beveelt aan om werk te maken van het verlagen van de drempel van de Ombudsdienst. Verder
vraagt de commissie te anticiperen op de wijzigende instroom en een beleid ter zake te ontwikkelen, dat gericht is
op deze bredere instroom van studenten.
Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
goed
voldoende
En op basis van de volgende constateringen:
- de infrastructuur voor de studenten is goed;
- er is een veilige studie- en leefomgeving gecreëerd;
- er zijn voldoende theorielokalen met een goede uitrusting;
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 697

- de opleiding heeft constant aandacht voor didactisch materiaal;
- de opleiding voert een doelgericht mediatheekbeleid;
- het studielandschap is goed uitgerust;
- studiebegeleiding wordt voornamelijk op departementaal niveau vormgegeven en gaat uit van een duidelijk
beleid.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
698 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het KATHO-kwaliteitsmodel stoelt op deze kernideeën: zelfevaluatie, de PDCA-cirkel en unit management. De
kwaliteitsontwikkeling in KATHO is gebaseerd op het EFQM/PROZA-model.
De commissie heeft vastgesteld dat KATHO een degelijk uitgebouwde structuur heeft geïnstalleerd betreffende
kwaliteitszorg, die gecoördineerd wordt door de Dienst Onderwijs & Kwaliteit (DO&K), onder de leiding van een
diensthoofd (tevens lid van het directiecomité) en overkoepelende coördinatoren voor de projectgroepen
Kwaliteitszorg, Onderwijsinnovatie en Studie- en Studentenbegeleiding.
De overkoepelende coördinator Kwaliteitszorg is tevens voorzitter van de projectgroep Kwaliteitszorg met een
vertegenwoordiging uit elk departement. In een aantal departementen is er een departementale werkgroep
Kwaliteitszorg; in een aantal andere, zoals in RENO-Torhout, werd dit geïntegreerd in bestaande
managementorganen (Coördinatieraad) en/of overlegorganen (Departementale Raad).
In KATHO zijn de hierbij aansluitende departementale kwaliteitscoördinatoren en onderwijscoaches sleutelfiguren
bij het vertalen van het kwaliteitsbeleid op departementaal niveau. Allen maken ze deel uit van de
Departementale Coördinatieraad. Ze hanteren eenzelfde systeem van kwaliteitszorg, namelijk het EFQM-model,
gebaseerd op de PROZA-methodiek.
Elk KATHO-departement werkt met een departementaal onderwijsontwikkelingsplan (afgestemd op het KATHObeleid)
en met zijn eigen strategische doelstellingen, samengebracht in een departementaal onderwijs- &
kwaliteitsplan (dOKp). Ook in RENO-Torhout wordt vanaf het academiejaar 2003-2004 met de beide plannen
gewerkt. Kwaliteitszorg is in RENO-Torhout geïntegreerd in de Coördinatorenraad. Het (d)OKp (in de vorm van
een tabel) omvat alle departementale verbeteringspunten, opgesomd binnen het geldende zelfevaluatie- en
visitatiekader (de zes onderwerpen), met een fasering van de realisatie per academiejaar. De realisatiegraad
wordt bepaald door de Coördinatorenraad. RENO-Torhout legt eerst op departementaal niveau prioriteiten vast,
die geldig zijn voor ILSO en ILLO. In de opleidingsvorm ILSO worden deze strategische doelstellingen verder
aangevuld, specifieker gesteld en opgevolgd. ILSO-LO en verschillende vakwerkgroepen van ILSO-AV hebben
een dergelijke lijst van specifieke strategische doelstellingen.De tussentijdse stand van zaken wordt over het hele
departement aan alle betrokken docenten gecommuniceerd door middel van halfjaarlijkse verslagenbundels.
KATHO kiest ervoor om met behulp van de PROZA-methodiek een zelfevaluatie uit te voeren, aangevuld met
bevragingen van betrokkenen en/of derden. Voor wat RENO-Torhout betreft, kunnen de resultaten van de
anonieme personeelsbevragingen niet ontdubbeld worden: afzonderlijke gegevens van ILSO en ILLO zijn niet af
te leiden.
In november 1999 werd een eerste nulmeting uitgevoerd, wat aanleiding gaf tot het formuleren van een eerste
vorm van strategische doelstellingen. Aan de rudimentaire formulering van deze doelstellingen werd tijdens de
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 699

daaropvolgende academiejaren geschaafd. Ook werd met heel wat bevragingen het kwaliteitsniveau van de
departementen en de opleiding geverifieerd en waar nodig bijgestuurd. Dit resulteerde ook in een meer verfijnde
kijk op strategische doelstellingen en verbeteringspunten.
De commissie stelt dat een cultuur van positieve zelfkritische ingesteldheid aanwezig is en dat de opleiding over
een IKZ-instrumentarium beschikt. Ze heeft ook vastgesteld dat er talrijke metingen gebeurd zijn. Duidelijke
streefdoelen werden echter niet opgemerkt. De opleiding geeft daarbij zelf aan dat het met heel wat metingen nog
moeilijkheden ondervindt om deze voldoende valide en betrouwbaar uit te voeren. Bovendien geven de
‘operationele doelstellingen’ na elk onderwerp het gevoel dat er geen sprake is van een echt transparant beleid
op het gebied van kwaliteitszorg. De mate van ‘operationalisering’ is sterk uiteenlopend. Heel vaak gaat het om
erg algemeen geformuleerde doelstellingen die op een heel domein betrekking hebben, en daarnaast staan
uiterst praktische operationele doelstellingen. Hoewel de metingen niet exact waren, hebben de
studietijdmetingen toch duidelijke tendensen aangegeven waarmee de opleiding rekening heeft gehouden om
bijsturingen aan het programma te doen (in het bijzonder voor LO).
De opleiding heeft nog een weg te gaan in het meten van resultaten en het ontwikkelen van een degelijk
onderbouwde relatie tussen meetresultaten enerzijds en conclusies en bijsturingen anderzijds. Ook op het vlak
van kwaliteitszorg blijkt de grote schroom om te tornen aan de relatieve autonomie van lectoren, maar ook aan
deze van het departement. Binnen de hogeschool wordt relatief veel autonomie gegeven aan het departement en
aan de opleidingen binnen het departement, ook op het vlak van kwaliteitszorg. De hogeschool treedt veeleer
vraaggestuurd ondersteunend op.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie beveelt de opleiding aan om een transparant en coherent beleid uit te tekenen met betrekking tot
kwaliteitszorg.
De commissie vraagt de opleiding daarbij werk te maken van het formuleren van duidelijke streefdoelen.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De streefdoelen uit het verleden werden afgeleid uit twee bronnen: PROZA-metingen en op maat gesneden
bevragingen en denkwerk in functie van onderwijsvernieuwing. Deze doelen werden naargelang hun draagwijdte
opgelijst in het departementale onderwijsontwikkelingsPlan, de departementale strategische doelstellingen en
meer geconcretiseerde doelenlijsten (bijvoorbeeld per vakwerkgroep). Aangezien de beide ILSO-opties als
afzonderlijke entiteiten fungeren, bestaan er twee optiespecifieke oplijstingen van doelstellingen.
700 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Meetresultaten hebben aanleiding gegeven tot het opstellen van concrete operationele strategische
doelstellingen. Daarbij functioneerde de Coördinatorenraad als bewaker van de realisatie van de streefdoelen en
verbeteringspunten. Enkele belangrijke realisaties in de academiejaren 2002-2005:
- optimalisering van de Dienst Onderwijsvernieuwing en Kwaliteitsbewaking – innovatiecoach;
- uitbreiding van het aanbod van flexibele leerwegen en posthogeschoolvorming;
- optimalisering van informatiedoorstroming;
- uitbouw van een studielandschap.
- Overleg over curriculumherziening in functie van competentiegericht onderwijs;
- introductie van activerende werkvormen;
- sterk uitgebouwde dienst voor studie- en studentenbegeleiding;
- optimalisering van de communicatie met diverse middelen (onder andere KATHO-mail);
- mentorenopleiding;
- vernieuwde infrastructuur.
RENO-Torhout koos voor het academiejaar 2005-2006 als prioritaire verbeteringsacties:
- oriënteren van de opleiding op de basiscompetenties;
- ontwikkelen van flexibele leerwegen;
- opvolgen van resultaten van studietijdmetingen.
De vorige visitatie van ILSO-AV en ILSO-LO van RENO-Torhout vond plaats in het academiejaar 1997-1998.
De bevindingen en aanbevelingen van de visiterende commissies werden opgevolgd. Het gaat hier om de
gevraagde veiligheidsvoorschriften, het in overzicht brengen van de bijscholingen, de omzetting van het RENOopleidingsprofiel
naar het curriculum, de aanpassing van het opleidingsprogramma (formuleren van
doelstellingen, evaluatietransparantie, afbakening cursussen …), de opwaardering van het opleidingsonderdeel
en van het concept ‘eindwerk’ en de opwaardering van de ICT-voorzieningen, de media- en bibliotheek.
Specifiek voor ILSO-AV werd het taallabo vernieuwd. Aan de vraag om bij de examens te zorgen voor
transparantie, een objectieve beoordeling en een toepassingsgerichte vraagstelling werd eveneens
tegemoetgekomen, voor zover dit van toepassing was. De als ‘al te krap’ aangemerkte personeelsomkadering
voor ILSO-AV kon helaas niet opgevangen worden.
Specifiek voor ILSO-LO werd de ‘erbarmelijke, onaantrekkelijke en onveilige’ infrastructuur voor gymnastiek en
het ‘versleten’ turnmateriaal vervangen door de nieuwe sportaccommodatie op topniveau.
De commissie trof in het zelfevaluatierapport een onoverzichtelijke hoop verbeteringsinitiatieven aan, die van
verschillende orde zijn. Bovendien blijken de opties of vakwerkgroepen nog eens een afzonderlijke koers te varen
en eigen verbeteringspunten te hebben. Dit kan alleen maar resulteren in een berg taaklast en energieverspilling.
Een deel van de klachten over werkdruk bij de lectoren zijn allicht voor een deel hierop terug te voeren. Tijdens
de visitatie is gebleken dat de opleiding nood heeft aan het bepalen van prioriteiten en het selecteren van
verbeteringspunten in functie van de gekozen prioriteiten. De verbeteringen moeten meer gezamenlijk aangepakt
worden vanuit een grotere gelijkgerichtheid, zodat de coherentie verzekerd wordt en de impact ervan beklijft.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt aandacht voor een grotere betrokkenheid van alle personeelsleden bij de besluitvorming,
die verder gaat dan informatiedoorstroming. Het is daarbij van belang dat verbeteringstrajecten gezamenlijk
uitgetekend worden en dat prioriteiten (in overleg) worden vastgelegd, zodat haalbare verbetertrajecten kunnen
ontwikkeld worden.
De commissie vraagt om de PDCA-cirkel op elk niveau van de opleiding op regelmatige basis uit te voeren.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 701

Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Op hogeschoolniveau is er op de Dienst Onderwijs & Kwaliteit een departementale vertegenwoordiging vanwege
RENO-Torhout. Rapportering gebeurt naar het directiecomité. Op het departement RENO-Torhout maken zowel
de departementale onderwijscoach als de IKZ-verantwoordelijke deel uit van de Coördinatorenraad. De
Coördinatorenraad is op departementaal niveau het tussenstation voor alles wat kwaliteitszorg betreft. Van
daaruit vertrekt de communicatie (top-down) over kwaliteitszorgprojecten naar de personeelsleden (via
personeels- en jaarvergaderingen), de Studentenraad (via de studentencoach), de Departementale Raad en het
Departementale Onderhandelingscomité (via het departementshoofd). Er is uiteraard ook een omgekeerde
informatiestroom van de docenten, de onderwijscoach, de IKZ-vertegenwoordiger enzovoort naar de
Coördinatorenraad en het departementshoofd (bottom-up).
Alle personeelsleden worden betrokken bij de besluitvorming via de toelichtingen door het departementshoofd, de
onderwijsinnovatiecoach en de kwaliteitszorgcoördinator tijdens personeels- of optievergaderingen. Principieel
staan kwaliteitszorg en onderwijsvernieuwing steeds op de agenda van de personeelsvergaderingen. Belangrijke
beleidsbeslissingen worden (na voorbereiding in de Coördinatorenraad) eerst getoetst in de Departementale
Raad en/of (naargelang van de materie) in het Departementale Onderhandelingscomité (DOC).
Na elke meting is er een voorstelling van de meetresultaten. De verbeteringspunten en prioritaire doelstellingen
worden op het niveau van optievergaderingen vastgelegd. Opvolging, bijsturing en evaluatie gebeuren in eerste
instantie in de Coördinatieraad, die zijn bevindingen terugkoppelt naar de optievergaderingen of – indien
relevanter – naar het voltallige korps. Dit gebeurt dan tijdens personeelsvergaderingen of strategiedagen.
Naast deze studentenvertegenwoordiging en -inspraak zorgen de beide departementen ook voor algemeen
overleg: alle studenten krijgen jaarlijks en voor ruime materie de mogelijkheid om hun (on)tevredenheid te uiten.
Ook dit is stof tot opvolging, onder andere in de Coördinatorenraad, optievergaderingen enzovoort.
De studentencoach opteert ervoor om het studentenoverleg zoveel mogelijk autonoom te laten verlopen, volledig
naar wens van de studenten zelf. In KATHO is voor de departementale studentencoaches overleg voorzien
binnen de expertisegroep Studie- en Studentenbegeleiding.
In de beide ILSO-opties worden de afgestudeerden op regelmatige basis bevraagd betreffende hun bevindingen
over de opleiding. Met de knelpunten die zij signaleren, wordt rekening gehouden bij de invulling van het
curriculum. De grotere aandacht in de lerarenopleiding voor ICT-vaardigheden en de organisatie van langere
stages werden mee door hun toedoen als prioriteiten gesteld. Ook via allerlei informele contacten blijven de beide
ILSO-opties in contact met alumni (kaas- en wijnavond, fuif, ontmoetingsdag …). In de gesprekken op dergelijke
gelegenheden dragen alumni evaluerende elementen aan over de genoten opleiding en de gang van zaken in de
beroepspraktijk. In RENO-Torhout wordt voeling met de afgestudeerden gehouden via het oud-studentenblad
RENO-sprokkels, dat op regelmatige basis (trimestrieel) verschijnt. RENO-Torhout onderhoudt voor haar alumni
ook een elektronische plaatsingsdienst.
702 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Het contact met het beroepenveld wordt op systematische basis onderhouden. RENO-Torhout organiseert
overleg met en bevragingen van partner-/oefenscholen, mentoren, directies en andere vertegenwoordigers van
het werkveld (begeleiders en inspecteurs). Contacten met het beroepenveld verlopen bij uitstek bij
stagebezoeken. Op sleutelmomenten (bijvoorbeeld de opening van de nieuwbouw, proclamatie, congressen …)
wordt een ruime delegatie van het beroepenveld uitgenodigd. De stagescholen worden regelmatig op de hoogte
gehouden van aanpassingen in de visie op stage van de beide departementen. Verder onderhoudt RENO-
Torhout al enkele jaren voeling met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven via het EMI-project (Education Meets
Industry), waarbij per academiejaar deskundigen ter zake een tiental voordrachten/leersessies Organiseren.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat er een aantal bevragingen geweest is waarbij studenten en alle
betrokkenen geraadpleegd werden. Het is echter niet duidelijk of bijvoorbeeld het werkveld/de mentoren op een
voldoende representatieve en valide manier werden betrokken. Soms geeft het zelfevaluatierapport veeleer de
indruk dat de bevragingen van deze laatste informeel verliepen en dat de opleiding vooral ‘hoort’ wat binnen de
eigen opvattingen past. De opleiding werkt voor een deel van de stages met een eigen vaste stageschool. Ten
aanzien van deze stageschool, maar ook ten aanzien van de andere individuele stagescholen, ziet de opleiding
zichzelf veeleer vanuit een hiërarchische positie als ‘begeleider’ dan als een ‘gelijkwaardige professional’. Dit kan
een effect hebben op enerzjds de ingesteldheid waarmee het werkveld feedback geeft, en anderzijds op de
ingesteldheid waarmee de opleiding de inbreng ernstig neemt.
Tijdens de visitatie werden deze vermoedens niet helemaal bevestigd. Het werkveld blijkt op geregelde tijdstippen
feedback te kunnen geven, waarmee de opleiding terdege rekening houdt. Zo werd geschaafd aan de taal van de
studenten. Anderzijds verwachten de stagescholen toch wel dat de studenten ‘vernieuwingen’ binnenbrengen in
de stageschool. In dat opzicht worden de verwachtingen niet gemakkelijk ingevuld.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om het informatie- en raadplegingssysteem beter uit te bouwen en in een bepaalde
frequentie te herhalen.
De commissie beveelt ook aan om het werkveld formeler en intensiever te betrekken bij de kwaliteitszorg van de
opleiding.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 703

Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
goed
voldoende
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding beschikt over een dynamisch kwaliteitszorgsysteem, gebaseerd op de PCDA-methodiek;
- er worden periodieke bevragingen georganiseerd op diverse terreinen aangaande het onderwijs en met
relevante doelgroepen;
- er is een cultuur van positieve, zelfkritische ingesteldheid aanwezig;
- er is een IKZ-instrumentarium beschikbaar;
- er is duidelijk sprake van een verbeteringsbeleid;
- er is een actieve betrokkenheid van studenten, lectoren en het werkveld bij interne kwaliteitszorg.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
704 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
RENO-Torhout wil onderwijsrendement vooral bekijken vanuit langetermijndenken en dus vanuit zorg voor
kwaliteit. Alle docenten stellen daarom liever de vraag ‘Hoe goed zijn onze geslaagden’ dan ‘Hoeveel zijn er
geslaagd’. Kwantiteit komt in hun redenering op de tweede plaats.
In deze context vindt RENO-Torhout het systeem van individuele studietrajecten, dat de studenten kansen biedt
om een opleiding in het hoger onderwijs succesvol te doorlopen, een goede zaak. Deze zinvolle doorbreking van
het leerstofjaarklassensysteem werkt zeker motiverend voor de student. De praktische organisatie van een
dergelijk systeem is evenwel in de reguliere dagopleiding niet gemakkelijk, en het doorbreken van de jaarklas
heeft ook minder gunstige effecten. Op het niveau van de opleiding komt bijvoorbeeld het dialogale leren in een
vaste klasgroep in het gedrang; voor de student resulteert deze flexibilisering in een vals gevoel van comfort.
Het eigenlijke rendement van de lerarenopleiding is af te lezen uit de tevredenheid van het werkveld en uit de
scholingsgraad die in het Vlaamse onderwijs wordt gehaald. De opleiding stelt dat het goed zit met de
slaagcriteria als er alleen maar sporadisch opmerkingen komen over het minder goed functioneren van een
RENO-afgestudeerde.
De realisatie van de doelstellingen wordt rechtstreeks getoetst door middel van evaluaties van de student door de
docent. De resultaten van de student bij stageactiviteiten, permanente evaluatie, examens, eindwerk … geven
een duidelijk beeld van het bereiken van de vooropgestelde doelstellingen. De student doet ook een uitspraak
over de realisatie van de doelstellingen bij zichzelf. Dit gebeurt bij alle vormen van zelfevaluatie en assessment
(product- of procesportfolio, logboek …). Daarnaast komt er ook een evaluatie door het werkveld. Deze
bevindingen worden dan teruggekoppeld naar het opleidingsconcept van een volgend academiejaar.
Internationalisering is een opdracht van de hogeschool. KATHO telt ongeveer 250 partners. De lerarenopleiding
heeft 40 partners in Europa, 2 in Azië en 2 in Afrika. Deze internationalisering krijgt vorm in studenten- en
docentenmobiliteit en deelname aan educatieve netwerken. In de academiejaren 2002-2003, 2003-2004 en 2004-
2005 gingen voor ILSO 56 studenten UIT (intercontinentalen inbegrepen). Er kwamen (voor ILLO en ILSO
samen) 60 studenten IN (alleen Erasmus). Met de ILLO-studenten UIT inbegrepen is dit dus een verhouding van
ongeveer 2 studenten UIT tegenover 1 student IN. Grosso modo schommelt het percentage Erasmus-UIT tussen
10 en 15 procent van het totale studentenaantal derdejaarsstudenten. Gemiddeld gaan per academiejaar 15
docenten naar het buitenland. RENO-Torhout ontvangt jaarlijks een 10-tal buitenlandse docenten.
Een drietal docenten van RENO-Torhout neemt actief deel aan internationale educatieve netwerken, als (board)
member of als gewoon lid. Door deze netwerken worden regelmatig congressen georganiseerd in binnen- en
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 705

uitenland. Voor het academiejaar 2005-2006 staat een bevraging naar de meerwaarde van internationalisering
(studenten- en docentenmobiliteit) op de rol.
Een gevarieerd pakket aan stage-ervaringen bereidt de studenten voor op uiteenlopende domeinen in en vormen
van onderwijs. In het afstudeerjaar krijgen de studenten informatie over alle aspecten van de instap op de
arbeidsmarkt (sollicitatie, contacten met VDAB, arbeidsrechterlijke voorschriften, personeelsstatuut, wetgeving en
deontologie, bevoegdheid van begeleiding en inspectie …). Tevens worden contacten georganiseerd met
sommige begeleiders uit het werkveld (DPB Godsdienst, Informatica). Ook de sessies door studiemeestersopvoeders
zijn in deze context relevant.
In de uitstroomfase worden de mogelijkheden en wensen verkend met betrekking tot tewerkstelling of verdere
studie. De studenten worden voorbereid op hun nieuwe statuut van werkzoekende of werknemer. Ze leren
solliciteren en krijgen informatie van de VDAB. Er wordt een databank van/voor werkzoekenden bijgehouden. De
opleidingscoördinator informeert ook over mogelijke vervolgopleidingen, zowel binnen als buiten KATHO.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat de lerarenopleiding door de afgestudeerden doorgaans als erg
positief wordt gepercipieerd. Voor beide ILSO-opties werden eind juni 2005 de afgestudeerden (1999- 2000 tot en
met 2003-2004) bevraagd. Erg nadrukkelijk worden als sterke punten van de RENO-opleiding vermeld:
praktijkgerichtheid, kennis van vakinhoud en opleiding tot zelfstandigheid. Als aandachtspunten worden
problemen rond klashouden/klasmanagement en communicatie met externen aangestipt.
Via een bevraging van de afgestudeerden wordt getracht een overzicht te hebben op tewerkstelling. De meeste
afgestudeerden ILSO-AV zijn tewerkgesteld zijn in het (secundair) onderwijs. De meerderheid van hen heeft een
voltijdse opdracht. Enkelen studeren verder of zijn nog werkzoekend. Uit een detailbevraging bleek dat de meeste
studenten ILSO-AV al tijdens de laatste maanden van hun opleiding of heel kort na hun diplomering uitzicht
hebben op werk. De tewerkstellingsgraad van de afgestudeerden ILSO-LO is meer divers. Het aantal
afgestudeerden dat een baan vindt in het onderwijs, is lager dan in ILSO-AV. Velen werken echter toch in het
verlengde van hun studie: als medisch vertegenwoordiger, uitbater van een fitnessclub, sportfunctionaris, reis- of
vrijetijdsanimator, trainer … of ze geven freelancecursussen (beweging, fitheid, dans, survival, gevechtssporten,
verdedigingstechnieken enzovoort).
Uit de contacten met het onderwijswerkveld komt naar voren dat de meeste studenten starten in functies op het
niveau van hun kwalificatie. Anderen starten onder het OHP- of ATP-statuut, eventueel gecombineerd met een
deeltijdse betrekking als leraar.
Uit recente bevragingen en overlegmomenten door RENO blijkt dat het werkveld tevreden is over het niveau van
de huidige afgestudeerden. Uit de gesprekken met de vertegenwoordigers van het werkveld blijkt dat de directies
tevreden tot erg tevreden zijn over de vakinhoudelijke kennis, de praktijkdeskundigheid, de kennis van
vakdidactiek en de zelfredzaamheid van de afgestudeerden. Verder worden nog significant vermeld: hun
professionaliteit, hun vaardigheden om samen te werken, hun aanpassingsvermogen en hun enthousiasme,
dynamiek en openheid. Anderzijds vragen de directies nog meer aandacht voor de kennis van leerplannen en
eindtermen, voor overleg in het team, voor nieuwe didactische werkvormen, aanpak en media, voor
klasmanagement, voor zorg, leerlingenvolgsystemen en leren leren, voor integratie van ICT-vaardigheden en
voor de houding van de stagiair respectievelijk de beroepsfierheid van de afgestudeerde. Dat beide lijsten elkaar
op sommige punten tegenspreken, zal wellicht te maken hebben met wie de respondenten voor ogen stond.
De commissie heeft geconcludeerd dat het gerealiseerde niveau van de afgestudeerden hoog kan worden
genoemd. Dat geldt zowel voor de vakinhoudelijke kwaliteit, de vakdidactische aanpak als voor een groot aantal
andere basiscompetenties. Dit blijkt uit informatie van afgestudeerden, van het werkveld en van de eindwerken.
706 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Met betrekking tot de stages en het eindwerk heeft de commissie kunnen vaststellen dat in de beide ILSO-opties
de laatste jaren vele inspanningen zijn geleverd om de opleiding nog beter af te stemmen op de reële
onderwijspraktijk. De commissie heeft een positief beeld van de kwaliteit van de stages en eindwerken.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om de internationaliseringspraktijk kritisch te evalueren en conform de vooropgestelde
competentie uit te werken.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45 en de
50 procent liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, noch de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
In de mate dat de student bij zijn inschrijving duidelijk gemaakt is wat de studieverwachtingen zijn, mag en moet
elke opleiding binnen de KATHO-hogeschool ervan uitgaan dat ze de opdracht heeft het studeren van alle
kandidaten optimaal en individueel te begeleiden. In die zin is het gehanteerde streefcijfer 100 procent.
Ten opzichte van de situatie in Vlaanderen in 2000-2001 zijn de slaagcijfers voor de generatiestudenten in ILSO-
AV eerder hoog, maar voor ILSO-LO eerder laag. Samen benaderen de opties AV en LO het Vlaamse
gemiddelde. Enkel in ILSO-LO deden de niet-generatiestudenten het opmerkelijk beter dan de
generatiestudenten. ILSO-AV volgde hier niet de Vlaamse trend (57,52 procent).
Van studenten met een vooropleiding aso slaagde in 1 ILSO-AV minstens twee derde; in het academiejaar 2004-
2005 zelfs driekwart. Een derde tot een kwart slaagde dus niet. Van studenten met een vooropleiding tso slaagde
in 1 ILSO-AV een derde tot de helft. Twee derde tot de helft slaagde niet. De vier eerstejaarsstudenten uit de
laatste drie academiejaren met een bso-opleiding slaagden niet. Het contingent geslaagde studenten na het
eerste opleidingsjaar ILSO-AV is qua vooropleiding samengesteld uit respectievelijk 61 procent, 71 procent en 56
procent aso en respectievelijk 39 procent, 29 procent en 44 procent tso. De slaagkans voor studenten met een
aso-vooropleiding is voor ILSO-AV beduidend hoger dan voor studenten met een tso-vooropleiding.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 707

Het contingent geslaagde studenten na het eerste opleidingsjaar ILSO-LO is qua vooropleiding samengesteld uit
respectievelijk 42 procent, 34 procent en 33 procent aso en respectievelijk 58 procent, 66 procent en 67 procent
tso. Het aantal studenten uit het aso dat uit het eerste opleidingsjaar overgaat, is ongeveer een derde. De
slaagkans voor studenten met een aso-vooropleiding is voor ILSO-LO licht hoger dan voor studenten met een
tso-vooropleiding.
In ILSO-AV slaagden relatief gezien beduidend meer meisjes in het eerste opleidingsjaar. Op het einde van het
eerste opleidingsjaar neigt de ratio op het vlak van geslacht al naar twee op één. In ILSO-LO slaagden relatief
gezien iets meer meisjes in het eerste opleidingsjaar. De verhouding jongens/meisjes wordt daardoor twee op
één. In absolute aantallen slagen in ILSO-LO in het eerste opleidingsjaar aanzienlijk veel jongens uit een tsovooropleiding
niet.
In ILSO-AV daalde het aandeel van de ingeschreven generatiestudenten in het eerste opleidingsjaar van 70
procent via 65 procent naar 60 procent. Van de generatiestudenten die deelnamen aan de examens, slaagde
respectievelijk 75 (67) procent, 55 (49) procent en 71 (60) procent. In ILSO-LO maakte het aantal ingeschreven
generatiestudenten in het eerste opleidingsjaar ongeveer twee derde (67 procent, 63 procent en 73 procent) uit
van de hele groep eerstejaarsstudenten. Van wie deelnamen aan de examens, slaagde respectievelijk 46
procent, 36 procent en 32 procent. De generatiestudenten in ILSO-LO brengen het er dus duidelijk minder goed
af dan de niet-generatiestudenten.
In ILSO-AV ligt het aantal studenten dat het normale traject in 3 jaar doorloopt over de laatste vijf jaar op een
gemiddelde van ruim 83 procent (4 op 5 dus). Ongeveer 15 procent van de studenten heeft een extra jaar nodig.
Enkele studenten doen 5 jaar over het normale traject. De gemiddelde studieduur van de student ligt met 3,18
rond 3 jaar en 2 tot 3 maanden.
In ILSO-LO ligt het aantal studenten dat het normale traject in 3 jaar doorloopt over de laatste 5 jaar op een
gemiddelde van 65 procent (ongeveer 2 op 3 dus). Ongeveer 31 procent van de studenten (of 1 op 3) heeft een
extra jaar nodig. Elk jaar doen een paar generatiestudenten 5 jaar over het normale traject. De gemiddelde
studieduur van de generatiestudent ligt met 3,38 rond 3 jaar en 4 maanden.
Om enig zicht te krijgen op het fenomeen studie-uitval bevraagt RENO-Torhout vanaf het academiejaar 2004-
2005 de studenten die tijdens de studie afhaken. Vooralsnog heeft dit voor de inrichting en het concept van de
opleiding geen relevante gegevens opgeleverd: de studenten attribueren grotendeels intern.
In de beide opties doet zich in het eerste opleidingsjaar een belangrijke selectie voor. Een groot aantal van de
niet-geslaagden blijft – evenwel met studievertraging – in de opleiding met een IAJ-programma. Voor het
academiejaar 2005-2006 telt de ILSO-LO afdeling al een derde studenten met een aangepast leertraject; dit is
een verdubbeling tegenover het voorafgaande academiejaar. Omdat deze vorm van flexibilisering nog geen drie
jaar in werking is, staat nu al vast dat dit fenomeen de komende jaren nog aanzienlijke uitbreiding zal nemen.
De commissie heft vastgesteld dat het onderwijsrendement van de opleiding overeenkomt met wat in Vlaanderen
gebruikelijk is. Sterk is dat de opleiding nader bekeken heeft wat de relatie is tussen slaagkans en inzet.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie beveelt aan om de analyse tussen slaagkans en inzet verder uit te werken en in concrete
maatregelen te vertalen.
708 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding levert breed inzetbare afgestudeerden af, maar beschikt niet over streefcijfers;
- de rendementscijfers zijn bekend: de gemiddelde studieduur over de laatste 3 jaar ligt tussen 3,14 en 3,16
jaar (AV), en tussen 3,34 en 3,50 jaar (LO); het gemiddelde slaagpercentage van eerstejaarsstudenten
bedraagt gemiddeld voor de laatste 3 jaar 59,6 procent (AV) en 44,7 procent (LO) procent voor alle
ingeschrevenen; voor studenten die gebruikmaken van alle examenmogelijkheden is dit 67,58 procent (AV)
en 50,5 procent (LO).
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 709

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
710 | Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud voldoende
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid goed
Facet 2.3: Samenhang voldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud voldoende
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden voldoende
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid goed
Facet 3.3: Kwantiteit personeel voldoende
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen goed
Facet 4.2: Studiebegeleiding voldoende
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten goed
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
goed
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau goed
Facet 6.2: Onderwijsrendement voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
Opleidingsrapport Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen | 711

712 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

Hoofdstuk 16 Plantijnhogeschool – Hogeschool van de Provincie Antwerpen
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Plantijnhogeschool
De lerarenopleiding aan de Plantijnhogeschool kent een lange voorgeschiedenis. Ze dankt haar ontstaan aan een
initiatief van de provincie in het midden van de 20ste eeuw, toen deze besloten had beroepsopleidingen en later
ook technische opleidingen aan te bieden daar waar het vrije initiatief of andere openbare inrichters dit hadden
nagelaten. Ze deed dit in de nabijheid van industrie, landbouw en veeteelt. De provincie wilde daarmee
vormingskansen voor de jeugd creëren binnen een ruim sociaalmaatschappelijk veld. Met de technische
regentaten Huishoudkunde, Kleding, Handel en Land- en tuinbouw, verzorgde de provincie de doorstroming van
de secundaire technische en beroepsopleidingen van twee provinciale scholen in Antwerpen en Mechelen. Die
hogere opleidingen vormden als het ware de bovenbouw van die secundaire scholen.
In 1987 werden de regentaten, samen met het regentaat Land- en Tuinbouw uit Mechelen, de opleiding
Secretariaatsmanagement en de GPB-opleiding uit Boom, ondergebracht in de PHIAM. Vanaf het ontstaan van
de fusiehogeschool Provinciale Hogeschool Antwerpen in 1995 tot 2001 zijn de lerarenopleidingen
organisatorisch steeds meer samengebracht en zijn ze deel gaan uitmaken van het departement aan de
Kronenburgstraat, samen met de opleidingen in de studiegebieden Industriële Wetenschappen en
Gezondheidszorg. De inspanningen van de hogeschool hebben uiteindelijk geresulteerd in één enkele campus
voor alle onderwijsactiviteiten van de lerarenopleiding.
Vanaf 2002 werd de richting Biotechnieken/Land- en Tuinbouw geleidelijk aan (jaar na jaar) afgebouwd, omwille
van het kleine aantal studenten en de geringe vraag naar afgestudeerden.
Met het invoeren van het Bamadecreet vanaf het academiejaar 2004-2005 veranderde het departement met
vestiging aan de Kronenburgstraat van naam. De opleiding Laboratorium- en Voedingstechnologie werd immers
gesplitst in de opleiding Biomedische Laboratoriumtechnologie en een opleiding Voedings- en Dieetkunde. De
nieuwe naam van het departement luidt: Laboratoriumtechnologie, Lerarenopleiding en Voedings- en Dieetkunde
(afgekort LV) en telt vier verschillende opleidingen. Daarvan is de Lerarenopleiding de kleinste.
De vier aangeboden professionele bacheloropleidingen zijn:
- Chemie (met drie afstudeerrichtingen in het derde jaar),
- Biomedische Laboratoriumtechnologie (met twee afstudeerrichtingen in het derde jaar),
- Voedings- en Dieetkunde,
- Onderwijs, Secundair Onderwijs optie: voeding-verzorging-kleding, met daarbij (naar keuze) technologische
opvoeding-biologie-kleding (= mode).
Sinds het inleveren van het zelfevaluatierapport heeft, in het kader van het nieuwe Decreet op de
lerarenopleiding, de Vlaamse overheid de intentie om de richting voeding-verzorging-kleding op te splitsen. In de
toekomst zou de Lerarenopleiding van de Plantijnhogeschool dan ook de major mode aanbieden, naast de major
voeding-verzorging.
De Plantijnhogeschool, sinds 2001 lid van de AUHA (Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen), is in de
huidige Vlaamse context een kleinere hogeschool met ongeveer 3.300 studenten en circa 350 personeelsleden in
5 departementen. Het departement LV telde in 2004-2005 430 studenten, verdeeld over de 4 opleidingen, en
stelde 56 personeelsleden tewerk, van wie 42 lectoren. In de lerarenopleiding waren in datzelfde academiejaar 55
studenten ingeschreven en werkten er 12 lectoren. De Lerarenopleiding is beperkt in omvang, en de directie en
het personeel realiseren zich dat de leefbaarheid van de Lerarenopleiding op middellange termijn onder druk
staat. De opleiding heeft haar hoop gevestigd op het splitsen van de cluster voeding-verzorging-kleding in het
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 713

nieuwe decreet voor een toename van het aantal studenten. Binnen de schoot van de Associatie Universiteit en
Hogescholen Antwerpen neemt de Lerarenopleiding van de Plantijnhogeschool deel aan het Expertisenetwerk
Lerarenopleiding.
714 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De algemene competenties, de algemene beroepscompetenties en de beroepsspecifieke competenties op het
niveau van een beginnende beroepsbeoefenaar zijn duidelijk herkenbaar in de lijst ‘Basiscompetenties leraren’,
zoals vastgelegd in het Besluit van de Vlaamse regering (september1998).
NVAO-kader Niveau en oriëntatie
Algemene competenties
Besluit van de Vlaamse regering (1998)
Basiscompetenties leraren
(Bijlage DSRK)1
Het verwerven en verwerken van informatie 1.3, 1.6, 1.10.1, 2.4, 5.1 en 5.2
Het vermogen tot kritische reflectie
5.3.1 en A3
Het vermogen tot projectmatig werken 1.4.2, 1.11.1, 1.7.3 en 10.1
Het vermogen tot creativiteit
Het kunnen uitvoeren van eenvoudige leidinggevende taken 7.2
Het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen
De gerichtheid tot levenslang leren 3.1
NVAO-kader Niveau en oriëntatie
Algemene beroepsspecifieke competenties
Het teamgericht kunnen werken
Oplossingsgericht kunnen werken
Het besef van maatschappelijke verantwoordelijk
A8
6.2, 6.3, 8.1.1 en 8.1.2
Besluit van de Vlaamse regering (1998)
Basiscompetenties leraren
(Bijlage DSRK)
5.1.2, 6.3, 7.1, 7.2, 7.3 en A10
5.3.1, A3 en A4
NVAO-kader Niveau en oriëntatie Besluit van de Vlaamse regering (1998)
A7
1 Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren (29 september 1998) – leraar
secundair onderwijs groep1
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 715

Beroepsspecifieke competenties
Het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van
beginnende beroepsbeoefenaar.
Basiscompetenties Leraren
(Bijlage DSRK)
De lijst ‘Basiscompetenties leraren’ wordt in
het besluit van de Vlaamse regering
gespecificeerd naar de verschillende
lerarenopleidingen in Vlaanderen. Zij bevat
een uitwerking met de specifieke
interpretatie voor de bachelor Onderwijs:
Secundair Onderwijs.
De doelstellingen van de Lerarenopleiding aan de Plantijnhogeschool zijn ingebed in de missie van de
hogeschool en het beleidskader voor onderwijsontwikkeling. Met betrekking tot onderwijs zijn de krachtlijnen uit
deze missie de volgende: hoger onderwijs en vorming van hoge kwaliteit; gerichtheid op de arbeidsmarkt en een
internationale context; belang van kennisverwerving; klemtoon op persoonlijkheidsontwikkeling; studentgerichtheid;
lerende organisatie; en flexibel, innoverend en toekomstgericht inspelen op de vraag naar levenslang leren.
Het beleidskader voor onderwijsontwikkeling is een explicitering van de visie op onderwijs en dient als basis voor
de programmaontwikkeling en onderwijsevaluatie van de opleidingen. In dit beleidskader kiest de hogeschool
ervoor zich in haar onderwijsontwikkeling, zijnde de curriculumontwikkeling en onderwijsorganisatie en meer
bepaald de leeromgevingen en werkvormen, te richten op onder meer duidelijke beroepsgerichte competenties,
op leereisen volgens wetenschappelijke inzichten, op studentenkenmerken, leereisen en waarden. Ze wenst
tevens te zorgen voor competentiegerichte leeromgevingen.
Voor de opbouw van haar doelstellingen baseerde de opleiding zich oorspronkelijk op het Decreet op de
lerarenopleiding van 16 april 1996 van de Vlaamse Gemeenschap en het besluit van de Vlaamse regering van 29
september 1998. Daarin staan de vereiste vaardigheden van een beginnende leerkracht beschreven,
ondergebracht in functionele gehelen. In april 2004 werden de opleidingsdoelen herschreven in termen van
competenties; dit gebeurde naar aanleiding van het Decreet van de Vlaamse Gemeenschap van 4 april 2004. In
deze opleidingsdoelen geeft de opleiding aan welke algemene competenties en welke beroepscompetenties er
worden nagestreefd. De algemene competenties in die opleidingsdoelstellingen nemen de vorm aan van
attitudes: beslissingsvermogen, relationele gerichtheid, kritische ingesteldheid, leergierigheid, organisatievermogen,
zin voor samenwerking, verantwoordelijkheidszin, creatieve gerichtheid, flexibiliteit, gerichtheid op
adequaat en correct taalgebruik en communicatie. De beroepscompetenties zijn een vertaling van (een selectie
van) de vaardigheden uit het Decreet op de lerarenopleiding in termen van competenties.
Met het oog op een doorgedreven implementatie van het competentiegericht opleiden en een verheldering van de
doelstellingen, heeft de opleiding de competenties uit haar opleidingsdoelstellingen geherformuleerd en
vormgegeven in een eigen competentiemodel, dat erg herkenbaar en krachtig is voorgesteld in het beeld van een
honingraat. Het honingraatmodel volgt een generieke structuur van vijf competentiedomeinen: persoonsgebonden,
interactief, taakgebonden, leerbevorderend en vaktechnisch (domeinspecifiek) taakgebonden gedrag.
Onder deze domeinen werden de competenties ondergebracht en die werden uitgewerkt in gedragsindicatoren.
De eigen invulling van het competentiemodel geeft de opleiding een eigen gezicht. De commissie is van oordeel
dat de opleiding met dit honingraatmodel goed tegemoetkomt aan de eisen wat betreft de nagestreefde
algemene, beroepsgerichte en beroepsspecifieke competenties.
De opleiding brengt de studenten op verschillende manieren in contact met haar doelstellingen en
competentiemodel: via brochures van de hogeschool en de opleiding, via de verspreiding van het
honingraatmodel in de leslokalen en via de casus die een dag in het leven van een leraar beschrijft. Op die dag
plaatsen de studenten de verschillende competenties bij de respectieve activiteiten van de leerkracht. Uit de
gesprekken met de studenten en de afgestudeerden bleek dat ze niet enkel goed op de hoogte zijn van het
competentiemodel, maar er ook intensief mee werken en er voeling mee ontwikkelen. De competenties blijken het
denken en handelen van de studenten te sturen.
De brochures van de opleiding dienen ook als instrument om docenten, mentoren en werkveld te informeren over
de doelstellingen en het competentiemodel van de opleiding. Ze worden voortdurend bijgeschaafd. De docenten
716 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

hebben tot de ontwikkeling van het competentiemodel actief bijgedragen, het wordt door hen gedragen en ze
laten hun denken en handelen erdoor sturen. Zij blijven bovendien betrokken bij het verder implementeren,
houden er actief voeling mee, bijvoorbeeld in het kader van het project rond het evalueren van moeilijk meetbare
competenties. De stagementoren krijgen ook via het stagevademecum en het stage-evaluatieformulier een
overzicht van de door de opleiding beoogde competenties.
In haar missie stelt de Plantijnhogeschool dat ze hoger onderwijs en vorming van hoge kwaliteit wil verstrekken,
gericht op de arbeidsmarkt in een internationale context. Daarnaast geeft de hogeschool in haar beleidskader
voor onderwijsontwikkeling aan dat ze de internationalisering wil uitbouwen. De commissie heeft vastgesteld dat
in de Lerarenopleiding de internationalisering nog niet voldoende is uitgewerkt. Uit de gesprekken bleek echter
dat onder impuls van de hogeschool, getuige de brochure Blik-opener, de opleiding in de nabije toekomst ernstige
inspanningen zal leveren om internationalisering in al haar facetten verder te ontwikkelen. De commissie vraagt
daarbij aandacht voor het inbouwen van echte internationale competenties in het curriculum.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt meer aandacht voor internationale competenties in het competentiemodel en het
curriculum.
Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het competentiemodel van de Lerarenopleiding aan de Plantijnhogeschool is het resultaat van een intensieve
denkoefening van de directie en het personeel van de opleiding. In de opleiding was er nood aan een
samenhangend geheel van dagelijks werkbare doelstellingen in termen van competenties. Directie en personeel
hebben zich bij de ontwikkeling van hun competentiemodel gebaseerd op een model van Jef Clement. Het
resultaat van de denkoefening is het honingraatmodel geworden (zie ook facet 1.1). De opleiding heeft haar
competentiemodel afgetoetst aan de decretale vereisten en zegt zich ook te herkennen in het domeinspecifieke
referentiekader van de VLHORA. Uit de gesprekken bleek dat het model ook afgetoetst is aan de eisen van het
werkveld.
In dit honingraatmodel zijn de functionele gehelen en vaardigheden uit het Besluit van de Vlaamse regering van
29 september 1998 en uit het domeinspecifieke referentiekader van de VLHORA, niet vlot herkenbaar. De
commissie meent echter dat de vaardigheden uit de functionele gehelen in het honingraatmodel op een sterke
wijze vertaald zijn. Het model is bovendien communicatief en goed hanteerbaar. De commissie stelde vast dat
sommige van de competenties uit het model van de opleiding uit hun context gehaald zijn, en een vrij algemeen
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 717

en dus onvoldoende concreet karakter krijgen. Een betere inbedding in de functionele gehelen zou aan deze
lacune tegemoet kunnen komen en zou kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van duidelijke leerlijnen in het
programma.
De opleiding profileert zich in de eerste plaats aan de hand van de richting die zij aanbiedt. Het gaat om de
richting voeding-verzorging-kleding, gecombineerd met – naar keuze – biologie, technisch-technologische
opvoeding (TTO) of kleding. De studenten verwerven na het behalen van hun diploma een erg brede
onderwijsbevoegdheid. De aard van de aangeboden richting maakt dat de opleiding in sterke mate contacten
onderhoudt met het tso en bso en in mindere mate met het aso. Daarnaast geeft de opleiding aan erg
praktijkgericht te willen werken en een sterke wetenschappelijke basis uit te bouwen. De Lerarenopleiding maakt
deel uit van een departement waarin ook opleidingen Chemie, Biomedische Laboratoriumtechnologie en
Voedings- en Dieetkunde worden ingericht. De nabijheid van deze opleidingen biedt een meerwaarde om die
wetenschappelijke basis in de Lerarenopleiding effectief in te brengen in het curriculum. De commissie staat
positief tegenover de troeven van de opleiding en erkent de moeilijkheden die gepaard gaan met de erg brede
onderwijsbevoegdheid waarvoor de studenten in de richting voeding-verzorging-kleding opgeleid moeten worden.
De opleiding geeft aan zowel informeel als formeel contacten te onderhouden met het beroepenveld. In de eerste
plaats richt ze zich daarbij op de stagescholen. Negen van de twaalf lectoren van de opleiding worden als
stagebegeleider ingezet en komen zo direct in contact met de stagescholen. Deze contacten zijn voor de
opleiding de belangrijkste bron van informatie wat betreft de afstemming met het beroepenveld. Dat neemt niet
weg dat ze ook ernstige inspanningen levert om via andere kanalen te laten reflecteren over de opleiding. Zo
houdt de opleiding enquêtes bij oud-studenten die zelf als leerkracht aan de slag zijn, betrekt ze externe
deskundigen bij de jury van eindwerken en neemt ze deel aan externe werkgroepen of netwerken. De commissie
kon in de documentatie moeilijk nagaan in welke mate de feedback uit de goed onderhouden contacten met het
werkveld ook effectief invloed heeft op eventuele bijsturingen van de doelstellingen, of – wat de Lerarenopleiding
aan de Plantijnhogeschool betreft – van het honingraatmodel. De commissie heeft ook vastgesteld, zelfs wanneer
de opleiding in de gesprekken aangeeft dat ze het beroepenveld formeel betrekt, dat hierin meer systematiek zou
kunnen worden gebracht.
De Plantijnhogeschool maakt deel uit van de Associatie Universiteit en Hogescholen van Antwerpen. Binnen dit
verband neemt de opleiding deel aan een werkgroep Lerarenopleiding, die een zestal keer per jaar samenkomt.
Binnen deze werkgroep worden er, ook in subwerkgroepen, ervaringen en informatie gedeeld, trainingen en
lezingen georganiseerd en worden er mensen uitgestuurd naar relevante internationale congressen. Naast de
samenwerking binnen de associatie onderhoudt de Lerarenopleiding ook goede contacten met het Provinciaal
Pedagogisch Instituut, dat instaat voor pedagogische begeleiding van (nieuwe) leerkrachten in het provinciaal
onderwijs. De commissie waardeert de inspanningen van de opleiding om zichzelf regelmatig te spiegelen aan de
lerarenopleidingen van de partnerhogescholen in de associatie en om evoluties en tendensen, ook internationaal,
te volgen. De commissie wenst aan te stippen dat in de gesprekken met de opleiding bevestigd werd dat de
vergaarde informatie op systematische wijze wordt gedeeld tussen de lectoren.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt dat het gehanteerde competentiemodel opnieuw beter zou aansluiten bij de functionele
gehelen zoals vastgelegd in het Besluit van de Vlaamse regering.
De commissie vraagt om sommige competenties beter te definiëren door ze in de relevante context te situeren.
Een betere inbedding in de functionele gehelen is hierbij een mogelijke piste.
De commissie vraagt een systematische afstemming met het beroepenveld met betrekking tot het
competentiemodel.
718 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- De opleiding beschikt over een sterke vertaling van de decretale basiscompetenties onder de vorm van een
eigen competentiemodel. Een verfijning van de afstemming tussen het competentiemodel en de functionele
gehelen is aangewezen. Het model kan aangevuld worden met internationale competenties.
- Het competentiemodel is communicatief, hanteerbaar en doorleefd, en kent een breed draagvlak.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 719

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De Lerarenopleiding van de Plantijnhogeschool beschikt met haar honingraatmodel over een krachtig instrument,
dat consequent ingezet wordt in alle geledingen en onderwijsactiviteiten van de opleiding, zo ook bij de invulling
van het programma. De opleiding verwijst in de ECTS-fiches van de opleidingsonderdelen naar concrete
doelstellingen uit het honingraatmodel en expliciteert ze. Ook in de taakomschrijvingen en de opdrachtenbundels
verwijst de opleiding naar de competenties. De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding effectief het
honingraatmodel uitwerkt in alle opleidingsonderdelen, en dat het eigen opleidingsconcept duidelijk te herkennen
is in het programma. De commissie stelt echter dat een kritische verfijning van de implementatie van het model
aangewezen is.
Het programma van de opleiding is opgebouwd uit een aantal algemene opleidingsonderdelen die over de drie
opleidingsjaren terugkomen, een aantal opleidingsonderdelen die thuishoren bij de vakspecialiteit voedingverzorging-kleding
of de vakspecialiteit van het keuzevak van de student (biologie, technisch-technologische
opvoeding of mode), begeleid zelfstandig werk, projectweken en stages. De opleidingsonderdelen evolueren van
een inleidend karakter (eerste jaar) naar een uitdiepend en zelfs gespecialiseerd karakter (derde jaar). In het
derde jaar kiezen de studenten tussen een uitdieping van voeding/verzorging of van kleding (mode).
De algemene opleidingsonderdelen zijn communicatieve vaardigheden, agogische vaardigheden en
pedagogische wetenschappen. De opleidingsonderdelen communicatieve vaardigheden en agogische vaardigheden
worden in het derde jaar in elkaar geschoven. Op die manier schept de opleiding ruimte om de studenten
meer diepgang te laten verwerven in de opleidingsonderdelen van de vakspecialiteiten voeding-verzorging of
mode en van de vakspecialiteit die de student heeft gekozen bij de aanvang van de opleiding.
De opleidingsonderdelen die verbonden zijn aan de vakspecialiteit voeding-verzorging-kleding vallen uiteen in
vier delen: toegepaste wetenschappen, vakinhoudelijke opleidingsonderdelen, vakdidactiek en begeleid
zelfstandig werk (enkel in het eerste jaar). De opleidingsonderdelen van het keuzevak van de student zijn
gestructureerd rond een vakinhoudelijk gedeelte en een vakdidactisch gedeelte.
In het derde jaar introduceert de opleiding een portfolio en projectweken in het curriculum. De portfolio wordt door
de opleiding beschouwd als een competentiegericht opleidingsinstrument, hij is dan ook opgebouwd rond
competenties: de studenten kiezen een sterk en minder sterk ontwikkelde competentie die ze verder gaan
uitdiepen.
720 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

Met betrekking tot vakoverschrijdende elementen in het curriculum geeft de opleiding aan dat deze vooral
terugkomen bij het begeleid zelfstandig werk, de casus rond ‘omgaan met diversiteit in probleemsituaties in een
klassengroep’ en tijdens de projectweken.
Sinds 2005 biedt de opleiding een studie-, credit- en examencontract. Studenten die niet gelaagd zijn voor alle
opleidingsonderdelen maar wel ten minste 20 studiepunten hebben verworven, kunnen aanspraak maken op een
individueel traject. De opleiding wordt ook in een deeltijds traject aangeboden. In een deeltijds traject realiseert de
student het programma verspreid over twee jaar in plaats van in één jaar. Studieduurverkorting is mogelijk op
basis van eerder verworven kwalificaties, en sinds 2006 kan er ook een aanvraag tot studieduurverkorting
ingediend worden op basis van elders verworven competenties.
De opleiding neemt een duidelijke optie om in de loop van de opleiding en vooral naar het derde jaar toe het
belang van praktijkervaring te laten toenemen. De opleiding presenteert zichzelf in het algemeen als heel
praktijkgericht. Daarnaast worden de studenten op talrijke momenten aangezet tot reflectie gericht op
competenties en worden de verwachtingen naar de studenten met betrekking tot het zelfstandig functioneren in
de loop van de opleiding opgevoerd. De commissie heeft uit de gesprekken met afgestudeerden en met het
werkveld kunnen vaststellen dat de studenten zich vlot en zelfstandig kunnen inschakelen.
Naar het academiejaar 2007-2008 heeft de opleiding een aantal vernieuwingen doorgevoerd die onder andere
inspelen op het nieuwe Decreet op de lerarenopleiding. Op het moment van het visitatiebezoek had de opleiding
enkel het eerste jaar van het nieuwe curriculum uitgewerkt. De belangrijkste vernieuwing is ongetwijfeld de
splitsing van de cluster voeding-verzorging-mode in twee onderscheiden majors voeding-verzorging en mode.
Daarnaast is de commissie ook de nieuwe groeiportfolio opgevallen die in het nieuwe programma vanaf het
eerste jaar de studievoortgang in beeld zal moeten brengen en waarvan de portfolio in het derde jaar het sluitstuk
moet worden. De groeiportfolio neemt als vertrekpunt het PSAI (Procesgericht Self-Assessment Instrument), een
zelfevaluatieschaal die de betrokkenheid en het welbevinden bij de studenten evalueert.
De commissie is van mening dat in de inhoud van het programma – dat bestaat uit inleidende, uitdiepende en
specialiserende onderdelen – de relatie met de opleidingsdoelstellingen goed te herkennen is.
Wat betreft de vakinhoudelijke invulling van de cluster voeding-verzorging-kleding, geeft de opleiding meermaals
te kennen – ook tijdens de gesprekken – dat het onmogelijk is alle vakinhouden mee te geven waarvoor de
studenten onderwijsbevoegdheid zullen verwerven. In die optiek kiest de opleiding er resoluut voor om de nadruk
te leggen op de competenties waarmee de afgestudeerde later zelfstandig de eventuele tekorten in de vakkennis
kan wegwerken. De commissie erkent het probleem waarmee de opleiding worstelt en is verheugd dat dit
probleem zich in de toekomst in mindere mate zal voordoen, gezien de splitsing van de cluster in het nieuwe
Decreet op de lerarenopleiding. De commissie heeft in de gesprekken met zowel de afgestudeerden als het
werkveld in elk geval kunnen vaststellen dat de opleiding met haar benadering van de problematiek met
betrekking tot de bijzonder ruime onderwijsbevoegdheid, tot op heden in haar opzet slaagt. Meer zelfs, de
commissie is ervan overtuigd dat de opleiding de afgestudeerden de methodiek en attitude meegeeft om nieuwe
situaties autonoom aan te pakken.
De commissie heeft tijdens haar bezoek kunnen vaststellen dat de directie en het onderwijzend personeel
geëngageerd zijn om het curriculum kritisch te benaderen en actueel te houden, dat er hiervoor ook structureel
overleg is binnen de opleiding (zie ook Facet 5.1) en dat de opleiding in de nauwe contacten met het werkveld
over het curriculum reflecteert, in de eerste plaats binnen het kader van de stages. In het structureel overleg is er
ook aandacht voor nieuwe ontwikkelingen in het vakgebied, bijvoorbeeld het nieuwe Decreet op de
lerarenopleiding.
De opleiding geeft ook aan dat de feedback van het werkveld en de vakgenoten met betrekking tot
curriculumherziening in dit overleg aan bod komt. De commissie heeft echter geconstateerd dat die feedback
meer op informele dan op formele wijze ingewonnen wordt.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 721

Zowel in de missie van de hogeschool als in de doelstellingen van de opleiding is er aandacht voor de
internationale dimensie in het onderwijs. Deze aandacht wordt in het programma omgezet in concrete projecten
en initiatieven, zoals de uitwisselingen met de partnerinstelling in Suriname, de reis naar Afrika of het project rond
de internationale keuken in het kader van internationalisation@home. De opleiding probeert de studenten ook te
motiveren om deel te nemen aan internationale uitwisselingen, bijvoorbeeld door de studenten in contact te
brengen met ervaringsdeskundigen. Hoewel de opleiding inspanningen levert voor studenten- én
docentenmobiliteit, is de commissie van mening dat het aanbod aan internationale activiteiten in het kader van de
opleiding eerder beperkt is en dat er echte internationale competenties in de internationale projecten gerealiseerd
moeten worden.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt een kritische verfijning van het implementeren van het honingraatmodel.
Het programma zou in ál haar facetten aangestuurd kunnen worden vanuit het honingraatmodel.
Het werkveld en de vakgenoten kunnen op een meer structurele en formele manier betrokken worden bij de
curriculumherziening.
De commissie wil de opleiding aanmoedigen om de activiteiten met betrekking tot de internationale dimensie in
de opleiding verder uit te breiden en te differentiëren.
Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft uit de aangeleverde informatie en de gevoerde gesprekken besloten dat er in de opleiding
een hoog gehalte van toepassingsgerichte activiteiten aanwezig is en dat de studenten hierin doelgericht de
nagestreefde competenties worden bijgebracht. Naast de stages, de projectweken en de portfolio die hieronder
beschreven worden, kent de opleiding nog praktijkoefeningen voor de opleidingsonderdelen voeding, verzorging
en biologie. De commissie heeft geconstateerd dat de opleiding de studenten zo opleidt, dat ze later in staat zijn
zich op een zelfstandige wijze nieuwe leerstof eigen te maken en die tot een goede les(senreeks) uit te werken.
De opleiding geeft aan veel belang te hechten aan de actualiteitswaarde van het programma. Ze geeft het
personeel kansen tot bijscholing en verwacht dat de verworven expertise niet alleen gedeeld wordt met de
collega’s, maar ook geïmplementeerd wordt in de relevante opleidingsonderdelen. De commissie heeft kunnen
722 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

vaststellen dat de opleiding beschikt over actueel en aangepast didactisch materiaal en vakliteratuur, en erkent
de inspanningen van de opleiding om de actualiteitswaarde permanent te bewaken.
De opleiding geeft aan frequent in contact te komen met het beroepenveld via de pedagogische stages en op
deze manier een goed beeld te hebben van wat het programma aan beroepsgerichte elementen dient te
bevatten. Daarnaast hecht de opleiding veel belang aan voorafbeeldend onderwijs en verwacht ze van het
onderwijzend personeel dat het de evoluties in het secundair onderwijs ook implementeert in de eigen
onderwijspraktijk. De commissie heeft vastgesteld dat de individuele docenten inderdaad zorg besteden aan het
verstrekken van voorafbeeldend onderwijs. In het bijzonder wordt er, gezien de uitgebreidheid van het
vakkenpakket waarvoor onderwijsbevoegdheid mogelijk is, gewerkt met probleemoplossend onderwijs.
Wat betreft specifieke beroepsgerichte ervaringen in een internationale context, concentreert de opleiding haar
inspanningen voornamelijk rond het samenwerkingsproject met een Surinaamse school in Paramaribo. Binnen dit
project gaan studenten op stage in de partnerschool. Op het moment van het visitatiebezoek werd dit project door
de opleiding grondig geëvalueerd met het oog op een voortzetting in de toekomst. De opleiding waakt erover dat
de studenten ook bij deze internationale stage goed voorbereid en opgevolgd worden, in functie van de te
verwerven competenties.
Uit een vorige visitatie is gebleken dat de aanpak van de wetenschappelijke opleidingsonderdelen meer
toegepast kon zijn. De opleiding heeft dit verbeteringspunt ter harte genomen, en de commissie heeft kunnen
vaststellen dat de aanpak van de wetenschappelijke opleidingsonderdelen inderdaad meer gericht is op de
toepassing in de klas.
Wat betreft maatschappelijke dienstverlening geeft de opleiding aan in de toekomst nieuwe initiatieven te
oriënteren op niches in de arbeidsmarkt en op ‘levenslang leren’ voor oud-studenten. De opleiding heeft relatief
weinig informatie verstrekt met betrekking tot maatschappelijke dienstverlening.
Stage
De stages vallen uiteen in twee soorten: de pedagogische en de vakkenstages.
De opleiding geeft de pedagogische stage een centrale plaats. De nadruk ligt in de stages, net zoals in de
opleiding in haar geheel, op de groeibevorderende houding van de toekomstige leerkracht in de begeleiding van
de leer- en ontwikkelingsprocessen van de leerlingen.
De pedagogische stages zijn progressief opgebouwd: in het eerste jaar 4 studiepunten, in het tweede jaar 7 en in
het derde jaar 17 studiepunten. Met de toename van het belang van de pedagogische stages nemen ook de
verwachtingen met betrekking tot zelfstandigheid van de student toe.
De opleiding hecht er belang aan dat de studenten tijdens het eerste jaar al een echte ervaring opdoen, wat door
de commissie gewaardeerd wordt. In het eerste jaar worden de pedagogische stages erg geleidelijk opgebouwd.
De studenten komen uiteindelijk minimaal tien uur (in één week) voor de klas te staan in de eerste graad van het
bso en tso, maar wel pas na zes halve dagen intramuros, na een intensieve training intramuros, met theorie en
praktijklessen en na een grondige voorbereiding (met reflectiemomenten) van de stageweek zelf.
In het tweede jaar laat de opleiding de studenten kennismaken met de leersituatie in de tweede graad van het
tso. De stage is opgedeeld in twee periodes: de eerste periode omvat een lintstage (één dag per week gedurende
zeven weken), de tweede periode gaat de student drie volledige weken op stage. Tijdens de lintstage zullen de
studenten nog een groot deel van de mentor en de collega-studenten observeren, daar waar tijdens de tweede
periode de studenten een belangrijk deel van de lesopdracht van de mentor zullen overnemen en actief
deelnemen aan de activiteiten die niet lesgebonden zijn en wel bij de opdracht van de mentor horen.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 723

In het derde jaar gaan de studenten negen weken op stage (opgedeeld in drie periodes) en geven zij gemiddeld
dertien uur per week les. De studenten werken nu in belangrijke mate zelfstandig en krijgen de kans om ervaring
op te doen in de derde graad, aangevuld met lessen in de eerste en/of tweede graad. Ook de niet-lesgebonden
activiteiten krijgen hun plaats in de stages van het derde jaar. Tijdens de derde stageperiode worden de
studenten in het buso geplaatst en moeten ze volledig zelfstandig functioneren.
Tijdens de pedagogische stages krijgen de studenten op geregelde tijdstippen de kans gegeven tot reflectie. De
opleiding hecht hier veel belang aan met het oog op de ontwikkeling van een verantwoordelijkheidsgevoel met
betrekking tot de eigen professionalisering. De studenten worden hierin bijgestaan door de stagebegeleider.
Het concept van de pedagogische stages wordt door de commissie positief onthaald. Aan de hand van een
opdrachtenbundel ziet de opleiding erop toe dat de juiste competenties nagestreefd worden tijdens de stages,
ook wanneer de student er volledig zelfstandig op uit trekt. Uit de stageverslagen heeft de commissie bovendien
kunnen opmaken dat de stages van een goed niveau zijn. De gesprekken met de stagementoren in de
stagescholen hebben bovendien bevestigd dat de studenten over het algemeen goed voorbereid zijn, doorheen
de stages in toenemende mate autonoom kunnen handelen, zich vlot kunnen inschakelen in de schoolcultuur en
goed gevolgd worden. De opleiding geeft zelf aan dat er meer aandacht moet besteed worden aan de opdracht
van de niet-lesgebonden activiteiten tijdens de stage, en de commissie deelt deze mening.
Naast de pedagogische stages richt de opleiding ook vakkenstages in. De vakkenstages vinden plaats in het
tweede en het derde jaar en geven de studenten de kans om vakgerichte praktijkervaring op te doen. De
studenten die in het derde jaar voor mode kiezen, kunnen als uitdieping bijvoorbeeld op de ontwerpafdeling van
een confectiebedrijf stage lopen. Deze ervaringsgerichte aanpak wordt door de commissie op prijs gesteld.
Projectweken
In het derde jaar worden er vijf projectweken ingelast. Twee van deze projectweken zijn opgebouwd rond
vakoverschrijdende elementen in de algemene vakken, waarbij ook een residentieel programma rond leefsleutels
hoort. Twee weken worden ingevuld rond het thema ‘wijn’ en de laatste week wordt ingevuld rond het keuzevak
van de student (hetzij TO, Biologie of Mode).
De commissie waardeert de inspanningen van de opleiding om het curriculum gedeeltelijk in te vullen via
geïntegreerde projecten. De commissie heeft vastgesteld dat deze projecten inhoudelijk goed zijn uitgewerkt.
De portfolio
In het derde jaar werken de studenten een portfolio uit. In deze portfolio, die dienstdoet als eindwerk gaat de
student twee, vrij te kiezen, competenties uitdiepen waarvan er een uit de groep van leerbevorderende
competenties uit het honingraatmodel komt. De student kiest steeds voor één sterk ontwikkelde en één minder
goed ontwikkelde competentie. De portfolio is gekoppeld aan de stage: de vroegere stage-ervaringen dienen als
inspiratiebron voor het bepalen van de uit te diepen competenties en de student gaat, op basis van zelf
verzamelde literatuur, de stage in het laatste jaar aangrijpen om de gekozen competenties verder te ontwikkelen.
De opleiding benadrukt dat het honingraatmodel steeds het uitgangspunt blijft. Verder wordt er een cyclus van
actie en reflectie gehanteerd en dient de student gebruik te maken van actuele media en materialen. De opleiding
verwacht bij de uitwerking van de portfolio van de student een grote zelfstandigheid. Dat neemt niet weg dat de
opleiding veel belang hecht aan een goede trajectbegeleiding door de portfoliobegeleiding en de lector-promotor.
Zo krijgen de studenten al aan het einde van het tweede jaar een voorbereidende, algemeen oriënterende
literatuurtaak.
724 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

De portfolio’s die de commissie heeft kunnen inzien, waren van een goed niveau. De commissie vroeg zich wel af
of het niet aangewezen is om slechts één competentie te laten uitwerken, gezien de al hoge werklast die de
studenten aangeven te ervaren. De commissie was tevens de mening toegedaan dat de portfolio en de
pedagogische stages in het derde jaar beter op elkaar kunnen afgestemd worden.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie acht het aangewezen om tijdens de stage meer aandacht te besteden aan de activiteiten die niet
lesgebonden zijn.
De commissie wenst de opleiding aan te moedigen om de portfolio en de stages in het derde jaar nog beter op
elkaar af te stemmen.
Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding geeft aan de coherentie van het programma in de eerste plaats te realiseren door het functioneel
inschakelen van elk opleidingsonderdeel in het competentiemodel (honingraatmodel). De commissie heeft dit ook
kunnen vaststellen aan de hand van de concordantietabel en de ECTS-fiches. De opleiding geeft hierin duidelijk
weer welke competenties in welke opleidingsonderdelen worden nagestreefd.
Uit het overzicht van de opleiding heeft de commissie geconcludeerd dat de opleiding leerlijnen heeft uitgewerkt
in de opleiding, enerzijds de leerlijnen binnen sommige opleidingsonderdelen, met de volgtijdelijkheid, anderzijds
de vakoverschrijdende leerlijnen binnen elk programmajaar uit het modeltraject. De commissie vraagt echter om
de leerlijnen toch beter zichtbaar te maken in relatie tot de functionele gehelen die de context van het handelen
van de leraar vormen, zelfs al bleek uit de gesprekken met de studenten dat die toch een goed beeld hebben van
de verschillende rollen die zij als leraar moeten opnemen.
De opleiding geeft zelf aan dat de samenhang tussen de opleidingsonderdelen algemene didactiek en
vakdidactiek beter kan. Uit de gesprekken is gebleken dat de opleiding dit aandachtspunt op verschillende
vlakken aanpakt, en de commissie wenst de opleiding in haar inspanning te ondersteunen. Ze geeft hierbij het
advies om het competentiemodel verder als uitgangspunt te blijven nemen
De volgtijdelijkheid is ook een belangrijk steunpunt in het samenstellen van individuele trajecten. De opleiding ziet
erop toe dat die volgtijdelijkheid steeds nageleefd wordt, ook in de individuele, deeltijdse of verkorte opleidingstrajecten.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 725

Binnen de praktijkvakken en de pedagogische stages voeding-verzorging loopt het leertraject van de studenten in
grote mate parallel met de opbouw van de leerplannen in het secundair onderwijs. De opleiding beroept zich voor
de samenhang in het programma deels op deze leerplannen.
De commissie waardeert de logische en graduele opbouw van de stages doorheen de opleiding. De opleiding
geeft verder ook aan in de algemene vakken regelmatig verbanden te leggen met wat de studenten in de stages
of de portfolio aan competenties moeten inzetten. De opleiding geeft tevens aan dat bijna alle lectoren binnen hun
opdracht ook stages begeleiden en dat de lectoren in alle opleidingsonderdelen verbanden leggen met de
stageopdrachten.
De samenhang van het programma wordt door het voltallige lectorenkorps bewaakt. Tijdens het tweewekelijks
structureel overleg binnen de opleiding is dit een van de aandachtspunten.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de leerlijnen, in relatie tot de functionele gehelen die de context van het handelen van
de leraar vormen, beter zichtbaar te maken.
De commissie wenst de opleiding aan te moedigen om met het competentiemodel als uitgangspunt de
samenhang tussen de opleidingsonderdelen algemene didactiek en vakdidactiek verder uit te werken.
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
726 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding geeft aan een aanvang te nemen met studietijdmetingen. Op het ogenblik van het visitatiebezoek
waren er nog geen resultaten beschikbaar van deze studietijdmeting. De opleiding is vragende partij om voor de
studietijdmeting gebruik te maken van de ondersteuning van de hogeschool.
De opleiding heeft in het verleden wel getracht om uit de gesprekken met de studenten te achterhalen of de
studietijd realistisch is. Bovendien heeft de opleiding op vraag van de tweedejaarsstudenten een inventaris
gemaakt van alle opdrachten in het tweede jaar, met het oog op een betere spreiding van de werklast. De
opleiding zal in de toekomst de nieuwe groeiportfolio ook inzetten om een beeld te krijgen van de studielast van
de studenten.
Tijdens het visitatiebezoek hebben de studenten, vooral de derdejaarsstudenten, aangebracht dat ze een grote
werklast ervaren. De opleiding vraagt inderdaad een forse tijdsbesteding van de studenten; in de periodes buiten
de stages is er sprake van 27 tot 35 contacturen per week. Daarnaast dienen de studenten taken te maken en
examens voor te bereiden. Tijdens het bezoek heeft de opleiding aangegeven dat in de toekomst het aantal
lesuren zal verminderen tot 22 per week. De commissie beveelt aan om, met het oog op het uitbalanceren van de
werklast, de zinvolheid van de taken en opdrachten na te gaan en waar mogelijk overlappingen weg te werken.
De studenten hebben wel aangegeven dat de lectoren op aangeven van de studenten zinnige verbeteringen in de
werklast aanbrengen. Door de kleinschaligheid van de opleiding kunnen de lectoren, die zich toegankelijk
opstellen, de vinger aan de pols houden en snel en in overleg bijsturen, indien dat noodzakelijk blijkt te zijn. De
derdejaarsstudenten hebben aangegeven dat vooral de combinatie van de stages en de portfolio in het laatste
semester als belastend ervaren wordt.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt dat de opleiding de plannen met betrekking tot systematische studietijdmetingen en
inventarisering van de studielast verder doorzet.
De commissie beveelt aan om de zinvolheid van de taken en opdrachten na te gaan en waar mogelijk
overlappingen weg te werken.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 727

Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In haar didactisch concept kiest de opleiding in eerste instantie voor ‘leren door doen’. Daarnaast wilt ze een
stimulerend leerklimaat creëren, hecht ze veel belang aan zelfinzicht en zelfreflectie, en kiest ze voor het
bevorderen van het taakgebonden gedrag.
Het ‘leren door doen’ wilt de opleiding realiseren door activerende werkvormen, door te putten uit eigen
ervaringen en het stimuleren van de studenten tot zelfstandig exploreren vanuit eigen interesses, mogelijkheden
en beperkingen. De opleiding probeert leerlingengericht te werken, met het oog op het creëren van het
stimulerend leerklimaat. Ze maakt hierbij gebruik van didactisch-methodische vaardigheden en heeft aandacht
voor interactief gedrag. De opleiding bouwt doorheen het curriculum aan het zelfinzicht van de studenten via de
ontwikkelingsportfolio en door geregeld reflectiemomenten in te bouwen tijdens de stages. De studenten moeten
reflecteren over hun leerproces en attitudevorming. Het taakgebonden gedrag probeert de opleiding te
bevorderen door een ruime aandacht voor het leren plannen en organiseren, voor creativiteit en
vernieuwingsgerichtheid, voor visie en maatschappelijke betrokkenheid.
De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding haar doel van voorafbeeldend onderwijs bereikt. Niet alleen
willen de lectoren de studenten vele werkvormen laten toepassen, ze variëren ook zelf: leergesprekken,
activerende werkvormen, zoals hoekenwerk, en coöperatieve groepswerken. Het aanbrengen van variatie in de
lesvormen gebeurt evenwichtig, is afgestemd op de leerstijlen van de lectoren en vindt plaats in overleg binnen
de opleiding. De commissie is ervan overtuigd dat dit bijdraagt tot een stimulerend leerklimaat. Ze heeft in de
gesprekken ook vastgesteld dat de studenten melding maken van een goede afwisseling tussen theorie en
praktijk, en dat ze in de verschillende werkvormen worden aangezet tot een hoge graad van participatie en
activiteit.
Daarnaast heeft de commissie vastgesteld dat de opleiding een breed spectrum aan werkvormen inzet om de
beoogde competenties te ontwikkelen. Naast hoorcolleges worden oefensessies en practica georganiseerd, wordt
geregeld gebruikgemaakt van aangepaste ICT-pakketten, zelfgestuurd onderwijs, studiebezoeken en stages.
De opleiding heeft veel informatie verschaft met betrekking tot zelfgestuurd onderwijs. Ze focust daarbij op het
begeleid zelfstandig werk (BZW), een vakoverschrijdende casus rond de competentie ‘omgaan met diversiteit in
probleemsituaties in een klassengroep’ en een probleemgestuurd project in het derde jaar. Met betrekking tot het
begeleid zelfstandig werk spreekt de opleiding van een studiewijzer die opgevat wordt als een geïntegreerd
geheel van vakoverschrijdende competenties met verschillende product- en procesbegeleiders en duidelijk
vooropgestelde evaluatiecriteria. De studiewijzer dient als leidraad bij het begeleid zelfstandig werk.
De opleiding geeft aan dat ze een waaier van werkmiddelen inzet en de commissie onderschrijft dit. Naast de
studiewijzer en de traditionele cursussen wordt er in heel wat opleidingsonderdelen gewerkt met recente
handboeken uit het vakgebied. De commissie is van mening dat de cursussen zelf niet altijd up-to-date waren.
Sommige lectoren zetten recent audiovisueel materiaal of overheadprojectie in, en een groot aantal lectoren
werkt met projecties van op de pc, waaronder PowerPoint-presentaties. De opleiding stelt zich tot doel om bij het
728 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

ontwikkelen van competenties de studenten ook vertrouwd te maken met de moderne werkmiddelen. Zo wordt er
sinds kort een Smartboard ingezet en maakte de opleiding gebruik van het digitale platform Blackboard dat op het
moment van de visitatie onderdeel was geworden van de E-campus, het nieuwe elektronische platform. De
studenten hebben wel aangegeven dat het gebruik van het elektronische platform verbeterd kan worden.
De opleiding geeft in haar didactisch concept aan dat ze het opleidingsprogramma zo goed mogelijk wil
afstemmen op de wensen van het werkveld, en dat ze de uitbouw en de bijsturing ervan wil afstemmen op de
succeservaringen van de studenten. Ze geeft aan hiertoe structureel overleg in te bouwen met het werkveld en de
studenten, en de feedback daadwerkelijk op te volgen. De studenten hebben aangegeven dat de lectoren wel
degelijk rekening houden met de geformuleerde aandachtspunten en verbeteringen implementeren.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om de inzet van de digitale platforms te optimaliseren.
De commissie acht het aangewezen om meer aandacht te besteden aan het actualiseren van de cursussen.
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft op het ogenblik van de visitatie vastgesteld dat de opleiding, directie en lectoren samen,
begonnen is met de evaluatievormen structureel op het competentiegericht onderwijs af te stemmen. De opleiding
concentreerde zich op het moment van de visitatie op de moeilijk meetbare competenties waarrond er in januari
2006 door het onderwijzend personeel een training werd gevolgd. De commissie heeft een positieve evolutie
waargenomen en wil de opleiding aansporen om op de ingeslagen weg verder te gaan en het competentiegericht
evalueren verder uit te werken. De commissie beveelt hierbij graag aan om de evaluatievormen op hun
deugdelijkheid te laten toetsen door peers. Gezien de betrokkenheid en hechtheid van de lectoren is de
commissie van mening dat dit vlot mogelijk moet zijn.
De studenten kunnen de evaluatievormen terugvinden in de ECTS-fiches van de opleidingsonderdelen. De
algemene evaluatieprocedures en afspraken worden duidelijk en uitvoerig uitgelegd in het onderwijs- en
examenreglement. Dit reglement volgt de decretale bepalingen. Het reglement vermeldt ook dat de
studentenvertegenwoordiging geconsulteerd wordt bij het opstellen van het examenrooster.
De evaluaties nemen uiteenlopende vormen aan, het is de lector die bepaalt welke examenvorm voor zijn/haar
opleidingsonderdeel gehanteerd wordt. De opleiding kent naast de schriftelijke en mondelinge examens ook
permanente evaluatie en praktische proeven, voor onder meer de opleidingsonderdelen voeding, verzorging en
kleding. Waar nodig worden evaluatievormen gecombineerd. Voor sommige opleidingsonderdelen wordt bij de
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 729

evaluatie ook rekening gehouden met de attitude van de student en met contextuele aspecten. De stages en de
portfolio worden op een aangepaste manier geëvalueerd.
De studenten worden tijdens hun stage gevolgd door een stagebegeleider en ter plekke ook door de mentor. De
opleiding voorziet bij de evaluatie van de stages drie elementen: de lesbeoordelingsformulieren, de
evaluatiedossiers en de begeleidersvergaderingen. De lesbeoordelingsformulieren vermelden de competenties
die de student moet ontwikkelen en worden door de mentoren ingevuld. Na elke stage vindt er een gesprek plaats
tussen de stagementor en de student. De stagebegeleider overlegt ook steeds met de stagementor, en nadien
wordt een begeleidersvergadering gehouden tijdens dewelke de begeleiders op basis van het evaluatiedossier
een beoordeling vastleggen. Deze beoordeling wordt nadien besproken met de individuele studenten. De
opleiding hecht er veel belang aan om in de beoordeling gelijke maatstaven te hanteren voor alle studenten. De
manier van opvolgen, begeleiden en evalueren staat uitgebreid beschreven in het stagevademecum.
Eén keer per jaar worden de mentoren uitgenodigd op een infoavond waarop het concept van de pedagogische
stage en de visie op de verschillende stageactiviteiten worden uitgelegd. Die avond krijgen de mentoren ook de
gelegenheid om bedenkingen en suggesties te formuleren. Daarnaast vindt geregeld overleg plaats tussen de
mentoren die een bepaalde student begeleiden en de stagebegeleider van die student.
De evaluatie van de portfolio gebeurt op basis van de schriftelijke neerslag en de mondelinge presentatie. Het zijn
de portfoliobegeleider, de lector-promotor en twee externe juryleden die de beoordeling geven. Ze geven
onmiddellijk na de mondelinge presentatie van elke individuele student een voorlopige quotering en leggen de
definitieve quotering pas vast na afloop van alle mondelinge presentaties.
De commissie heeft uit de gesprekken kunnen opmaken dat de studenten na de examens, bij de persoonlijke
overhandiging van de rapporten, feedback krijgen van de lectoren en dat tijdens de loop van het academiejaar
veelvuldig en vooral mondeling, informeel en op vraaggestuurde basis, feedback wordt gegeven. De commissie
heeft geconstateerd dat deze werkwijze goed functioneert, maar wijst erop dat het goede functioneren van een
informele feedback afhankelijk is van de goede contacten tussen studenten en lectoren.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie wenst de opleiding aan te moedigen in het verder ontwikkelen van het competentiegericht
evalueren en wenst hierbij aan te bevelen de evaluatievormen te onderwerpen aan een vorm van peerevaluation.
De commissie beveelt aan om tijdens het academiejaar de feedback ten aanzien van de relevante onderdelen en
op sleutelmomenten in de opleiding structureel te verankeren.
730 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding hanteert geen andere toelatingsvoorwaarden dan dewelke decretaal vastgelegd zijn. Dat wil zeggen
dat in elk geval iedereen met een diploma secundair onderwijs de opleiding kan aanvatten.
De studenten hebben de keuze tussen een studie-, een credit- en een examencontract. Een individueel leertraject
kan aangevraagd worden door elke student die ten minste 20 studiepunten heeft verworven. Het individuele
traject wordt aangevuld met opleidingsonderdelen uit het hogere jaar tot een maximum van 60 studiepunten per
academiejaar. De opleiding biedt het programma ook aan in een deeltijds traject. In dat geval neemt de student
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 731

per academiejaar ten minste 28 en ten hoogste 32 studiepunten op. De opleiding geeft te kennen dat er zich
zelden studenten inschrijven voor dit deeltijdse traject.
De opleiding voorziet ook studieduurverkorting op basis van eerder verworven kwalificaties (EVK) en elders
verworven competenties (EVC). De Toelatingscommissie beslist over het al dan niet toekennen van vrijstellingen.
In het geval van elders verworven competenties doet de Toelatingscommissie dit op basis van een eventuele
erkenning van die competenties door de Beoordelingscommissie. Uit de gesprekken bleek dat de directie en de
lectoren samen modules uitwerken ten behoeve van zij-instromers.
Op basis van de gegevens van het academiejaar 2005-2006 heeft de opleiding vastgesteld dat meer dan 85
procent van de studenten uit het tso komt en dat de overige studenten uit het bso komen. De studenten uit het tso
hebben bijna allen sociaal-technische wetenschappen gevolgd in het secundair onderijs. Wat de differentiatie in
de instroom betreft, heeft de opleiding vooral aandacht voor de aanwezigheid/afwezigheid van een vooropleiding
mode. Studenten die geen vooropleiding mode hebben, worden gewezen op de extra inspanning die ze zullen
moeten leveren voor het vak mode, net zoals de studenten die uit het bso komen, gewezen worden op de extra
inspanningen die zij zullen moeten leveren voor de hele opleiding.
De commissie heeft uit de gesprekken kunnen opmaken dat in het directe contact tussen docenten en studenten,
dat in deze kleine opleiding erg laagdrempelig is, de docenten veel aandacht hebben voor eventuele
leermoeilijkheden, zich erg goed bewust zijn van de achtergrond van de studenten en gedifferentieerd tewerk
gaan waar nodig. Tijdens het tweewekelijkse overleg binnen de opleiding worden eventuele problemen en
mogelijke strategieën consequent overlegd. Een differentiatie in aanpak bleek vooral nodig en goed uitgewerkt te
zijn voor het opleidingsonderdeel mode.
De commissie heeft een relatief hoge drop-out vastgesteld. De opleiding geeft te kennen dat ze zich bewust is
van deze problematiek en de intentie heeft om nog meer dan vroeger studenten snel en goed bij te staan
wanneer er zich studieproblemen voordoen. Daartoe heeft de opleiding zich ook ingeschakeld in het IDU-project
van de hogeschool. In dit project onderzoekt men onder meer de verbanden tussen het instroomprofiel van de
studenten enerzijds en de leerstijlen, de studievoortgang en de slaagkansen anderzijds. Zowel studenten als
docenten werden bij dit project betrokken; beide groepen krijgen binnen dit project de kans om hun eigen leerstijl
te ontdekken. De opleiding gaat in de onderwijsontwikkeling en in de studiebegeleiding rekening houden met de
resultaten van dit project. De commissie staat positief tegenover de inspanningen van de opleiding met betrekking
tot het opsporen en remediëren van eventuele leermoeilijkheden, die onder meer gebaseerd zijn op tekorten in
het instroomprofiel van de individuele student.
Daarnaast heeft de commissie uit de gesprekken afgeleid dat de drop-out ook te wijten is aan de uitgebreide
cluster voeding-verzorging-kleding. De opleiding geeft aan dat er geen vooropleiding bestaat die de studenten de
nodige voorkennis verschaft voor de hele cluster en dat dit tot moeilijkheden leidt. De studenten hebben ook
aangegeven dat de combinatie niet vanzelfsprekend is. De commissie sluit zich bij de opleiding aan dat de
splitsing van de cluster in het nieuwe Decreet op de lerarenopleiding tot optimisme stemt. Daarnaast heeft ze zelf
aangegeven dat het wenselijk is om een voortraject mode te organiseren.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
732 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: voldoende
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: goed
facet 2.3, samenhang van het programma:
voldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
goed
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- De opleidingsonderdelen worden aangestuurd door het competentiemodel.
- De implementatie van het competentiemodel kan verfijnd worden.
- Het aanvangsniveau van de opleiding sluit aan op het niveau van de instroom.
- De opleiding is sterk praktijkgericht
- De studenten krijgen een methodiek en attitude mee om nieuwe situaties autonoom aan te pakken.
- De opleiding beschikt over een variatie aan werkvormen en maakt werk van voorafbeeldend onderwijs.
- De opbouw van de stage is goed
- De taaklast ligt aan de hoge kant.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 733

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Op basis van de informatie die de opleiding tijdens het bezoek ter beschikking heeft gesteld, heeft de commissie
kunnen vaststellen dat de kwalificaties van het personeel beantwoorden aan de noden van de opleiding.
De opleiding geniet een hoge graad van autonomie in haar aanwervingsbeleid, in de kwaliteitsbewaking van de
deskundigheid en in het organisatiemodel. De opleiding geeft aan te willen streven naar een personeelsbestand
met specifieke competenties. Daarbij zoekt ze voor vacante uren voor onderwijzend personeel in de eerste plaats
naar academisch geschoolden, tenzij de aard van de opdracht (voor de opleidingsonderdelen voeding, TTO,
mode) dit niet toelaat. Verder hanteert de opleiding als criteria dat kandidaten een diploma van pedagogische
bekwaamheid moeten hebben, evenals ervaring in het (secundair) onderwijs en daarnaast ook ingepast moeten
worden in de cultuur van de opleiding.
De opleiding telt een groot aantal lectoren die deeltijds werken, in combinatie met een opdracht in het onderwijs
voor sociale promotie, het secundair onderwijs of het hoger onderwijs. De opleiding vindt een combinatie met een
andere onderwijsopdracht zeker verantwoord, maar streeft bij aanwervingen naar voltijdse en doorlopende
tewerkstelling, dit omwille van de continuïteit van de opleidingscultuur en loopbaanperspectieven voor het
personeel zelf.
Nieuwe collega’s worden door de hogeschool verwelkomd tijdens een onthaaldag en worden voorgesteld op een
personeelsvergadering in het departement bij het begin van het academiejaar. Het departementshoofd onthaalt
nieuwe lectoren ook persoonlijk en neemt met hen de functiebeschrijving en opdracht door. Verder wordt elk
nieuw personeelslid ondersteund door het hele lectorenkorps en in het bijzonder door de collega waarmee het
nauwst wordt samengewerkt.
De taakinvulling van de lectoren bestaat niet louter uit pedagogische en didactische activiteiten, maar ook uit
begeleidende, organisatorische en operationele activiteiten. De opleiding kiest sinds enkele jaren bewust voor
een groot aantal stagebegeleiders en geeft daarom aan bijna alle lectoren een aantal uren stagebegeleiding mee
in de opdracht. De taakinvulling wordt jaarlijks overeengekomen met elke individuele lector op basis van zijn
expertise en desiderata. Indien gewenst kan een lector binnen de opdracht ook kansen tot individuele
professionalisering krijgen of deelnemen aan externe werkgroepen.
De opleiding geeft aan dat de lectorengroep een hecht team vormt en maakt er een punt van om die teamgeest te
blijven voeden, vooral tijdens het structureel tweewekelijks overleg. De opleiding voorziet ook in een echte
teambuildingsdag en hecht er veel belang aan om relevante informatie snel en efficiënt te communiceren. De
commissie waardeert de teamgeest van het lectorenkorps, evenals zijn engagement ten opzichte van de
opleidingen en de studenten. De lectoren stellen zich bovendien erg open en toegankelijk op naar de studenten.
734 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

De directie heeft een aanvang genomen met het voeren van functioneringsgesprekken en richt zich in een eerste
fase op de nieuwe lectoren. Na een periode van drie jaar zullen alle lectoren een functioneringsgesprek gehad
hebben. Verder is gebleken dat de directie de vinger aan de pols houdt en dat de functiegesprekken vaak op
organische wijze ontstaan. De evaluatiegesprekken vinden elke vijf jaar plaats. Gezien de kleinschaligheid en
teamgeest van de opleiding kan de commissie deze werkwijze ondersteunen.
Daarnaast heeft de commissie ook kunnen vaststellen dat de opleiding functioneringsgesprekken voert op basis
van functiebeschrijvingen die de hogeschool aanreikt. De opleiding heeft zelf aangegeven dat dit geen perfect
systeem is, en de commissie wil graag suggereren om de functiebeschrijvingen in de opleiding te richten op het
honingraatmodel.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt de opleiding om de functioneringsgesprekken meer systematisch uit te werken en te enten
op het competentiemodel.
De commissie stelt voor dat in de toekomst, als het departementshoofd niet langer de functie van
opleidingscoördinator zou waarnemen, de functioneringsgesprekken zouden worden gevoerd door de
opleidingscoördinator.
De commissie stelt voor om de functiebeschrijvingen te verfijnen met opleidingsgebonden accenten.
Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding geeft aan dat zeven lectoren een ruime ervaring in het secundair onderwijs kunnen voorleggen en
twee daarvan nog steeds deeltijds in het secundair onderwijs zijn tewerkgesteld. De vakken die deze lectoren in
het secundair onderwijs geven of gegeven hebben, sluiten aan bij de afstudeerrichting van de Lerarenopleiding
aan de Plantijnhogeschool. Daarnaast heeft de commissie kunnen vaststellen dat een aantal lectoren ervaring
heeft in beroepssectoren die overeenkomen met de disciplines waarbinnen ze lesgeven. Dit is des te meer het
geval voor de opleidingsonderdelen die gekenmerkt worden door een grote praktijkcomponent. De commissie is
van mening dat de contacten met het werkveld meer structureel onderhouden moeten worden om onder meer de
professionele ervaring en kennis van de beroepspraktijk te verhogen.
De opleiding beschikt over twaalf lectoren en geeft aan dat zij een kleine en hechte groep vormen. De geringe
omvang van dit korps brengt echter met zich mee dat voor sommige domeinen de expertise geconcentreerd is bij
een erg beperkt aantal lectoren. Dit legt een grote druk op deze lectoren en dwingt hen om ook bij externe
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 735

vakgenoten of externe werkgroepen aan te haken. De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding adequaat
omgaat met deze problematiek.
Bovenop de expertise die de lectoren zelf meebrengen, levert de opleiding een aanzienlijke inspanning om de
personeelsleden kansen tot bij- en nascholing te bieden. Dit kan zowel op initiatief van de opleiding als op
initiatief van de individuele lectoren, en kan collectief of individueel gevolgd worden. Op individuele basis hebben
een achttal lectoren in het verleden al gretig van deze mogelijkheden gebruikgemaakt. De opleiding verwacht ook
steeds dat de expertise die in de na- of bijscholing wordt verworven, uitgedragen wordt naar de collega’s. Op
collectieve basis zijn er ook meerdere vormingsdagen geweest waarbij vooral het initiatief rond het ontwikkelen
van het competentiemodel (honingraatmodel) van de Lerarenopleiding in het oog springt.
Wat de inhoud van de bij- en nascholing betreft, heeft de commissie vastgesteld dat de opleiding zowel een
vakinhoudelijke als pedagogische meerwaarde zoekt. Daarbij heeft de opleiding aandacht voor nieuwe
onderwijskundige tendensen. Zo heeft de opleiding in 2006 een vorming georganiseerd rond moeilijk meetbare
competenties.
Ook wanneer gastsprekers ingezet worden, waakt de opleiding over de relevantie van de bijdrage. De opleiding
heeft tussen december 2004 en juni 2006 tot tien keer toe een beroep gedaan op gastsprekers.
Met betrekking tot internationale contacten van het onderwijzend personeel heeft de commissie vastgesteld dat
de opleiding betrokken is bij het uitwisselingsproject met de partnerschool in Suriname. In dat kader onderzoekt
de opleiding bijvoorbeeld de vraag om ter plekke een lessenreeks rond agogische vaardigheden te verzorgen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om de contacten met het werkveld meer structureel te onderhouden, om onder meer de
professionele ervaring en kennis van de beroepspraktijk te verhogen.
Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding beschikte in 2005-2006 over 5,4 VTE waarmee 12 lectoren konden ingezet worden bij het lesgeven
en de stagebegeleiding. De student-lectorratio bedraagt 10. De opleiding had in het schooljaar 2004-2005 55
studenten voor 5,4 VTE. Bovendien is uit de gesprekken duidelijk gebleken dat de opleiding afhankelijk is van
solidariteit binnen het departement. De opleiding voelt aan dat op deze solidariteit niet blijvend een beroep kan
gedaan worden en heeft daarom ook groeidoelstellingen geformuleerd. Om een gezond aantal VTE’s te kunnen
inzetten, is in het huidige financieringssysteem immers ook een groter aantal studenten gewenst. De commissie
acht het aangewezen dat de opleiding in de toekomst niet langer aangewezen is op de solidariteit binnen het
departement en wenst de opleiding te ondersteunen in haar groeidoelstellingen.
736 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

De omkadering met ATP bedroeg in 2004-2005 4,8 VTE voor het hele departement waar de lerarenopleiding toe
behoort. Een beperkt gedeelte van het onderwijzend personeel werkt uitsluitend in de Lerarenopleiding. Uit de
leeftijdscurve kon afgeleid worden dat de helft van de lectoren tussen de 40 en de 50 jaar oud is.
De lectoren hebben aangegeven een hoge werkdruk te ondervinden. De commissie heeft vastgesteld dat het
grote verantwoordelijkheidsgevoel bij de lectoren en de intensieve samenwerking en hechte teamgeest binnen de
opleiding (lectoren én directie) tot een hoge graad van acceptatie van deze werkdruk leiden, en dat er in de
opleiding een sfeer van optimisme en werklust heerst. De commissie is echter bezorgd over de druk die op deze
kleine groep mensen ligt met betrekking tot de realisatie van de vernieuwingsplannen.
De opleiding geeft aan dat de splitsing van de cluster voeding-verzorging-kleding in twee afstudeerrichtingen
voeding-verzorging en mode een goede kans biedt om het aantal studenten op een natuurlijke manier te zien
aangroeien. De commissie wenst de opleiding er echter op te wijzen dat een actief en efficiënt communicatie- en
wervingsbeleid nodig zal zijn om de groeidoelstellingen te bereiken.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om een actief en efficiënt communicatie- en wervingsbeleid, met het oog op het realiseren
van de groeidoelstellingen.
De commissie suggereert om overlegmomenten beter voor te bereiden en de beschikbare tijd optimaal te
benutten.
De commissie vraagt om contacten met gelijkaardige opleidingen verder uit te bouwen.
Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
voldoende
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- De lectoren werken teamgericht en zijn geëngageerd ten opzichte van de studenten en de opleiding.
- De opleiding heeft aandacht voor de leefbaarheid van de opleiding en heeft in die zin groeidoelstellingen
geformuleerd.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 737

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het gebouw waar de Lerarenopleiding in gevestigd is, bevindt zich in het centrum van Antwerpen en is vlot
bereikbaar, ook met het openbaar vervoer.
Op het moment van het visitatiebezoek waren de gebouwen waarin de opleiding huist in volle verbouwing. De
commissie heeft de plannen van de verbouwing gezien en heeft de werf kunnen bezoeken. Ze heeft kunnen
vaststellen dat de plannen al gedeeltelijk gerealiseerd waren. Daarbij is opgevallen dat de opleiding
studentgericht tewerk is gegaan en een aangenaam leefklimaat en optimale leeromgeving nastreeft. Enkele
elementen die het meest in het oog springen, zijn de plannen voor het studielandschap en de al gerealiseerde
projecthoeken. De commissie waardeert de toekomstgerichte investeringen, rekening houdend met de
groeidoelstellingen van de opleiding. Daarnaast heeft de opleiding aangetoond een duidelijke visie op infrastructuur
en materiële voorzieningen af te stemmen op de visie op onderwijs in de opleiding.
De projecthoeken zijn uitgerust met een magnetisch bord, een computer en internet, en dienen bij uitstek voor
groepswerk. Het studielandschap zal op de vernieuwde campus een belangrijke plaats innemen; bibliotheek,
mediatheek en computerlandschap worden er namelijk in ondergebracht. De bibliotheek beschikt over een
klassiek aanbod van boeken, tijdschriften en kranten, aangevuld met elektronische databanken en cd-roms. Per
opleiding tracht de bibliotheek een gespecialiseerd aanbod uit te werken. Naast de bibliotheek op de campus
kunnen de studenten ook gebruikmaken van de bibliotheek in het hoofdgebouw van de Plantijnhogeschool. De
commissie heeft vastgesteld dat tijdens de verbouwingen de studenten vooral aangewezen waren op de
bibliotheek in het hoofdgebouw en betreurt dat er geen betere tijdelijke oplossing voorzien was tijdens de
verbouwingen. Hierdoor kwam de toegankelijkheid van de bibliotheekfaciliteiten onder druk te staan.
In het studielandschap is er plaats voor een vrij omvangrijke zelfstudieruimte die uitgerust is met up-to-date
computerfaciliteiten. De opleiding investeert ook in een krachtige, moderne netwerkomgeving en aangepaste
software, en bewaakt de toegankelijkheid van alle beschikbare elektronische informatie, kantoorsoftware en
gespecialiseerde schoolsoftware via de (nieuwe) E-campus. De studenten hebben ook van buitenaf toegang tot
deze virtuele campus.
De opleiding streeft in feite naar een erg complete didactische uitrusting. Naast de bovenstaande voorzieningen
voorziet de opleiding in alle leslokalen een bord, een overheadprojector en een internetaansluiting en waar
mogelijk een vaste uitrusting voor presentaties met pc en beamer. Sinds kort beschikt de opleiding ook over een
Smartboard. De commissie waardeert de inspanningen om nieuwe tendensen te volgen. Verder heeft de
commissie kunnen vaststellen dat de praktijklokalen adequaat en volledig zijn uitgerust en goed onderhouden
worden.
Ook de lectoren en het administratief personeel kunnen beschikken over een goed uitgeruste en aangename
werkruimte, een moderne vergaderzaal en een aparte ontspanningsruimte. In de werkruimte beschikken de
738 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

lectoren over individuele werkplaatsen en moderne computerfaciliteiten. Deze voorzieningen waren al
gerealiseerd op het moment van het visitatiebezoek en hebben een positieve indruk gelaten bij de commissie.
Voor de communicatie maakt de opleiding gebruik van de e-mailvoorzieningen die door de hogeschool
uitgebouwd zijn en de nieuwe E-Campus. De studenten hebben tijdens de gesprekken aangegeven dat de
communicatie via elektronische platformen niet altijd vlot verloopt.
Met betrekking tot de omvang van de financiële middelen heeft de opleiding geen cijfergegevens aangereikt, en
heeft ze geen zicht op de totale kosten. Er is wel aangegeven dat er een ruim investeringsbudget aan het
departement toegekend werd en dat de werkingsmiddelen, die door de hogeschool worden toegekend, toelaten
om de departementale prioriteiten uit te voeren en meer zelfs, dat met de gelden die voorzien zijn voor
leermiddelen de opleiding in staat gesteld wordt om de kosten voor verbruiksproducten op zich te nemen en niet
door te rekenen aan de studenten, zelfs niet de kosten die gepaard gaan met de bereidingen in de didactische
keuken.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om te waken over de toegankelijkheid van de bibliotheek.
De commissie stelt voor om het aanbod van de bibliotheek dat toegespitst is op de lerarenopleiding, uit te breiden
en vraagt hierbij extra aandacht voor de kunstvakken.
De commissie wenst aan te stippen dat de communicatie via het digitale platform verbeterd kan worden.
Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bereikt kandidaat-studenten via verschillende kanalen. Naast advertenties, directe mailings en de
verspreiding van folders via bijvoorbeeld de CLB’s, neemt de opleiding ook deel aan de SID-In’s, is er de Open
Campusdag, de onthaaldag (waar leerlingen uit het secundair onderwijs zelf in de laboratoria en praktijklokalen
experimenten kunnen uitvoeren) en de infomomenten van de hogeschool. Kandidaat-studenten kunnen tijdens
die Open Campusdag een informatiebrochure krijgen, door studenten worden rondgeleid, opleidingsgerichte
informatiesessies bijwonen, kennismaken met de lectoren en cursussen inkijken. De opleiding heeft in februari
2005 ook een aantal directies van secundaire scholen uitgebreid laten kennismaken met de opleiding De
laatstejaarsstudenten krijgen bovendien de vraag om in de stagescholen informatie te verstrekken over de
opleiding. Zoals al eerder aangegeven, acht de commissie het noodzakelijk om wat betreft het communicatie- en
wervingsbeleid nog een extra inspanning te leveren, gezien de groeidoelstellingen van de opleiding.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 739

De studenten van het eerste jaar worden verwelkomd op een introductiedag en krijgen tijdens een tweedaagse
uitgebreid de kans om kennis te maken met de doelstellingen van de opleiding op het gebied van bijvoorbeeld
begeleid zelfstandig werk en de competenties van een beginnende leraar.
De opleiding beschouwt het ‘IDU’-project als een belangrijke impuls in de ontwikkeling van een adequate
studentenbegeleiding. ‘IDU’ staat voor ‘Instroom-Doorstroom-Uitstroom’ en is een onderzoeksproject van de
hogeschool in samenwerking met de Universiteit Antwerpen (Edubron). In dit project komen onder meer de
volgende elementen aan bod:
- de invloed van instroomkenmerken op de studieloopbaan,
- de opvattingen van lectoren over de leeromgeving, onderwijs- en evaluatievormen in relatie tot de
leercompetenties van de studenten,
- reële en gewenste leercompetenties van studenten bij instroom, doorstroom en uitstroom,
- de invloed van studiebegeleiding op de leerstijl en op de doorstroom (en uitstroom).
De commissie erkent de waarde van dit project, maar heeft kunnen vaststellen dat het niet altijd eenvoudig is om
studenten te motiveren om hieraan deel te nemen, ook al gezien de studenten aangeven een hoge werkdruk te
ervaren. De commissie wenst de opleiding aan te moedigen in de uitvoering van dit project en het implementeren
van de resultaten.
De klassenmentoren en de lectoren zelf staan in voor de ‘nuldelijnsopvang’; de departementale studiebegeleidster
met een opdrachtvolume van 20 procent staat in voor de eerstelijnsopvang. Bij deze laatste kunnen de
studenten terecht voor elk probleem dat studiebelemmerend is en kunnen ze, indien nodig, een kortlopende
psychologische begeleiding genieten. De studiebegeleidster kan de studenten ook doorverwijzen naar
thematische trainingen, zoals weerbaarheidstrainingen, naar (de maatschappelijk werker van) de Sociale Dienst
of naar externe organisaties. De Sociale Dienst van de hogeschool zal waar nodig psychologische hulp bieden,
maar kan studenten evengoed helpen bij moeilijkheden van organisatorische (Kotweb, aanvraag studiebeurzen)
of materiële aard.
De commissie heeft vastgesteld dat de lectoren erg dicht bij de studenten staan. De kleinschaligheid van de
opleiding en de betrokkenheid, openheid, toegankelijkheid en zorgzaamheid van de lectoren ten aanzien van de
studenten, is in de ogen van de commissie een troef voor een efficiënte studentenbegeleiding. Het systeem van
klassenmentoraat is daarbij een opvallend element. De commissie heeft uit de gesprekken ook kunnen afleiden
dat de opleiding een goed beeld heeft van de karakteristieken van de instroom en zich bewust is van de extra
begeleiding die voor studenten uit het tso en bso soms vereist is. Ze is tevens overtuigd van de preventieve
aanpak, en van de organische en werkbare structuur van de studiebegeleiding.
De studenten kunnen in het geval van een betwisting van examenresultaten een beroep doen op de
Departementale Ombudsdienst. De ombuds is ook degene die de studenten, voorafgaand aan de
examenperiodes, inlicht over het examenreglement en de rol van de ombuds en degene die over de rechten van
de studenten waakt tijdens evaluatieperiodes. Tijdens de examenperiodes is de ombuds permanent beschikbaar.
De commissie heeft vastgesteld dat er met betrekking tot het bekendmaken van cijfers, uitslagen en rapporten
onduidelijkheid bestaat bij het administratief personeel en de studenten. De bekendmaking van punten en
resultaten blijkt eerder docentafhankelijk.
Met betrekking tot de begeleiding van buitenlandse studenten of studenten die op uitwisseling gaan naar het
buitenland, heeft de opleiding geen informatie verschaft.
740 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie wenst de opleiding aan te moedigen in de uitvoering van het ‘IDU’-project en het implementeren
van de resultaten.
Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
goed
goed
En op basis van de volgende constateringen:
- De opleiding investeert toekomstgericht. De visie op de infrastructuur komt overeen met de visie op
onderwijs.
- De lectoren kunnen beschikken over goede voorzieningen.
- Er is een grote zorgzaamheid voor de studenten. De structuur van de begeleiding is werkzaam en organisch
gegroeid.
- De toegankelijkheid van de bibliotheek is een aandachtspunt.
- De bekendmaking van punten en resultaten blijkt eerder docentafhankelijk.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 741

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Voor het beleid met betrekking tot kwaliteitszorg past de opleiding zich in het beleid van het departement in.
Binnen het departement LV is er een cel Kwaliteitszorg, die samenvalt met het dagelijks bestuur van het
departement, zijnde het departementshoofd, de opleidingscoördinatoren en de stafmedewerker Onderwijsondersteuning.
Het departementshoofd stelt, samen met de IKZ-ankerpersoon van het departement, jaarlijks een
actieplan op, dat in de Departementale Raad goedgekeurd wordt en enkele maanden later ook via de PDCAcyclus
geëvalueerd wordt.
Het departementale beleid staat niet los van het beleid van de hogeschool; alle plannen met betrekking tot
kwaliteitszorg volgen de krijtlijnen die centraal uitgetekend worden binnen het kader van het
onderwijsontwikkelingsplan (OOP). De IKZ-ankerpersonen van alle departementen vormen samen een
hogeschoolbrede werkgroep Kwaliteitszorg die advies uitbrengt aan het directiecomité. Het directiecomité is
verantwoordelijk voor het centrale beleid, en de coördinatie ervan wordt verzorgd door de algemene directeur en
het staflid Kwaliteitszorg.
De Plantijnhogeschool heeft in 1999 gekozen voor een systeem van integrale kwaliteitszorg (IKZ) dat gebaseerd
is op het EFQM-model en het daaruit voor het hoger onderwijs ontwikkelde PROZA-instrument, een instrument
voor zelfevaluatie dat 9 verschillende domeinen hanteert. Voor een aantal van deze domeinen wordt een
departementale aanpak gekozen. Zo heeft het departement LV in 2002 met de Quickscan-methode vier
domeinen bestudeerd: de onderwijsprocessen, personeels- en studententevredenheid en de (financiële)
middelen. Hieruit werden enkele ’verbeteringsthema’s afgeleid: het afstemmen van het opleidingsprogramma op
competenties; de didactische aanpak regelmatig evalueren en bijsturen; de evaluatie van de onderwijsprocessen
zelf (via studentenbevragingen); verbetering van de algemene tevredenheid bij lectoren, onder meer door
verhoging van de betrokkenheid, een betere communicatie en de oprichting van vakgroepen; verbetering van de
studententevredenheid voor wat de kwaliteit van de cursussen en de planmatige informatie en communicatie met
studenten betreft; verbetering van de ICT-infrastructuur (aanwezigheid van projectiemateriaal in elk klaslokaal);
verbetering van de alumniwerking; en het ontwikkelen van internationalisering binnen het departement.
In 2002 heeft het departement LV tevens een studentenbevraging georganiseerd rond de inhoud van cursussen,
de wijze waarop ze gegeven werden en de examens. De studentenbevragingen werden in de academiejaren
2003-2004 en 2005-2006 aangehouden. Bij de laatste bevraging werden de derdejaarsstudenten uitgenodigd hun
mening te geven over de opleidingsdoelstellingen en hun perceptie te geven met betrekking tot het bereiken van
de doelstellingen.
De opleiding maakt een onderscheid tussen eerder kleinere aanpassingen en grote hervormingen. Kleine
aanpassingen gebeuren vaak in reactie op rechtstreekse feedback van studenten (bijvoorbeeld op basis van
evaluatieformulieren per opleidingsonderdeel), maar niet zonder overleg binnen de opleiding. Grotere
curriculumwijzigingen doorlopen een gestructureerd traject: een stuurgroep werkt een concept uit dat getoetst
742 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

wordt bij (oud-)studenten, experten en lectoren, waarna er een advies gevraagd wordt bij de bevoegde organen.
Daarna keurt het directiecomité het concept goed en kan het door de opleiding worden ingevoerd. Tijdens het
proces worden de relevante stakeholders geïnformeerd over de gang van zaken, en het implementeren gaat
gepaard met een informatiecampagne.
De commissie heeft vastgesteld dat de cultuur met betrekking tot kwaliteitszorg in de opleiding toch eerder een
informeel karakter heeft en persoonsgebonden is, zeker wat de kleinere wijzigingen betreft. Ze stelt ook dat er
eerder weinig metingen en bevragingen worden uitgevoerd, wat de opleiding ook zelf aangeeft. Dat neemt niet
weg dat er sprake is van een sterk reflecterende attitude die resulteert in bijsturingen, bijvoorbeeld ten aanzien
van de omvorming van de portfolio. Voorstellen tot bijsturingen worden gekaderd binnen de doelstellingen van de
opleiding. In het beeld van de commissie is de opleiding op weg van een proces- naar een systeemgeoriënteerde
cultuur. Dat wil zeggen dat er niet enkel meer sprake is van korte termijn of ad-hocreacties, maar dat de opleiding
evolueert naar meer systematische, teamgerichte bijsturingen op de middellange termijn.
In het algemeen leunt de opleiding voor de systematiek in kwaliteitszorg wel nog op de impulsen en
ondersteuning van de hogeschool die recent ook begonnen is met de invoering van het TRIS-syteem en het
opbouwen van een kwaliteitshandboek. De commissie kan de opleiding in haar strategie ondersteunen, maar
vraagt haar om de IKZ-plannen van de hogeschool verder te laten indalen en werk te maken van een
systematisering en een formalisering.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om de plannen van de hogeschool met betrekking tot IKZ verder te laten indalen. Ze vraagt
daarbij aandacht voor een grotere systematiek en een meer formeel karakter, en vraagt om de opleiding uit te
bouwen als een ‘lerende organisatie’, zowel op micro-, meso- als macroniveau.
De commissie vraagt om het TRIS-systeem verder te implementeren.
De commissie acht het wenselijk om internationale benchmarking een plaats te geven in het beleid van de
opleiding.
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding geeft aan werk te hebben gemaakt van verbeteringsacties op basis van de conclusies van de
Quickscan’ die ze in januari 2002 heeft uitgevoerd (zie Facet 5.1). Daarbij zet de opleiding de volgende realisaties
in de verf: de realisatie van het competentiegericht curriculum en het herschrijven van de ECTS-fiches, het
opstarten van een interne werkgroep Communicatie, het bijsturen van de lectorenenquête door de studenten. De
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 743

commissie heeft kunnen vaststellen dat de opleiding tastbare resultaten heeft geboekt met haar inspanningen,
het competentiegericht curriculum heeft in grote mate vormgekregen, de ECTS-fiches zijn herschreven op basis
van het competentiemodel en de interne communicatie blijkt verbeterd.
De resultaten van studentenbevragingen hebben ook aanleiding gegeven tot (soms kleine) aanpassingen in de
opleiding. Niet alleen wordt de feedback naar individuele lectoren met elke lector afzonderlijk besproken – zo is
tegemoetgekomen aan de opmerkingen met betrekking tot de hoge werkdruk in het tweede jaar –, de kleine
aanpassingen aan het curriculum zijn vaak ook het gevolg van rechtstreekse, informele feedback van de
studenten.
De opleiding geeft aan de PDCA-cyclus te integreren in het denken van alle betrokkenen. Het actieplan rond de
stages, getiteld ‘Stage gericht op kunnen’, is hier in de ogen van de commissie een goed voorbeeld van. Verder
maakt de opleiding melding van een verbeterde alumniwerking (plaatsingsdienst) en infrastructuur (verbouwingen
in lijn met de visie op onderwijs).
De commissie is van mening dat de opleiding meer structuur in de verbeteringsmaatregelen zou kunnen brengen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt meer structuur en samenhang in de verbeteringsmaatregelen.
Gezien de beperkte personeelsbezetting acht de commissie het wenselijk om de verbeteringsmaatregelen goed
te spreiden in de tijd en goede prioriteiten te stellen.
De commissie vraagt om de PDCA-cyclus ook op microniveau toe te passen om de attitude van zelfevaluatie te
verhogen.
Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding is zich bewust van het belang om alle stakeholders te betrekken bij de kwaliteitsbewaking van de
opleiding. De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding erin slaagt voeling te ontwikkelen met alle
stakeholders, maar dat de betrokkenheid van studenten, afgestudeerden en werkveld in grote mate informeel en
eerder beperkt blijft. Uit de gesprekken is gebleken dat alle lectoren goed op de hoogte waren van de inhoud van
het zelfevaluatierapport. Ook de studenten, afgestudeerden en het werkveld hebben te kennen gegeven door de
opleiding geïnformeerd te zijn, maar zij waren – in tegenstelling tot de lectoren – niet betrokken bij het opstellen
van het zelfevaluatierapport.
744 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

Een eerste groep van stakeholders zijn de medewerkers. Zoals al eerder aangegeven komen het opleidingshoofd
en de lectoren elke twee weken samen voor een structureel overleg, en worden alle lectoren, in groep, opgesplitst
of individueel, betrokken bij het beslissingsproces, ook wat betreft het beleid en de uitvoering van maatregelen
met betrekking tot kwaliteitszorg. Daarnaast zijn de lectoren ook vertegenwoordigd in bijvoorbeeld de
Departementale Raad.
Ook de studenten zijn betrokken bij de reflectie over de opleiding, in de eerste plaats op informele basis. Het
goede contact tussen lectoren en studenten maakt het mogelijk om een directe lijn open te houden naar de
studenten toe. Uit de gesprekken is duidelijk gebleken dat de opleiding rekening hield met hun feedback. Ze
konden dit staven met concrete voorbeelden en hebben hun waardering hiervoor uitgedrukt. Daarnaast houdt de
opleiding, zoals eerder aangegeven, ook studentenbevragingen.
De studenten zijn ook betrokken bij het beleid via haar vertegenwoordigingen in de verschillende organen, zoals
de Departementale Raad, de raad van bestuur, de Academische Raad, de Sociale Raad, de
Hogeschoolstudentenraad en sinds 2000-2001 ook de Departementale Studentenraad. De studenten hebben
aangegeven dat ze goed geïnformeerd zijn, ook over materies op het niveau van de hogeschool, en dat inspraak
geen lege doos blijft, maar omgezet wordt in invloed op het beleid. De studentenparticipatie wordt ook
ondersteund door de studentendecaan van de hogeschool.
De opleiding heeft in september 2005 de afgestudeerden van de laatste drie jaren uitgenodigd voor een
avondvullend gesprek, waarin het nieuwe competentiemodel uitvoerig besproken werd en een sterktezwakteanalyse
werd gemaakt. De afgestudeerden hebben verder opvolging van hun opmerkingen gevraagd en
wensten ook in de toekomst betrokken te blijven.
Wat betreft de betrokkenheid van het werkveld heeft de commissie geconstateerd dat die beperkt blijft tot de
contacten naar aanleiding van de stages en de jaarlijkse mentorendag. De commissie vraagt dan ook om de
betrokkenheid van het werkveld bij het proces van kwaliteitszorg te verhogen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om de studenten, de afgestudeerden en het werkveld formeler te betrekken bij
kwaliteitszorg. Ze stelt dat de opleiding vooral het werkveld intensiever dient te betrekken. Ze acht het daarbij
wenselijk om na te gaan op welke manier het werkveld het best kan worden aangesproken, met het oog op een
verhoogde deelname aan het proces van kwaliteitszorg.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 745

Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
voldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- De opleiding kent een reflecterende attitude die resulteert in doordachte bijsturingen
- Het IKZ-systeem groeit van informeel, ad hoc en korte termijn naar een meer gestructureerd systeem op
middellange termijn.
- De opleiding dient het beleid met betrekking tot IKZ op het niveau van de hogeschool te laten indalen en te
formaliseren in het eigen beleid.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
746 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding toetst de eindcompetenties voornamelijk tijdens de stages en in het eindwerk, zijnde de portfolio. Het
is de commissie opgevallen dat de opleiding de beide curriculumonderdelen competentiegericht opbouwt en in de
toekomst nog meer competentiegericht zal toetsen. Bij de beoordeling van de stages is het werkveld rechtstreeks
betrokken. De commissie heeft een aantal stageverslagen en portfolio's kunnen bestuderen, en is van mening dat
ze kwalitatief voldoen aan de verwachtingen.
De afgestudeerden van de opleiding komen allemaal ook effectief in het onderwijs terecht of studeren verder
(slechts één of twee studenten per jaar). De mentoren hebben tijdens de gesprekken duidelijk laten verstaan dat
de afgestudeerden breed inzetbaar zijn, ook in schoolactiviteiten die niet lesgebonden zijn, dat ze erg zelfstandig
kunnen functioneren en heel coöperatief zijn. Wanneer de stagebegeleiders in de stagescholen komen, blijkt ook
vaak uit de informele contacten dat schooldirecties tevreden zijn over het functioneren van afgestudeerden van
de lerarenopleiding. De opleiding geeft aan de directies van de secundaire scholen die afgestudeerden in dienst
hebben, in de toekomst systematisch te willen bevragen
De afgestudeerden hebben tijdens de gesprekken zelf hun voldoening uitgedrukt met betrekking tot hun
tewerkstellingskansen, en verwijzen daarbij naar de kwaliteit van de opleiding met betrekking tot het ontwikkelen
van de juiste competenties. De commissie had alvast de indruk dat de afgestudeerden een erg mondige en
positief-kritische houding ontwikkeld hadden. Het is de commissie ook opgevallen hoe de studenten een positieve
ontwikkeling doormaken doorheen de opleiding op het gebied van taalgebruik, presentatie en zelfvertrouwen.
De opleiding geeft aan de studenten in het laatste jaar voor te bereiden op de instap in het werkveld via
sollicitatieoefeningen en informatie over vacatures of op eventueel verdere studies. Voor de afgestudeerden
voorziet de opleiding in een plaatsingsdienst, die in de toekomst ook structureel contact zal houden en gegevens
zal verzamelen, met betrekking tot tewerkstelling, verdere studies en algemene tevredenheid van
afgestudeerden.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie wenst de opleiding aan te moedigen in het verder uitbouwen van een plaatsingsdienst, met het oog
op het verzamelen van de nodige gegevens rond tewerkstellingskansen en tevredenheid bij afgestudeerden en
directies.
De commissie is van mening dat de opleiding werk moet maken van internationale competenties in het
curriculum.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 747

Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
De slaagcijfers die worden aangeleverd door de opleiding stemmen hoopvol. Zo geeft de opleiding aan in het
eerste jaar een gemiddeld slaagpercentage van 85 procent te halen. Ook in het tweede en het derde jaar liggen
de slaagcijfers aan de hoge kant, in het derde jaar meestal zelfs 100 procent. In 2004-2005 haalt ongeveer 70
procent van de studenten het diploma op 3 jaar. De gemiddelde studieduur bedraagt 3 jaar en 4 maanden.
De opleiding benadrukt wel dat het steeds om een klein aantal studenten gaat en dat deze percentages met de
nodige kritische zin benaderd moeten worden. Schommelingen in de slaagcijfers worden geanalyseerd en in
verband gebracht met de achtergrond van de studenten (instroomkenmerken), in het kader van het ‘IDU’-project
waarvan al eerder sprake. De opleiding stelt zich tot doel zoveel mogelijk studenten die instromen, ook na drie
jaar te laten uitstromen met een diploma.
De commissie stelt dat het rendement erg hoog is vergeleken met de andere lerarenopleidingen in Vlaanderen,
en dat dit des te opvallender is, gezien de structuur van de instroom in verhouding tot het scala van
beroepssituaties waarvoor de studenten worden opgeleid, van buso totaso.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
748 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
voldoende
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- De kwaliteit van de stageverslagen en de portfolio's voldoet aan de verwachtingen.
- De afgestudeerden zijn breed inzetbaar.
- De kwaliteit van de afgestudeerden wordt erkend.
- De opleiding kent een hoog rendement, zeker in relatie tot het niveau van de instroom en de brede waaier
van lesbevoegdheden.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 749

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
750 | Opleidingsrapport Plantijnhogeschool

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud voldoende
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid goed
Facet 2.3: Samenhang voldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud goed
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden goed
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel voldoende
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid goed
Facet 3.3: Kwantiteit personeel voldoende
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen goed
Facet 4.2: Studiebegeleiding goed
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten voldoende
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
voldoende
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau voldoende
Facet 6.2: Onderwijsrendement goed
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
Opleidingsrapport Plantijnhogeschool| 751

752 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

Hoofdstuk 17 Provinciale Hogeschool Limburg
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de Provinciale Hogeschool Limburg
De Provinciale Hogeschool Limburg is sinds 1 juli 2000 een autonoom provinciebedrijf. Waar voordien de
bevoegdheden van een hogeschoolbestuur voornamelijk bij de provinciale instellingen waren geconcentreerd,
liggen die bevoegdheden nu bij de raad van bestuur en een directiecomité. Tot op heden is deze hogeschool een
sterk centraal gestuurde organisatie met stevig uitgebouwde centrale diensten. Op dit ogenblik tracht men
bevoegdheden door te schuiven naar de niveaus waar zich de competenties ten aanzien van de materies
bevinden.
Naast de centrale diensten beschikt de hogeschool ook over de decretaal vastgelegde medezeggenschapsorganen
en diverse andere inspraak- en overlegorganen, zoals stafvergaderingen, de Onderwijsraad, het
college van departementshoofden en het uitgebreide directiecomité.
De Provinciale Hogeschool Limburg profileert zichzelf als ‘de hogeschool met de laptop’. Dit wil zeggen dat alle
studenten bij hun studies gebruikmaken van een laptop en hiervoor ook op ondersteuning van de hogeschool
kunnen rekenen. De lerarenopleiding profileert zich met de navorming voor leraars secundair onderwijs met
betrekking tot de toepassing van ICT in het onderwijs.
De lerarenopleiding stelt in haar mission statement studenten te willen opleiden en begeleiden tot bekwame en
enthousiaste leraars die intens betrokken zijn bij hun leerlingen. Ze streeft ernaar dat de afgestudeerden zich
thuis voelen in alle onderwijsvormen en in alle onderwijsnetten kunnen functioneren. De opleiding stelt de student
centraal en heeft aandacht voor de persoonlijkheidsontwikkeling. Drie leerlijnen staan voorop: de didactische
bekwaamheid, de expertise en de ondersteunende vaardigheden. Ze wil door navorming en expertiseuitwisseling
met leraars en scholen bouwen aan kwaliteitsvol en vernieuwend onderwijs. In haar strategische planning schuift
ze de volgende elementen als krachtlijnen naar voor: concretisering van het concept ‘krachtige leeromgeving‘,
afstemming didactiek en de verschillende vakdidactieken, integratie van ICT in de leeromgeving, competentiegericht
onderwijs en afstemming op maatschappelijke diversiteit.
De studenten kunnen aan de lerarenopleiding van de Provinciale Hogeschool Limburg een combinatie
samenstellen uit tien verschillende vakken: Nederlands, Engels, Frans, geschiedenis, project algemene vakken
(PAV), wiskunde, informatica, economie, handel-bureautica en plastische opvoeding. Deze lijst was voor 2000-
2001 uitgebreider, maar de lerarenopleiding heeft haar aanbod toen afgeslankt. Deze rationalisatiereflex was mee
het gevolg van de mislukte fusie met de lerarenopleiding van de XIOS-hogeschool. De lerarenopleidingen van de
Provinciale Hogeschool Limburg en de XIOS-hogeschool Limburg werken wel samen, in de mate dat ze elkaar
kunnen aanvullen wat betreft de aangeboden vakken; het betreft hier bijvoorbeeld een aantal wetenschappelijke
vakken. Zo was er op het ogenblik van het visitatiebezoek één student van de Provinciale Hogeschool Limburg
die ook lessen volgde aan de XIOS Hogeschool.
De Provinciale Hogeschool Limburg, partner in de Associatie Universiteit Hogescholen Limburg, verstrekt
onderwijs in 6studiegebieden, verspreid over 4 campussen. In het totaal telt de Provinciale Hogeschool Limburg 5
departementen, 14 basisopleidingen, 5 voortgezette opleidingen en 4 posthogeschoolprogramma’s. Er zijn om en
bij de 360 personeelsleden, onder wie 60 personen administratief technisch personeel, 300 onderwijzende
personeelsleden en 25 contractuele medewerkers. Zij staan in voor ongeveer 3.900 ingeschreven studenten. De
lerarenopleiding telde in het schooljaar 2004-2005 188 studenten en 23 lectoren.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 753

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De algemene competenties, de algemene beroepscompetenties en de beroepsspecifieke competenties op het
niveau van een beginnende beroepsbeoefenaar zijn duidelijk herkenbaar in de lijst ‘Basiscompetenties leraren’,
zoals vastgelegd in het Besluit van de Vlaamse regering (september1998).
NVAO kader Niveau en oriëntatie
Algemene competenties
Besluit van de Vlaamse regering (1998)
Basiscompetenties leraren
(Bijlage DSRK)1
Het verwerven en verwerken van informatie 1.3, 1.6, 1.10.1, 2.4, 5.1 en 5.2
Het vermogen tot kritische reflectie
5.3.1 en A3
Het vermogen tot projectmatig werken 1.4.2, 1.11.1, 1.7.3 en 10.1
Het vermogen tot creativiteit
Het kunnen uitvoeren van eenvoudige leidinggevende taken 7.2
Het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen
De gerichtheid tot levenslang leren 3.1
NVAO kader Niveau en oriëntatie
Algemene beroepsspecifieke competenties
Het teamgericht kunnen werken
Oplossingsgericht kunnen werken
Het besef van maatschappelijke verantwoordelijk
A8
6.2, 6.3, 8.1.1 en 8.1.2
Besluit van de Vlaamse regering (1998)
Basiscompetenties Leraren
(Bijlage DSRK)
5.1.2, 6.3, 7.1, 7.2, 7.3 en A10
5.3.1, A3 en A4
NVAO kader Niveau en oriëntatie Besluit van de Vlaamse Regering (1998)
A7
1 Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren (29 september 1998) – leraar secundair
onderwijs groep1
754 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

Beroepsspecifieke competenties
Het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van
een beginnende beroepsbeoefenaar.
Basiscompetenties Leraren
(Bijlage DSRK)
De lijst ‘Basiscompetenties leraren’ wordt in het
Besluit van de Vlaamse regering gespecificeerd
naar de verschillende lerarenopleidingen in
Vlaanderen. Zij bevat een uitwerking met de
specifieke interpretatie voor de bachelor Onderwijs:
Secundair Onderwijs.
In haar opleidingsdoelstellingen zoals die terug te vinden zijn in het Hogeronderwijsregister en in de studiegids,
lezen we dat de essentie van de bacheloropleiding Onderwijs: Secundair Onderwijs – groep 1 de combinatie is
van een vakinhoudelijke, vakdidactische en algemeen pedagogisch-didactische opleiding waardoor deze leraren
kunnen functioneren in verschillende onderwijsvormen en onderwijsniveaus. De leraren profileren zich in
verschillende onderwijssettings als leerbegeleider binnen een krachtige leeromgeving. Zij zijn tevens inzetbaar in
allerlei educatieve functies binnen verschillende maatschappelijke sectoren.
We lezen verder dat de opleiding gericht is op de gemeenschappelijke basiscompetenties van de leraar en de
specifieke basiscompetenties van de leraar secundair onderwijs groep 1, waardoor zij alle courante taken binnen
het onderwijs kunnen opnemen. De opleiding vormt eveneens een basis voor verdere opleidingen gericht op
specifieke taken of functies binnen onderwijs en vorming (bijvoorbeeld opleidingen gericht op beleidsfuncties
binnen onderwijs, functie van zorgcoördinator, remedial teacher …).
Verder heeft de opleiding duidelijk de structuur van de functionele gehelen uit de officiële regelgeving
gehandhaafd. De opleiding wenst de studenten basiscompetenties bij te brengen op het micro-, meso- en
macroniveau. Tijdens het bezoek heeft de commissie vastgesteld dat de opleiding de competenties had
ondergebracht in een competentieordner, zijnde een helder overzicht van de vereiste basiscompetenties voor een
professioneel gerichte bachelor, in verband gebracht met de functionele gehelen uit het Besluit van de Vlaamse
Regering van september 1998. De functionele gehelen zijn: de rol van leraar als begeleider van leer- en
ontwikkelingsprocessen, van opvoeder, van inhoudelijk expert, van organisator, van innovator-onderzoeker, van
partner van ouders, van lid van een schoolteam, van partner van externen, van lid van een schoolgemeenschap
en van cultuurparticipant.
De commissie heeft waardering voor het helder geformuleerde opleidingsprofiel en erkent de verdienste van de
opleiding in het relateren van de basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs aan de algemene,
algemeen beroepsgerichte en beroepsspecifieke competenties. Ze wilt tevens aangeven dat het integratieve
aspect van de competenties niet uit het oog mag verloren worden bij het uitsplitsen in deeltaken.
Voor de opbouw van de opleidingsdoelstellingen is het academiejaar 2000-2001 een belangrijk scharniermoment.
Nadat de fusieplannen afgeblazen werden, heeft de opleiding een werkgroep opgericht, genaamd ‘krachttoer‘.
Deze brede werkgroep moest een vernieuwd opleidingsconcept uitwerken, uitgaande van de bestaande
regelgeving, en is aan de slag gegaan met de volgende kernopdrachten: de implementatie van de
basiscompetenties en de functionele gehelen; het didactische concept focussen op de notie ‘krachtige
leeromgeving‘; het herdenken van de opleiding vanuit een ‘competentieconcept‘; de nadruk leggen op
zelfstandige activiteit van de student (sociaalconstructivisme).
Een tweede belangrijk scharniermoment was de periode 2004-2006: de opleiding heeft naar aanleiding van het
Structuurdecreet en in samenwerking met de Dienst Onderwijs van de hogeschool de overstap gemaakt naar
competentiegerichte doelstellingen. Onder begeleiding van een externe counselor en binnen de ruimte van het
Comeniusproject Appraisal for Potential Teachers (een project met als doel een Europees profiel te ontwikkelen
van identificeerbare attitudes), heeft de opleiding haar opleidingsvisie verankerd in een mission statement. Met dit
mission statement als vertrekpunt en het nieuwe Decreet op de lerarenopleiding als achtergrond zal de opleiding
in de nabije toekomst haar opleidingsconcept, de opleidingsstructuur en het begeleidingsconcept verfijnen en
scherpstellen.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 755

De doelstellingen van de opleiding worden in eerste instantie bekendgemaakt bij alle betrokkenen via de
studiegids en de informatiebrochure. Met de studenten wordt op de doelstellingen ook verder ingegaan tijdens
introductiedagen, tijdens een vorm van functioneringsgesprekken en met een studentencontact in de maand
februari. Bovendien worden de basiscompetenties en functionele gehelen uitvoerig behandeld in een module van
de opleiding.
De commissie heeft vastgesteld dat de lectoren zelf hebben bijgedragen tot de realisatie van de
opleidingsdoelstellingen, en dat ze actief meewerken aan de verspreiding ervan onder de mentoren in de
stagescholen. Dit gebeurt tijdens de contacten met de stagescholen, tijdens een jaarlijkse mentorendag (enkel
voor de secundaire scholen uit het provinciale net), tijdens informatiesessies in de secundaire scholen en tijdens
de navorming aan leraars secundair onderwijs.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt een verbreding van de implementatie van de gekozen didactische concepten en een meer
doelgerichte communicatie hierover.
Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In de competentieordner van de opleiding zijn de structurele gehelen en vaardigheden uit het Besluit van de
Vlaamse Regering van september 1998 duidelijk terug te vinden. De opleiding geeft ten andere aan betrokken te
zijn geweest bij de voorbereiding van de regelgeving van de Vlaamse Gemeenschap en stapsgewijs de nodige
veranderingen te hebben geïmplementeerd. De commissie stelt dat de manier waarop de opleiding in haar
competentieordner tegemoetkomt aan het referentiekader van de commissie, verdienstelijk is.
Wat betreft de competenties met betrekking tot de inzet van ICT gaat de opleiding veel verder dan wat uit het
domeinspecifiek referentiekader van de commissie kan afgeleid worden. De opleiding heeft rekening gehouden
met de beleidsnota van de minister van Onderwijs met betrekking tot ICT-vaardigheden en richt zich sterk op een
geïntegreerde toepassing van hedendaagse communicatie- en informatiemedia in het eigen opleidingsproces en
in de pedagogisch-didactische praktijk. Het project ‘Anytime, Anywhere Learning‘ (AAL) getuigt van deze visie. De
commissie kan deze visie steunen, maar wenst erop te wijzen dat de inzet van ICT niet mag leiden tot een
756 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

uitholling van de kerncompetenties van de leraar. De commissie is er ook van overtuigd dat de opleiding erin
slaagt om de competentie van leraar als innovator bij de studenten te ontwikkelen wat betreft het integreren van
ICT in het onderwijs, maar vraagt om erover te waken dat de studenten ook voldoende tot kennisontwikkeling in
staat zijn om op andere gebieden innovatief te zijn.
Bij de opbouw van de doelstellingen heeft de opleiding recente evoluties in de algemene didactiek en
vakdidactiek gevolgd, zoals (sociaal)constructivisme en het principe van de krachtige leeromgeving. De opleiding
heeft ook andere lerarenopleidingen in Vlaanderen geconsulteerd en tijdens een aantal personeelsvergaderingen
de concepten besproken en vergeleken.
De opleiding geeft aan dat de vakdidactici periodiek veel informele contacten hebben met de leraars in het
secundair onderwijs, in de eerste plaats naar aanleiding van de stages. Deze contacten, de jaarlijkse
mentorendag met de scholen uit het provinciale, alsook de initiatieven met betrekking tot navorming voor leraars
uit het secundair onderwijs, grijpt de opleiding aan om van gedachten te wisselen over en informatie in te winnen
met betrekking tot de doelstellingen van de opleiding en algemeen onderwijskundige evoluties. De commissie is
van mening dat er toch meer systematisch en doelgericht een beroep kan gedaan worden op de contacten met
het werkveld en de vakgenoten om te reflecteren over de opleidingsdoelstellingen.
De opleiding volgt de actuele tendensen en ontwikkelingen binnen de diverse studiegebieden, in het kader van
het internationale netwerk EVOP (Europese vereniging Onderwijzend Personeel) waar ze lid van is. Ze geeft aan
actief bij te dragen aan dit netwerk De opleiding geeft aan in de toekomst nog meer te willen participeren aan
internationale netwerken om aan kwaliteitsverbetering te kunnen doen. De commissie wenst de opleiding hierin
aan te moedigen, vooral met het oog op internationale benchmarking.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt de opleiding om erover te waken dat de doelstellingen met betrekking tot ICT nauw
aansluiten bij de kerntaak van de lerarenopleiding.
De commissie stelt dat erover gewaakt moet worden dat studenten ook voldoende tot kennisontwikkeling in staat
dienen te zijn om op andere gebieden dan ICT innovatief te zijn. In die zin vraagt de commissie om, vooral in het
derde jaar, de doorgroeicompetenties en zelfsturing van de studenten verder te ontwikkelen en dat ook expliciet
op nemen als doelstelling.
De commissie vraagt om het overleg met de studenten, de afgestudeerden, het werkveld en de vakgenoten meer
structureel in te bouwen, met het oog op een sterkere legitimatie van het opleidingsprofiel. Ze vraagt om de
wensen en behoeften van het werkveld op een systematische manier in kaart te brengen en om ze in rekening te
brengen bij de reflectie over de curriculumdoelen.
De commissie adviseert om meer aandacht te besteden aan (internationale) benchmarking.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 757

Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- Het opleidingsprofiel is helder geformuleerd.
- De inspanning van de opleiding om de basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs aan de
algemene, algemeen beroepsgerichte en beroepsspecifieke competenties te relateren, is verdienstelijk.
- De manier waarop de opleiding in haar competentieordner tegemoetkomt aan het referentiekader van de
commissie is verdienstelijk.
- De lectoren hebben zelf bijgedragen tot de realisatie van de opleidingsdoelstellingen en werken actief mee
aan de verspreiding ervan onder mentoren in de stagescholen.
- Een bredere implementatie van de gekozen didactische concepten en een meer doelgerichte communicatie
hieromtrent is wenselijk.
- ICT is sterk in de opleiding verweven. De kerncompetenties van de leraar mogen niet uitgehold worden in het
licht van deze sterke ICT-component.
- De opleiding volgt recente evoluties in de algemene didactiek en vakdidactiek.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
758 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleidingsstructuur kent 4 grote delen: de opleidingsonderdelen die gerelateerd zijn aan onderwijsbevoegdheden,
de modules van opvoedkunde, de algemene ondersteunende opleidingsonderdelen
(communicatie en informatie, presentatievaardigheden, cultuur en maatschappij, agogische vaardigheden) en de
stage. De student krijgt de mogelijkheid om volledig vrij te kiezen wat betreft de vakken die tot
onderwijsbevoegdheid leiden. Dat maakt dat de lerarenopleiding in theorie 109 verschillende vakkencombinaties
aanbiedt. In het 1ste jaar kiezen de studenten 2 vakken, in het 2de jaar komt daar een 3de vak bij. Hierdoor
komen de studenten in heterogene groepen terecht.
De opleidingsonderdelen, gerelateerd aan een onderwijsbevoegdheid, zijn Nederlands, Engels, Frans,
geschiedenis, project algemene vakken (PAV), wiskunde, informatica, economie, handel-bureautica en plastische
opvoeding. De vakdidactiek steunt op de modules van opvoedkunde en op het opleidingsonderdeel
communicatieve vaardigheden. De opleidingsonderdelen zijn doorheen het curriculum modulair opgebouwd, de
modules van een onderwijsvak zijn bijvoorbeeld opgebouwd rond de lesprogramma’s van de eerste, tweede of
derde graad in het middelbaar onderwijs.
Het programma is georganiseerd in blokken: zo worden in het eerste semester twee lesblokken van vijf weken
afgewisseld met een integratieblok van twee weken. In elk lesblok komen de verschillende leerlijnen (expertise,
didactische bekwaamheid en ondersteunende vaardigheden) aan bod. De opleiding spreekt in dit kader van een
horizontale (vakoverschrijdende) verbreding, waarbij studenten in heterogene groepen verworven inzichten gaan
toepassen in integratieoefeningen. In het tweede semester verschuift de nadruk naar de praktijk: de lesblokken
worden nu afgewisseld met didactische ateliers en stages in de oefenscholen. In het derde opleidingsjaar staat
het derde trimester volledig in het teken van de stages. De stages zijn een uitermate belangrijk deel van het
curriculum, ze nemen in omvang en belang toe naarmate het curriculum vordert. De begeleiding neemt af
naarmate de verwachtingen met betrekking tot zelfstandigheid van de student toenemen. Het eindwerk is door de
opleiding opgevat als een vorm van begeleid zelfstandig werk. De studenten kiezen een onderwerp dat verband
houdt met de (vak)didactische competenties waarbij het steeds de bedoeling is om voor het secundair onderwijs
lesmateriaal te ontwikkelen.
De commissie heeft tijdens haar bezoek aan de opleiding vastgesteld dat het ombouwen van het curriculum naar
een competentiegericht leertraject in een laatste fase was, en dat met name het programma van het derde jaar
onderwerp was van hervormingsgesprekken. De commissie is van mening dat de opleiding goed beargumenteerde
prioriteiten moet stellen voor het derde opleidingsjaar.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 759

Het competentiedenken is af te leiden uit de fiches van de opleidingsonderdelen in de studiegids. Deze fiches
vermelden gedetailleerd welke competenties in elk opleidingsonderdeel aan bod komen. In de vakdidactiek staan
bijvoorbeeld de competenties van de vakleraar voorop, bij de ondersteunende opleidingsonderdelen zijn dat de
communicatieve en sociale vaardigheden. Daarnaast is er in de modules opvoedkunde ruimte voorzien om de
studenten in te wijden in het competentiegericht denken. De opleiding stemt het evalueren ook af op het
competentiedenken. De opbouw van het curriculum volgt daarnaast nog volgende grote lijnen: enerzijds volgt het
curriculum de indeling van de rollen van de leraar uit de functionele gehelen in het micro-, meso- en macroniveau;
anderzijds wenst de opleiding de studenten te begeleiden naar meer zelfstandigheid.
In de ogen van de commissie is het programma inhoudelijk behoorlijk en biedt het de studenten inderdaad de
mogelijkheid om een goede leraar te worden. De commissie erkent de inspanningen die geleverd zijn om de
concrete inhouden af te stemmen op de eindkwalificaties, maar heeft toch elementen aangetroffen die wijzen in
de richting van oudere opvattingen. Zo staat de soms controlerende houding van de opleiding en de dominante
rol van geïsoleerde kennis in de onderwijsvakken haaks op respectievelijk de studentgestuurde visie op een
competentiegerichte opbouw van de opleiding, twee principes die in het opleidingsprofiel eigenlijk voorop worden
geplaatst.
De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding erg duidelijk aandacht heeft voor het bijbrengen van
beroepsvaardigheden. Daarbij besteedt de opleiding vooral aandacht aan de rol van de leraar als begeleider van
leerprocessen, als opvoeder, als organisator en als inhoudelijk expert. De commissie wil de aandacht vestigen op
de noodzaak om ook voldoende aandacht te besteden aan de rol van de leraar als innovator en als professional
die werkt in een team, en ze is ook van mening dat het competentiegericht leren meer expliciet in het curriculum
ingebouwd kan worden.
Wat betreft vakoverschrijdende elementen in het curriculum voorziet de opleiding het laptopproject, de
elektronische portfolio, de interdisciplinaire reizen en een project in het asielcentrum in Sint-Truiden. De
interdisciplinaire reis is voor de eerstejaarsstudenten gericht op omgang met en leidinggeven aan een groep, en
voor de derdejaarsstudenten (een internationale reis) op het aanscherpen van de organisatorische vaardigheden.
De opleiding geeft daarnaast aan dat ook het eindwerk een vakoverschrijdend karakter kan hebben, in de zin dat
studenten vaak samenwerken omwille van een belangrijke ICT-component in het eindwerk, en dat de opleiding
ook vakoverschrijdende onderwerpen promoot. Het project in het asielcentrum van Sint-Truiden brengt de
opleidingsonderdelen PAV en Frans met elkaar in verband in een context waarin een ontspannende activiteit
wordt opgezet voor minderjarige asielzoekers.
Op het gebied van internationale elementen in het curriculum geeft de opleiding aan de resultaten van het
Comenius 2.1-project Appraisal for Potential Teachers te hebben geïmplementeerd. Binnen dit project wordt
vormingsmateriaal aangemaakt voor studenten van de lerarenopleiding, zoals een instrument voor het inschatten
van het potentieel van leerkrachten. Binnen het kader van dit internationale project is ook het mission statement
van de opleiding ontstaan, dat nu als basis dient voor verdere vernieuwingen in de opleiding en waaraan het hele
lectorenteam heeft meegewerkt.
De opleiding baseert de kleine vernieuwingen in het curriculum op informeel overleg met bijvoorbeeld studenten.
Van daaruit worden de conclusies of de voorstellen tot verbetering meegenomen naar de Opleidingsraad, verder
uitgewerkt en besproken door de hele personeelsgroep en, wanneer die zijn fiat geeft, bekrachtigd door de
Departementale Raad, waarin naast de lectoren ook de studenten en het werkveld vertegenwoordigd zijn. De
implementatie gaat meestal gepaard met bijscholingen van het personeel; de evaluaties van implementaties
gebeuren informeel en formeel.
De grote wijziging van het curriculum in het 2001-2002 was een meer omvangrijke onderneming en werd
gedragen door een brede werkgroep Krachttoer. Ook de ontwikkeling van het mission statement werd, zoals
hierboven aangegeven, gedragen door de hele groep van lectoren. Het laptopproject ten slotte was een project
dat vanuit de hogeschool aangestuurd werd. De opleiding geeft aan dat er in het verleden buiten de opleiding
760 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

weinig partijen betrokken waren bij de curriculumhernieuwing, maar ze wil in de toekomst zeker mentoren en
stagecoördinatoren nog meer betrekken. De commissie heeft tijdens het bezoek kunnen vaststellen dat de
opleiding een aanvang had genomen met het structureren van het overleg met betrekking tot
curriculumvernieuwingen, en daarvoor de Opleidingsraad hervormd had en het overleg met mentoren had
opgevoerd. Met het oog op de implementatie van het nieuwe Decreet op de lerarenopleidingen had de opleiding
verschillende werkgroepen opgericht. De commissie waardeert het dat de opleiding erg recent de contacten met
het beroepsveld heeft uitgebreid, en dat de invloed daarvan stilaan zichtbaar wordt in de opleidingsinhouden en
procedures. De commissie is van mening dat wijzigingen aan het curriculum in het verleden soms op een te
toevallige basis tot stand zijn gekomen, en ondersteunt de opleiding in haar plannen om een sterkere structuur te
ontwikkelen en meer stakeholders te betrekken. Ze wenst de opleiding dan ook aan te moedigen in haar plannen
om de vernieuwde procedures verder uit te werken en te realiseren.
De opleiding voorziet individuele trajecten. Op basis van verworven credits, EVC’s en EVK’s kunnen studenten
een aanvraag indienen voor een individueel traject.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om de afstemming van het curriculum op de doelstellingen met betrekking tot het
competentiegericht vormen van leraars, verder door te zetten.
De commissie vraagt om meer aandacht te besteden aan de rol van de leraar als innovator en als professional
die werkt in een team.
De commissie adviseert om een beargumenteerde gedachtewisseling over de prioriteiten in het nieuwe
programma van het derde jaar.
De commissie vraagt om de procedures voor curriculumhernieuwing verder uit te werken en te realiseren. Ze
vraagt om de graad van transparantie in deze procedures te verhogen.
Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding geeft aan er zorg voor te dragen steeds over recent studiemateriaal te beschikken en dit ook op een
efficiënte en vlotte manier ter beschikking te stellen aan de studenten. Het elektronische leerplatform wordt hierbij
vermeld als een effectief hulpmiddel. De commissie bevestigt dat de opleiding inspanningen levert om aan te
sluiten bij de recente ontwikkelingen en de actuele beroepspraktijk.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 761

De opleiding geeft aan de beroepsvaardigheden bij de studenten in de eerste plaats te ontwikkelen via de stages,
die hieronder besproken worden. Bovendien worden de studenten doorheen alle opleidingsmodules
geconfronteerd met actieve leersituaties via actieve werkvormen. Naast de kerncompetenties krijgen ook de nietlesgebonden
activiteiten van een leraar een plaats in de opleiding, met name in het derde jaar. De opleiding blijkt
ook tal van projecten op stapel te zetten voor het geïntegreerd verwerven van beroepsvaardigheden, zoals een
kunstproject rond het thema ‘beweging’ in de lagere school Katharina in Hasselt (studenten tweede en derde jaar,
PO). De commissie geeft een eervolle vermelding aan het opleidingsonderdeel PAV.
De opleiding voorziet, waar relevant, ook inbreng van gastsprekers, experts of, in mindere mate, gastprofessoren,
bijvoorbeeld het project ‘juweelontwerpen’ voor het opleidingsonderdeel PO, dat plaatsvindt onder de begeleiding
van een juweelontwerper. De studenten hebben tijdens de gesprekken laten blijken soms kritisch te staan
tegenover de praktijkkennis van de lectoren. De commissie heeft kunnen vaststellen dat de opleiding het plan
heeft opgevat in de toekomst een aantal lectoren te zullen uitwisselen met leraars uit het secundair onderwijs; ze
staat positief tegenover deze plannen.
Binnen het project Comenius van de Europese Commissie nemen elk jaar gemiddeld drie studenten deel aan een
internationaal uitwisselingsproject. Het betreft hier stages in het buitenland. Daarnaast ontvangt de opleiding ook
studenten uit het buitenland. Dat waren er tijdens het visitatiebezoek vijf en het academiejaar daarvoor acht. De
opleiding neemt deel aan het Erasmus Belgica-programma. Verder hebben acht studenten uit het derde jaar
stagelessen Frans gegeven aan de andere kant van de taalgrens in 2003, in 2004 waren dat er zes. Binnen het
kader van het project ‘Trialoog’ heeft de opleiding een projectweek georganiseerd met een partnerschool in Luik.
De opleiding werkt samen met de Britse en internationale scholen in Antwerpen en Brussel, wat betreft
stageplaatsen in een internationale context. Zo heeft in 2003 één studente stagelessen gegeven aan de British
School of Antwerp en hebben in 2004 twee studenten stage gelopen op de British School of Brussels. De
opleiding geeft wel aan dat internationale uitwisselingen en internationale ervaringen op vrijwillige basis
plaatsvinden, en dat het dus ook mogelijk blijft dat een student afstudeert zonder internationale ervaring. De
commissie acht het noodzakelijk de internationale input in het curriculum te verbreden, zodat ook echt alle
studenten een internationale ervaring verwerven.
De opleiding besteedt relatief veel aandacht aan maatschappelijke dienstverlening. Naast het ruime
navormingsaanbod, waaraan 10 procent van de lectoren zijn medewerking verleent, geeft de opleiding aan
eindwerken vaak ten dienste te stellen van de secundaire scholen (zie ook verder: eindwerken) en studentenwerk
te presenteren op de CST-beurs in Gent. Daarnaast geeft een aantal studenten lessen Excell aan studenten van
de opleiding Ergotherapie en werken studenten met Frans als onderwijsvak met minderjarige asielzoekers in het
asielcentrum van Sint-Truiden, een vakoverschrijdend project voor de opleidingsonderdelen Frans en PAV.
Stages
In de lerarenopleiding aan de Provinciale Hogeschool Limburg zijn de stages doorheen de opleiding opgebouwd
volgens de structuur van het functioneren van de leraar op micro-, meso- en macroniveau. Zoals eerder
aangegeven werkt de opleiding de structuur van deze niveaus verder uit vertrekkende van de basiscompetenties
en de functionele gehelen. De commissie is van mening dat de opbouw van de stage logisch is en goed
afgestemd is op de diverse fases van competentieontwikkeling.
In het eerste jaar (microniveau) ligt de nadruk op de persoon van de student-leraar, op zijn/haar
verantwoordelijkheid ten aanzien van de leerlingen (de eerste vier functionele gehelen) en op zijn competentie om
een eenvoudige, krachtige leeromgeving te ontwerpen. Deze activiteiten worden ondersteund door een aantal
opleidingsonderdelen: communicatieve vaardigheden, opvoedkunde en vakdidactiek. In deze opleidingsonderdelen
wordt ingegaan op het leren ontwerpen en organiseren van de krachtige leeromgeving. Daarnaast
worden activiteiten voorzien om de eigenlijke didactische praktijk voor te bereiden. Zo richt de opleiding
762 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

ijvoorbeeld observatiestages in (in de A-stroom van het secundair onderwijs), een didactisch practicum rond
begin december binnen het kader van de module Opvoedkunde A en tijdens het tweede semester een didactisch
atelier, waarin de studenten gedurende een week intramuros kunnen oefenen. Deze voorbereidingen worden
goed begeleid door de vakdidacticus, worden gecorrigeerd en klassikaal besproken.
In het tweede jaar voegt de opleiding het mesoniveau toe aan het microniveau. Studenten leren de leersituatie in
het secundair onderwijs beter kennen, ook wat bijvoorbeeld de structuur betreft. Daarnaast geeft de opleiding aan
hogere eisen te stellen met betrekking tot het ontwerpen van lessen en het zoeken van oplossingsstrategieën
voor de opgegeven les- en leerinhouden. De opleiding voorziet oefenlessen, didactische oefeningen,
observatiestages (ongeveer 23 uur, ook in de B-stroom van het secundair onderwijs), doestages (ongeveer 52
uur) en deelname aan niet-lesgebonden activiteiten in de stagescholen.
In het derde jaar laat de opleiding de studenten focussen op het macroniveau. De student wordt verwacht zich in
tal van activiteiten te gedragen als een lid van de Vlaamse onderwijsgemeenschap. De opleiding verwacht ook
een grotere zelfstandigheid van de studenten, bijvoorbeeld met betrekking tot het organiseren van de stages en
het onderhouden van de professionele contacten met de stagementoren. De opleiding voorziet observatiestages
(10 uur), doestages (112 uur, in de A-stroom en B-stroom van het secundair onderwijs), niet-lesgebonden
activiteiten (20 uur) en een aantal andere activiteiten, zoals projectstages (trialoog, museumstage …).
De opleiding geeft aan de stages steeds te laten vergezellen van reflectiemomenten, in groep of individueel, en
de studenten daartoe geschikte reflectie-instrumenten te verschaffen. De studenten worden hierbij steeds
begeleid door de stagebegeleider(s). De resultaten van deze reflectieoefeningen liggen mee aan de basis van
een persoonlijk ontwikkelingsplan dat de studenten in het tweede jaar opstellen. Van de studenten wordt ook
verwacht dat ze rond zich een groep van kritische medestudenten (intervisiegroep) vormen, met het oog op een
goede feedback rond het persoonlijke ontwikkelingsplan en om elkaar te helpen bij het ontwikkelen van de nodige
initiatieven om de doelstellingen uit ieders ontwikkelingsplan te realiseren. De opleiding heeft de lectoren en de
mentoren in een navormingssessie vertrouwd gemaakt met de aanpak en methodologie van de reflectiemomenten
verbonden aan de stageopdrachten.
De studenten hebben aangegeven dat er, in uitzonderlijke gevallen, tijdens de stagelessen niet altijd op een
ethisch verantwoorde wijze wordt tussengekomen. Dit werd niet bevestigd door de afgestudeerden. De studenten
vragen het departement om een soort ‘ethische code‘ op te stellen voor de stagebegeleiding.
De opleiding streeft doorheen het curriculum een toenemende zelfstandigheid van de studenten na. Dit brengt
ook met zich mee dat de stagebegeleiding vooral in het eerste en ook nog in het tweede jaar veel intensiever is
dan in het derde jaar, ook wat betreft het zoeken van stageplaatsen en de administratie die daarmee
samenhangt. Alle documenten met betrekking tot de stage komen terecht in de stagebundel, en de opleiding
wenst in de toekomst ook het nieuwe elektronische studentvolgsysteem (elektronische portfolio) in te zetten bij de
stagebegeleiding.
De commissie kan zich vinden in het concept en de uitwerking van de stages. Uit de gesprekken met de
studenten is wel gebleken dat er voor lesvoorbereidingen door verschillende lectoren ook verschillende methodes
worden gehanteerd. De commissie vraagt dan ook dat de formele eisen met betrekking tot de lesvoorbereidingen
verder worden uitgewerkt.
Eindwerk
De opleiding geeft aan het eindwerk te kaderen binnen de basiscompetenties en de studenten volledig zelfstandig
te laten werken. Het onderwerp van het eindwerk bevindt zich steeds binnen het domein van de (vak)didactiek.
Een belangrijk criterium bij de keuze van het onderwerp is de bruikbaarheid van het eindwerk in de
onderwijspraktijk: elk eindwerk zou moeten bijdragen tot de ontwikkeling van lesmateriaal voor het secundair
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 763

onderwijs. De lectoren ondersteunen ook vakoverschrijdende onderwerpen; dergelijke eindwerken worden dan
door minstens twee lectoren begeleid. De opleiding geeft ook aan dat de studenten hun eindwerk regelmatig
bezorgen aan de mentor(en) van hun laatste stageplaats of vakgenoten uit de stagescholen en spoort de
studenten aan om hun werken te presenteren op de jaarlijkse CST-beurs in Gent. Hier is er sprake van een vorm
van maatschappelijke dienstverlening.
Voor het uitwerken van hun eindwerk beschikken de studenten over een leidraad die terug te vinden is op het
elektronische leerplatform. Dat neemt niet weg dat de promotor en de student regelmatig contact houden. In vele
gevallen werken de studenten samen in groepjes van twee, een situatie die ontstaan is naar aanleiding van een
substantiële ICT-component in de eindwerken, die – zo geeft de opleiding aan – veel extra werk met zich
meebrengt.
De commissie heeft tijdens het bezoek kunnen vaststellen dat de studenten goede eindwerken opleveren.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om voor álle studenten beroepsgerichte ervaring binnen een internationale context te
voorzien in de opleiding.
De commissie beveelt aan om de professionele uitwisseling met het werkveld uit te bouwen.
De commissie vraagt om de formele en inhoudelijke eisen met betrekking tot de lesvoorbereidingen af te
stemmen, enerzijds tussen de verschillende vakdidactische opleidingsonderdelen onderling en anderzijds op de
opbouw van het curriculum.
Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding verwijst in haar opleidingsconcept naar het geïntegreerd verwerven van competenties en geeft aan
dit te bereiken via de leerlijnen. Deze leerlijnen zijn in de eerste plaats: de didactische bekwaamheid, de expertise
en de ondersteunende vaardigheden. Daarnaast neemt het ICT-project van de opleiding een belangrijke functie
waar als rode draad doorheen de opleiding; de commissie stelt dit op prijs.
Uit de informatie die de opleiding heeft verschaft, heeft de commissie kunnen afleiden dat de opbouw volgens het
micro-, meso- en macroniveau (aangaande de rollen van de leraar) een belangrijke pijler is voor de structuur van
het curriculum en voor de opbouw van de leerlijnen didactische bekwaamheid en de ondersteunende
vaardigheden. Deze niveaus verwijzen op een directe manier naar de functionele gehelen en competenties. De
opleiding geeft aan dat deze competenties ook bepalend zijn voor de structuur, de omvang van en opdrachten
764 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

innen de stages. De opleiding stemt de andere opleidingsonderdelen inhoudelijk ook af op de verwachtingen
met betrekking tot stages die in eenzelfde opleidingsjaar (in een normtraject) voorzien zijn. De commissie is van
oordeel dat dit de samenhang in het programma ten goede komt.
Met betrekking tot de didactische bekwaamheid verwijst de opleiding voornamelijk naar de krachtige
leeromgeving en sociaalconstructivisme als bindmiddelen. De studenten hebben tijdens de gesprekken
aangegeven dat de vakdidactieken onderling vaak verschillen. De commissie treedt hen daarin bij. De commissie
stelt dat de kernconcepten van de opleiding wel terug te vinden zijn in de inhoudelijke, maar minder in de
didactische leerlijnen.
De commissie wil aanstippen dat, ondanks de afslanking van het aanbod van onderwijsvakken ten gevolge van
de afgesprongen fusieplannen, er een coherent aanbod behouden is gebleven, ten voordele van de kwaliteit. De
studenten hebben aangegeven dat een ruimer aanbod aan onderwijsvakken welkom is. De commissie van haar
kant is verheugd dat de opleiding de kans ziet om het eigen aanbod te verruimen, dankzij de samenwerking met
de XIOS Hogeschool.
In het verleden heeft de opleiding alle lectoren nauw betrokken bij het implementeren van de principes van een
krachtige leeromgeving en van het sociaalconstructivisme. De lectoren ondersteunen daadwerkelijk de visie van
de opleiding en hebben regelmatig overleg, zowel informeel als formeel, in onder meer de Opleidingsraad.
De opleiding beschikt over een voortgangscommissie die de aanvragen met betrekking tot individuele trajecten
behandelt. Deze commissie bepaalt welke opleidingsonderdelen al dan niet vrijgesteld worden en heeft de
verantwoordelijkheid om toe te zien op de samenhang van individuele trajecten.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt een bredere implementering van de vakdidactische leerlijnen.
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 765

Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De centrale Dienst Evaluatie, die jaarlijks een enquête uitvoert bij studenten, doet een meting van wat ‘algemene
perceptie studielast‘ heet. Dat willen zeggen dat de studenten de opleidingsonderdelen beoordelen vanuit een
vergelijkend perspectief: een student kan elk opleidingsonderdeel van zijn programma op een ‘studielastschaal‘
zetten. Deze gegevens leveren enig inzicht in de ervaren studielast. Per jaar en over alle keuzemogelijkheden
van studenten heen worden antwoorden verzameld en in een overzicht gebracht.
- Uit de resultaten van de bevraging uit het schooljaar 2003-2004 leidt de opleiding af dat 1 op de 4 studenten
een aantal opleidingsonderdelen lichter vindt dan de begrote studietijd; 1 op de 4 vindt bepaalde vakken
zwaarder en de helft vindt dat bepaalde onderdelen ongeveer even zwaar zijn. Er wordt een gemiddelde
‘studielastscore’ van 6 op 10 aangegeven voor jaar 1; 6,56 voor jaar 2 en 5,76 voor jaar3. De opleiding geeft
aan dat dit overeenstemt met de directe en vaak spontane feedback van de studenten. Tijdens de
gesprekken hebben de studenten in elk geval melding gemaakt van een enorme hoeveelheid groepswerken.
De formele resultaten en informele feedback geven aanleiding tot overleg tussen het departementshoofd, de
betrokken lectoren en de Opleidingsraad. De commissie heeft vastgesteld dat, ondanks de korte
communicatielijnen en kleinschaligheid, de opleiding nog geen gedetailleerd zicht heeft op de factoren die
aanleiding hebben gegeven tot deze resultaten en dat ze enkel algemene conclusies kan trekken en meer
onderzoek verlangt naar de relatie tussen de gepercipieerde studielast, de vooropleiding, het inschatten van de
slaagkansen, … De conclusies met betrekking tot de studielast worden door de lectoren opgenomen in hun
zelfevaluatiedossier en individueel plan.
De commissie concludeert dat de studietijdmetingen een onderwerp zijn van planmatig onderzoek om de als
hoog ervaren werkdruk bij de studenten nader in beeld te brengen. De commissie waardeert zeker de aandacht
van de opleiding voor studiebelemmerende factoren.
Met betrekking tot de studiebelemmerende factoren onderscheidt de opleiding enerzijds een hoge taakdruk die
deels voortspruit uit het opleidingsconcept (grote hoeveelheid groepswerken) en anderzijds geringe relationele
vaardigheden, geringe taalvaardigheden en beperkte studievaardigheden. De geringe studievaardigheden zijn
vooral zichtbaar bij de studenten met een vooropleiding in het tso en bso. Dit levert in de ogen van de opleiding
problemen op: de eisen van de opleiding zijn eerder gericht op inzicht en toepasbaarheid dan op
kennisreproductie en dit levert voor deze doelgroep moeilijkheden op. De opleiding voorziet daarom begeleiding.
Ontoereikende relationele vaardigheden en/of ontoereikende taalvaardigheden worden door de opleiding vooral
tijdens de modules van het opleidingsonderdeel communicatieve vaardigheden geregistreerd. De opleiding spoort
de studenten die met zo’n tekorten kampen aan om zich buiten de opleiding bij te scholen.
De opleiding stelt wel dat de kleinschaligheid van de opleiding toelaat dat de lectoren de studenten van nabij
kunnen volgen.
766 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om de studietijdmetingen in de toekomst verder uit te bouwen.
Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De grote perspectieven waarin de opleiding haar curriculum inbedt, zijn: die van de krachtige leeromgeving, die
van het (sociaal)constructivisme en die van het competentiedenken. Het is vanuit deze achtergrond dat de
opleiding de noodzakelijke competenties bij de studenten wenst te ontwikkelen. Ook hier dient het ICT-project
vermeld te worden: de digitale vormgeving is in de ogen van de commissie exemplarisch. De commissie vraagt
evenwel om ook de leermiddelen die niet ICT-gebonden zijn, voldoende ruimte te geven.
De krachtige leeromgeving wordt vertaald in zelfstandig werk, opdrachtgestuurd onderwijs, casusonderwijs,
projecten en een gevarieerd aanbod van leermateriaal (bijvoorbeeld de inschakeling van het elektronische
leerplatform bij zelftoetsing en bijkomende oefeningen). Ook vakdidactiek en algemene didactiek baseren zich op
het principe van krachtige leeromgeving. De commissie is verheugd dat de opleiding de leuze teach what you
preach hoog in het vaandel voert, maar moet vaststellen dat dit principe niet consequent wordt toegepast in alle
opleidingsonderdelen. Met name in de vakinhoudelijke vorming, blijven nogal wat opleidingsonderdelen achter op
dit gebied. De commissie wenst er tevens op te wijzen dat het concept van krachtige leeromgeving toch nog
sterker zijn weg moet vinden naar de leermiddelen en werkvormen, net als het concept van competentiegericht
leren. De commissie heeft ook vastgesteld dat sommige cursussen niet tegemoetkomen aan het opleidingsconcept;
de commissie zou willen aangeven dat dit best bijgestuurd wordt.
Wat betreft (sociaal)constructivisme gaat de opleiding er van uit dat studenten leren met en van elkaar. Binnen de
structuur van het curriculum brengt de opleiding de studenten alvast onder in verschillende, soms heterogene
groepen. De studenten kiezen in het eerste jaar twee van de drie vakken die leiden tot onderwijsbevoegdheid en
maken deel uit van twee verschillende groepen. In het tweede jaar komt daar het derde vak en dus een derde
groep bij. In de groepen per onderwijsvak bevinden zich studenten met verschillende niveaus; de opleiding
beschouwt dit als een voordeel. Het (sociaal)constructivisme is tevens het principe waarop men zich steunt voor
een aantal (groeps)opdrachten.
De opleiding wenst in toenemende mate studentgestuurd te werken, waarbij de studenten geleidelijk aan meer
verantwoordelijkheid opnemen ten aanzien van het eigen leerproces. De Elektronische Portfolio en de
intervisiegroepen van studenten moeten hiervan getuigen. De opleiding gaat dit concept nog meer vormgeven in
de zelfbeoordeling van de studenten of in de beoordeling/feedback binnen intervisiegroepen van projecten,
stages en eindwerken. De commissie wenst de opleiding in haar plannen aan te moedigen en vraagt dat er op
korte termijn hierover een gericht en gedragen beleid ontstaat. Ze stelt echter dat de elektronische portfolio, ook
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 767

in het vernieuwde concept, de vorm aanneemt van een studentvolgsysteem en minder goed aansluit bij een
studentgestuurde opleidingsvisie.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt dat de concepten van krachtige leeromgeving en competentiegericht leren nog meer hun
weg zou vinden naar de leermiddelen en werkvormen.
De commissie vraagt om ook leermiddelen die niet ICT-gebonden zijn, voldoende ruimte te geven.
De commissie vraagt dat de cursussen beter worden afgestemd op het opleidingsconcept.
De commissie vraagt om een gericht en gedragen beleid als basis voor de verdere uitwerking van de
studentsturing in de leermiddelen.
Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding geeft aan dat de evaluatie van studenten zich niet beperkt tot hun prestaties tijdens toetsen en
examens, maar opengetrokken wordt naar heel wat opleidingsgebonden activiteiten: in de eerste plaats uiteraard
de stages (stagebundel), voorbereiden en organiseren van de interdisciplinaire reis, (presentaties van)
opdrachten … Ook peer-assessment maakt deel uit van de manier waarop studenten zich beoordeeld en
begeleid weten, met name in groepsopdrachten en binnen het kader van de intervisiegroepen van studenten. De
opleiding geeft aan bij de beoordeling veel belang te hechten aan coaching en summatieve beoordeling. De
lectoren grijpen toetsen aan om het leerproces bij te sturen of de studenten te motiveren. Dit alles wordt door de
opleiding gekaderd in het concept van de krachtige leeromgeving en het competentiegericht leren en evalueren.
De opleiding vermeldt hierbij dat de hogeschool in 2004 een studiedag heeft ingericht rond evalueren in
competentiegerichte opleidingen.
De commissie is van oordeel dat de toetsen een verzorgde indruk maken. Ze heeft wel geconstateerd dat het
competentiegericht evalueren in ontwikkeling is, dat met name de beoordeling in de laatste fase verder dient te
evolueren. De doorgedreven uitsplitsing van competenties in subcompetenties, terug te vinden in de
evaluatieformulieren, kan hinderlijk zijn voor het integratieve karakter van de basiscompetenties en kan leiden tot
een gedecontextualiseerde training en beoordeling van deelvaardigheden. De commissie stelt ook dat de inbreng
van de studenten in het evalueren een plaats dient te krijgen een bacheloropleiding waardig, en dat het interpersoonlijke
element in de verschillende beoordelingsvormen een punt van aandacht is.
De manier van evalueren wordt aan de studenten op verschillende manieren bekendgemaakt: niet alleen worden
alle evaluatievormen vermeld in de studiegids, ook het elektronische leerplatform verschaft alle informatie
768 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

hieromtrent. De lectoren kunnen zelf vastleggen op welke manier ze willen evalueren en herhalen ook bij
aanvang van elke module wat de verwachtingen op dat vlak zijn. Ze besteden veel zorg aan het evalueren, maar
de kwaliteitsbewaking met betrekking tot het evalueren is nog niet gesystematiseerd.
De lectoren nemen de moeite om voorbeeldexamens en -vragen met de studenten door te nemen of door hen te
laten uitproberen. Voor de feedback schakelt de opleiding ook het elektronische portfolio in.
De resultaten van beoordelingen, zowel formatief als summatief, worden door de lectoren ingevoerd in de
elektronische portfolio van de student die de resultaten te allen tijde kan raadplegen. Daarnaast stelt de opleiding
dat de afstand tussen lectoren en studenten klein is en dat met de korte communicatielijnen de student een
duidelijk beeld van eigen presteren heeft. De studenten kunnen hun examens ook steeds inkijken.
Ook de beoordelingen van de stages komen in de elektronische portfolio terecht door middel van een in te vullen
vragenlijst, die opgebouwd is volgens de nagestreefde competenties. Dat wil zeggen dat de student op een
twintigtal competenties beoordeeld wordt. Bij elke beoordeling is er ruimte voor aanvullende commentaar. Zowel
de stagebegeleiders als de mentoren beantwoorden die vragen. Twee keer per jaar, tijdens een interne
teamvergadering, analyseren de betrokken lectoren de verzamelde beoordelingen van de stages en leggen ze
een eindcijfer vast. Ook deze informatie komt in de elektronische portfolio terecht. De opleiding hanteert bij de
beoordeling van de stages een vierpuntenschaal: onvoldoende - werkpunt - voldoende - goed. De opleiding geeft
zelf aan – en de studenten hebben bevestigd – dat de kwalificatie ‘werkpunt‘ voor verwarring zorgt. De commissie
wenst haar zorg uit te drukken met betrekking tot deze onduidelijkheid.
De eindwerken van de studenten worden beoordeeld door een jury waarvan ook externen deel uitmaken. De
beoordeling is deels gebaseerd op de presentatie en verdediging door de betrokken student.
Op basis van de gegevens in de elektronische portfolio legt de Examencommissie halfjaarlijks een meer globaal
resultaat vast. De Examencommissie bestaat uit het departementshoofd en de lectoren van het relevante
opleidingsjaar. De examenombuds neemt deel aan de beraadslagingen. De opleiding organiseert twee grote
examenperiodes. De examenroosters worden ruim vooraf bekendgemaakt; de studenten worden over de
planning geraadpleegd en kunnen wijzigingen voorstellen. De organisatie en procedures staan uitgelegd in het
examenreglement dat bij het begin van het academiejaar onder de studenten wordt verspreid. Wijzigingen aan dit
reglement worden aangebracht volgens een procedure die aangestuurd wordt door de hogeschool.
De commissie stelt dat de elektronische portfolio het karakter heeft van een studentvolgsysteem, temeer daar het
eigenaarschap van de portfolio niet bij de studenten maar bij de opleiding ligt, vooral dan bij de lectoren. De
afgestudeerden hebben bovendien aangegeven dat het werkveld tijdens sollicitatieprocedures niet vraagt naar de
portfolio.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt dat de opleiding het competentiegericht evalueren verder uitwerkt en daarbij aandacht heeft
voor de beoordeling in de laatste fase, voor de inbreng van studenten en voor het beperken van de
interpersoonlijke factoren.
Met betrekking tot de beoordeling van de stages vraagt de commissie om de onduidelijkheid in de
vierpuntenschaal weg te nemen.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 769

Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding houdt zich in haar toelatingsvoorwaarden aan de decretale eisen, in die zin dat iedereen die een
diploma van het secundair onderwijs kan voorleggen ook in de opleiding mag starten. Uit de instroomgegevens
blijkt dat ongeveer 35 procent van de studenten uit het aso komt, 45 procent uit het tso, 10 procent uit het bso en
10 procent uit het kso. De opleiding geeft aan dat vóór 2000 meer dan 50 procent van de studenten uit het aso
kwam.
De opleiding stippelt geen rekruteringsbeleid uit ten aanzien van bijzondere doelgroepen, ook niet naar
allochtonen; de PHL heeft al een hoog percentage allochtone studenten. Binnen het departement is er wel
sprake van een positieve discriminatie ten aanzien van allochtone studenten. Deze houding vloeit voort uit het
770 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

AMD-project waaraan ook de PHL participeerde, maar dat werd in 2000-2001 stopgezet. Het AMD-project
(Aansluiting & Maatschappelijke Differentiatie) was erop gericht om enerzijds meer migranten en kansarmen te
laten doorstromen naar het lerarenberoep en anderzijds de opleiding zelf meer af te stemmen op de echte
verscheidenheid in een klas.
De commissie heeft vastgesteld dat er een grote discrepantie bestaat tussen de kennis en vaardigheden van de
studenten die de opleiding aantrekt en het aanvangsniveau van de opleiding zelf. De commissie heeft vastgesteld
dat de opleiding inspanningen levert om aan deze problematiek tegemoet te komen. Bij aanvang van de studies
organiseert de opleiding immers een taal- en een ICT-test. De resultaten van deze test geven aanleiding tot
eventuele geïndividualiseerde oefeningen, begeleiding van vaklectoren of medestudenten (begeleidingstraject om
lacunes in voorkennis weg te werken) en, in het geval van de ondersteunende vakken, in specifieke trainingen,
zoals het Taalatelier. De opleiding geeft aan dat de lectoren zich in de lessen aanpassen aan het instroomniveau
en dat er pedagogen klaarstaan om problemen rond studiemethoden en studiehouding te remediëren. Dit laatste
gebeurt voornamelijk vraaggestuurd. Studenten met problemen op het vlak van mondelinge communicatievaardigheden
wordt aangeraden om een training te volgen die door een externe specialist wordt gegeven.
Uit analyse van de uitval concludeert de opleiding dat falen in het eerste jaar meestal te wijten is aan bijvoorbeeld
een negatieve studiekeuze, een te geringe vooropleiding, een slechte studiemethode of te zware leerstof.
Daarnaast geeft de eerste praktijkervaring soms aanleiding tot (spontane) heroriëntering. De commissie stelt dat
de drop-out in het eerste jaar erop wijst dat de opleiding er slechts gedeeltelijk in slaagt om de discrepantie
tussen het niveau van de instroom en het aanvangsniveau te overbruggen. De commissie vraagt als antwoord
hierop een gerichte beleidsvorming, in samenspraak met het aanleverende onderwijs.
De centrale Dienst Onderwijs van de Provinciale Hogeschool Limburg werkte een EVC-EVK-procedure uit en
trajectbegeleiders werden in dienst genomen. De opleiding heeft weinig ervaring met studenten die op basis van
een EVK een verkort traject volgen. De opleiding voorziet in een individueel traject.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om, in samenspraak met het aanleverende onderwijs, een gerichte beleidsvorming te
ontwikkelen met het oog op een betere afstemming van het niveau van de instroom op het aanvangsniveau van
de opleiding.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 771

Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: voldoende
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: voldoende
facet 2.3, samenhang van het programma:
voldoende
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
voldoende
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
voldoende
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- De opleiding bevindt zich in de laatste fase met betrekking tot het ombouwen van het curriculum naar een
competentiegericht leertraject.
- Het programma biedt de studenten de mogelijkheid om een goede leraar te worden, maar bevat nog
elementen die wijzen op oudere opvattingen.
- De opleiding heeft aandacht voor het bijbrengen van beroepsvaardigheden.
- De inbreng van het werkveld in de curriculumvernieuwing is recent uitgebreid.
- De opleiding besteedt zorg aan het voorzien van recent studiemateriaal en levert inspanningen om aan te
sluiten bij de recente ontwikkeling en de actuele beroepspraktijk.
- Het opbouwen van een beroepsgerichte ervaring in een internationale context gebeurt op eerder vrijwillige
basis.
- De opleiding besteedt relatief veel aandacht aan maatschappelijke dienstverlening.
- De opbouw van de stages is logisch en goed afgestemd op de diverse fases van competentieontwikkeling.
- De opleiding streeft doorheen het curriculum een toenemende zelfstandigheid van de student na.
- De eindwerken zijn van een goed niveau.
- De lectoren zijn nauw betrokken bij het implementeren van de principes van een krachtige leeromgeving en
van het sociaalconstructivisme.
- De opleiding heeft aandacht voor studiebelemmerende factoren.
- De grote perspectieven waarin de opleiding haar curriculum inbedt zijn de krachtige leeromgeving, het
(sociaal)constructivisme en het competentiedenken.
- De toetsen maken een verzorgde indruk.
- De elektronische portfolio is eerder een studentvolgsysteem.
- De opleiding levert inspanningen om de discrepantie tussen het niveau van de instroom en het
aanvangsniveau van de opleiding te overbruggen.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
772 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het personeelsbeleid van de opleiding is een aangelegenheid van het centrale niveau van de Provinciale
Hogeschool Limburg, die in functie van het aantal studenten en het curriculum VTE’s toekent aan de opleiding.
De hogeschool heeft procedures uitgewerkt voor de aanwerving, benoeming, bevordering en evaluatie van
personeel. Het departement formuleert de nood aan personeel en wordt betrokken bij het aanwervingsbeleid.
Didactische en domeininhoudelijke competenties zijn de basiscriteria voor aanwezig en nieuw onderwijzend
personeel. Uit het curriculum vitae van het onderwijzend personeel valt af te leiden dat er een mix is aan
vakinhoudelijke en pedagogisch-didactische expertise:
- Drie OP-leden hebben expertise in pedagogiek (1,6 VTE).
- Vijf OP-leden hebben expertise in economie-informatica (3,96 VTE).
- Vier OP-leden hebben expertise in Romaanse of Germaanse filologie (1,36 VTE).
- Drie OP-leden hebben expertise in geschiedenis of oudheidkunde (1,35 VTE).
- Twee OP-leden hebben expertise in beeldende kunst (1,7 VTE).
- Voor de volgende expertise is er telkens één OP-lid verbonden aan de opleiding: godsdienst (0,12 VTE),
grafiek (0,45 VTE), wiskunde(1 VTE), psychologie (1 VTE), PAV (0,5 VTE) en fysica (1 VTE).
De meeste van de lectoren beschikken over een didactisch bekwaamheidsbewijs. Daarnaast stelt de opleiding als
voorwaarde bij de aanwerving nieuwe lectoren dat zij ervaring hebben in het secundair onderwijs. Zij streeft
ernaar om lectoren aan te werven die een gedeeltelijke opdracht in het secundair onderwijs behouden.
Op basis van taakinvullingen van voorgaande academiejaren en prognoses voor het huidige academiejaar die
ingevuld worden in een computerprogramma ‘taakbelasting’, werkt de centrale administratie een voorstel van
taakverdeling uit. Na overleg tussen het departementshoofd en de lectoren worden de opdrachtbeschrijvingen
met een taakbelasting van ongeveer 1.500 uur per lector definitief uitgewerkt. Bij deze taakverdeling worden
onderwijs- en randtaken (stagecoördinatie, studentenbegeleiding, participatie aan decretaal erkende
overlegorganen enzovoort) gewogen en in rekening gebracht.
Ook bij de personeelsevaluatie neemt het centrale niveau, met de Dienst Evaluatie, een coördinerende rol op.
Jaarlijks beslist de Departementale Raad welke personeelsleden, op basis van een zelfevaluatiedossier, door een
externe evaluatiecommissie zullen beoordeeld worden over hun onderwijs- en randtaken. Dit dossier omvat onder
andere een eigen beoordeling, de resultaten van de jaarlijkse studentenenquêtes, de remediering van de lector in
functie van de resultaten van de studentenenquêtes, de verslagen en opvolgingsverslagen van de tweejaarlijkse
functioneringsgesprekken en overzichten van navorming. Op basis van de eindconclusie van de Evaluatiecommissie
kan de Departementale Raad met de Opleidingsraad de gepaste verbeteringsacties formuleren.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 773

De hogeschool voert een navormingsbeleid dat vraag- en aanbodgestuurd is, waardoor individuele
professionalisering van lectoren en opleidingsgebonden vorming wordt verzekerd.
De begeleiding van nieuwe personeelsleden is niet formeel georganiseerd. Bij de officiële aanstelling verwelkomt
en informeert het departementshoofd de nieuwe collega. In het zelfevaluatierapport geeft de opleiding aan dat er
vele informele contacten zijn. Daarnaast wordt er al gewerkt met een peter en meter-systeem.
De opleiding meldt de volgende belemmerende factoren bij het voeren van een goed personeelsbeleid:
- De hogeschool beschikt niet over een bevorderingsbeleid.
- De opleiding wenst een grotere vertegenwoordiging in de Aanwervingscommissie van nieuwe
personeelsleden.
- De opleiding biedt weinig toekomstperspectieven aan potentiële personeelsleden die een deeltijdse opdracht
in het secundair onderwijs zouden behouden.
- De beperkte loonsverhoging en het uitblijven van vaste benoemingen.
- Lectoren die in andere departementen overtollig zijn, worden soms overgeheveld naar het departement
Lerarenopleiding. Deze aanstellingen zijn vaak niet gebaseerd op onderwijskundige en didactische
competenties en belangstelling in de job.
De commissie heeft tijdens de gesprekken kunnen constateren dat de algemene tendens van decentralisatie,
waarbij bevoegdheden van de algemene directie gedelegeerd worden naar de departementen, zich duidelijk
manifesteert in de opleiding en dit zowel in termen van personeelsbeleid als in termen van betrokkenheid. Een
voorbeeld hiervan is de inbreng van medewerkers bij de werving van nieuwe personeelsleden.
Tijdens de gesprekken met de studenten uiten deze zich ook erg positief over hun leraars; zij omschrijven de
contacten als close‘ maar professioneel. Enkel met betrekking tot de directe feedback waren er enkele punten
van kritiek te horen bij de studenten.
De commissie is van oordeel dat het personeel zeker gemotiveerd is om de opleiding kwalitatief uit te bouwen.
Hun inzet is groot, en nagenoeg iedereen beschouwt de werkdruk als hoog. Meermaals werden tijdens de
gesprekken de plannen voor een elektronische portfolio voor medewerkers ter ondersteuning van de
personeelsevaluatie toegelicht. De commissie ondersteunt dit initiatief.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de plannen met betrekking tot het uitbouwen van de elektronische portfolio van het
personeel te concretiseren.
774 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft tijdens de gesprekken geconstateerd dat navorming sterk wordt gestimuleerd in de opleiding,
zowel voor wat betreft het volgen als van het participeren in het verzorgen van vormingssessies. De nabije
aanwezigheid van het degelijk uitgebouwde Expertisecentrum, waarin de PHL samen met partners als het
Regionaal Expertise Netwerk (REN) en het Limburgs Bureau voor Onderwijsprofessionalisering (Limbop)
opleidingen organiseert, is hierin zeker een stimulans. De opleidingen situeren zich op het vlak van ICT,
pedagogisch-didactische opleidingen en mens en organisatie. Enkele concrete voorbeelden:
- mijn digitale klasagenda;
- cyberpesten: hoe ga ik ermee om;
- Engels in een krachtige leeromgeving met ICT.
De participatie in de navorming is het voorwerp van personeelsevaluatie.
De commissie is positief over de ernst waarmee wordt er geïnvesteerd in navorming. De commissie beschouwt
de navorming als een sterk punt van de opleiding. Hiermee wordt de link met het werkveld versterkt en wordt de
reflectie over vakinhouden en didactische praktijk aangewakkerd. De commissie vindt echter dat deze navorming
zich nog te sterk situeert bij een vrij beperkte groep en leidt uit de gesprekken en de documenten af dat er bij
enkele docenten relatief weinig aandacht is voor algemeen pedagogische professionalisering.
Binnen het onderwijzend personeel is er een mix aan vakinhoudelijke en pedagogisch-didactische expertise.
Deze kennis wordt uitgebreid met ervaringen uit en contacten met de beroepspraktijk via de stagebezoeken.
Verder verloopt de interactie met de beroepspraktijk onder andere via de redactie van handboeken, de
Leerplancommissie en de ervaringen in het veld van het onderwijsbeleid. Daarnaast doet de opleiding een beroep
op gastsprekers en in mindere mate op gastprofessoren voor de onderwijsinbreng vanuit het beroepsveld.
Per jaar beschikt de opleiding over een budget voor haar navormingsplan. Het navormingsbeleid kent een vraagen
aanbodgestuurde pijler. Via de centrale diensten en het departementshoofd krijgen de lectoren informatie over
de aangeboden navorming. De centrale diensten organiseren ook zelf navorming.
In 2003-2004 legde de Provinciale Hogeschool Limburg het concept voor onderzoeksactiviteiten vast en richtte
een onderzoeksraad op. Dit resulteerde in 2004-2005 in een project wetenschappelijk onderzoek binnen de
lerarenopleiding. Het betreft een samenwerkingsverband tussen de Provincie Limburg - Dienst Onderwijs en de
drie lerarenopleidingen in Limburg, en onderzoekt de kritische succesfactoren van leerlingen in voortrajecten van
het DBSO.
De opleiding geeft onder andere de volgende internationale contacten en netwerken van het personeel en de
studenten weer:
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 775

- Netwerken: lid van de Europese Vereniging Onderwijzend Personeel, opvolgen tendensen en ontwikkelingen
binnen de diverse studiegebieden;
- Studiebezoeken: projectstage internationale school voor de studenten Engels en tweedaags bezoek aan de
British School van Antwerpen;
- Participatie aan internationale congressen: het geven van workshops aan de Hogeschool Rotterdam en
deelname aan het internationale Veloncongres
- Gastsprekers;
- Euroregionale projecten: projectweek Luik;
- Internationale projecten: contactseminarie in Brugge, ‘Innovation in Teacher Training,’ wat resulteerde in
Comenius 2.1.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om in het nascholingsbeleid de eisen verbonden aan het opleidingsconcept ter harte te
nemen, met het oog op een professionalisering van alle docenten.
Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding wordt gedragen door 22 lectoren (16,96 VTE) en 1 praktijklector (0,2 VTE), waarvan 10
personeelsleden voltijds en 13 deeltijds verbonden zijn aan de opleiding. De opleiding doet een beroep op 3
gastprofessoren. Tien lectoren zijn vastbenoemd en 16 tijdelijk. Het merendeel van het onderwijzend personeel is
enkel aan de lerarenopleiding Secundair Onderwijs verbonden.
De opleiding telde 188 studenten, wat resulteert in een student-docentratio van ongeveer 11,5 studenten/VTE. In
vergelijking met de andere opleidingen aan de Provinciale Hogeschool Limburg ligt deze ratio hoog. Dit valt te
verklaren door de intensieve begeleiding van de didactische praktijk, de stagecoördinatie en het feit dat er voor
elk onderwijsvak een vaklector aanwezig is in de opleiding.
De leeftijdsgroep 40 tot 49 jaar is met 9 leden het best vertegenwoordigd onder het onderwijzend personeel. Vijf
OP-leden zijn ouder dan 50 jaar. Eén vierde bevindt zich in de leeftijdscategorie 30 tot39. De groep 20- tot 29-
jarigen bestaat uit 3 personen.
In het zelfevaluatierapport geeft de opleiding aan een kleine hechte groep te zijn, waarin een goede mix van
zowel jonge als ervaren lectoren, zowel mannen als vrouwen aanwezig zijn. Dit werd door de gesprekken
bevestigd.
776 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

De commissie heeft waargenomen dat heel wat taken op vrijwillige basis worden opgenomen; het is niet steeds
duidelijk of een billijke taakverdeling bewaakt blijft.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert de opleiding om blijvende aandacht te besteden aan een evenwichtige taakverdeling.
Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
goed
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- Het personeelsbeleid en de personeelsevaluaties zijn sterk centraal aangestuurd door de hogeschool.
- Het personeel is gekwalificeerd en gemotiveerd.
- De lectoren maken melding van een hoge werkdruk.
- De opleiding investeert sterk in navorming.
- De opleiding beschikt over voldoende personeel.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 777

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De werkingskosten en investeringsmiddelen zijn de bevoegdheid van het centrale niveau. Het departement
beschikt wel over middelen ter financiering van klein didactisch materiaal, studiereizen, public relations,
curriculumgebonden gastsprekers en navorming van de personeelsleden.
Het departement Lerarenopleiding is samen met het departement Handelswetenschappen & Bedrijfskunde
gehuisvest in het gebouw B van de campus ‘Elfde linie’. Deze campus bestaat uit vier gebouwen die op
wandelafstand van elkaar liggen en biedt plaats aan de centrale diensten (gebouw A), het departement
Beeldende Kunsten (gebouw C), de diensten Sociale Zaken, Logistiek en Infrastructuur en het
docentenrestaurant (gebouw D). De opleiding bachelor in Onderwijs groep 1 beschikt over twee verdiepingen van
gebouw B. Eén verdieping waar de lesactiviteiten plaatsvinden en een tweede verdieping die plaats biedt aan de
medewerkers en de administratie. De campus beschikt over parkeermogelijkheden en weet zich verzekerd van
een goede bediening door het openbaar vervoer.
De opleiding beschikt over onderwijsruimtes van diverse grootte, naargelang de verschillende groeperingsvormen:
- Jaargroepen: het auditorium (300 studenten), de feestzaal (150 studenten) en 4 kleine aula’s,
- Kleine groepen: gewone klaslokalen (33 studenten) en één groter klaslokaal (50 studenten),
- PO-atelierlokaal,
- Kleine groepen of begeleid zelfstandig leren: het studielandschap waar alle opzoekmaterialen en
informatiebronnen aanwezig zijn.
De commissie is van oordeel dat alle klassen voldoende uitgerust zijn; elk lokaal beschikt over een beamer en
voldoende stopcontacten om het actief leren en het electronic valving daadwerkelijk in de praktijk toe te passen.
De campus biedt ook ruimte voor een ontmoetings- en/of een werkruimte, een bookshop waar cursussen en klein
schrijfgerief worden verkocht en cateringvoorzieningen.
Het departement beschikt over drie ruimtes die ter beschikking staan van de docenten:
- Het departementaal secretariaat: hier vinden alle administratieve aangelegenheden plaats.
- Het kantoor van het departementshoofd: wordt in uitzonderlijke gevallen ook als vergaderlokaaltje gebruikt.
- De coördinatieruimte: een groot lokaal waar de stagecoördinatoren en de verantwoordelijke internationalisering
gehuisvest zijn, een trefpunt voor lectoren en studenten en een beperkte vergaderruimte.
In het zelfevaluatierapport stelt de opleiding nood te hebben aan een vaste vergaderruimte. Nu wordt in sommige
gevallen uitgeweken naar een vrijstaand leslokaal.
778 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

De hogeschool hecht erg veel belang aan ICT. De hele campus is voorzien van bekabeling en een draadloos
netwerk. Daarnaast beschikken alle studenten over een laptop door de participatie aan het project Anytime
Anywhere Learning. Een helpdesk in gebouw D verhelpt allerhande laptopproblemen. Bij ernstige schade krijgen
studenten een vervangtoestel. De opleiding slaagt erin om het beeld van de ‘hogeschool met de laptop’ effectief
mee waar te maken. Tijdens de rondleiding heeft de commissie kunnen constateren dat de laptop overal in de
dagelijkse opleiding aanwezig is. Het merendeel van de studenten nam aantekeningen rechtstreeks op de laptop
en een aantal studenten die op gesprek kwamen, had zijn laptop bij ter ondersteuning.
De hogeschool heeft er voor gekozen één gemeenschappelijke mediatheek met studielandschap te creëren voor
meerdere departementen. De bibliotheek bestaat uit twee delen: enerzijds het informatiecentrum waar onder
andere boeken, vaktijdschriften, naslagwerken, kranten, cd-rom’s en videocassettes ter beschikking staan, en
waar er toegang is tot de online beschikbare bibliotheekcatalogus, digitale informatiebronnen, databanken en
fulltext, en anderzijds de werkruimte die onder andere plaats biedt aan kleine studieruimtes. De commissie heeft
de bibliotheek up-to-date bevonden en is positief over de beschikbare collecties, zowel wat betreft de hard copyversies
als wat de elektronische versies betreft.
De commissie heeft geconstateerd dat er weinig kleine gespreksruimtes aanwezig zijn. De opleiding geeft aan dat
dit aantal in de toekomst zal toenemen.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De informatievoorziening aan kandidaat-studenten gebeurt via verschillende kanalen: de studie-informatiedagen
waar onder andere studenten van de PHL toelichting geven, de opendeurdag waar de school en het
studiemateriaal kunnen worden bekeken, de bijkomende informatiedag op het einde van het academiejaar, de
inschrijvingsdagen, de folders en de website.
De commissie heeft de informatievoorziening aan potentiële studenten kunnen inzien en vindt die veelzijdig en
inhoudelijk uitdagend; de ondersteuning daarbij vanuit de centrale diensten is doelgericht en effectief.
Eens studenten ingeschreven zijn, nemen zij deel aan de introductietweedaagse, waar zij de studiegidsen, de
planning en het lessenrooster en andere algemene informatie ontvangen. Tijdens de academiejaren vormen het
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 779

departementale secretariaat en Blackboard de meest gebruikte communicatiekanalen. Recent werd in het
lesrooster één uur opgenomen dat gebruikt wordt voor algemene mededelingen aan de studenten.
De instroombegeleiding start tijdens de introductiedagen. De eerste dag worden de studenten rondgeleid in de
hogeschool door de studentenvereniging, en krijgen ze een inleiding in het gebruik van de laptops en het
elektronische leerplatform. Daarnaast worden een ICT- en een taaltest afgenomen. Studenten met beperkte ICTkennis
kunnen een beroep doen op mentoraat aangeboden door de lectoren en de studenten informatica en
bureautica. Studenten die slecht scoren voor de taaltest kunnen bijbenen via extra oefeningen. Tijdens de les
opvoedkunde vullen studenten een inlichtingenfiche in en kunnen ze een individueel gesprek voeren met een
pedagoog. In het ‘zakboekje voor studenten’ vinden de studenten alle informatie over de lerarenopleiding.
Tijdens de opleiding kunnen de studenten rekenen op begeleiding. Alle studenten van het eerste jaar werden via
een functioneringsgesprek met een pedagoog op de hoogte gebracht van hun vorderingen en hun slaagkansen.
Voor sommige studenten was dit gesprek de aanleiding om studiebegeleiding op te starten. Gezien het
tijdrovende karakter besliste de opleiding in 2003-2004 om de functioneringsgesprekken enkel te laten
plaatsvinden voor studenten die een gesprek wensten of op vraag van een docent. Deze gesprekken worden
beperkt tot externe studiebelemmerende factoren. De studenten kunnen steeds terecht bij alle vaklectoren.
Daarnaast biedt de elektronische portfolio informatie aan de student over elke presentatie (Welke vaardigheden
moeten meer getraind worden Wat is de persoonlijke evolutie van de student). Studenten die problemen
hebben met expressie en assertiviteit tijdens hun oefenlessen, kunnen hiervoor oefensessies volgen.
Bij de eerstejaarsstudenten vormen de gegevens, afkomstig van de instroomanalyse en de LASSI-test, de
voornaamste bronnen voor studiebegeleiding.
De begeleiding van studenten tijdens de evaluatiemomenten bestaat uit klassikale tips en begeleiding, het
organiseren van een proefexamen en het opzetten van een discussieforum waar vragen gesteld kunnen worden.
Na de evaluatieperiode kunnen studenten hun examens inkijken. Sommige lectoren geven na de eerste zittijd
bijkomende lessen ter ondersteuning van de studenten die moeten herkansen.
Naast het normale studietraject kunnen studenten zich ook inschrijven voor een individueel traject. De centrale
dienst Onderwijs van de Provinciale Hogeschool Limburg werkte een EVC-EVK-procedure uit, en
trajectbegeleiders werden in dienst genomen.
De psychosociale begeleiding aan de hogeschool bestaat uit een eerstelijnsbegeleiding door de individuele
lectoren, de pedagogen en het departementaal secretariaat. Daarnaast biedt de Sociale Dienst, Socius,
ondersteuning met betrekking tot studietoelagen, kinderbijslagregeling, begeleiding van studenten en informatie
over externe deskundigen. In het academiejaar 2004-2005 begeleidde en volgde het departement een autistische
student op, binnen een geïntegreerd onderwijsteam.
In het zelfevaluatierapport wordt vermeld dat de ombudspersoon jaarlijks wordt aangesteld; zijn coördinaten
worden via diverse kanalen bekendgemaakt. Uit het gesprek met de vertegenwoordigers van de
studentenbegeleiding blijkt dat er geen algemene ombuds is; er is wel een examenombuds. Deze
examenombuds houdt zich voornamelijk bezig met de weg die studenten moeten volgen bij afwezigheid op
examens. Wanneer een student een probleem heeft met een docent, gaan ze eerder naar het departementshoofd
dan naar de ombudspersoon. Stappen voor te volgen procedures zijn wel beschreven, maar deze worden in de
praktijk niet altijd even gemakkelijk gevolgd.
De commissie is van oordeel dat de ombudsfunctie naar de studenten beter uitgelijnd kan worden, om de formele
toegankelijkheid van de ombudspersoon duidelijker te realiseren.
De organisatie en de begeleiding van PHL-studenten die naar het buitenland willen, is de verantwoordelijkheid
van de departementale coördinator Internationalisering. Daarnaast bieden het vademecum en de blackboard-
780 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

cursus ‘Internationalisering studenten PHL‘ algemene informatie. Inkomende studenten ontvangen een arrival
guide met informatie over de faciliteiten van de hogeschool en de stad Hasselt. Ook zij kunnen terecht bij de
departementale coördinator Internationalisering.
De kwaliteit van de studiebegeleiding wordt niet formeel gemeten. Wel is er informatie met betrekking tot de
studiebegeleiding beschikbaar vanuit de samenkomsten van de intervisiegroepen. Deze informatie is echter
eerder informeel.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om meer aandacht te besteden aan de implementatie van het cyclisch kwaliteitsdenken
voor wat betreft de studiebegeleiding.
De commissie adviseert om de ombudsfunctie sterker formeel uit te lijnen naar studenten toe.
Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
goed
voldoende
En op basis van de volgende constateringen:
- De materiële voorzieningen zijn goed, de ICT-uitrusting is voorbeeldig.
- De bibliotheek is up-to-date.
- De opleiding beschikt over een adequaat studielandschap.
- De informatievoorziening aan potentiële studenten is veelzijdig en inhoudelijk uitdagend.
- De ombudsfunctie moet nog beter uitgelijnd worden naar de studenten.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 781

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Op instellingsniveau zijn de stafmedewerker Kwaliteitszorg en de dienst Onderwijs verantwoordelijk voor de
structuren en de begeleiding van de interne kwaliteitszorg in de Provinciale Hogeschool Limburg. Op
departementaal niveau is het de Opleidingsraad die de initiatieven neemt.
Tot 2000-2001 waren het de kwaliteitscellen die verslag uitbrachten van de werkzaamheden en de plannen met
betrekking tot onder andere monitoraat, Ombudsdienst, internationalisering enzovoort. Vanaf 2001-2002 werd dit
de verantwoordelijkheid van het departement en voerden de opleidingen een quickscan uit in PROZA. In 2002-
2003 wenste de Opleidingsraad meer personeelsleden te betrekken en te komen tot een teamgerichte
zelfanalyse. Alle personeelsleden werden vertrouwd gemaakt met PROZA en opgedeeld in evaluatiegroepen,
verantwoordelijk voor een aandachtsgebied. Via PROZA bepaalde de opleiding haar kwaliteitsniveau en
verbeteringspunten.
Het kwaliteitsbeleid in de opleiding volgt twee lijnen. Enerzijds wil opleiding inspelen op zich voordoende
uitdagingen, door speciale werkgroepen op te richten die belang hechten aan de onderwijskwaliteit. In dit kader
werd bijvoorbeeld de werkgroep Krachttoer opgericht, die zich richtte op de vernieuwingen uit het Decreet op de
lerarenopleiding en op de heroriëntering van de opleiding na de afgesprongen fusieplannen. Daarnaast is er de
focus op de integrale kwaliteitszorg, waarbij de opleiding alle belemmerende elementen voor de
onderwijskwaliteitszorg in kaart wenst te brengen. Het departement wil de opleidingen periodiek en systematisch
benaderen. In 2002-2003 vond een eerste PROZA-meting plaats. In 2006-2007 werden de initiatieven, genomen
bij de eerste meeting, geëvalueerd en bijgestuurd, en werd een aantal aandachtsgebieden uit PROZA in een
nieuw kwaliteitsprofiel gezet. De opleiding wil dat alle facetten van de opleiding in de tussenperiodes van twee
visitaties worden voorgelegd aan zelfevaluatiegroepen.
Binnen het departement is met betrekking tot het kwaliteitsbeleid een belangrijke taak voor de Opleidingsraad
weggelegd. Dit orgaan, waarin alle afdelingen vertegenwoordigd zijn, onderzoekt, adviseert en beslist over
departementale aangelegenheden.
De opleiding geeft aan dat initiatieven vier fases doorlopen: een plan, de implementatie, de evaluatie en de
bijsturing. Deze procesmomenten vinden plaats tijdens de personeelsvergaderingen, de interdisciplinaire
werkgroepen, de curriculumraden, de opleidingsraden en de studiedagen.
De opleiding organiseert bevragingen bij de verschillende belanghebbenden:
- Twee keer per jaar worden centraal de studenten bevraagd over alle opleidingsonderdelen.
De bevragingen hebben betrekking op onder andere de volgende kenmerken van de opleidingsonderdelen:
studiemateriaal, kwaliteit van het lesgeven, kwaliteit van de leerinhouden en de beoordelingsmethode. De
centrale dienst Evaluatie verwerkt de bevragingen en stelt een evaluatiedossier op met een overzicht van de
782 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

esultaten. De lectoren ontvangen een rapport met hun persoonlijke resultaten en een departementaal rapport.
De resultaten worden met het departementshoofd besproken. In een persoonlijk zelfevaluatiedossier, dat mede
als basis dient voor de periodieke personeelsevaluatie, brengt de lector verslag uit over het wegwerken van
negatieve punten. De gesynthetiseerde informatie wordt besproken in de Opleidingsraad.
- Studentenbevragingen die niet centraal worden georganiseerd:
De opleiding meet zelf frequent de kwaliteit van kleine onderdelen zoals: ICT-tevredenheid, interdisciplinaire
reizen, eindwerkbeurs, virtueel ondernemen …
- De afgestudeerden:
De afgestudeerden werden twee jaar geleden (ten opzichte van het moment van het visitatiebezoek) bevraagd.
De respons was echter zo laag dat deze gegevens niet verwerkt werden.
- De jaarlijkse bevraging studententevredenheid:
In de leerinhouden opvoedkunde werden onderwijsvernieuwing en kwaliteitszorg opgenomen. De studenten
verwerken deze leerstof actief door de vragen van het aandachtsgebeid 7 van PROZA, ‘studenttevredenheid‘, te
beantwoorden. Aan de hand van voorbeelden worden de vragen, de procedure en de resultaten van het
aandachtsgebied 7 van PROZA besproken. Uit de bevragingen blijkt dat er een redelijke kwaliteit is en dat er
enige systematiek aanwezig is in de onderwijskwaliteitszorg. De studenten zouden wel meer geraadpleegd willen
worden voor de beoordeling van het leermateriaal.
- Periodieke reflectie over stage-ervaringen:
Na elke stageperiode wordt een evaluatie georganiseerd met betrekking tot de inhoudelijke stage-ervaringen en
de organisatorische aspecten. Deze gegevens worden inhoudelijk beoordeeld en verwerkt.
De commissie heeft bevragingen en kwaliteitsplannen kunnen inzien. Tijdens de gesprekken wordt gemeld dat er
geen echte traditie is om gericht te evalueren. De studenten worden wel voortdurend bevraagd, maar telkens over
kleine onderdelen niet over het geheel. Er wordt gewerkt aan verbetering. Het integrale kwaliteitsdenken wordt nu
sterker vanuit het departement aangestuurd; hierin past ook de deelname van een medewerker van Centrale
Kwaliteitszorg in de Opleidingsraad.
De commissie is van oordeel dat er verdienstelijk voorbereidend werk is geleverd om te groeien naar een
volwaardig intern kwaliteitsbeleid. De koerswijzigingen in het verleden (van centralisatie naar decentralisatie)
hebben het rendement van deze inspanningen enigszins vertraagd. De commissie heeft vastgesteld dat in de
huidige ontwikkelingen het PDCA-denken steeds frequenter wordt geïntegreerd en dat, zeker op het niveau van
gegevens verzamelen, ondertussen een inhaalbeweging is begonnen.
De commissie mist in het geheel van gegevensverzamelingen, die momenteel al heel wat thema’s van het
opleidingsproces betreffen, metingen inzake het realiseren van de doelstellingen van de opleiding.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de gegevensverzamelingen uit te breiden naar het rendement van de opleiding. Dit
betekent dat de doelstellingen van de opleiding op het niveau van de output moet worden geëvalueerd.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 783

Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding geeft aan dat de streefdoelen uit het verleden in grote mate gerealiseerd werden:
- Streefdoel 1: Het omvormen van het curriculum naar de idee van ‘krachtige leeromgeving’ en sociaal
constructivisme:
Het didactische concept werd volledig herzien met de nadruk op de actieve werkvormen en de eigen
verantwoordelijkheid van de student in zijn leerproces.
- Streefdoel 2: Het implementeren van de basiscompetenties doorheen het curriculum:
De opleiding stelt dat het competentiedenken bij de studenten, onder andere via de lessen opvoedkunde, het
lesvoorbereidingsformulier, de didactische aanpak en de evaluatie van de basiscompetenties, ingang gevonden
heeft. De lectoren zijn ermee vertrouwd via de elektronische portfolio en de nieuwe accenten in de vakdidactiek.
- Streefdoel 3: Het uittekenen van een leerlijn rond didactische praktijk:
De opleiding maakte afspraken met betrekking tot het beheersingsniveau van de vaardigheden van de studenten.
Daarnaast koos de opleiding voor de evolutie van veel begeleiding in jaar 1 naar zelfstandigheid in jaar 3.
Daarenboven werd het laptopproject, het elektronische leerplatform en de elektronische portfolio ingevoerd.
In 2003-2004 formuleerde de opleiding nieuwe plannen en streefdoelen op basis van een gestructureerde
zelfevaluatie. Deze plannen kregen de goedkeuring van alle personeelsleden en van de participerende studenten:
- De communicatie met de kandidaat-studenten optimaliseren,
- de communicatie met de studenten efficiënter maken en de kanalen stroomlijnen,
- de ICT en het elektronische leerplatform optimaliseren doorheen de opleidingsonderdelen,
- de uitbreiding van het functionele gebruik van de elektronische portfolio.
In het zelfevaluatierapport geeft de opleiding aan dat verbeteringsniveaus op twee niveaus opgezet en
geïmplementeerd worden. Bij de verbeteringsprojecten georganiseerd vanuit de opleiding worden telkens een
eindcoördinator en een verantwoordelijke groep aangeduid die de plannen implementeren. De opvolging van de
werkzaamheden vindt plaats in de Opleidingsraad. Op Blackboard staan verslagen van diverse vergaderingen
met betrekking tot de verbeteringsacties voor taaldidactiek en vakdidactiek. De commissie heeft deze verslagen
kunnen inzien. Voor de verbeteringsprojecten, opgezet door de centrale administratie, krijgt de opleiding extra
manuren toegekend. Een voorbeeld van een dergelijk project is de aanwijzing van studiebegeleiders als
bewakers van de studietrajecten.
De opleiding geeft in het zelfevaluatierapport aan dat de aandachtspunten van een voorgaande zelfevaluatie in
1997-1998 grotendeels zijn opgevolgd. Voorbeelden hiervan zijn: het personeelsbeleid is performanter geworden
en de kwaliteit van het cursusmateriaal is gestegen en geactualiseerd.
784 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

De commissie constateert dat zelfevaluaties een rol spelen in het initiëren van verbeteringstrajecten. Het is voor
de commissie echter niet duidelijk op welke manier verbeteringsacties gekoppeld zijn aan de gerichte metingen of
andere vormen van gegevensverzamelingen.
De sterk individuele benadering is kenmerkend voor deze opleiding. De commissie merkt op dat individuele
meldingen van studenten bij het departementshoofd vaak aanleiding zijn om verbeteringen door te voeren. De
commissie acht het belangrijk om erover te waken dat waargenomen signalen gedragen worden door de
volledige groep studenten. De commissie vindt dat er te veel wordt gekapitaliseerd op informeel en individueel
gebied. Dit kapitaliseren geeft aanleiding tot discrepanties tussen dat wat volgens de docenten zeggen dat de
pijnpunten zijn bij studenten en dat wat de studenten zelf vertellen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om bij maatregelen tot verbetering erover te waken dat er voldoende onderbouwing is
om deze verbetering te verantwoorden.
Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Binnen de Provinciale Hogeschool Limburg en het departement functioneren alle decretale overlegorganen. De
Academische en Departementale Raad hebben een adviserende rol. Studenten en personen uit het beroepsveld
zijn erin vertegenwoordigd.
Het personeel is vertegenwoordigd in de Opleidingsraad en in de algemene personeelsvergaderingen. Tijdens
deze vergaderingen kunnen belangrijke beslissingen geamendeerd worden. Aan de personeelsleden werden
instructies en informatie gegeven met betrekking tot het doel en het verloop van de visitatie. In 2005-2006 werd
een mission statement door het personeel opgesteld als startpunt voor een grondige hernieuwing van de
opleiding.
De studenten zijn naast hun vertegenwoordiging in de decretale overlegorganen ook georganiseerd in de
Studentenraad. De studenten komen buiten de decretale overlegorganen één keer per maand samen. Daarna
brengen zij hierover verslag uit bij het departementshoofd. Deze brengt de ontvangen feedback van de studenten
in de Opleidingsraad. Tijdens de gesprekken meldde het departementshoofd dat in de toekomst een student lid
zal zijn van de Opleidingsraad. Daarnaast worden studenten periodiek bevraagd over de lessen en de lectoren.
De opleiding geeft aan dat er veel informele contacten zijn met de studenten. Zo raadpleegt de opleiding de
studenten over het opstellen van lesrooster en examenroosters.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 785

Jaarlijks worden de alumni van de laatste vijf jaar uitgenodigd op een terugkomdag. Tijdens deze dag vindt geen
structurele bevraging plaats, wel wordt van iedere lector verwacht te informeren naar de kwaliteit van de
opleiding. Deze bevindingen worden kort besproken op de Opleidingsraad.
De contacten met het beroepenveld bestaan vooral uit de communicatie tussen de vaklectoren en de
stagementoren naar aanleiding van een stage. Tijdens deze contacten wordt vooral gepeild naar de prestaties
van de studenten en inhoudelijke zaken. Naar aanleiding van een stagebezoek heeft de opleiding op vraag van
de Stedelijke Humaniora in Dilsen een informatiedag georganiseerd over de inhouden en de vakdidactiek voor de
vakken Frans en geschiedenis. Ook met de Provinciale Handelsschool vonden soortgelijke initiatieven plaats. In
2003 werden de stagescholen systematisch bevraagd over de gebruiksvriendelijkheid van het nieuwe
lesbeoordelingsformulier. De vertegenwoordigers van het werkveld vermelden tijdens het visitatiebezoek dat er
sinds één jaar een resonantiegroep bestaat, die is samengesteld uit een tiental leden die de afvaardiging zijn van
secundaire scholen. Eveneens uit de gesprekken blijkt dat de instelling van de Resonantiegroep centraal is
aangestuurd en dat vanuit de centrale diensten aan de opleiding wordt opgelegd om twee keer per jaar samen te
komen. De al opgedane ervaring met de Resonantiegroep werd door de opleiding en door het werkveld als
leerrijk en verhelderend omschreven.
In het zelfevaluatierapport stelt de opleiding dat zij alle stakeholders direct of indirect, systematisch of informeel
wil betrekken bij de uitbouw van een kwaliteitsvolle lerarenopleiding. De opleiding geeft zelf aan dat er binnen het
departement veel informeel contact is, gezien de kleine groep collega’s en de kleine groep studenten. De
opleiding is ervan overtuigd dat een gestructureerde aanpak van enquêtering bij alle partijen nog meer informatie
zou aanreiken.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om de inspanningen met betrekking tot het meer formaliseren van de diverse
deelnemers verder te zetten en te verankeren in het onderwijsbeleid.
Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
voldoende
voldoende
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- Er is verdienstelijk werk geleverd om te groeien naar een volwaardig intern kwaliteitsbeleid.
- Het is niet steeds duidelijk op welke manier de verbeteringsacties gekoppeld worden aan gerichte metingen
of andere vormen van gegevensverzameling.
- De opleiding kapitaliseert te veel op informele en individuele feedback.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
786 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding gaat na of studenten over de nagestreefde competenties beschikken in toetsen, examens, stages en
eindwerk. Ze geeft ook aan in al deze beoordelingsactiviteiten competentiegericht te werk te gaan. De commissie
heeft geadviseerd onder Facet 2.7 om het competentiegerichte karakter van de toetsing en beoordeling verder te
versterken.
Uit de contacten met de mentoren tekent de opleiding op dat de afgestudeerden in de lespraktijk aantonen over
de gewenste eindkwalificaties te beschikken. In de gesprekken met het werkveld is dit ook bevestigd. De
opleiding hecht er ook belang aan om de contacten met mentoren en werkveld gestructureerd te onderhouden,
maar geeft tegelijk aan dat ze geen systematisch onderzoek doet naar de tevredenheid van de mentoren en
werkveld. De commissie concludeert dat het beeld dat de opleiding heeft over het gerealiseerde niveau in grote
mate ontstaan is op basis van informele feedback, maar dat deze feedback toch naar de positieve kant overhelt.
Gegevens over tewerkstelling worden niet systematisch, of toch niet cijfermatig verzameld. Uit de jaarlijkse
‘terugkomdag‘ geeft de opleiding aan wel te kunnen afleiden dat nagenoeg alle afgestudeerden effectief in het
onderwijs aan de slag geraken en dat slechts een kleine minderheid in de bedrijfswereld terechtkomt; het gaat
dan vaak om afgestudeerden met de onderwijsbevoegdheden handel-bureautica of economie. De
afgestudeerden hebben tijdens de gesprekken een kritisch positief beeld geschetst van de opleiding, bijvoorbeeld
in de zin dat de opleiding voorafbeeldend onderwijs realiseert, de reflex van reflectie en de grote aandacht voor
vakoverschrijdende elementen verworven is, maar dat voor een betere voorbereiding op probleemgedrag van
leerlingen en vakinhoudelijk een betere afstemming wenselijk is.
De afgestudeerden hebben tijdens de gesprekken aangegeven dat ze, terugblikkend op de opleiding, goed
voorbereid waren op de beroepspraktijk. De opleiding haalt in dit kader volgende elementen aan: de waaier aan
onderwijsvormen en leermiddelen, de confrontatie met verschillende onderwijstypes, de gesimuleerde
sollicitatiegesprekken, gesprekken met ouders, slechtnieuwsgesprekken uit het opleidingsonderdeel agogische,
enzovoort.
De opleiding beschikt over heel wat contacten om de studenten praktijkervaring mee te geven in een
internationale context. Deze activiteiten staan beschreven onder Facet 2.2. De commissie heeft vastgesteld dat
internationale projecten voor zowel uitgaande als binnenkomende studenten/docenten een meerwaarde
betekenen en dat ze bijdragen tot de competentie van de studenten die eraan kunnen deelnemen.
De commissie heeft tijdens het bezoek de gelegenheid gehad om eindwerken te bestuderen en heeft daar erg
mooie voorbeelden van gezien. De reacties van externen op eindwerken, de reacties van scholen die de output
ervan inzetten in de onderwijspraktijk, de uitnodigingen om ze te presenteren op de CST-eindwerkenbeurs en het
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 787

goede onthaal ervan, zijn overtuigende elementen in de kwalitatieve typering van de eindwerken. De commissie
heeft vastgesteld dat de afgestudeerden, die een sterk ICT-gericht profiel hebben, gezien de accenten in de
hogeschool en opleiding, in de scholen waar ze terechtkomen substantieel bijdragen aan de ICT-ontwikkeling.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt om de diverse componenten van het gerealiseerde niveau systematisch in kaart te brengen.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
De lerarenopleiding aan de Provinciale Hogeschool Limburg kent slaagcijfers die weinig verschillen van het
gemiddelde in Vlaanderen. De opleiding geeft aan geen streefcijfers te hanteren, maar zoveel mogelijk studenten
te laten slagen. Hierbij wordt gewag gemaakt van de intensieve begeleiding en de korte communicatielijnen.
Uit analyse van de uitval concludeert de opleiding dat falen in het eerste jaar meestal te wijten is aan bijvoorbeeld
een negatieve studiekeuze, een te geringe vooropleiding, een slechte studiemethode, te zware leerstof of een
negatieve eerste praktijkervaring (met eventuele – spontane – heroriëntering tot gevolg). Deze informatie wordt
door de opleiding voornamelijk op informele wijze ingewonnen.
In het tweede jaar ziet de opleiding andere oorzaken voor het falen van een aantal studenten. Enerzijds de
toegenomen moeilijkheidsgraad en anderzijds het beperkte aanbod van onderwijsvakken, waardoor de opleiding
niet helemaal kan tegemoetkomen aan de interesses van de studenten, wat de motivatie niet te goede komt.
De commissie stelt dat de opleiding goed reflecteert over de doorstroom. Gezien de korte afstand tussen lectoren
en studenten is de commissie echter verwonderd dat de opleiding toch maar een beperkt zicht heeft op de
oorzaken van uitval en niet-slagen. De commissie stelt dat het belangrijk is om door gerichte evaluatie een nieuw
beleid op poten te zetten.
788 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert een meer systematische verzameling en analyse van gegevens met betrekking tot de
uitval en het niet-slagen van studenten.
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- Het werkveld en de afgestudeerden geven aan dat het bereikte niveau van de opleiding voldoende is.
- De eindwerken krijgen in het werkveld positieve aandacht.
- Op het gebied van internationalisering zijn vele succesvolle initiatieven genomen.
- De slaagcijfers wijken niet af van het gemiddelde.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 789

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
790 | Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen voldoende
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud voldoende
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid voldoende
Facet 2.3: Samenhang voldoende
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd voldoende
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud voldoende
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden voldoende
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid goed
Facet 3.3: Kwantiteit personeel voldoende
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen goed
Facet 4.2: Studiebegeleiding voldoende
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten voldoende
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering voldoende
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau goed
voldoende
Facet 6.2: Onderwijsrendement voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
Opleidingsrapport Provinciale Hogeschool Limburg| 791

792 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Hoofdstuk 18 XIOS Hogeschool Limburg
Algemene toelichting bij de professioneel gerichte bacheloropleiding in het onderwijs: secundair
onderwijs aan de XIOS Hogeschool Limburg
De opleiding bachelor Onderwijs: Secundair Onderwijs is een van de drie opleidingen binnen het departement
Lerarenopleiding van de XIOS Hogeschool Limburg. Naast de opleidingen van het departement Lerarenopleiding
biedt de hogeschool ook academisch gerichte bachelor- en masteropleidingen aan binnen het departement
Industriële Wetenschappen en Technologie en professioneel gerichte bacheloropleidingen binnen het
departement Industriële Wetenschappen en Technologie, Handelswetenschappen en Bedrijfskunde en Sociaal-
Agogisch Werk.
De XIOS Hogeschool Limburg is een Vlaamse autonome hogeschool. De schaalvergroting die aan de basis ligt
van het ontstaan van de hogeschool gebeurde conform het Decreet op het hoger onderwijs van 13 juli 1994. De
XIOS Hogeschool Limburg is een partner van de Associatie Universiteit-Hogescholen Limburg.
Het departement Lerarenopleiding bestaat uit drie professionele bacheloropleidingen:
- bachelor in het Onderwijs: Kleuteronderwijs;
- bachelor in het Onderwijs: Lager Onderwijs;
- bachelor in het Onderwijs: Secundair Onderwijs.
Naast de professionele bacheloropleidingen worden binnen het departement Lerarenopleiding drie voortgezette
lerarenopleidingen aangeboden:
- voortgezette opleiding Buitengewoon Onderwijs;
- voortgezette opleiding Lager Onderwijs;
- voortgezette opleiding Niet-confessionele Zedenleer voor het Lager Onderwijs.
Vanaf 2005-2006 werd een sterk vernieuwde opleiding aangeboden. Ten tijde van het visitatiebezoek werd het
tweede opleidingsjaar voor de eerste keer volgens het vernieuwde curriculum uitgevoerd.
In het nieuwe curriculum starten alle eerstejaarsstudenten met drie onderwijsvakken. De studenten kiezen in
totaal drie vakken, waarvan telkens één uit de volgende reeksen:
- Reeks 1: Nederlands, wiskunde, bewegingsrecreatie
- Reeks 2: niet-confessionele zedenleer, economie, fysica
- Reeks 3: lichamelijke opvoeding A, Frans, aardrijkskunde
- Reeks 4: biologie, Engels, informatica
- Reeks 5: lichamelijke opvoeding B, geschiedenis, project algemene vakken
Lichamelijke opvoeding A en B vormen één geheel en moeten dus samen met nog één ander vak worden
gekozen. Bewegingsrecreatie mag alleen samen met lichamelijke opvoeding worden gekozen.
Lichamelijke opvoeding vormt vanuit het verleden eerder een apart geheel. Het nieuwe curriculum heeft gezorgd
voor een nauwere samenwerking die zich in de toekomst moet voortzetten.
De lerarenopleidingen van de XIOS Hogeschool Limburg en de Provinciale Hogeschool Limburg werken samen,
in die mate dat ze elkaar kunnen aanvullen wat de aangeboden vakken betreft. Het gaat hier bijvoorbeeld om een
aantal wetenschappelijke vakken. Zo was er op het ogenblik van het visitatiebezoek één student van de
Provinciale Hogeschool Limburg die ook lessen volgde aan de XIOS Hogeschool.
Als lerarenopleiding werd de XIOS Hogeschool vanuit een beleidsplan ‘Maatschappelijke differentiatie’
geselecteerd om gedurende enkele jaren initiatieven te ontwikkelen op het gebied van begeleiding van
doelgroepstudenten en te zorgen voor een betere doorstroming van deze groep (AMD-beleid – Aansluiting en
Maatschappelijke Differentiatie).
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 793

Zowel uit het zelfevaluatierapport als uit het eerste verkennende gesprek met de directie blijkt dat multiculturaliteit
een belangrijke eigenheid is van de opleiding en van de hogeschool. De aanwezigheid van vele allochtone
jongeren in Limburg was een van de bepalende factoren in het departement Lerarenopleiding om van ‘diversiteit’
een maatschappelijke keuze te maken, die in belangrijke mate de visie van het departement heeft bepaald. Het is
een speerpunt van de opleiding die zich heeft vertaald in tal van activiteiten binnen de opleiding, maar ook
doorstroomt naar andere departementen van de XIOS Hogeschool Limburg.
794 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Onderwerp 1
Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1
Niveau en oriëntatie van de professioneel gerichte bachelor
Beoordelingscriteria:
De opleidingsdoelstellingen zijn er op gericht de student te brengen tot:
- het beheersen van algemene competenties als denk- en redeneervaardigheid, het verwerven en verwerken
van informatie, het vermogen tot kritische reflectie en projectmatig werken, creativiteit, het kunnen uitvoeren
van eenvoudige leidinggevende taken, het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen, zowel aan specialisten als aan leken en een ingesteldheid tot levenslang leren;
- het beheersen van algemene beroepsgerichte competenties als teamgericht kunnen werken,
oplossingsgericht kunnen werken in de zin van het zelfstandig kunnen definiëren en analyseren van
complexe probleemsituaties in de beroepspraktijk en het kunnen ontwikkelen en toepassen van zinvolle
oplossingstrategieën, en het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid samenhangend met de
beroepspraktijk;
- het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar.
Het oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bachelor Onderwijs: Secundair Onderwijs aan de XIOS Hogeschool Limburg formuleert in haar visie
dat ze wil tegemoetkomen aan de hedendaagse vraag vanuit de maatschappij om leraren te vormen die op een
flexibele en open manier naar hun beroep kijken en die in staat zijn om zelfgestuurd nieuwe competenties te
verwerven.
Het in september 1998 goedgekeurde Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de
leraren, is in de XIOS Hogeschool ingevoerd sinds het academiejaar 1999-2000.
De algemene competenties, de algemene beroepscompetenties en de beroepsspecifieke competenties op het
niveau van een beginnende beroepsbeoefenaar zijn duidelijk herkenbaar in de lijst ‘Basiscompetenties Leraren’,
zoals vastgelegd in het Besluit van de Vlaamse regering (september1998).
NVAO-kader Niveau en oriëntatie
Algemene competenties
Besluit van de Vlaamse regering (1998)
Basiscompetenties leraren
(Bijlage DSRK)1
Het verwerven en verwerken van informatie 1.3, 1.6, 1.10.1, 2.4, 5.1 en 5.2
Het vermogen tot kritische reflectie
5.3.1 en A3
Het vermogen tot projectmatig werken 1.4.2, 1.11.1, 1.7.3 en 10.1
Het vermogen tot creativiteit
Het kunnen uitvoeren van eenvoudige leidinggevende taken 7.2
Het vermogen tot communiceren van informatie, ideeën, problemen en
oplossingen
De gerichtheid tot levenslang leren 3.1
A8
6.2, 6.3, 8.1.1 en 8.1.2
1 Besluit van de Vlaamse regering betreffende de basiscompetenties van de leraren (29 september 1998) – leraar
secundair onderwijs groep 1
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 795

NVAO-kader Niveau en oriëntatie
Algemene beroepsspecifieke competenties
Het teamgericht kunnen werken
Oplossingsgericht kunnen werken
Het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid
NVAO-kader Niveau en oriëntatie
Beroepsspecifieke competenties
Het beheersen van beroepsspecifieke competenties op het niveau van
beginnende beroepsbeoefenaar
Besluit van de Vlaamse regering (1998)
Basiscompetenties leraren
(Bijlage DSRK)
5.1.2, 6.3, 7.1, 7.2, 7.3 en A10
5.3.1, A3 en A4
A7
Besluit van de Vlaamse regering (1998)
Basiscompetenties leraren
(Bijlage DSRK)
De lijst ‘Basiscompetenties leraren’ wordt in
het besluit van de Vlaamse regering
gespecificeerd naar de verschillende
lerarenopleidingen in Vlaanderen. Hij bevat
een uitwerking met de specifieke
interpretatie voor de bachelor Onderwijs:
Secundair Onderwijs.
De lijst ‘Basiscompetenties leraren’ vormden in de XIOS Hogeschool de basis voor de concretisering van hun
onderwijspraktijk.
In de lijst ‘Basiscompetenties leraren’ legt de XIOS Hogeschool haar eigen accenten. Uit het zelfevaluatierapport
en de gesprekken met de diverse gesprekspartners kan worden afgeleid dat bij de toekomstig afgestudeerde
leraren een sterk gevoel aanwezig is voor het besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid. De opleiding
ervaart ongekwalificeerde uitstroom in het secundair onderwijs als een belangrijk maatschappelijk probleem. De
maatschappelijke herwaardering van het beroepssecundair onderwijs (bso) is een essentieel aspect van dit
probleem. De opleiding ziet het als haar plicht om samen met haar studenten een bijdrage te leveren aan deze
problematiek. De keuze voor het afstudeerdomein bso zou opnieuw een positieve keuze moeten worden.
De culturele diversiteit in de Limburgse regio en de daarmee samenhangende maatschappelijke kenmerken zijn
mee de aanleiding om de ‘interculturele competenties’ (onderdeel van basiscompetentie 2.2.1 ‘Leren omgaan met
verschillen’) sterk te benadrukken. De commissie heeft dit kunnen vaststellen in de concretisering van de
volledige onderwijspraktijk.
De doelstellingen van de opleiding zijn helder geformuleerd. De opleidingsverantwoordelijken hebben duidelijke
criteria, waaraan ze het niveau van hun opleiding willen afmeten. Bovendien bleek uit de gesprekken dat over de
visie van waaruit de doelstellingen werden geformuleerd, grondig onderhandeld werd binnen de Opleidingsraad.
De commissie kon alleszins de gelijkgerichtheid in visie en doelen vaststellen. De visie getuigt van een sterk
gevoel voor maatschappelijk engagement, zowel van de opleiding tegenover haar studenten als van de studenten
tegenover hun leerlingen. Het streven naar het beheersen van algemene beroepsgerichte en beroepsspecifieke
competenties is aantoonbaar aanwezig in een aantal bestudeerde materialen.
De commissie is van oordeel dat de les- en stage-evaluatieformulieren een duidelijke link hebben met de
nagestreefde basiscompetenties. De opleiding ziet hierin tevens een middel om de basiscompetenties te
communiceren met het werkveld. Uit de gesprekken blijkt dat studenten, het onderwijzend personeel en het
werkveld op de hoogte zijn van de visie, de doelstellingen en de gekozen accenten binnen de na te streven
competenties. Door die op te nemen in de onderwijspraktijk werken zij er ook bewust aan mee.
De commissie waardeert vooral:
- het maatschappelijk engagement dat geconcretiseerd wordt in een scherpgesteld opleidingsprofiel;
- de goede aansluiting tussen het pedagogische project, de pluralistische visie en de invulling van de visie, met
name de aandacht voor een heterogene instroom;
- de positieve keuze voor diversiteit en het engagement voor een gedifferentieerde aanpak;
- de participatieve besluitvorming met betrekking tot visie en opleidingsdoelen;
- dat er wordt gewerkt aan competentiegericht leren; dit wordt onder andere geleidelijk ingebouwd via
didactische ateliers waarin probleemstellend en geïntegreerd wordt gewerkt, en die een goede ondersteuning
geven in het werkveld.
796 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Aanbevelingen ter verbetering:
De aandacht voor de internationale profilering (benchmarking) kan meer aandacht krijgen dan momenteel het
geval is.
Er is een goede aanzet om studenten te leren werken met ICT, maar er kan in de opleiding zelf meer worden
gebruikgemaakt van moderne mogelijkheden van het leerplatform.
Facet 1.2
Domeinspecifieke eisen
Beoordelingscriteria:
- De doelstellingen van de opleiding (uitgedrukt in eindkwalificaties van de student) sluiten aan bij de eisen die
door (buitenlandse) vakgenoten en het relevante beroepenveld gesteld worden aan een opleiding in het
betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk of kunstpraktijk). Ze zijn, ingeval van
gereglementeerde beroepen, in overeenstemming met de reglementering of regelgeving ter zake.
- Voor professioneel gerichte bacheloropleidingen zijn de eindkwalificaties getoetst bij het relevante
beroepenveld.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In het curriculum wordt gericht gewerkt rond basiscompetenties die voor het beroep zijn vooropgesteld. De
opleiding legt daarbij haar eigen accenten. Hoe het domeinspecifieke referentiekader tot stand kwam, wordt erg
helder omschreven in het zelfevaluatierapport. De lijst Basiscompetenties, afgeleid uit de beroepsprofielen en
mee vormgegeven door het beroepenveld, vormde het uitgangspunt voor de inrichting van het nieuwe curriculum.
Op grond van de lijst Basiscompetenties werden de eind-/startbekwaamheden per opleidingsjaar vastgelegd in
een document. Dit document werd voorgelegd op een mentorendag en op basis van de feedback bijgestuurd.
Binnen de lijst Basiscompetenties legt de opleiding duidelijke accenten, die in lijn zijn met haar visie. De eigen
accenten van de opleiding zijn te herleiden tot een tolerante houding ten aanzien van verschillende mens- en
maatschappijvisies, waarden en culturen. De opleiding is van oordeel dat het functioneel geheel ‘inhoudelijk
expert’ van de basiscompetenties te weinig houvast biedt om de inhoudelijke diepgang van de opleiding te
vrijwaren. Dit functioneel geheel wordt voor de diverse vakgebieden door de lectoren geconcretiseerd op basis
van de eindtermen en leerplannen in het secundair onderwijs. Een aantal lectoren is lid van leerplancommissies,
en van daaruit zijn zij uitstekend geplaatst om de opleiding te doen aansluiten op de vraag van het secundair
onderwijs en hierop te anticiperen. Anderzijds ziet de opleiding dit als een mogelijkheid om de aspecten die
voortvloeien uit maatschappelijke noden, een rol te laten spelen in de leerplannen secundair onderwijs. De
nieuwe verwachtingen vanuit het werkveld worden verder opgevolgd door gesprekken met mentoren op de
mentorendagen. Ook beslissingen van de overheid spelen een rol in de formulering van de doelstellingen. Een
voorbeeld hiervan is dat sinds het academiejaar 2004-2005 didactiek kleuteronderwijs aan het curriculum werd
toegevoegd, omdat de overheid besliste om bijzondere leermeesters lichamelijke opvoeding in het
kleuteronderwijs op te nemen. Andere voorbeelden van de interactie met het werkveld zijn de projecten die door
lectoren en docenten voor het veld worden uitgewerkt. Vanuit het werkveld komen hierbij bijzonder tevreden
reacties. Bij de afstemming op de ontwikkelingen in het werkveld wordt continu gewaakt over de relaties met de
lijst Basiscompetenties.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 797

Op basis hiervan is de commissie van oordeel dat de dynamiek van het beroepenveld van erg nabij wordt
gevolgd. Het beroepenveld wordt dan ook door de opleiding breed geïnterpreteerd.
De commissie is van oordeel dat er werk is gemaakt van een concretisering met eigen, profilerende inkleuring
van de basiscompetenties. Bij de opbouw van het nieuwe curriculum, ingevoerd vanaf het academiejaar 2005-
2006, werden vijf pijlers geselecteerd voor de verdere uitbouw van dit curriculum. De diverse vakgroepen en de
Opleidingsraad waren hierbij betrokken. De vijf pijlers zijn: studentgericht werken, activerende werkvormen en
stijgende zelfsturing, reflectie, nieuwe technologieën en evaluatie. De bijzondere accenten die de opleiding wil
leggen, bijvoorbeeld studentgerichtheid met het oog op leerlinggerichtheid door de studenten, toenemende
zelfstudie met het oog op realiseren van de eindtermen ‘leren leren’ en de zorgbreedte in de
studentenbegeleiding, krijgen ook gestalte in het domeinspecifieke kader. De studenten zijn zich ten volle bewust
van de basiscompetenties waaraan zij moeten werken. Naast de doelstellingen die gericht zijn op deelaspecten
van deze competenties binnen onderscheiden opleidingsonderdelen, zijn er ook momenten – binnen didactische
ateliers en stage – dat de studenten bewust moeten bezig zijn met eigen positionering ter attentie van de
geïntegreerde competenties.
De commissie is van oordeel dat de basiscompetenties die betrekking hebben op de functie van de leraar als
innovator, zeker worden gerealiseerd. Het werkveld gaf aan dat de vernieuwende impulsen die uitgaan van
stagiairs van XIOS en van beginnende werknemers afgestudeerd aan deze hogeschool, een verrijking waren. De
onderzoeksgerichte aspecten die vervat zitten in de rol van leraar als innovator zouden echter nog sterker kunnen
worden uitgewerkt. De leiding van de opleiding, en met name de vakgroeppedagogen, reageren echter proactief
en voortvarend op deze problematiek en geven de commissie het vertrouwen dat hier werk van wordt gemaakt.
Aanbevelingen ter verbetering:
De contacten met het werkveld zijn intens, maar met het oog op continuering in de toekomst zouden ze beter
structureel worden verankerd.
Oordeel over onderwerp 1, doelstellingen van de opleiding: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 1.1, niveau en orientatië:
facet 1.2, domeinspecifieke eisen:
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- het maatschappelijk engagement geconcretiseerd wordt in een sterk gesteld opleidingsprofiel;
- er een goede aansluiting is tussen het pedagogisch project – de pluralistische visie – en de invulling van de
visie, met name de aandacht voor heterogene instroom. Er is een positieve keuze tussen diversiteit en
engagement voor een gedifferentieerde aanpak;
- er wordt gewerkt aan competentiegericht leren; dit wordt geleidelijk ingebouwd via didactische ateliers waarin
probleemstellend en geïntegreerd wordt gewerkt;
- de internationale profilering meer aandacht verdient;
- het werkveld nauwer betrokken kan worden bij het conceptualiseren van het curriculum. Zij zijn voor een deel
vragende partij. Informele kanalen kunnen worden aangevuld met structureel overleg;
- er een goede aanzet is om studenten te leren werken met ICT, maar er kan in de opleiding zelf meer gebruik
worden gemaakt van moderne mogelijkheden van het leerplatform;
- er werk is gemaakt van een concretisering met een eigen, profilerende inkleuring van de basiscompetenties;
798 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

- er actief en dynamisch wordt ingespeeld op problematieken en projecten uit het werkveld;
- alle actoren binnen de opleiding betrokken zijn bij het vormgeven van het domeinspecifiek opleidingsprofiel.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 799

Onderwerp 2
Programma
Facet 2.1
Relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma
Beoordelingscriteria:
- Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties van de opleiding qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
- De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma.
- De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te
bereiken.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
In het academiejaar 2005-2006 werd het nieuwe curriculum ingevoerd. Voor elk opleidingsonderdeel werd een
ECTS-fiche opgesteld. De ECTS-fiche geeft de concretere doelen en inhouden van het opleidingsonderdeel aan.
Er wordt over gewaakt dat voor elke student alle basiscompetenties aan bod komen. Daarvoor wordt er
gebruikgemaakt van een competentiematrix, waarin voor elk opleidingsonderdeel wordt aangegeven aan welke
basiscompetenties er wordt gewerkt.
De opleidingsonderdelen zijn in drie groepen onderverdeeld. Een eerste groep bevat de vakinhoudelijke
competenties van de drie onderwijsvakken (zowel de vakinhouden als de vakdidactiek) waarvoor de student heeft
gekozen. De tweede groep bevat de beroepsalgemene competenties, met name de algemene didactiek en
agogiek, het didactisch atelier en de stage. De derde groep bevat de algemene competenties, zoals
ontwikkelingspsychologie en communicatieve vaardigheden.
In het eerste opleidingsjaar (opgedeeld in drie trimesters; tien weken en twee keer negen weken), en vooral in het
eerste trimester ligt de klemtoon enerzijds op de basiskennis van de vakinhouden en anderzijds op de
leervaardigheden, de taalvaardigheid en de kennis van de didactische en psychologische basis voor het
lesgeven. De klemtoon ligt hier op de ‘leraar als inhoudelijk expert’. In het tweede trimester staat het didactisch
atelier centraal en wordt de klemtoon gelegd op ‘de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen’ en
‘de leraar als opvoeder’. In het derde trimester krijgen de studenten de kans om voor elk onderwijsvak van hun
keuze drie lessen te geven in een secundaire school.
Het tweede opleidingsjaar (opgedeeld in twee semesters) werd ten tijde van het visitatiebezoek voor de eerste
keer volgens het vernieuwde curriculumingericht. De opleidingsonderdelen zijn in dezelfde groepen
onderverdeeld als in het eerste opleidingsjaar. Het didactisch atelier, de stage en de opleidingsportfolio nemen
een belangrijkere plaats in.
Het didactisch atelier betreft enerzijds vakoverschrijdend werken en teamwork en anderzijds differentiatie en
evaluatie. De docenten geven tijdens de gesprekken aan dat de wisselwerking tussen pedagogen en vaklectoren
een duidelijke verrijking is voor de opleiding. Het derde opleidingsjaar was ten tijde van het visitatiebezoek nog in
een ontwerpfase.
De commissie is van oordeel dat de relatie tussen de doelstellingen en de inhoud van het programma in
voldoende mate aanwezig is en dat deze relatie geoperationaliseerd wordt door een competentiematrix.
Over de drie opleidingsjaren heen heeft de opleiding een aantal leerlijnen geformuleerd, zoals toenemende
zelfsturing, reflectie enzovoort (zie facet 2.3: Samenhang in het programma).
De commissie heeft geconstateerd dat in het nieuwe curriculum veel aandacht wordt besteed aan de concrete
toepassing van de verschillende leerlijnen. Deze leerlijnen waarborgen de samenhang in het programma.
800 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Het vakoverschrijdend werken is eveneens een expliciet aanwezige leerlijn in het nieuwe curriculum. Dit werd
mede geïnitieerd vanuit een bevraging van afgestudeerden, die wezen op het feit dat ze te weinig handvatten
meekregen om vakoverschrijdende leer- en ontwikkelingsprocessen op te zetten.
In het oude curriculum kwam het vakoverschrijdend werken pas duidelijk aan bod in het derde opleidingsjaar,
vooral in de Cuma-projecten (Cultuur en Maatschappij). In teams van vier tot acht studenten wordt gewerkt aan
een maatschappelijk en cultureel probleem dat wordt aangedragen door stagescholen. De organisatie is
momenteel van dien aard dat zoveel mogelijk onderwijsvakken aan bod komen. Studenten, afgestudeerden en
werkveld tonen zich erg enthousiast over deze werkvorm.
In het nieuwe curriculum, waarin het vakoverschrijdend werken een expliciete leerlijn zal zijn, wordt projectwerk
eerder ingevoerd, namelijk in het tweede opleidingsjaar. Ook ICT wordt binnen het vakoverschrijdend werken
beschouwd als ondersteuning van het leerproces. De nadruk wordt gelegd op competenties als exploreren, het
opzoeken van informatie met behulp van multimedia, omgaan met informatie, communiceren en presenteren.
De commissie is van oordeel dat er een goede aanzet is om studenten te leren werken met ICT, maar er kan in
de opleiding zelf meer worden gebruikgemaakt van moderne mogelijkheden van het leerplatform. Dit blijkt vooral
uit de gesprekken met studenten.
De commissie raadt de opleiding aan deze relatie tussen de leerlijnen en de samenhang in het programma
steeds goed te expliciteren bij haar verdere ontwikkelingen.
De commissie geeft aan dat het nieuwe decreet secundaire scholen meer bevoegdheid geeft op het vlak van het
opleiden van leerkrachten. In het licht van dit gegeven vindt de commissie de betrokkenheid van het werkveld en
in het bijzonder de verantwoordelijkheid van secundaire scholen belangrijk bij de verdere conceptualisering van
het curriculum. Volgens de verantwoordelijken van de opleiding is er momenteel bij directies van secundaire
scholen weinig interesse of behoefte op dit vlak. De behoeftes van het werkveld situeren zich vooral op het
niveau van ‘vakken’, maar niet overkoepelend voor het hele curriculum.
De commissie is van oordeel dat deze betrokkenheid van het werkveld kan gestimuleerd worden en dat, voor wat
de conceptualisering van het curriculum betreft, deze betrokkenheid meer kan worden gestructureerd en
geformaliseerd.
De internationale dimensie in het curriculum wordt gerealiseerd door onder meer studiebezoeken van
buitenlandse leerkrachten, aandacht voor internationale aspecten in de vakinhouden en de deelname aan
Europese projecten (bijvoorbeeld het Venusproject rond diversiteit). De rode draad doorheen de hele opleiding is
omgaan met diversiteit.
De commissie waardeert de wijze waarop deze rode draad ook bepalend is voor de manier waarop de
internationale vormgeving van het curriculum plaatsvindt.
Aanbevelingen ter verbetering:
Het werkveld kan nauwer worden betrokken bij het conceptualiseren van het curriculum. Ze zijn deels vragende
partij. Informele kanalen kunnen worden aangevuld met structureel overleg.
Er moet meer aandacht worden besteed aan het gebruik van moderne mogelijkheden van het elektronisch
leerplatform.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 801

Facet 2.2
Eisen professionele gerichtheid van het programma
Beoordelingscriteria:
- Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroeps- of kunstpraktijk ontleend
studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk, de kunstpraktijk en/of (toegepast) onderzoek.
- Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline.
- Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroeps- of artistieke vaardigheden en heeft aantoonbare
verbanden met de actuele beroepspraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De professionele gerichtheid van het programma wordt door de opleiding verzekerd op basis van de vijf hierna
volgende curriculumaspecten.
• de aanwezigheid van vaardigheden die het maatschappelijk en beroepsmatig functioneren
ondersteunen
Het omgaan met diversiteit wordt door de opleiding vertaald in een geïndividualiseerde aanpak en concreet
zorgbreed werk in klasverband. De commissie heeft kunnen constateren dat hiervoor gerichte basiskennis en
didactische vaardigheden worden aangereikt. De bagage van studenten wordt ook ten aanzien van deze te
ontwikkelen competentie versterkt door een brede en diepe reflectie.
• de aandacht voor werkveldervaring
De aandacht voor stage, zowel in termen van kwantiteit als van diversiteit, is de commissie opgevallen.
De opleiding vindt het belangrijk dat de studenten een zo ruim mogelijke ervaring opdoen. De stage is gradueel
en gevarieerd uitgebouwd. Zij begint in het eerste opleidingsjaar met drie uur per opleidingsvak en neemt verder
in tijd toe per opleidingsjaar. Voor studenten lerarenopleiding Lichamelijke Opvoeding zijn naast bedrijfsbezoeken
ook stages voorzien in sportdiensten en bij seniorenclubs.
• de aansluiting bij recente ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline en de beroepspraktijk
Een voorbeeld van recente ontwikkelingen in de beroepspraktijk die aandacht krijgen in het curriculum en dat ten
tijde van het visitatiebezoek door de commissie is geconstateerd, is de aandacht voor onderzoekscompetenties in
het aso. In het onderwijsvak fysica en lichamelijke opvoeding kon de commissie voorbeelden zien van de wijze
waarop de studenten zelf onderzoeksvaardigheden verwerven.
De commissie constateerde dat dit aspect echter niet gestructureerd is uitgewerkt.
• het onderzoek in het werkveld en de relatie daarvan met onderwijs
Studenten hebben in het kader van hun eindwerk de mogelijkheid om deel te nemen aan lopende onderzoeken of
om voort te bouwen op bestaande onderzoeksprojecten.
• de interactie van de opleiding met maatschappelijke dienstverlening
De commissie heeft geconstateerd dat de opleiding studenten de mogelijkheid biedt tot dienstverlening aan het
werkveld. Typische voorbeelden hiervan zijn de begeleiding van klasgroepen door studenten bij buitenschoolse
projecten, de begeleiding van sportdagen en thuisbegeleiding van leerlingen bij het leren
802 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

De eindwerken en het daarbij horend concept dat de commissie heeft bestudeerd, is nog een onderdeel van het
curriculum in afbouw. Voor het eindwerk staan vijf studiepunten in het derde opleidingsjaar.
De student maakt ter afronding van zijn studie een persoonlijk (en schriftelijk) werkstuk, waarbij het praktische
gedeelte primeert en gefundeerd is op een theoretische basis.
In het begin van het academiejaar krijgt de student informatie over het eindwerk (cursusonderdeel ‘eindwerk’)
binnen het opleidingsonderdeel communicatieve vaardigheden. Alle modules en stages van de voorgaande jaren
hebben de student door taken, verslagen enzovoort eveneens voorbereid op het schrijven van dit stuk.
Elke student wordt begeleid door een eerste en een tweede lezer. De student bespreekt zijn vorderingen
minstens drie keer met de eerste lezer. De besprekingen worden opgevolgd aan de hand van de trajectkaart.
Hierop noteert de promotor per datum alle belangrijke werkafspraken. Deze trajectkaart wordt door de lector en
door de student bij elke afspraak ondertekend. In december is er in kleine groepen van studenten en lectoren een
tussentijdse bespreking van de vorderingen van de eindwerken. Studenten krijgen dan feedback en suggesties.
Tijdens de examenperiode licht de student zijn eindwerk mondeling toe aan een gemengde groep van studenten
en lectoren. De begeleidende lectoren komen samen tot een cijfer dat gebaseerd is op het geleverde werk in de
loop van het schooljaar (procesevaluatie), het eindproduct en de mondelinge verdediging.
- De criteria op basis waarvan het eindwerk wordt beoordeeld, zijn:
- de inhoud;
- de persoonlijke inbreng (de mate waarin de begeleidende lector werd ingeschakeld);
- het innoverende karakter;
- het proces;
- de bruikbaarheid voor de praktijk.
De studenten Lichamelijke Opvoeding geven tijdens de gesprekken aan dat de richtlijnen voor de eindwerken niet
altijd duidelijk zijn.
Het werkveld geeft tijdens de gesprekken te kennen dat het graag wil meedenken over het vernieuwde concept
van de eindwerken, maar formele gesprekken zijn er hieromtrent nog niet geweest. Het werkveld ziet vooral
overleg noodzakelijk op het niveau van de keuze van het onderwerp. Zij zien vooral onderwerpen waar het
secundair onderwijs nood aan heeft als belangrijke input voor de keuze van onderwerpen voor het eindwerk.
De commissie is positief wat de praktijkgerichtheid van de eindwerken betreft, maar de theoretische reflectie kan
beter worden uitgewerkt. Reflectie bij de eindwerken gebeurt wel, maar dan voornamelijk in dialoog met de
opdrachtgever of begeleider. De commissie is van oordeel dat een schriftelijke neerslag hiervan een meerwaarde
kan betekenen voor de eindwerken en de communicatie daarvoor.
Uit de gesprekken is tevens gebleken dat er te weinig eensgezindheid bestaat over de criteria op basis waarvan
de eindwerken worden beoordeeld. De opleiding is zich bewust van deze tekorten wat het eindwerk in het oude
curriculum betreft. Tijdens de gesprekken wordt meegedeeld dat de eindwerken voor het nieuwe curriculum
worden voorbereid in een voorbereidende werkgroep en dat er met de gesignaleerde tekorten wordt rekening
gehouden.
De Opleidingsraad heeft nog geen beslissing genomen over het definitieve concept van de eindwerken in het
nieuwe curriculum.
Ten aanzien van de professionele gerichtheid van het programma is de commissie er na de visitatiegesprekken
van overtuigd geraakt dat die goed is. Daarbij worden de verdere integratie tussen vakinhouden en vakdidactiek
enerzijds en basiscompetenties anderzijds als waardevolle initiatieven aangemerkt. Ditzelfde geldt voor de
onderwijskundige vernieuwingen waarmee de opleiding haar studenten voorbereidt. Deze initiatieven worden
sterk gewaardeerd door het onderwijsveld en de educatieve instellingen.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 803

Facet 2.3
Samenhang van het programma
Beoordelingscriterium:
- Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Binnen het curriculum van de onderwijsvakken is de samenhang gebaseerd op de verticale samenhang van de
eindtermen in het secundair onderwijs.
Aan de afstemming tussen vakinhouden, vakdidactiek en algemene didactiek wordt gewerkt door binnen de
algemene didactiek te werken met algemene kaders die worden toegepast in de didactische ateliers. In de
didactische ateliers begeleiden vaklectoren en pedagogen samen microteaching. Leerinhouden, algemene
didactiek en vakdidactiek spelen voortdurend op elkaar in. De commissie erkent de positieve werking hiervan op
de samenhang in de opleiding.
De verticale samenhang wordt verder in het programma gegarandeerd door een aantal leerlijnen.
In de leerlijn didactisch pedagogische basisvaardigheden wordt de samenhang bewaakt door het formuleren van
eind- en startbekwaamheden per opleidingsjaar.
De leerlijn zorgbreed werken en differentiatie wordt in het eerste opleidingsjaar ingezet met de visie dat leren
‘individueel verschillend’ verloopt. In het tweede opleidingsjaar wordt dit vertaald naar de didactische praktijk. De
strategieën die worden aangeleerd in algemene didactiek zijn door de studenten niet altijd gemakkelijk te vertalen
naar hun vakgebieden. Om dit op te vangen wordt met portfoliodifferentiatie gewerkt, die vaklectoren en
pedagogen samen begeleiden. Om de vaardigheid ‘begeleiden van het leerproces van risicoleerlingen’ te
verwerven, werd in het derde opleidingsjaar structureel het project ‘Leren thuis leren’ ingebouwd. Door hieraan in
de opleiding extra aandacht te besteden, verwacht de opleiding dat het werkveld steeds meer vertrouwd geraakt
met een gedifferentieerde aanpak.
Met de leerlijn vakoverschrijdend werken wordt vanaf het nieuwe curriculum gestart in het tweede opleidingsjaar.
De leerlijn toenemende zelfsturing wordt gefaseerd doorlopen: zelf werken, zelfstandig werken, zelfstandig leren
en ten slotte zelfverantwoordelijk leren. Een goede uitbouw van de studiebegeleiding en het begeleid zelfstandig
werken binnen elk vak maken dit mogelijk.
In het eerste jaar wordt daarom veel aandacht besteed aan metacognitieve vaardigheden waarbij studenten
ingedeeld worden in verschillende leergroepen.
De leerlijn reflectie loopt in de vorm van reflectie-etappes doorheen de opleiding. In het didactisch atelier in het
eerste opleidingsjaar gebeurt de eerste aanzet tot reflectie aan de hand van de reflectiecyclus van Korthagen. Het
voorwerp van reflectie beperkt zich hierbij tot eenvoudige instructievaardigheden. De reflectie verloopt duidelijk
gestructureerd vanaf het begin van de opleiding.
De commissie is van oordeel dat de samenhang in het programma groeiende is, mede op basis van signalen van
studenten en de omgeving. De studenten zijn zich bewust van de samenhang in het nieuwe programma. Als de
opleiding erin slaagt om ook in het derde jaar relevante onderzoekscomponenten te integreren, zal zij een
modern, samenhangend programma kunnen aanbieden aan haar studenten.
804 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

De opleiding biedt geen keuzemodules aan. De keuzemogelijkheden van de student situeren zich binnen de
modules. Bij eindwerken en stages wordt rekening gehouden met de persoonlijke interesse van de student.
Binnen de verdiepingen van de verschillende onderwijsvakken is ruimte voor interessedifferentiatie
In het derde opleidingsjaar, dat zal worden ingevoerd vanaf het academiejaar 2007-2008, worden wel
keuzemodules voorzien. Er wordt gedacht aan keuzemodules zoals onderwijsvernieuwing, overgang lager
onderwijs – secundair onderwijs, zorgcoördinatie enzovoort.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.4
Studieomvang
Beoordelingscriterium:
- De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de studieomvang, bachelor: tenminste 180
studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: OK
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding bestaat uit 3 studiejaren van elk 60 studiepunten. In totaal wordt dus een opleidingsprogramma
georganiseerd van 180 studiepunten en voldoet de opleiding hiermee aan de formele eisen m.b.t. de minimale
studieomvang van een professionele bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 805

Facet 2.5
Studielast
Beoordelingscriteria:
- De werkelijke studietijd wordt getoetst en sluit aan bij de normen vastgesteld krachtens decreet.
- Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de
studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De studietijd werd gemeten in het academiejaar 2002-2003. De procedure staat beschreven in het
kwaliteitshandboek en de commissie heeft er kennis van genomen. De studietijd werd gemeten bij de
normstudent. Uit de vergelijking tussen de begrote studietijd en de reële studiebelasting kwam naar voren dat
bepaalde opleidingsonderdelen de 80 procent minimumactiedrempel en andere opleidingsonderdelen de 120
procent maximumactiedrempel overschreden. De reden was dat het aantal contacturen in het verleden de basis
was voor de bepaling van het aantal studiepunten. Anderzijds bleek dat de grote verscheidenheid in de werkelijke
studielast een samenhang vertoonde met de gekozen vakkencombinatie van de studenten.
Bij de opbouw van het nieuwe curriculum werd deze relatie losgelaten en heeft iedere lector op basis van deze
studietijdmetingen bijsturingen kunnen uitvoeren aan zijn opleidingsonderdelen. Daarna werden studietijdmetingen
uitgevoerd op basis van ‘tijdschrijven’.
De studietijdmetingen worden door de opleiding als een blijvend aandachtspunt beschouwd, en in het bijzonder
de verscheidenheid in ervaren studiebelasting.
Het ZER geeft zelf al aan dat het gegeven dat de opleiding maximaal kansen tracht te bieden aan studenten die
een minder sterke voorbereiding hebben gekregen in het secundair onderwijs en/of in minder gunstige
omstandigheden moeten studeren, ook aanleiding kan geven tot de grote variatie in gemeten studietijd. Ze geven
daarmee al aan dat de (opgelegde) studietijdmeting bij de ‘normstudent’ niet zo goed samengaat met de principes
van streven naar diversiteit en differentiatie. De diverse initiatieven die men voorziet ter ondersteuning van de
student kunnen een efficiënter benutten van de studietijd ten goede komen.
De commissie constateert dat de studietijd een geregeld terugkerend evaluatie-instrument is. De commissie heeft
sterk de indruk dat de opleiding de signalen van de studenten serieus neemt en noodzakelijke aanpassingen
realiseert. Het is noodzakelijk in het kader van differentiatie en diversiteit, twee speerpunten van de opleiding, dat
de opleiding niet alleen de normstudent en de normstudietijd als uitgangspunt neemt bij de actualisering van haar
programma.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
806 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Facet 2.6
Afstemming tussen vormgeving en inhoud
Beoordelingscriteria:
- Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen.
- De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Het didactisch concept dat de opleiding hanteert, wordt in het zelfevaluatierapport nader toegelicht. Er wordt een
onderscheid gemaakt tussen opleidingsonderdelen die eerder competentiegericht zijn opgevat en
opleidingsonderdelen die eerder ondersteunend kennis en/of vaardigheden toeleveren.
Er wordt een veelheid aan werkvormen aangeboden (projectonderwijs, probleemgestuurd onderwijs, taakgestuurd
leren ...).
In het nieuwe curriculum is een toenemende mate van zelfgestuurd leren ingebouwd door middel van de
volgende werkvormen: taakgestuurd leren, probleemgestuurd leren, projectonderwijs en zelfgestuurd
ervaringsleren. Dit houdt in dat het relatieve aandeel van hoorcolleges afneemt in het nieuwe curriculum.
De commissie is echter van oordeel dat daar waar competentiegericht onderwijs wordt beschreven, dat vaak
intra-murosactiviteiten (bijvoorbeeld de didactische ateliers) betreft. Toch veronderstelt competentie juist een
vermogen tot het flexibel aanwenden van de kennis, vaardigheden en attitudes in reële, complexe situaties.
De commissie is van oordeel dat de afstemming tussen vormgeving en inhoud sterk veranderd is in het nieuwe
programma. De nieuwe initiatieven zijn een duidelijke verbetering en werden door alle betrokkenen als zodanig
ervaren. De commissie waardeert het erg dat de interactie tussen leidinggevenden en het docententeam daarbij
soepel en doelgericht verloopt, waardoor alle energie kan worden aangewend voor de nieuwe initiatieven. De
variatie aan onderwijsvormen in het nieuwe programma is doelmatig en voor de studenten uitdagend. De
onderwijsleermiddelen zijn modern en worden adequaat ingezet. De kwaliteit daarvan is doorgaans heel redelijk.
De aandacht voor buitenlandse onderwijsontwikkelingen is nog niet goed; het team is er zich van bewust dat
geleidelijke groei noodzakelijk is.
De commissie uitte zich positief over de cursussen die zij heeft ingezien. De commissie spreekt van ‘didactisch
erg sterk uitgewerkte cursussen’.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 807

Facet 2.7
Beoordeling en toetsing
Beoordelingscriterium:
- Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat en voor studenten inzichtelijk getoetst of de
studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De evaluatieprocedures zijn terug te vinden in het onderwijs- en examenreglement; de evaluatievormen staan per
opleidingsonderdeel beschreven in de opleidingsgids.
Er is een grote verscheidenheid aan evaluatie- en assessmentvormen, naargelang de doelstellingen van de
opleidingsonderdelen. Vormen van permanente evaluatie en examens vullen elkaar aan. De student wordt
naarmate de opleiding vordert meer betrokken bij de evaluatie (self-, peer- en coassessment).
De mondelinge en schriftelijke examens worden afgelegd tijdens de daarvoor voorziene examenperiodes. Deze
duren twee of drie weken. Bij de opmaak van het examenrooster wordt aandacht besteed aan een redelijke
spreiding, en het definitieve examenrooster wordt enkele weken voor de start bij de studenten bekendgemaakt.
De permanente evaluatie wordt door de vaklectoren vormgegeven door begeleid zelfstandig werk, practica,
taken, portfolio ... Meestal worden daarbij zowel het proces als het product van de student beoordeeld.
Studenten hebben de gelegenheid om na elke examenperiode hun examens in te kijken. Tegelijkertijd bestaat er
de mogelijkheid om met de lector de sterke en de zwakke punten in de competentieontwikkeling te bespreken.
De opleidingsonderdelen die peilen naar kennis van de student worden beoordeeld door één lector. Om de
validiteit te bewaken, wordt een combinatie van meerdere evaluatievormen (mondeling en/of schriftelijk en
permanente evaluatie) gehanteerd.
De opleidingsonderdelen die erop gericht zijn de studenten te leren lesgeven, krijgen naarmate de opleiding
vordert een groter gewicht toegekend. Deze opleidingsonderdelen worden beoordeeld met een standaardlesevaluatieformulier.
Meestal nemen verschillende beoordeelaars (medestudenten, vaklectoren, pedagogen en
mentoren) deel aan het evolutieproces. Het uiteindelijke cijfer wordt op een eerder holistische wijze bepaald door
de titularis van het vak, maar gebeurt in de regel in overleg met de medebeoordelaars. Ook het proces dat de
student doorloopt, wordt mee in rekening gebracht.
De beoordelingscriteria worden autonoom of binnen de vakgroep opgesteld.
De commissie is van oordeel dat de rol van de zelfregie van de student in de eindfase verder kan worden
uitgewerkt. Het lectorenteam zit midden in de ontwikkeling van modernisering van de beoordeling en toetsing,
een onderdeel van de totale inhoudelijke en didactische vernieuwing. De commissie beveelt aan daar duidelijke
opleidingscriteria voor op te stellen, zodat een meer heldere intersubjectiviteit kan worden bereikt. Staat bij facet
2.2 beter laten staan omwille van de uniformiteit tussen de rapporten.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie is van oordeel dat de rol van de zelfregie van de student in de eindfase verder kan worden
uitgewerkt.
De commissie beveelt aan daar duidelijke opleidingscriteria voor op te stellen, zodat een meer heldere
intersubjectiviteit kan worden bereikt.
808 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Facet 2.8
Masterproef
Beoordelingscriteria
- De masteropleiding wordt afgesloten met een masterproef waarmee de student blijk geeft van een analytisch
vermogen of van een zelfstandig probleemoplossend vermogen op academisch niveau of het vermogen tot
kunstzinnige schepping. Het werkstuk weerspiegelt de algemeen kritisch-reflecterende ingesteldheid of de
onderzoeksingesteldheid van de student.
- De masterproef heeft een omvang van ten minste één vijfde van het totale aantal studiepunten met een
minimum van 15 en een maximum van 30 studiepunten.
Oordeel van de visitatiecommissie: niet van toepassing
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Dit facet is niet van toepassing voor een professioneel gerichte bachelor.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 2.9
Toelatingsvoorwaarden
Beoordelingscriteria:
Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten bachelor:
- diploma secundair onderwijs, diploma van het hoger onderwijs van het korte type met volledig leerplan,
diploma van het hoger onderwijs voor sociale promotie of een diploma of getuigschrift dat bij of krachtens een
wet, decreet, Europese richtlijn of een andere internationale overeenkomst als gelijkwaardig wordt erkend;
- door het instellingsbestuur bepaalde voorwaarden voor personen die niet aan bovengenoemde voorwaarden
voldoen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De meeste studenten komen uit een aso-richting (± 55 procent). Iets minder dan 40 procent komt uit een tsoafdeling.
Een klein percentage komt uit het bso. In het academiejaar 2003-2004 bedroeg dit 2,3 procent. Dit is
een halvering van het percentage in het academiejaar 2001-2002.
Al enkele jaren heeft de opleiding een behoorlijke instroom van studenten van allochtone afkomst. De opleiding
beschouwt dit als een verrijking voor iedereen op school, en weet dit op een verrijkende wijze te betrekken in haar
curriculum.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 809

Tijdens het academiejaar (2004-2005) waren in het eerste jaar AV 19 studenten van allochtone afkomst op 101
eerstejaarsstudenten, een percentage van 18,8 procent. In LO waren er 10 studenten van allochtone afkomst op
59 eerstejaarsstudenten, een percentage van 16,9 procent.
Het studentenaantal is in het academiejaar 2006-2007 waarin het visitatiebezoek plaatsvond, sterk gestegen.
Het studentenaantal steeg van 160 eerstejaarsstudenten in 2004-2005 naar 241 eerstejaarsstudenten in 2006-
2007.
Het studentenaantal is mee gestegen door het nemen van initiatieven om jongeren uit nieuwe doelgroepen te
rekruteren. Lectoren engageerden zich in diverse activiteiten waarbij de allochtone gemeenschap is betrokken.
Een ander initiatief is het ‘‘promotieteam allochtone studenten’’. Dit team bestaat uit doelgroepstudenten die naar
hun eigen achterban terugkeren om een nieuwe generatie jongeren, hun ouders en de hele gemeenschap te
informeren over hoger onderwijs en om hen te motiveren om verder te studeren.
Ten aanzien van de aansluiting vooropleiding-opleiding organiseert de opleiding specifieke activiteiten:
- oriënteringsproeven voor lichamelijk opvoeding tijdens de introductieweek en afgenomen door de
tweedejaarsstudenten;
- instaptoetsen taal en ICT met als doel zo vlug mogelijk lacunes op te sporen en eventueel door te verwijzen
naar de remediëringsmogelijkheden;
- leerbegeleiding waarbij leergroepen verplicht tweewekelijks samenkomen met een coach om problemen in de
opleiding op te sporen, de solidariteit in de groep te stimuleren en lacunes op vlak van studievaardigheden te
detecteren en te remediëren.
Door het Flexibiliseringsdecreet, en vooral door het leggen van de cesuur op 10 (in plaats van 12 vroeger) is het
aantal aanvragen voor EVK-vrijstellingen sterk gestegen. Ongeveer 20 procent van de studenten probeert
daarvan gebruik te maken.
De trajectbegeleider, die ook EVC- en EVK-coördinator is, onderzoekt elk aanvraagdossier individueel. Daarbij
wordt, als het over eerder verworven kwalificaties in het eigen departement gaat, rekening gehouden met de
concordantietabellen tussen de vroegere en de nieuwe opleidingen. Als het over elders eerder verworven
kwalificaties gaat, worden de rapporten, de studiegids en de desbetreffende cursussen bij de student
opgevraagd. De studiegids en de cursussen worden dan samen met de betrokken vaklectoren vergeleken met
het eigen curriculum. De wijze van omgaan met EVK’s wordt door de studenten geapprecieerd en draagt bij tot
een groeiend aantal studenten in de opleiding. Het gebeurt ook dat vrijstellingen niet kunnen worden verleend,
ook al waren vroegere cijfers vrij hoog voor een gelijkaardig opleidingsonderdeel op universitair niveau, omdat de
praktijkcomponent in het curriculum erg belangrijk is en soms samen met de theorie verweven zit in eenzelfde
opleidingsonderdeel.
Met aanvragen voor EVC-vrijstellingen heeft de opleiding nog geen ervaring. De procedure ter zake is wel al
uitgewerkt.
De commissie is van oordeel dat het toelatingsbeleid van de opleiding in lijn is met het diversiteitbeleid en
waardeert de vele inspanningen op dit vlak.
Ondanks de inspanningen blijkt toch dat nog steeds veel studenten voortijdig afhaken.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie moedigt de opleiding aan om nieuwe, mogelijk onorthodoxe, wegen in te slaan om haar doelen
vasthoudend te bereiken.
810 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Oordeel over onderwerp 2, programma: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 2.1, relatie tussen doelstellingen en inhoud van het programma: goed
facet 2.2, eisen professionele gerichtheid van het programma: goed
facet 2.3, samenhang van het programma:
goed
facet 2.4, studieomvang:
OK
facet 2.5, studielast:
goed
facet 2.6, afstemming tussen vormgeving en inhoud:
goed
facet 2.7, beoordeling en toetsing:
voldoende
facet 2.8, masterproef:
niet van toepassing
facet 2.9, toelatingsvoorwaarden:
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- de relatie tussen doelstellingen en inhoud duidelijk aanwezig is en geoperationaliseerd is in een
competentiematrix;
- de professionele gerichtheid van het programma goed is en dat de integratie tussen vakinhouden en
vakdidactiek waardevol is;
- de samenhang in het programma groeiende is;
- de afstemming tussen vormgeving en inhoud sterk verandert in het nieuwe programma, en dat de nieuwe
initiatieven duidelijk een verbetering zijn en ook als dusdanig door de betrokkenen zo worden ervaren;
- de onderwijsleermiddelen modern zijn en adequaat worden ingezet;
- er behoefte is aan het vooropstellen van duidelijke opleidingscriteria, zodat een heldere intersubjectiviteit kan
worden bereikt;
- de explicitering van proces- en productaspecten – zeker voor de eindwerken – via gestructureerde reflectie
door studenten meer aandacht vraagt;
- er erg gewaardeerde inspanningen worden geleverd op het vlak van het toelatingsbeleid in het kader van het
diversiteitbeleid.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 811

Onderwerp 3
Inzet van het personeel
Facet 3.1
Kwaliteit van het personeel
Beoordelingscriterium:
- Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het
programma.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie concludeert, op basis van de ter beschikking gestelde personeelsoverzichten, dat de medewerkers
gekwalificeerd zijn en dat de ploeg bestaat uit zowel ervaren als beginnende docenten.
De commissie is op basis van de gesprekken met de docenten van oordeel dat het personeel sterk betrokken is
bij de opleiding en zich ernstig inspant om het opleidingsconcept te realiseren. De Opleidingsraad draagt op
effectieve wijze bij tot de aansluiting van het docentenkorps bij de beleidslijnen van de opleiding.
Uit het zelfevaluatierapport en uit de gesprekken is sterk naar voren gekomen dat het personeelsbeleid aan de
lerarenopleiding XIOS Hogeschool uitgaat van duidelijkheid, aandacht voor didactische vaardigheden, respect
voor de visie van de opleiding inzake differentiatie en diversiteit, en met aandacht voor het welbevinden van alle
medewerkers.
De commissie heeft kunnen vaststellen dat er duidelijke procedures zijn, die ook daadwerkelijk worden
gehanteerd, op het vlak van:
- selectie van personeel;
- toewijzing van personeel aan departementen;
- benoemingen en bevorderingen;
- evaluatieprocedure;
- professionalisering.
De selectieprocedure is gedetailleerd omschreven in het ‘‘Reglement houdende selectie van personeel’’ (bijlage
3.1). Deze selectieprocedure moet niet worden gevolgd voor vervangingen van minder dan één academiejaar.
Voor de selectie van onderwijzend personeel wordt gelet op de didactische competenties van de kandidaat.
Hiervoor moeten de kandidaten twee proeflessen voorbereiden, waarvan ze er één (gedurende ongeveer 20
minuten) moeten geven voor de Selectiecommissie.
De selectie wordt afgerond met een interview, waarbij gepeild wordt of het profiel van de kandidaat aansluit bij de
visie van de opleiding en de visietekst van de vakgroep pedagogen. Verder wordt er ook rekening gehouden met
opgedane ervaringen in het secundair onderwijs.
Bij de selectie en inzet van personeel wordt een gelijkekansenbeleid gevoerd, onder meer op het vlak van
gender. Bij de studentenbegeleiders is er een medewerker van allochtone (Turkse) afkomst, wat door de
opleiding als een meerwaarde wordt ervaren in het kader van het diversiteitbeleid en in het kader van begeleiding
van studenten van allochtone afkomst.
Daarnaast profileert het departement Lerarenopleiding zich expliciet als pluralistisch en staat het dus open voor
verschillende waarden en levensovertuigingen. Van de medewerkers en instanties waarmee wordt
samengewerkt, verwacht de opleiding eveneens openheid en respect voor diversiteit.
De toewijzing van personeel aan de departementen gebeurt op basis van een allocatiemodel, waarvan het aantal
studenten de basis vormt.
812 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

De criteria voor benoemingen zijn gedetailleerd vastgelegd in het ‘Reglement betreffende benoemingen van
statutair personeel’, dat de commissie heeft kunnen inzien.
De evaluatieprocedure gebeurt aan de hand van een duidelijke evaluatieprocedure. De evaluatieperiode duurt
drie jaar. Aan het begin van de periode heeft een planningsgesprek plaats. Minstens één keer per jaar is er een
functioneringsgesprek met alle personeelsleden. Op het einde van de evaluatieperiode heeft een
evaluatiegesprek plaats. Het planningsgesprek geeft de medewerker en de beoordelaar de kans om de
functiebeschrijving, de opdracht, de doelstellingen en de functierelevante criteriavast te leggen.
De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding bij de uitwerking van de evaluatieprocedure rekening houdt met
de eigenheid van haar medewerkers, en inspanningen doet om het aanwezige potentieel binnen de opleiding te
kennen, dit verder te ontwikkelen en te stimuleren.
Een paar voorbeelden:
- Medewerkers die al in dienst zijn, kunnen bij het maken van de afspraken tijdens het planningsgesprek
kiezen tussen ‘verbreden’ of ‘verdiepen’.
- Het evaluatiegesprek vertrekt vanuit een sterkte-zwakteanalyse van de competenties van de medewerker.
- Beginnende docenten houden een portfolio bij die voor hen een basisdossier is; dit geeft mogelijkheden
reflecties op twee vlakken: aansluiting bij het totaalconcept van de opleiding en het uitwerken van lijke
accenten.
Het volledig realiseren van de evaluatiecyclus blijkt echter in de praktijk (door een tekort aan tijd en mankracht)
niet altijd volledig haalbaar. In het geval van minder functioneren of problemen wordt echter altijd de procedure
volledig uitgevoerd, met het oog op remediëring.
De commissie is van oordeel dat de invulling van de opdrachten getuigt van een deskundig competentiemanagement.
Op het vlak van professionalisering maakt de opleiding een onderscheid tussen de individuele professionalisering
van de lectoren en de professionalisering van de opleiding als geheel.
Voor wat betreft de individuele professionalisering van de lectoren gaat de opleiding uit van het initiatief van de
lectoren zelf. In die zin is deze professionaliseringsvorm volledig vrijwillig. Ondanks het feit dat de opleiding van
de medewerkers verwacht dat zij deze professionalisering volledig in hun eigen tijd volgen, is de vraag groter dan
het aanbod. De beperking van het aanbod ligt volledig op het vlak van de beschikbare financiële middelen. De
uiteindelijke beslissingen wat de individuele professionalisering betreft, worden gemaakt binnen de vakgroepen
(taal, pedagogie, lichamelijke opvoeding en wetenschap).
De professionalisering van de opleiding als geheel wordt ingevuld op basis van interne vormingen. Voorbeelden
van interne vormingen die genoemd werden tijdens de gesprekken, zijn: vakoverschrijdend werken, assessment,
taal en vormingen aan de hand van good practices. De commissie oordeelt dat het professionaliseringsbeleid
garanties biedt voor een permanente educatie van de lectoren voor zowel vakinhoudelijke als didactische
aspecten, en dat deze kansen ook worden benut.
De commissie is echter van oordeel dat de groeiende studentenaantallen een gegeven zijn dat ook voldoende
aandacht moet krijgen in het personeelsbeleid.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om het vakoverschrijdend overleg verder uit te breiden, zodat hierdoor nog meer kansen
worden benut om een kwaliteitsvolle aanpak te ontwikkelen.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 813

Facet 3.2
Eisen professionele gerichtheid
Beoordelingscriterium:
- De opleiding sluit aan bij de volgende criteria voor de inzet van personeel van een professioneel gerichte
opleiding: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt
tussen de opleiding en de beroeps- of kunstpraktijk.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Meer dan de helft van de lectoren heeft professionele ervaring in het secundair onderwijs, zowel in het aso, tso en
bso; weliswaar meer in de tweede en derde dan in de eerste graad. Het geheel van deze beroepspraktijken was
netoverschrijdend.
De vaklectoren hebben zich vanuit hun opleiding gespecialiseerd in hun vak, en geven voor hun vak zowel het
vakinhoudelijke als vakdidactische luik van het onderwijsvak.
Twee lectoren bekwamen zich verder in projectmatig wetenschappelijk onderzoek.
Door gesprekken met stagementoren en directies van stagescholen komt er heel wat inbreng vanuit het
beroepenveld.
De navorming die de vaklectoren aan de stagementoren geven, biedt ook de mogelijkheid om de realiteit van het
beroepenveld beter te leren kennen.
Vanuit het beroepenveld werden sprekers uitgenodigd over:
- veiligheid in het labo;
- maatschappelijke kwetsbaarheid;
- kindermishandeling;
- begeleid zelfstandig leren;
- dyslexie;
- autisme;
- zorgbreed werken;
- CLB-begeleiding.
Een aantal lectoren nam deel aan internationale congressen, of zijn lid van internationale werkgroepen en leggen
zo ook contacten met collega-lectoren over de grenzen heen.
Voor collega-lectoren uit Nederland organiseert de opleiding jaarlijks een driedaags studiebezoek aan Vlaamse
scholen; zij verzorgen workshops voor de studenten van de XIOS Hogeschool.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
814 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Facet 3.3
Kwantiteit personeel
Beoordelingscriterium:
- Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De lerarenopleiding Secundair Onderwijs beschikt enkel over onderwijzend personeel. Ze kan wel een beroep
doen op het ondersteunend personeel van het departement Lerarenopleiding en de algemene diensten.
Voor het academiejaar 2005-2006 beschikt de opleiding over 22,34 voltijdse eenheden (VTE). Deze VTE’s
worden ingezet voor onderwijs in ruime zin: onderwijsopdracht − stagebegeleiding − coördinatie en beleid −
studentenbegeleiding − trajectbegeleiding − werkgroepwerking …
De VTE’s zijn verdeeld over 30 personeelsleden. Van hen is 56,6 procent vastbenoemd; 43,4 procent werkt als
tijdelijken in de opleiding; 18 mensen zijn voltijds tewerkgesteld in de opleiding, 12 deeltijds. De manvrouwverhouding
bedraagt 12/18.
Het departementshoofd niet meegerekend zijn er 22 lectoren met een hoofdopdracht in de opleiding en 7 lectoren
met een nevenopdracht. Dit betekent dat bijna 25 procent van het onderwijzend personeel verbonden aan de
opleiding, geen hoofdopdracht in de opleiding heeft. Voor de praktijklectoren in het bijzonder ligt die verhouding
op 80 procent.
Van het onderwijzend personeel:
- is 20 procent jonger dan 30 jaar;
- heeft 33,3 procent een leeftijd van 30-39 jaar;
- heeft 16,7 procent een leeftijd van 40-49 jaar;
- heeft 30,0 procent een leeftijd van 50-59 jaar.
De commissie is van oordeel dat het personeel van de opleiding een vrij evenwichtige leeftijdsverdeling kent en
dat er eerder kan worden gesproken van een relatief jonge lectorengroep met een licht overwicht van vrouwelijke
lectoren.
Uit de gesprekken met de lectoren blijkt dat zij duidelijk een verhoging van de werkdruk ervaren. Deze werkdruk
verhogen is een gevolg van een nieuwe dynamiek en de nieuwe uitdagingen van jongste jaren. Maar zij geven
aan dat de verhoogde werkdruk niet opweegt tegen de voordelen van vernieuwing en samenwerking.
Ondanks de positieve uitingen van de lectoren en hun getoonde enthousiasme, meent de commissie dat meer
aandacht voor de toenemende studentenaantallen zich ook in termen van het aantal lectoren sterker zou kunnen
vertalen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie vraagt meer aandacht voor de toenemende studentenaantallen in relatie tot de kwantiteit van het
personeel.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 815

Oordeel over onderwerp 3, inzet van het personeel: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 3.1, kwaliteit personeel:
facet 3.2, eisen professionele gerichtheid:
facet 3.3, kwantiteit personeel:
goed
goed
voldoende
en op basis van de volgende constateringen:
- het personeel sterk betrokken is bij de opleiding en zich inspant om het opleidingsconcept te realiseren;
- de taakinvulling getuigt van een deskundig competentiemanagement;
- de onderwijsportfolio’s de docenten stimuleren om te reflecteren op twee vlakken:
• aansluiting bij het totaalconcept van de opleiding
• uitwerking van persoonlijke accenten
- het professionaliseringsbeleid garanties biedt voor een permanente educatie van de lectoren, zowel wat
betreft vakinhoudelijke als didactische aspecten;
- het personeel dicht bij de studenten staat en hen veel gelegenheid biedt voor reflectie;
- de persoonsgebonden aanpak voort in het kwaliteitszorgsysteem kan worden ingebed;
- de groeiende studentenaantallen een gegeven zijn dat ook voldoende aandacht moet krijgen in het
personeelsbeleid.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
816 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Onderwerp 4
Voorzieningen
Facet 4.1
Materiële voorzieningen
Beoordelingscriterium:
- De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren.
Oordeel van de visitatiecommissie: voldoende
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding Leraar Secundair Onderwijs – groep 1 is gehuisvest op de campus in de Vilderstraat in Hasselt.
De campus is vlot bereikbaar met het openbaar vervoer en met de wagen. Ook de gratis pendelbus vanaf het
station stopt op wandelafstand van de campus.
De nieuwbouw op deze campus voorziet in grotere lokalen en enkele aula’s, en komt daarmee tegemoet aan de
huidige nood van de opleiding (het stijgende studentenaantal). De opleiding verwacht echter dat in de nabije
toekomst nieuwe infrastructuurbehoeften zich zullen opdringen. De constructivistische visie op onderwijs van de
opleiding en de hogeschool vraagt een specifieke infrastructuur. Zelfverantwoordelijk leren en het werken/
begeleiden van kleinere groepen van studenten nemen toe: de behoefte aan kleinere en flexibel in te richten
lokalen stijgt, al blijft ook de nood aan aula’s bestaan.
Alle lokalen zijn standaard voorzien van een klassiek schoolbord en een overheadprojector met wit scherm. De
opleiding geeft zelf de behoefte aan om ook elke klas te voorzien van een vaste beamer en een tv-monitor met
video.
De onderwijsruimten staan bijna allemaal ter beschikking van alle opleidingen van de drie departementen. Er
wordt departementoverschrijdend per trimester/semester een lokaalverdeling opgesteld. Door deze planning is
het niet steeds mogelijk om voor elk moment voor elke lector een lokaal te voorzien dat voldoet aan de specifieke
onderwijsnoden.
De meeste vaklectoren beschikken over een ‘eigen’ vaklokaal, waarin specifiek didactisch materieel aanwezig is
(aardrijkskunde, Engels, geschiedenis, Frans, informatica, Nederlands, Nc Zedenleer, wiskunde). De opleiding
beschikt over twee laboratoria voor biologie en fysica (in renovatie).
In november 2004 werd op het campusterrein een educatieve kringlooptuin (open laboratorium) ingericht.
Bedoeling is om deze tuin te gebruiken als bron van educatief materiaal, experimenteertuintjes, veldwerk,
beheerswerken enzovoort. Het project van de kringlooptuin is pas opgestart en moet nog verder worden
uitgebouwd.
De commissie stelt vast de opleiding ernaar streeft om per onderwijsvak tegemoet te komen aan de eisen van de
materiële voorzieningen die de leerplannen secundair onderwijs voorschrijven. De commissie stelt vast dat hier
momenteel nog niet voor elk vak aan voldaan is (bijvoorbeeld anatomie).
De afdeling Lichamelijke Opvoeding/Bewegingsrecreatie (LO/BR) beschikt over een behoorlijke accommodatie:
- een sporthal met 3 units
- een polyvalente zaal
- een uitstekende ritmiekzaal met parketvloer en spiegels.
De turnzaal daarentegen is wat materiaal betreft minder goed bedeeld. Heel wat materiaal zou moeten worden
vernieuwd en er zou een springvloer moeten worden aangekocht. Een dossier in dit verband is opgemaakt.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 817

De aanwezigheid van het stedelijk zwembad op een boogscheut van de campus is een groot voordeel.
Voetbalvelden, de atletiekpiste en andere faciliteiten buiten worden gehuurd van de stad Hasselt. Deze
activiteiten vinden plaats in Kiewit. Gezien de mobiliteit van de huidige hogeschoolstudent en het gratis
busverkeer in Hasselt is dit geen nadeel.
Tijdens vrije momenten worden de sportzalen verhuurd aan het secundair onderwijs.
De commissie constateert dat er duidelijk geïnvesteerd is in sportlokalen. Globaal beoordeelt zij het aanwezige
materiaal, kwalitatief en kwantitatief, als voldoende. Maar zij merkt op dat het aantal kastjes voor de studenten
lichamelijke opvoeding die hun gerief moeten kwijtraken, te beperkt is.
De bibliotheek, met een open leercentrum, op de campus Hasselt is voor de drie departementen toegankelijk en
is voorzien van de volgende infrastructuur:
- computerinfrastructuur met internetaansluiting (Macintosh);
- kopieerapparaten;
- voor elk vak: didactische werken (handleidingen, jeugdliteratuur …), handboekenreeksen, leerplannen
secundair onderwijs, tijdschriften, naslagwerken, eindwerken.
Vanuit de optiek van ‘zelfstandig leren’ beoordeelt de commissie de collectie in de bibliotheek als te beperkt in
termen van het aantal beschikbare exemplaren van een handboek of editie. In de meeste gevallen zijn er slechts
één of twee exemplaren aanwezig. De commissie merkt ook op dat recente uitgaven van leerboeken uit het
secundair onderwijs, bijvoorbeeld voor fysica, chemie, biologie en wiskunde ontbreken.
De mediatheek wordt beschouwd als een ontleencentrum voor zowel studenten als lectoren. Laptops, beamers,
overheadprojectoren, digitale camera’s, mediakasten met videorecorder en tv, dictafoons enzovoort kunnen
worden ontleend.
De volgende materialen kunnen eveneens worden ontleend: dvd’s, cd-rom’s, video’s, cassettes enzovoort.Het
centrum verleent ook hulp bij problemen met de verschillende media. De lectoren en studenten kunnen een
beroep doen op de mediatheek om opnames te laten maken van (stage)lessen en andere activiteiten. De
netwerkbeheerder coördineert de mediatheek, staat in voor het onderhoud van de laptops en pc’s in de
vaklokalen en verleent de nodige IT- ondersteuning.
Voor Blackboard is er aparte ondersteuning.
Op 14 februari 2005 opende het departement Lerarenopleiding een ‘open leercentrum’. Bedoeling van het
leercentrum (LC) is om voor de studenten de mogelijkheid om didactische werken te consulteren, te
vergemakkelijken en uit te breiden. Het LC moet nog verder worden uitgebouwd. Het zou een grote hoeveelheid
aan didactisch materiaal
moeten omvatten en naast boeken ook educatieve spellen en labomaterieel in de collectie moet hebben, zodat
het een centrum wordt waar studenten niet alleen kunnen werken, maar ook materialen kunnen ontlenen.
Het LC is uitgerust met pc’s, een kopieertoestel waar ook op geprint kan worden en een hotspot.
Voor studenten is het leercentrum open tijdens elke middagpauze.
De commissie adviseert ook om didactisch materiaal dat nu voornamelijk en bijna uitsluitend aanwezig is in de
vaklokalen, ter beschikking te stellen in de bibliotheek. Volgens de opleiding heeft dit ontbreken te maken met de
recente start van het open leercentrum en is dit op termijn zeker de bedoeling.
De studenten kunnen over de volgende computerfaciliteiten beschikken:
- het leercentrum (Windows) en de bibliotheek (Macintosh);
- computerlokalen voor zelfstudie (Windows);
- De opleiding betreurt het echter dat deze lokalen geregeld moeten worden geroosterd voor lesmomenten
(gezien de beperktheid van het aantal computerleslokalen) en dat studenten dan geen gebruik kunnen
maken van de computerlokalen om zelfstandig te werken.
- computers (Windows) in verscheidene vaklokalen;
818 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

- internetaansluiting mogelijk in de meeste lokalen;
- hotspots: leercentrum en bibliotheek.
De commissie beoordeelt de computerfaciliteiten als voldoende.
Blackboard wordt gebruikt voor:
- mededelingen beschikbaar op het niveau van de hogeschool
- (werken aan het gebouw, beschikbaarheid van Bb), het departement (afwezige lectoren, roosters …), de
opleiding (stage- en opleidingsvademecum, afspraken …);
- het beschikbaar stellen van cursussen, inclusief vakspecifieke studiebegeleiding.
De commissie is van oordeel dat het gebruik van Blackboard intensiever kan worden gebruikt in de opleiding.
Daarnaast stelt de opleiding diverse faciliteiten ter beschikking van studenten. Een paar voorbeelden:
- De Cursusdienst organiseert het kopiëren en verkopen van de cursussen voor alle departementen.
- Kopieerapparaten staan op elke verdieping, in het leercentrum en in de bibliotheek voor de studenten.
- Een cafetaria met broodjesbar, warme maaltijden en oplaadapparaten voor de Protonkaart.
- Een sporthal waar studenten tijdens de middagpauzes terechtkunnen om te sporten.
- Het gebouw is voorzien van een lift waarvan studenten met een handicap kunnen gebruikmaken.
- In het zwembad van Kapermolen kunnen de studenten gratis zwemmen op vertoon van hun studentenkaart.
Lectoren beschikken naast vergaderlokalen over docentenruimtes met eilanden waar meerdere docenten kunnen
werken.
De commissie is van oordeel dat er de jongste jaren veel is gebeurd op het vlak van verbetering van de materiële
voorzieningen, zeker voor de studenten. Geen enkele student heeft tijdens de gesprekken aangegeven dat deze
ontoereikend zouden zijn. Maar de commissie is van mening dat er nog enkele tekorten zijn, zoals de afstemming
op de vernieuwde werkvormen, de bibliotheekcollectie en de beschikbaarheid van didactische middelen. Dit heeft
wellicht te maken met het recent opstarten van de vernieuwingen.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om in de bibliotheek ook recente uitgaven op te nemen van leerboeken uit het secundair
onderwijs van alle keuzevakken en te zorgen voor voldoende exemplaren.
De commissie vraagt blijvende aandacht voor de afstemming van de faciliteiten op het gekozen
onderwijsconcept.
De commissie adviseert om voldoende aandacht te besteden aan de interne organisatie van de beschikbare
faciliteiten, zeker gegeven de recente stijging van de studentenaantallen.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 819

Facet 4.2
Studiebegeleiding
Beoordelingscriteria:
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de
studievoortgang.
- De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten.
Oordeel van de visitatiecommissie: excellent
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De commissie heeft kunnen constateren dat de opleiding een erg sterk uitgebouwd en gestructureerd
studiebegeleiding systeem heeft. Doorheen de gesprekken met de verantwoordelijken, lectoren en studenten
heeft de commissie kunnen vaststellen dat de studiebegeleiding een van de speerpunten is om de visie
‘differentiatie en diversiteit’ op kwaliteitsvolle wijze waar te maken. Ook is tijdens de gesprekken een erg sterke
waardering gebleken voor dit opleidingsaspect, en dit door meerdere gesprekspartners.
De opleiding ziet begeleiding ruim; zij spreekt van informeren, adviseren en begeleiden. De commissie heeft
kunnen vaststellen dat de opleiding deze gedachte toepast van vóór de inschrijving tot na het afstuderen.
Buiten de gestructureerde kaders van studiebegeleiding kan elke student op eigen initiatief contact opnemen met:
- vaklector,
- pedagoog,
- opleidingshoofd,
- departementshoofd
Tijdens de gesprekken met de studenten werd meermaals de inzet op het vlak van ondersteuning door alle
medewerkers van de opleiding, inclusief de medewerkers van de administratieve dienst, als positief punt van de
opleiding gemeld.
De eerstejaarsstudenten vormen een erg heterogene groep. Hun studieloopbaan, socioculturele achtergrond en
hun motivatie om lera(a)r(es) te worden, zijn erg verschillend. Toch wordt er verwacht dat zij allen bepaalde
competenties ontwikkelen die eigen zijn aan het beroep van leraar. De studie- en studentenbegeleiding streeft
ernaar om studenten zoveel mogelijk gelijke kansen te geven om te slagen in de opleiding.
Gezien de heterogeniteit van de groep heeft de opleiding gekozen voor twee niveaus van begeleiding. De eerste
lijn bestaat uit de leergroepen, en in het Contactpunt Studentenondersteuning gebeurt de tweedelijnszorg.
De opleiding maakt een onderscheid tussen eerstelijns- en tweedelijnsbegeleiding. De eerstelijnsbegeleiding
wordt structureel voor alle studenten voorzien. Elementen van de eerstelijnsbegeleiding zijn onder andere
leerbegeleiding, de taaltoetsen, de studentenfiches, de introductieweek en de gedifferentieerde aanpak die de
lectoren binnen hun onderwijs voorzien.
In de leergroepen worden de studenten in groepen van vijftien tot twintig studenten van dichtbij gevolgd door een
leergroepbegeleider, en dit wat betreft het welbevinden in de opleiding en het leren. De leergroepen hebben een
vaste plaats in het lessenrooster en zijn verplicht. Van een leergroepbegeleider worden andere dingen verwacht
dan van een lector. Een goede leergroepbegeleider is eerder een coach, die de eigen verantwoordelijkheid van
studenten stimuleert. In 2002 werden voor de leergroepbegeleiders twee vormingsdagen voorzien.
In de leergroepen worden de studiemethode, de studieplanning en de studieattitudes met alle studenten
besproken, maar voor sommigen volstaat dat niet.
In de loop van het tweede trimester wordt een individueel functioneringsgesprek gepland met de leerbegeleider.
Dit gesprek gaat over het welbevinden, de eerste examenresultaten en eventueel de eerste stage-ervaringen.
820 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

De tweedelijnsbegeleiding wordt voorzien door het departementale Contactpunt Studentenondersteuning (CoS).
Het contactpunt organiseert geïndividualiseerde begeleiding voor studenten die door de eerstelijnsbegeleiding
worden doorverwezen, of die zelf ervaren dat verdere ondersteuning zinvol is.
De commissie heeft waargenomen dat de opleiding al van bij de instroom veel aandacht besteedt aan
begeleiding.
De instroombegeleiding in de opleiding bestaat uit de volgende onderdelen:
- Voor de aanvang van het academiejaar wordt voor studenten die uit een meertalige gezinssituatie komen en
voor studenten met een vooropleiding in het bso een introductiecursus gegeven. Deze tweedaagse cursus wil
studenten laten ervaren dat de overgang tussen secundair en hoger onderwijs erg groot is en wil hen in die
context kennis laten maken met (het aanbod van) het CoS.
- De opleiding voorziet voor de start van het academiejaar ook voor alle studenten een introductiedag waarbij
wordt kennisgemaakt met de doelen van de opleiding en met de studiewijzer. Het departementshoofd, het
opleidingshoofd en de stagecoördinator wijzen die dag de weg.
- De introductieweek voor de eerstejaarsstudenten beslaat de volledige eerste week van het academiejaar en
heeft tot doel de studenten grondig wegwijs te maken binnen de opleiding. Tijdens deze week maken de
studenten kennis met de gekozen onderwijsvakken, met de lectoren van de onderwijsvakken, de bibliotheek,
het leercentrum en de Blackboardklassen, de school en de omgeving van de school. In die week worden ook
handboeken en cursussen verkocht. De studenten komen een eerste keer samen in leergroepen en er vindt
een expressiestage plaats.
- Tijdens de introductieweek worden instaptoetsen voor taal en ICT afgenomen. Op basis van de resultaten
van de instaptoets taal en een gesprek met de logopediste, krijgt de student een richtinggevend advies.
Remediëring taal wordt vanuit het CoS structureel aangeboden. Uit de gesprekken bleek dat deze aandacht
voor taal mee geïnitieerd werd doordat veel allochtone studenten afhaakten door taalmoeilijkheden.
- Sinds het academiejaar 2005-2006 is er een trajectbegeleider die de student advies geeft bij de diverse
studiemogelijkheden. Hij adviseert ook studenten met een geïndividualiseerde leerroute over de invulling
ervan.
Daarnaast kunnen de studenten gebruikmaken van de Ombudsdienst. Per departement stelt de
Departementsraad elk academiejaar voor 1 november één departementale ombudspersoon en twee
plaatsvervangers (alle drie leden van het onderwijzend personeel) aan. Het departementshoofd draagt deze
ombudspersoon voor en wint advies in van de Studentenraad.
De ombudspersoon stelt zich bij de aanvang van het academiejaar voor aan alle studenten van de
lerarenopleiding tijdens de lessen opvoedkunde. De studenten hebben de contactgegevens van de
ombudspersonen, zodat ze gemakkelijk bereikbaar zijn.
Studenten in het tweede opleidingsjaar worden geïnformeerd over de mogelijkheden van een internationale
stage.
Naast deze administratieve begeleiding door de departementale coördinator, zorgen het opleidingshoofd en
enkele lectoren voor de inhoudelijke begeleiding van de student. In overleg met de student, het lectorenteam en
de buitenlandse school, wordt een gelijkwaardig inhoudelijk programma opgesteld dat de student gedurende zijn
uitwisseling zal volgen.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 821

Oordeel over onderwerp 4, voorzieningen: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 4.1, materiële voorzieningen:
facet 4.2, studiebegeleiding:
voldoende
excellent
En op basis van de volgende constateringen:
- de materiële voorzieningen voldoende en adequaat zijn om de vooropgestelde doelen te bereiken;
- er meer aandacht kan worden besteed aan de aanwezigheid van recente handboeken zoals die worden
gebruikt in het secundair onderwijs;
- de opleiding een erg degelijk uitgebouwd systeem van studiebegeleiding heeft, dat in lijn is met haar
opleidingsvisie;
- de interne organisatie ten aanzien van de faciliteiten de nodige aandacht verdient vanwege de recente sterke
stijging van de studentenaantallen.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
822 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Onderwerp 5
Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1
Evaluatie resultaten
Beoordelingscriterium:
- De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Kwaliteitszorg wordt op hogeschoolniveau ernstig genomen. Er werd op hogeschoolniveau gestart met IKZ in het
academiejaar 1997-1998. Het invoeren van EFQM leidde tot de ontwikkeling van een kwaliteitshandboek op
hogeschoolniveau. De aandacht ging daarbij vooral naar organisatorische aspecten met het vastleggen en de
opvolging van procedures. In een volgende fase werd het accent gelegd op zelfevaluatie en kwaliteitsverbetering
op het niveau van de opleiding. De opleiding stelt een zelfevaluatie op, een soort van opleidingsportfolio voor de
kernprocessen. Met behulp van TRIS wordt de positiebepaling vastgelegd en daaruit voortvloeiend wordt een
verbeteringsplan voor de opleiding – voor één jaar en voor drie jaar –opgesteld. De zelfevaluatie uitgevoerd in
2002 zorgde voor de volgende interne verbeteringspunten:
coherentie en sequentiële op bouw van het opleidingsprogramma,
betere afstemming van de vakdidactiek op algemene didactiek,
uniforme lesvoorbereidingsformulieren,
toetsingsbeleid,
het beter betrekken van studenten en het werkveld bij de opleiding.
De commissie heeft kunnen constateren dat de opleiding deze verbeteringspunten uit het verleden ernstig heeft
genomen. De commissie heeft kunnen vaststellen dat deze methodiek duidelijk een dynamiek van voortdurende
verbeteringen op gang heeft gebracht.
De opleiding heeft de volgende gestructureerde bevragingen (sinds 2003)uitgevoerd:
Studentbevraginging verband met de waardering van opleidingsonderdelen en organisatorische onderwijsaspecten.
De resultaten worden per opleidingsonderdeel aan de betrokken lectoren ter beschikking gesteld. Bij
overschrijding van de grensscore volgt een gesprek tussen het departementshoofd en de betrokken lector.
Studentenbevraging in verband met de realisatie van opleidingsdoelen. Op het einde van het derde opleidingsjaar
worden de studenten bevraagd over de mate waarin volgens hen de basiscompetenties werden gerealiseerd. De
resultaten worden teruggekoppeld naar de Opleidingsraad.
Systeem van studietijdmeting.
In het academiejaar 2005-2006 werden de afgestudeerden vanaf het academiejaar 1999-2000 bevraagd over
opleiding en bijscholing, werksituatie, de relatie opleiding-werkveld, hun waardering van de opleiding en de
realisatie van de vooropgestelde opleidingsdoelen. De respons op deze bevraging bedroeg 30 procent.
De bevraging van het werkveld is vormgegeven binnen de mentorendagen.
De commissie is van oordeel dat, vanuit een lange traditie, een coherent beleid gevoerd met betrekking tot
kwaliteitszorg. Daarbij zijn verantwoordelijkheden gelegd op het niveau van de hogeschool, van het departement
en van de opleiding. Alle actoren worden periodiek en systematisch om de drie jaar bevraagd. De
gestandaardiseerde bevraging wordt aangevuld met regelmatig georganiseerde kwalitatieve feedback vanwege
studenten en met intervisie tussen docenten.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 823

De bevraging van het werkveld gebeurt eerder informeel tijdens stagebezoeken en mentorendagen.
De commissie heeft tijdens de gesprekken met de verschillende gesprekspartners kunnen vaststellen dat er een
constante aandacht is voor het doorlopen van de kwaliteitscirkel.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 5.2
Maatregelen tot verbetering
Beoordelingscriterium:
- De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan
de realisatie van de streefdoelen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De voorbije jaren werd duidelijk een accent gelegd op de vernieuwing van de lerarenopleiding. Het
vernieuwingsproces van het curriculum is het belangrijkste streefdoel voor de periode 2005-2008, en komt
overeen met het Departementaal Onderwijsontwikkelingsplan (DOOP). Dit plan, uitgewerkt voor de driejarige
lerarenopleiding van de XIOS Hogeschool, zet de krijtlijnen uit voor het toekomstig onderwijs, evenals een
fasering van actiepunten.
De commissie heeft kunnen constateren dat de resultaten die voortvloeien uit het interne kwaliteitsstelsel een
bron zijn voor verbeteringsplannen waaraan concrete activiteiten worden gekoppeld, en die passen in het
onderwijsontwikkelingsplan.
Voorbeelden van verbeteringsplannen voor coherentie en sequentiële opbouw van het opleidingsprogramma die
in 2002 werden geformuleerd en die ten tijde van het visitatiebezoek deels waren gerealiseerd, zijn:
- Vakdidactieken moeten aansluiten bij de algemene didactiek.
- De timing van bepaalde leerstofonderdelen bij algemene didactiek.
- Uniforme lesvoorbereidingsformulieren.
- Vereiste basisvaardigheden doorheen de drie jaren van de opleiding.
- Toetsingsbeleid.
Verbeteringsinitiatieven vloeien niet alleen voort vanuit de kwantitatieve bevragingen; de wijze waarop
kwaliteitszorg is ingebed in de opleiding laat ruimte voor creativiteit.
De opleidingsraad komt één keer per maand samen, en kwaliteitszorg staat centraal. De Opleidingsraad is tevens
het overlegorgaan waar nieuwe initiatieven ter verbetering kunnen worden geïnitieerd.
In een eerste fase wordt door één of meerdere lectoren, in samenspraak met het opleidingshoofd, een
verbeteringsactie voorgesteld aan de hele Opleidingsraad. Als na een degelijke motivatie van het voorstel en een
grondig gesprek erover de globale Opleidingsraad het voorstel ziet zitten, wordt in een tweede fase aan een klein
werkgroepje een mandaat gegeven om dat voorstel te concretiseren. In een derde fase wordt het
geconcretiseerde voorstel besproken op de Opleidingsraad en getoetst op zijn haalbaarheid. Als het voorstel
wordt goedgekeurd, wordt het in een vierde fase uitgevoerd door alle betrokken lectoren. In een vijfde fase wordt
824 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

aan de studenten gevraagd wat ze van de vernieuwing vinden en wordt in de Opleidingsraad gereflecteerd over
het bereikte resultaat. Wenselijke bijsturingen worden dan geformuleerd.
In de gesprekken kwam naar voren dat signalen van studenten en informele signalen vanuit het werkveld erg snel
worden verwerkt tot concrete verbeteringsmaatregelen die in een even hoog tempo worden ingevoerd. De
commissie uit zich vooral positief over de wijze waarop de evaluatierondes resulteren in een inventarisatie van
verbeteringspunten en vervolgens het schrijven van verbeteringsplannen, de wijze waarop alle lectoren met een
opdracht binnen de opleiding deelnemen aan de Opleidingsraad, de wijze waarop de verbeteringspunten aan de
orde komen in de Opleidingsraad, en vooral de wijze waarop alle teamleden bewust zijn van en betrokken zijn bij
een bepaald verbeteringsplan.
De commissie heeft veel waardering voor het coherente departementaal ontwikkelingsplan, waarin de
opleidingsgebonden acties een plaats krijgen. Volgens de commissie kan het operationele activiteitentraject, dat
aan verbeteringsacties worden gekoppeld, als realistisch worden getypeerd.
De commissie heeft kunnen constateren dat de aandacht voor prioriteiten ertoe leidt dat het lectorenkorps zich
uitgedaagd maar niet overbevraagd voelt.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Facet 5.3
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld
Beoordelingscriterium:
- Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de
opleiding actief betrokken.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Studentenbevragingen vormen één instrument om de mening van de student te kennen en een rol te laten spelen
bij het systeem van kwaliteitszorg. Daarnaast zijn de studenten betrokken bij het beleid en de kwaliteit door
middel van hun participatie in de kwaliteitskring, de Studentenraad en de Departementale Raad. Uit de
gesprekken blijkt dat dit meestal om andere studenten gaat. De kwaliteitskring is een werkgroep opgericht vanuit
de Opleidingsraad ter voorbereiding van de zelfevaluatie. De kwaliteitskring is na het finaliseren van het
zelfevaluatierapport blijven bestaan; de leden coördineren de activiteiten die worden opgezet rondom een
verbeteringspunt. Uit de gesprekken blijkt dat de studentendeelname in de Studentenraad en de Departementale
Raad goed functioneert.
De betrokkenheid van de medewerkers bij de kwaliteit van de opleiding gebeurt voornamelijk via de
Opleidingsraad. De Opleidingsraad is de motor van de interne kwaliteitszorg. Alle personeelsleden die een
opdracht hebben binnen de opleiding, nemen deel aan de Opleidingsraad. Deze staat onder leiding van het
opleidingshoofd en heeft de volgende taken:
- bewaking van het curriculum;
- ontwikkelen van een visie en een strategie voor de opleiding;
- opvolging van alle aspecten rond kwaliteitszorg en kwaliteitsbewaking;
- adviseren van het departementshoofd.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 825

De rol van het werkveld bij de kwaliteitszorg van de opleiding situeert zich op het vlak van:
het bespreken van het competentieprofiel van de opleiding;
de actualisatie van het opleidingsprogramma;
de feedback van het werkveld naar aanleiding van de begeleiding van projecten, stages en/of eindwerken.
De afgestudeerden worden betrokken bij het systeem van interne kwaliteitszorg door middel van bevragingen.
De commissie waardeert sterk de bevragingen die jaarlijks aan ‘bijna-afgestudeerden’ worden voorgelegd met de
vooropgestelde basiscompetenties als criterium. De commissie is van oordeel dat de spontane adhocverbeteringen
een grote rol hebben gespeeld in het positieve beeld dat studenten, werkveld en alumni van de
opleiding hebben. De commissie waardeert dit zeer.
Toch is een systematisch evaluerend contact met het werkveld noodzakelijk als basis voor verdere gerichte
beleidsvorming tussen de (opleidings-)scholen en opleiding.
Aanbevelingen ter verbetering:
De commissie adviseert om het werkveld op een meer gestructureerde wijze te betrekken bij de kwaliteitszorg
van de opleiding.
Oordeel over onderwerp 5, interne kwaliteitszorg: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 5.1, evaluatie resultaten:
facet 5.2, maatregelen tot verbetering:
facet 5.3, betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld:
goed
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- er vanuit een lange traditie een coherent beleid met betrekking tot kwaliteitszorg wordt gevoerd;
- er in de opleiding een constante aandacht is voor het doorlopen van de kwaliteitscirkel;
- er aandacht is voor prioriteitstellingen en dat verbeteringsacties worden gekoppeld aan een realistisch
operationeel traject;
- de externe stakeholders meer structureel kunnen worden betrokken in het proces van kwaliteitszorg.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
826 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Onderwerp 6
Resultaten
Facet 6.1
Gerealiseerd niveau
Beoordelingscriterium:
- De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde competenties qua niveau,
oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De opleiding beoordeelt zelf haar gerealiseerd niveau mee op basis van een jaarlijks terugkerende bevraging bij
‘bijna-afgestudeerden’, namelijk derdejaarsstudenten aan het einde van het academiejaar. In het
zelfevaluatierapport wordt het resultaat van deze bevraging beschreven over drie afnames: juni 2003, juni 2004,
juni 2005.
Studenten bepalen eerst per deelvaardigheid van elke basiscompetentie hun individuele score op een
vierpuntenschaal. Vervolgens worden de studenten in drie groepen opgedeeld, die in consensus een groepscijfer
toekennen per basiscompetentie, gaande van 1 (‘‘wordt niet aan gewerkt’’) tot 4 (‘‘is goed gerealiseerd in de
opleiding’’).
De groepsverdeling gebeurt op basis van de vakkencombinaties van de studenten: de exact-wetenschappelijke
vakken, de humaan-wetenschappelijke vakken en de taalvakken. De bevraging gebeurt tijdens de lessen en
bereikt daardoor een hoge respons (tussen 90 en 100 procent.)
De commissie heeft kunnen constateren dat de opleiding de resultaten van deze bevraging ernstig neemt.
De opleiding onderzoekt of de gekozen speerpunten van de opleiding worden bereikt en besteedt de nodige
aandacht aan de deelcompetenties die eerder laag scoren.
Zo scoort bijvoorbeeld de basiscompetentie 2.6: ‘het fysiek welzijn van leerlingen bevorderen’ een 2 op een 4-
puntenschaal. Naar aanleiding hiervan werd vanaf het academiejaar 2005-2006 meer aandacht besteed aan
deze basiscompetentie door het opstarten van een EHBO-cursus.
De inzet op het vlak van kritisch reflecteren wordt getoetst met basiscompetentie 5.3 ‘Het eigen functioneren
bevragen en bijsturen’. Alle oud-studenten algemene vakken geven aan dat de opleiding hierin slaagt, 64 procent
geeft een score in de hoogste categorie. Van de oud-studenten lichamelijke opvoeding bevestigt 93 procent dat
ze kritisch hebben leren reflecteren. De opleiding ziet hierin een bevestiging van het waarmaken van de eigen
visie.
Uit de resultaten besluit de opleiding het volgende:
De basiscompetenties die er het sterkst uitspringen, zijn:
• de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen,
• de leraar als opvoeder,
• de leraar als inhoudelijk expert,
• de leraar als organisator,
• de leraar als innovator/onderzoeker.
De basiscompetenties met lonende inspanningen:
• de leraar als partner van de ouders,
• de leraar als partner van externen,
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 827

De basiscompetenties die als werkpunten naar voren komen:
- de leraar als begeleider van het leer- en ontwikkelingsproces (meer bepaald het bevorderen van leer- en
ontwikkelingsprocessen vanuit vakoverschrijdende hoek en het optimaliseren van ontwikkelingskansen voor
alle leerlingen).
In het vernieuwde curriculum wordt rekening gehouden met deze resultaten op basis van de volgende
actiepunten:
- de leerlijn vakoverschrijdend werken wordt verrijkt door een atelier ‘vakoverschrijdend werken’ in het tweede
jaar;
- zorgbreed werken is een rode draad die doorheen de hele opleiding loopt; de opleiding tracht deze meer te
versterken naar alle leerlingen door het opleidingsonderdeel ‘maatwerk’ en het daarbij horende didactische
atelier ‘differentiatie en evaluatie’;
- het versterken van de voorbeeldfunctie op het gebied van het hanteren van gevarieerde en afwisselende
werkvormen in elk opleidingsonderdeel.
De commissie is erg positief over de inspanningen die de opleiding onderneemt om inzicht te krijgen in de mate
waarin zij haar visie realiseert en de mate waarin de basiscompetenties bij de afgestudeerden worden bereikt.
De commissie is ook erg te spreken over de originaliteit van de gehanteerde methodiek betreffende het
onderzoek op het vlak van realisatie van de basiscompetenties.
De voornaamste besluiten uit het onderzoek bij de afgestudeerden zijn:
- Stage wordt beschouwd als erg leerrijk, en het aanbieden van stage in het eerste opleidingsjaar wordt als erg
positief ervaren.
- De opleiding als voorbereiding op de start in het werkveld, scoort erg hoog (95 procent tevredenheid).
- Van alle afgestudeerden is 93 procent aan het werk.
- De overgrote meerderheid van de bevraagde afgestudeerden werkt in het onderwijs (85 procent voor de
afgestudeerden algemene vakken en 73 procent voor de bevraagde afgestudeerden lichamelijke opvoeding).
- Meer dan 80 procent van de bevraagde afgestudeerden heeft een baan in het verlengde van de opleiding.
De mate waarin het werkveld de afgestudeerden waardeert, werd niet bevraagd door de opleiding. Uit de
gesprekken met het werkveld bleek dat zij erg te spreken zijn over de studenten en afgestudeerden van de XIOS
Hogeschool. De visie op diversiteit, CUMA-projecten, de mentorendagen en de innoverende werkvormen zijn een
aantal opleidingskenmerken die door het werkveld tijdens de gesprekken unaniem als positief werden getypeerd.
De signalen die het werkveld geeft aan de opleiding, worden serieus genomen. Tijdens de gesprekken werden
daar meerdere voorbeelden van gegeven; een daarvan was aquatraining bij lichamelijke opvoeding.
Het enige advies dat door het werkveld aan de opleiding werd gegeven, was ‘voldoende assertiviteit met
betrekking tot het verderzetten waaraan men begonnen is’.
Het departement Lerarenopleiding heeft voor de internationalisering van zijn onderwijs bilaterale akkoorden met
gastinstellingen in Nederland, Zweden, Spanje en Frankrijk. Ook een stage buiten Europa is mogelijk. In het
verleden deden enkele studenten ontwikkelingswerk op het gebied van onderwijs in Afrika (Senegal en Gambia).
Jaarlijks gaat ongeveer 10 procent van de derdejaarsstudenten op buitenlandse stage.
Lectorenmobiliteit gebeurt voornamelijk in de deelname aan Europese werkgroepen.
De commissie is van oordeel dat de opleiding erin slaagt haar doelstellingen te realiseren bij de studenten, en dat
zij veel inspanningen levert om hierin inzicht te krijgen en waar nodig bij te sturen.
828 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Aanbevelingen ter verbetering:
Voldoende aandacht voor het verderzetten van de initiatieven op het vlak van vakoverschrijdend werken.
De commissie adviseert om het beleid ten aanzien van internationalisering verder aan te scherpen wat de plaats
in het curriculum en de keuze van binnen- en buitenlandse partners betreft.
Facet 6.2
Onderwijsrendement
Beoordelingscriteria:
- Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen.
- Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Vlaanderen heeft geen traditie in het verzamelen van slaagcijfers per studiegebeid en/of opleiding over de jaren
heen. Uit ervaring blijkt dat de globale slaagcijfers voor generatiestudenten op Vlaams niveau tussen de 45% en
de 50% liggen. Noch de evolutie over de jaren heen, als de situatie per opleiding of studiegebied worden
opgevolgd. Daardoor kan de opleiding geen streefcijfers formuleren in vergelijking met relevante andere
opleidingen.
De opleiding formuleert geen streefcijfers op het vlak van rendement, wel wil zij zoveel mogelijk instromende
studenten begeleiden naar de volgende fase van de opleiding, zonder afbreuk te doen aan het gewenste
eindniveau.
De commissie heeft echter geconstateerd dat de opleiding uitgebreide analyses uitvoert op het vlak van de in- en
uitstroom van studenten. Hierbij wordt nagegaan wat de invloed is van de afkomst (allochtoon of autochtoon) en
de gevolgde vooropleiding in het secundair onderwijs (aso, tso, kso en bso). Daarbij worden vergelijkingen
gemaakt in de tijd, vergelijkingen met andere lerarenopleidingen binnen het departement en met de hogeschool
als geheel; en daar waar mogelijk worden vergelijkingen gemaakt met de cijfers van andere hogescholen.
Het slaagpercentage van de studenten in het eerste jaar van de hele hogeschool daalt van 45,2 procent (1995-
1996) naar 43,4 procent (in 2003-2004). De opleiding tot leraar secundair onderwijs groep 1 kent echter een
stijging van 7 procent. Ook binnen het departement Lerarenopleiding heeft deze opleiding een hoger
slaagpercentage van de eerstejaarsstudenten. In de opleiding slaagden respectievelijk 48,2 en 44,7 procent van
de regelmatige en generatiestudenten in 2003-2004, terwijl het slaagpercentage van deze groepen in het
departement respectievelijk 44,7 en 41,4 procent bedroeg.
De opleiding heeft ook een vergelijking uitgevoerd met de slaagcijfers van leraar secundair onderwijs groep 1 van
een aantal andere hogescholen. Uit die vergelijking blijkt dat de slaagcijfers bij XIOS eerder hoog zijn.
Het slaagcijfer bij tweedejaarsstudenten bedraagt 73,7 procent in het academiejaar 2003-2004; voor
derdejaarsstudenten was dit percentage 96,3 procent. Het niet-slagen in het tweede opleidingsjaar heeft
voornamelijk te maken met het onvoldoende presteren tijdens de stage en het onvoldoende beheersen van de
toe te passen didactiek.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 829

De hoogste uitval doet zich voor in het eerste opleidingsjaar. Een gestructureerde registratie van de uitval wordt
niet bijgehouden, maar door de vele gesprekken tussen studenten en medewerkers kan de opleiding aangeven
dat de uitval te wijten is aan de volgende factoren:
verkeerde inschatting van de moeilijkheidsgraad van de leerstof;
verkeerde inschatting van de moeilijkheidsgraad van de opleiding en van de grote taakbelasting;
verkeerde verwachtingen over het beroep zelf;
een negatieve studiekeuze.
De eerstejaarsstudenten uit het aso hebben in 2003-2004 het hoogste slaagpercentage, namelijk 62,3procent;
studenten uit het tso hebben een slaagpercentage van 35,5 procent. Het aantal studenten afkomstig uit het bso is
te laag om de slaagcijfers in percentages uit te drukken.
- Eerstejaarsstudenten van allochtone afkomst hebben een slaagpercentage van 21 procent; bij autochtone
eerstejaarsstudenten bedraagt dit percentage 48 procent.
- Uit het onderzoek van het Contactpunt voor Studentenondersteuning (bij studenten in 2004-2005) blijkt dat
de slaagkansen op een positieve manier kunnen worden beïnvloed door te investeren in taalvaardigheid en
studiebegeleiding.
De commissie is van oordeel dat de slaagpercentages landelijk gezien heel redelijk zijn. De commissie waardeert
ten zeerste de inspanningen en de resultaten op het vlak van studiebegeleiding, die ten tijde van het
visitatiebezoek overduidelijk waren.
De commissie acht deze lerarenopleiding in staat om de slaagkansen van kansarme en allochtone jongeren nog
te vergroten.
Aanbevelingen ter verbetering:
/
Oordeel over onderwerp 6, resultaten: voldoende
Op basis van de oordelen over:
facet 6.1, gerealiseerd niveau:
facet 6.2, onderwijsrendement:
goed
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- de opleiding erin slaagt haar doelstellingen te realiseren;
- dat er gewaardeerde inspanningen geleverd zijn betreffende het beleid op vlak van differentiatie en
diversiteit, en de daarmee samenhangende inspanningen betreffende studiebegeleiding, met positieve
resultaten op vlak van onderwijsrendement;
- het slaagcijfer landelijk gezien heel redelijk is.
is de commissie van mening dat er in de opleiding voor dit onderwerp voldoende generieke kwaliteitswaarborgen
aanwezig zijn.
830 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Globaal oordeel
De visitatiecommissie baseerde haar oordeel en motivering op de volgende bronnen:
- het zelfevaluatierapport van de opleiding en de bijhorende bijlagen,de gevoerde gesprekken met de
betrokkenen,
- de documenten ter inzage tijdens het bezoek,
- de opgevraagde documenten,
- de reactie van de opleiding op het opleidingsrapport.
Op basis van de oordelen over:
onderwerp 1, niveau en oriëntatie:
onderwerp 2, programma:
onderwerp 3, personeel:
onderwerp 4, voorzieningen:
onderwerp 5, interne kwaliteitszorg:
onderwerp 6, resultaten:
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
is de commissie van mening dat er voldoende generieke kwaliteitswaarborgen in de opleiding aanwezig zijn.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 831

Bijzonder kwaliteitskenmerk: diversiteit
Facet 1
Differentiatie en profilering
Beoordelingscriteria:
- Het kenmerk levert een betekenisvolle bijdrage aan de differentiatie en profilering in het hoger onderwijs.
Oordeel van de visitatiecommissie: excellent
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De XIOS-lerarenopleiding Secundair Onderwijs profileert zich erg sterk op het vlak van diversiteit. Haar
verregaand engagement, haar diversiteitbeleid en de resultaten die ze kan voorleggen, contrasteren soms scherp
met de tendensen die men in vergelijkbare opleidingen aantreft. De opleiding maakt hier een speerpunt van,
vertrekkend vanuit een authentiek maatschappelijk engagement. Voor de commissie was dit een uitzonderlijke
visitatie-ervaring. Nergens anders op de visitatieronde vond ze een dergelijke integrale en integere benadering
van diversiteit.
De opleiding is doordrongen van de aandacht voor diversiteit. Het onderstaande schema, dat wordt gehanteerd
om het beleid in kaart te brengen, verduidelijkt dit.
Het diversiteitbeleid van de opleiding berust op
2 principes:
- Erkende ongelijkheid
- Erkende gelijkwaardigheid
Diversiteit hebben / houden
Uitgaan van diversiteit: curriculum
Instap: introductiecursus voor
studenten van allochtone afkomst
en beroepsonderwijs
Instroom: instaptoets en
studentenfiche
Doorstroom:
- Eerstelijnsondersteuning:
Leerbegeleiding
- Tweedelijnsondersteuning:
(Semi-) individuele
studiebegeleiding en/of
taalremediëring
3 actieterreinen, telkens op 2 niveaus
In omgang
met elkaar
In omgang
met leerlingen
Verschillen
ervaren
Verschillen
interpreteren
1, 2 2, 5 2, 5
1, 3 3, 4 3, 4, 5
Zorgzaam
omgaan met
verschillen
- Algemene didactiek en agogiek
- Didactisch Atelier vakoverschrijdend werk
- Didactisch Atelier differentiatie en evaluatie
Project ‘Leren thuis leren’
Multiculturele lerarenteams die zorgzaam omgaan met alle leerlingen
832 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Contacten met externe partners
Openstaan voor diversiteit
De opleiding vertrekt van twee principes als uitgangspunt voor haar diversiteitbeleid: erkende gelijkwaardigheid
en erkende ongelijkheid. Het aantrekken van een diverse instroom en het via de nodige voorzieningen
ondersteunen van die instroom, zijn daarvan concrete consequenties. Studenten adequaat leren omgaan met
diversiteit in de klas krijgt tegelijk extra aandacht. Het curriculum is daarop afgestemd.
Ervan uitgaande dat studenten met diverse achtergronden met dezelfde input niet noodzakelijk gelijktijdig de
eindmeet bereiken, worden de voorzieningen getroffen voor het ondersteunen van de instroom:
- Introductiecursus vóór de aanvang van elk academiejaar voor studenten die instromen uit het 7de jaar
beroepsonderwijs en studenten uit een meertalige omgeving. Kennismaking met de hogeschool,
sensibilisering voor een gerichte studiemethode en de start van de remediëring van eventuele taalproblemen
komen aan de orde. Deze introductiecursus is erg bewust het enige initiatief voor (een combinatie van)
specifieke doelgroepen. Deze doelgroepen hebben een start op maat nodig, maar verder wordt vanuit het
principe van gelijkwaardigheid geen apart begeleidingstraject voor doelgroepen opgezet. De opleiding benut
de meerwaarde van het leren in heterogene groepen.
- Gerichte ondersteuning van iedere individuele student, onder andere via de digitale fiche studentenbegeleiding,
waarop de student persoonlijke informatie en eigen sterktes en zwaktes kan meedelen aan de
medewerker van het Contactpunt Studentenondersteuning; een mondelinge en schriftelijke instaptoets taal
en eventuele remediëring naar aanleiding daarvan.
- Een drielijnsondersteuningsmodel (via leergroepen, contactpunt studentenondersteuning, en externe
hulpverleners) om in te spelen op de diversiteit in studieloopbaan, socioculturele achtergrond en in de
motivatie om leraar te worden.
Het curriculum voorziet een parallelle leerlijn in het omgaan met diversiteit: zowel in de houding naar elkaar als
naar de leerlingen oefenen de studenten zich op drie terreinen:
- Het ervaren van verschillen en aldus ongelijkheid erkennen.
- Het interpreteren van die verschillen aan de hand van referentiekaders. De nodige aandacht gaat naar de
invloed van die referentiekaders op hun eigen manier van beslissen, analyseren, communiceren, problemen
oplossen enzovoort. De studenten leren zo een houding aannemen die de erkende gelijkwaardigheid voedt.
- Het met zorg leren benaderen van verschillen. De principes worden toegepast in hun didactisch handelen
In het bovenstaande schema wordt aangegeven in welke opleidingsonderdelen er expliciet aandacht wordt
besteed aan het oefenen op deze drie terreinen. De commissie kreeg inzage in de leermaterialen bij deze
opleidingsonderdelen. Bij de didactische ateliers worden alle lectoren van de opleiding ingeschakeld. Alle lectoren
kregen overigens bijkomende vorming op het vlak interculturele communicatie. In de onderwijspraktijk oefenen
studenten in het breed observeren, en worden ze gecoacht in het inspelen op de aanwezige diversiteit.
De opleiding slaagt erin om heel wat diploma’s af te leveren aan studenten van allochtone afkomst. Ze tracht op
die manier een bijdrage te leveren aan multiculturele lerarenteams in het secundair onderwijs die zorgzaam
omgaan met leerlingen.
De commissie stelt vast dat het engagement voor diversiteit van de opleiding gedurende vele jaren werd
opgebouwd. In de desbetreffende nationale projecten speelde de opleiding een voortrekkersrol. Dit blijktonder
meer uit de volgende voorbeelden: in het project ‘Aansluiting en maatschappelijke differentiatie in de
lerarenopleiding’ (2002-03) stelde de opleiding cursussen ter beschikking van andere opleidingen die gericht
waren op het ondersteunen van lectoren in het begeleiden van individuele leerprocessen, en die de studenten
gebruikten in het kader van de contacturen leerbegeleiding; in de recente contactgroep ‘Diversiteit in de
lerarenopleiding’, die er kwam op vraag van de huidige minister van Onderwijs, speelde de opleiding eveneens
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 833

een voortrekkersrol; de opleidingsverantwoordelijke was lid van de gastredactie van het themanummer Diversiteit
van het VELON-tijdschrift voor lerarenopleiders in de voorbije jaargang.
Dit alles staaft de commissie in haar besluit dat de XIOS-lerarenopleiding Secundair Onderwijs een voorbeeldrol
heeft wat diversiteitbeleid betreft.
Het kenmerk levert een betekenisvolle bijdrage aan de differentiatie en profilering in het hoger onderwijs.
Facet 2
Kwaliteit
Beoordelingscriteria:
- Het kenmerk draagt bij tot de kwaliteit van de opleiding.
Oordeel van de visitatiecommissie: excellent
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
De aandacht voor diversiteit heeft gevolgen voor verschillende andere kwaliteitsfacetten. Het meest uitgesproken
zijn:
- Aansluiting van de doelstellingen van de opleiding op de behoeften van het werkveld: de Limburgse regio is
in hoge mate multicultureel samengesteld. Het werkveld wordt geconfronteerd met een hoog percentage
allochtone leerlingen en heeft bijgevolg behoefte aan leerkrachten die met deze diversiteit zorgzaam
omspringen. Allochtone leerkrachten kunnen bovendien de integratie bevorderen. De opleiding speelt in op
de maatschappelijke en domeinspecifieke behoefte.
- Samenhang van het programma: de aandacht voor diversiteit loopt als een rode draad door het programma.
Het oefenen van de aandacht voor diversiteit wordt systematisch doorheen de opleiding opgebouwd, wat
bijdraagt tot de onderlinge afstemming (horizontale en verticale samenhang) van de betrokken
opleidingsonderdelen.
- Afstemming vormgeving en inhoud: het didactisch concept van de opleiding en het didactisch handelen dat
men tracht te bevorderen bij de studenten, komen met elkaar overeen. Vanuit de zorg om het respectvol
omgaan met diversiteit en vanuit emancipatorische overwegingen die daarmee samenhangen, is er in de
opleiding veel aandacht voor activerende werkvormen, het opbouwen van zelfsturing door de student en
flexibiliteit. Omgaan met diversiteit vraagt ook vakoverschrijdende aandacht. Er is veel samenwerking tussen
de docenten, maar ook hier vinden we het respect voor de onderlinge diversiteit terug.
- Toelatingsvoorwaarden: de opleiding besteedt meer dan gewoon aandacht aan de aansluiting van het
programma qua vorm en inhoud bij de kwalificaties van de instromende studenten.
- Kwaliteit personeel: de personeelsleden worden aangemoedigd om zich professioneel te ontwikkelen in het
kader van het diversiteitbeleid.
- Studiebegeleiding: de aandacht voor het diversiteitbeleid heeft mee geleid tot een excellent beleid op het
gebied van studiebegeleiding (zie facet 4.2).
In de gesprekken met studenten, afgestudeerden, werkveld en personeel blijkt de waardering voor dit kenmerk
van de opleiding erg hoog. Studenten leggen de nadruk op het gevoel zich gewaardeerd en ondersteund te
weten. Afgestudeerden die in de onderwijspraktijk terechtkwamen, voelen zich competent om met de diversiteit
waarmee ze worden geconfronteerd, om te gaan. Het werkveld waardeert die inbreng evenzeer. Wat dat betreft,
heeft de commissie geen wanklanken gehoord.
834 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Uit de schriftelijke bevraging van studenten van het derde jaar blijkt dat zij hun competentie hoog inschatten
(méér dan 3 op een 4-puntenschaal), voor de basiscompetenties die gerelateerd zijn aan het omgaan met
diversiteit.
Voorbeelden:
Individueel en in team leermiddelen kiezen en aanpassen 3,42
Adequaat omgaan met de specificiteit van de leerlingenpopulatie in het bso 3,33
De emancipatie van de leerlingen bevorderen 3,17
Door attitudevorming leerlingen op individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie 3,38
voorbereiden
Het kenmerk draagt bij tot de kwaliteit van de opleiding.
Facet 3
Concretisering
Beoordelingscriteria:
- De gevolgen van het kenmerk voor de kwaliteit van het onderwijs (instroom, onderwijsprogramma,
onderwijsproces, output, voorzieningen, kwaliteit staf) zijn geoperationaliseerd.
Oordeel van de visitatiecommissie: goed
De commissie is tot haar oordeel gekomen op basis van de volgende vaststellingen en overwegingen:
Instroom en slaagpercentages van allochtone studenten:
De procentuele instroomcijfers van allochtone studenten liggen beduidend hoger dan in vergelijkbare opleidingen
leraar Secundair Onderwijs in de omgeving. In het academiejaar 2004-2005 bedroeg het percentage studenten
van allochtone afkomst in het eerste jaar ruim 17 procent. In 2005 was 11 procent van de jonge afstuderenden
van allochtone afkomst. De kwaliteit van de aanpak, waaraan overigens nog steeds wordt gesleuteld, draagt de
kiem in zich van een groeiend kwantitatief resultaat.
Onderwijsprogramma: ingebouwde leerbegeleiding; verscheidene opleidingsonderdelen die expliciet bijdragen tot
diversiteit (zie facet differentiatie en profilering).
Onderwijsproces: positieve aandacht voor differentiatie, zonder afbreuk te doen aan gelijkwaardigheid.
Voorzieningen: (zie beschrijving onder facet differentiatie en profilering) uigebreide voorzieningen voor
gepersonaliseerde studentenbegeleiding, waar overigens ook een allochtone medewerker is aangesteld.
Kwaliteit staf: het personeel volgde nascholing in functie van de realisatie van dit kenmerk. Verschillende
docenten verzorgen – nationaal –geregeld lezingen en workshops over het onderwerp. Ten minste vier docenten
publiceren over het onderwerp in vaktijdschriften.
De gevolgen van het kenmerk voor de kwaliteit van het onderwijs (instroom, onderwijsprogramma,
onderwijsproces, output, voorzieningen, kwaliteit staf) zijn geoperationaliseerd.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 835

Oordeel over bijzondere kwaliteitskenmerk: diversiteit: voldoende
Op basis van de oordelen over:
Facet 1, Differentiatie en profilering:
Facet 2, Kwaliteit:
Facet 3, Concretisering:
excellent
excellent
goed
en op basis van de volgende constateringen:
- het kenmerk levert een betekenisvolle bijdrage aan de differentiatie en profilering in het hoger onderwijs;
- het kenmerk draagt bij tot de kwaliteit van de opleiding;
- de gevolgen van het kenmerk voor de kwaliteit van het onderwijs (instroom, onderwijsprogramma,
onderwijsproces, output, voorzieningen, kwaliteit staf) zijn geoperationaliseerd.
spreekt de commissie zich positief uit over het bijzonder kwaliteitskenmerk ‘diversiteit’.
836 | Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg

Overzichtstabel van de oordelen 1 score facet score onderwerp
Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding
Facet 1.1: Niveau en oriëntatie goed
Facet 1.2: Domeinspecifieke eisen goed
Onderwerp 2: Programma
Facet 2.1: Relatie doelstelling en inhoud goed
Facet 2.2: Eisen professionele en academische gerichtheid goed
Facet 2.3: Samenhang goed
Facet 2.4: Studieomvang OK
Facet 2.5 Studietijd goed
Facet 2.6: Afstemming vormgeving en inhoud goed
Facet 2.7: Beoordeling en toetsing voldoende
Facet 2.8: Masterproef niet van toepassing
Facet 2.9: Toelatingsvoorwaarden goed
Onderwerp 3: Inzet van personeel
Facet 3.1: Kwaliteit personeel goed
Facet 3.2: Eisen professionele gerichtheid goed
Facet 3.3: Kwantiteit personeel voldoende
Onderwerp 4: Voorzieningen
Facet 4.1: Materiële voorzieningen voldoende
Facet 4.2: Studiebegeleiding excellent
Onderwerp 5: Interne kwaliteitszorg
Facet 5.1: Evaluatie resultaten goed
Facet 5.2: Maatregelen tot verbetering goed
Facet 5.3:
Onderwerp 6: Resultaten
Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en
beroepenveld
goed
Facet 6.1: Gerealiseerd niveau goed
Facet 6.2: Onderwijsrendement goed
Bijzonder kwaliteitskenmerk: diversiteit
Facet 1: Differentiatie en profilering excellent
Facet 2: Kwaliteit excellent
Facet 3: Concretisering goed
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
voldoende
1
Indien in de tabel één enkel oordeel vermeld staat, dan geldt dit oordeel voor alle afstudeerrichtingen, locaties en varianten
die vermeld staan bij de betreffende opleiding. Indien één of meer afstudeerrichtingen/locaties/varianten een verschillende
beoordeling hebben gekregen, dan zijn al deze oordelen opgenomen in de tabel.
Opleidingsrapport XIOS Hogeschool Limburg | 837

838 | Bijlagen

ijlagen
Bijlagen | 839

840 | Curriculum vitae van de visitatieleden

ijlage 1
Curriculum vitae van de commissieleden
Maarten Anthonise behaalde in 1987 zijn doctoraal diploma onderwijskunde. Hij was als docent en
opleidingsdirecteur verbonden aan verschillende Nederlandse hogescholen. Sinds 1996 is hij opleidingsmanager
aan de Hogeschool Zeeland.
Kristien Arnouts is licentiaat lichamelijke opvoeding. Tot 1992 was zij docente aan het Instituut voor
Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie Parnas te Dilbeek. Sinds 1992 is zij tewerkgesteld bij het Ministerie
van de Vlaamse Gemeenschap – departement onderwijs, eerst als inspecteur secundair onderwijs en sinds 2000
is zij inspecteur – generaal voor het secundair onderwijs.
Tim Bracke is tweedejaarsstudent professionele bachelor onderwijs: secundair onderwijs aan de Hogeschool
Gent. Hij is studentlid van deelcommissie twee.
Marc Debusschere is licentiaat fysica. Tot 2004 gaf hij aan verschillende richtingen in het secundair onderwijs
fysica. Sinds 1999 is hij verbonden aan de Diocesane Pedagogisch Begeleidingsdienst. Zijn opdracht is de
begeleiding en kwaliteitszorg voor ongeveer 300 leraren in het Katholiek Onderwijs.
Romain Decambray is van opleiding licentiaat in de wetenschappen-dierkunde. Hij was gedurende 2’ jaar
verbonden als leraar natuurkunde aan de opleiding onderwijzer(es) en regent(es) van de Normaalschool Sint-
Jozefinstituut. Tot 2004 was hij als pedagogisch adviseur verbonden aan het VVKHO.
Christophe De Jaegere is derdejaarsstudent professionele bachelor onderwijs: secundair onderwijs aan de
Arteveldehogeschool te Gent.
Nadine Engels is Doctor in de Pedagogische Wetenschappen. Momenteel tewerkgesteld aan de VUB als
zelfstandig academisch personeel. Haar functie bestaat o.a. uit het verzorgen van onderwijs, projectwerk in het
kader van onderwijsprofessionalisering VUB en leidinggevende functies binnen onderzoeksprojecten.
Laurent Genin is derdejaarsstudent professionele bachelor onderwijs: secundair onderwijs (keuzevakken:
Wiskunde – Fysica en Informatica) aan de Hogeschool Groep T Leuven. Hij is studentlid van deelcommissie één.
Kees Freriks behaalde zijn doctoraal pedagogiek in 1988 aan de Rijks Universiteit te Groningen. Vanaf 1986 was
hij werkzaam bij het seminar voor orthopedagogiek (Hogeschool Utrecht). Sinds 1998 is hij directeur bij de
lerarenopleiding primair onderwijs van de Hogeschool van Utrecht (PABO).
Geert Kelchtermans is doctor in de Pedagogische Wetenschappen (K.U.Leuven 1993). Sinds 1993 is werkzaam
aan de K.U.Leuven. Tot 2001 was hij er postdoctoraal onderzoeker. Momenteel is hij hoogleraar met
specialisaties o.a. in het domein van onderwijsbeleid en het domein van methoden en principes van
onderwijsvernieuwing. Hij verzorgde meerdere nationale en internationale publicaties waaronder in het tijdschrift
‘Teaching and teacher Education’.
Curriculum vitae van de visitatieleden | 841

Joost Lowyck Is doctor in de pedagogische wetenschappen. Hij is verbonden aan de KULeuven als gewoon
hoogleraar. Verder is hij er directeur van het Academisch Vormingsinstituut voor Leraren (AVL) , voorzitter van de
Raad van het AVL en lid van de stuurgroep Onderwijsbeleid. Hij participeert momenteel in visitatiecommissies
georganiseerd door QUANU.
Maggy Nelissen is regentes wiskunde – wetenschappen en fysica. Van 1983 tot 2003 was zij directeur van het
Katholiek Secundair Onderwijs Bree.
Sophie Onderdonck is tweedejaarsstudent professionele bachelor onderwijs: secundair onderwijs
(keuzevakken: Frans – Aardrijkskunde - Godsdienst) aan de Katholieke Hogeschool Mechelen.
Rita Rymemans is licentiaat Germaanse filologie. Sinds 1980 is zij verbonden aan de Universitaire Instellingen
Antwerpen (UIA) als wetenschappelijk medewerker. Sinds 2004 is zij docent. Daarnaast is zij verbonden aan de
Vereniging voor Onderwijs in het Nederlands als hoofdredacteur van het tijdschrift VONK.
Valere Schodts is regent wiskunde – fysica en biologie. Van 1980 tot 2003 was hij directeur van de Diocesane
Middenschool Diest.
Diane Spilthoorn is doctor in de Lichamelijke opvoeding. Zij werkte als docente het Stedelijk Onderwijs
Antwerpen en de Vrije Universiteit Brussel. Sinds 1993 is zij verbonden aan het Departement Onderwijs als
inspecteur secundair onderwijs.
Eliane Van Alboom is Licentiaat Letteren en Wijsbegeerte. Zij is verbonden aan het Departement voor
Lerarenopleiding/RUG voor de praktijkbegeleiding van aggregatiestudenten Nederland- Engels. Daarnasst geeft
zij les Nederlands en Engels aan Atheneum Wispelberg Gent.
Karen Van Lancker is derdejaarsstudent professionele bachelor onderwijs: secundair onderwijs (keuzevakken:
Frans – Geschiedenis – Nederlands) aan de Arteveldehogeschool te Gent. Zij studentlid bij deelcommissie drie.
Tom Vuchelen is tweedejaarsstudent professionele bachelor onderwijs: secundair onderwijs (keuzevakken:
Geschiedenis – Engels – Informatica) aan de Katholieke Hogeschool Mechelen.
Jan Vermeylen is licentiaat wiskunde. Van 1976 tot 1998 was hij leraar wiskunde in het secundair onderwijs;
Sinds 1998 is hij verbonden aan het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement onderwijs als
Inspecteur secundair onderwijs.
Tom Vuchelen is tweedejaarsstudent professionele bachelor onderwijs: secundair onderwijs (keuzevakken:
Geschiedenis – Engels – Informatica) aan de Katholieke Hogeschool Mechelen.
842 | Curriculum vitae van de visitatieleden

Roger Waeyaert is licentiaat wetenschappen – groep biologie en dierkunde. Hij werkte als leraar biologie in het
secundair onderwijs en als wetenschappelijk medewerker aan de Universiteit Gent tot 1999. Sindsdien is hij
adjunct-directeur Atheneum Wispelberg Gent..
Jos Willems Is dr. in de wetenschappen (sociologie en psychologie), afgestudeerd aan de Katholieke Universiteit
Nijmegen. Hij is ruim 30 jaar werkzaam in het hoger onderwijs in Nederland. Hij startte zijn loopbaan als docent
statistiek bij de lerarenopleiding. Daarna was hij tewerkgesteld aan IOWO (onderwijsadviesbureau verbonden aan
de Radboud Universiteit Nijmegen). Tot 2002 was hij directeur van dit instituut. Vanaf 2002 tot heden is hij lid van
het College van Bestuur van de Hogeschool Zuyd.
Ineke Wolfhagen Is doctor in de pedagogische wetenschappen en verbonden aan de Universiteit Maastricht. Zij
begon haar loopbaan als wetenschappelijk medewerker bij CITO (Centraal Instituut voor Toetsontwikkeling).
Daarna werd zij universitair hoofddocent aan de Universiteit van Maastricht. Momenteel is zij er
opleidingsdirecteur opleiding Onderwijswetenschappen binnen de faculteit der Prsychologie. Was voor meerdere
opleidingen voorzitter bij de visitaties van de HBO-raad en momenteel voorzitter voor visitaties georganiseerd
door NQA.
Curriculum vitae van de visitatieleden | 843

844 | Curriculum vitae van de visitatieleden

ijlage 2
Onafhankelijkheidsverklaringen van de commissieleden
Curriculum vitae van de visitatieleden | 845

846 | Curriculum vitae van de visitatieleden

Onafhankelijkheidsverklaringen van de commissieleden | 891

892 | Bezoekschema

ijlage 3
Bezoekschema’s
Bezoekschema voor een opleiding met één locatie
Dag 1
15.00-17.30 werkoverleg en inzage van de bijlagen
17.30-18.00 kennismaking met de algemeen directeur, het departementshoofd
18.00-19.30 opleidingsverantwoordelijken, opstellers ZER en een student betrokken bij het onderwijskundig
overleg (bespreking referentiekader)
19.30-20.00 intern overleg
20.00 informeel ontmoetingsmoment
Dag 2
09.00-09.45 kwaliteitsverantwoordelijke(n) en verantwoordelijke(n) onderwijsontwikkeling (van de opleiding,
het departement en/of de hogeschool)
10.00-10.45 studenten eerste jaar en tweede jaar (max. 10 representatief samengesteld, inclusief de
studentenvertegenwoordigers)
11.00-11.45 studenten derde jaar (max. 10 representatief samengesteld uit de verschillende afstudeerrichtingen,
inclusief de studentenvertegenwoordigers)
12.00-12.30 intern werkoverleg
12.30-13.30 lunch voor de commissie
13.30-14.45 bezoek lokalen
15.00-15.45 lectoren algemene vakken (max. 10 representatief samengesteld, inclusief de personen
betrokken bij onderwijskundig en/of beleidsoverleg)
16.00-16.45 lectoren specialisatievakken (max. 10 representatief samengesteld inclusief de personen
betrokken bij onderwijskundig en/of beleidsoverleg)
17.00-18.00 intern overleg en inzage werkdocumenten
18.00-19.00 vertegenwoordigers werkveld (max. 10, gedifferentieerd samengesteld volgens de afstudeerrichtingen,
personen die afgestudeerden in dienst hebben of fungeren als stagementoren en die
niet ingeschakeld zijn in het opleidingsprogramma)
19.00-19.45 afgestudeerden (max. 10 uit de drie laatste afstudeerjaren, representatief samengesteld uit de
afstudeerrichtingen)
20.00 avondmaal voor de commissie
Dag 3
08.30-09.00 administratief-technisch personeel
09.00-09.45 ombudsperso(o)n(en), verantwoordelijken studieadvies en -begeleiding
10.00-10.30 verantwoordelijke internationalisering (van de opleiding, het departement en/of de hogeschool)
10.30-11.15 begeleiders stage- en eindwerken (max. 10, representatief samengesteld uit de afstudeerrichtingen)
11.15-12.30 intern werkoverleg
12.30-13.30 lunch voor de commissie
13.30-14.00 opleidingsverantwoordelijke(n)
14.00-15.00 vrij spreekuur 1
15.00-17.00 voorbereiding mondelinge rapportering
17.00 mondelinge rapportering
1
De commissie vraagt om het vrij spreekuur op ruime schaal binnen de hogeschool aan te kondigen
Bezoekschema | 893

Bezoekschema voor een opleiding met twee locaties
Dag 1 (campus 1)
10.00 samenkomst voor de commissieleden in campus 1 en inzage bijlagen
11.30-12.00 kennismaking met de algemeen directeur, het departementshoofd
12.00-16.00 werkoverleg en verdere inzage van de bijlagen
16.00-17.00 bezoek lokalen campus 1
17.00-18.30 opleidingsverantwoordelijken, opstellers ZER en een student betrokken bij het onderwijskundig
overleg (bespreking referentiekader)
18.30-19.00 intern overleg
19.00 informeel ontmoetingsmoment
20.00 overnachting bij campus 2
Dag 2 (campus 2)
08.30-09.15 kwaliteitsverantwoordelijke(n) en verantwoordelijke(n) onderwijsontwikkeling (van de opleiding,
het departement en/of de hogeschool, van beide campussen )
09.30-10.30 studenten eerste jaar en tweede jaar (max. 15 representatief samengesteld uit beide campussen,
inclusief de studentenvertegenwoordigers)
10.30-11.30 studenten derde jaar (max. 15 representatief samengesteld uit de verschillende afstudeerrichtingen
en beide campussen, inclusief de studentenvertegenwoordigers)
11.30-12.45 bezoek lokalen campus 2
13.00-14.00 lunch voor de commissie
14.30-15.45 lectoren van campus 1 (max. 15 representatief samengesteld uit algemene vakken en
specialisatievakken, inclusief de personen betrokken bij onderwijskundig en/of beleidsoverleg)
15.00-17.15 lectoren van campus 2 (max. 15 representatief samengesteld uit algemene vakken en
specialisatievakken, inclusief de personen betrokken bij onderwijskundig en/of beleidsoverleg)
17.15-18.00 intern overleg en inzage werkdocumenten
18.00-19.00 vertegenwoordigers werkveld (max. 10, gedifferentieerd samengesteld volgens de afstudeerrichtingen,
personen die afgestudeerden in dienst hebben of fungeren als stagementoren en die
niet ingeschakeld zijn in het opleidingsprogramma)
19.00-19.45 afgestudeerden (max. 15 uit de drie laatste afstudeerjaren, representatief samengesteld uit
beide campussen en alle afstudeerrichtingen)
20.00 avondmaal voor de commissie
Dag 3 (campus 2)
08.30-09.00 administratief-technisch personeel uit beide campussen
09.00-09.45 ombudsperso(o)n(en), verantwoordelijken studieadvies en –begeleiding uit beide campussen
10.00-10.30 verantwoordelijke internationalisering (van de opleiding, het departement en/of de hogeschool)
uit beide campussen
10.30-11.15 begeleiders stage- en eindwerken (max. 10, representatief samengesteld uit alle afstudeerrichtingen
en beide campussen)
11.15-12.30 intern werkoverleg
12.30-13.30 lunch voor de commissie
13.30-14.00 opleidingsverantwoordelijke(n)
14.00-15.00 vrij spreekuur 1
15.00-17.00 voorbereiding mondelinge rapportering
17.00 mondelinge rapportering
1
De commissie vraagt om het vrij spreekuur op ruime schaal binnen de hogeschool aan te kondigen.
894 | Bezoekschema

ijlage 4
Lijst van afkortingen en letterwoorden
ABA
ADINSA
AKUL
ARTE
ASO
ATP
AUGent
AUHA
AUHL
AVT
BAMA
BENE
BNB
BOF
BSO
BZW
CLB
COMENIUS
DOC
DTO
ECDL
ECTS
EFQM
EHB
EHSAL
EQF
academische bacheloropleiding
ADviesgroep INternationale SAmenwerking
Associatie van de K.U.Leuven
Arteveldehogeschool
Algemeen secundair onderwijs
Administratief en technisch personeel
Associatie Universiteit Gent
Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen
Associatie Universiteit Hogescholen Limburg
Audiovisuele technieken
Bachelor Master
Business Education Network in Europe
bachelor- na bacheloropleiding
Bijzonder Onderzoeksfonds
beroepssecundair onderwijs
begeleid zelfstandig werk
centrum voor leerlingenbegeleiding
educatief Programma van de Europese Commissie gericht op lager en
middelbaar onderwijs
departementaal onderhandelingscomité
Databank Tertiair onderwijs
European Computer Driving License
European Credit Transfer System
European Foundation for Quality Management
Erasmushogeschool Brussel
EHSAL, Europese Hogeschool Brussel
European Qualifications Framework
Afkortingenlijst | 895

ERABEL
Erasmus
Erasmus Mundus
Evadoc
EVC
EVK
FWO
GRPT
GRUNDTVIG
HA
HBO
HIVA
HOC
HOGENT
HOR
HOWEST
HZS
IAJ
ict
ICTO
IKZ
KaHoSL
KATHO
KdG
KHBO
KHK
Erasmus Belgica
uitwisselingsprogramma voor studenten in het hoger onderwijs, onderdeel van
het Project Socrates van de Europese commissie
programma van de Europese om interinversitaire masterprogrammas te
ondersteunen
studentenenquête voor de beoordeling van onderwijzend personeel
elders verworven competenties
eerder verworven kwalificaties
Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek – Vlaanderen
Groep T Leuven Hogeschool
educatief Programma van de Europese Commissie gericht op
volwassenenonderwijs
Hogeschool Antwerpen
Hoger Beroepsonderwijs
Hoger Instituut voor Arbeid
Hogeschool onderhandelingscomité
Hogeschool Gent
Hogeronderwijsregister
Hogeschool West-Vlaanderen
Hogere Zeevaartschool
individueel aangepast jaarprogramma
internet- en communicatietechnologie
ICT en Onderwijs
interne kwaliteitszorg
Katholieke Hogeschool Sint-Lieven
Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen
Karel de Grote-Hogeschool
Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende
Katholieke Hogeschool Kempen
896 | Afkortingenlijst

KHLEU
KHLIM
KHM
KSO
KUB
KUL
KZ
LASSI
Leonardo
LESSIUS
LINGUA
MA
MANI
MNM
NARIC
NVAO
OER
OO
OOP
OP
PBA
PDCA
PGO
PGO
PHL
PLANT
PROZA
Katholieke Hogeschool Leuven
Katholieke Hogeschool Limburg
Katholieke Hogeschool Mechelen
Kunstsecundair onderwijs
Katholieke Universiteit van Brussel
Katholieke Universiteit Leuven
(integrale) kwaliteitszorg
Learning and Study Strategies Inventory
educatief programma van de Europese Commissie gericht op stages
Lessius Hogeschool
programma om het taalonderwijs en taaldiversiteit te promoten, onderdeel van
het Socrates programma van de Europese Commisie
academische masteropleiding
instrument die de studenten helpt bij de diagnose van studieproblemen en die
studietips geeft
master- na masteropleiding
National Academic & Professional Recognition and Information Centre
Nederlands Vlaamse Accreditatieorganisatie
onderwijs en examenreglement
onderwijsontwikkeling
onderwijsontwikkelingsplan
onderwijzend personeel
professionele bacheloropleiding
letterwoord voor: ‘Plan Do Check Act’
probleemgestuurd onderwijs
projectgestuurd onderwijs
Provinciale Hogeschool Limburg
Plantijnhogeschool (of Plantijn Hogeschool van de Provincie Antwerpen)
Projectgroep Zelfevalautie (een instrument van kwaliteitszorg, kwaliteitsmeting;
Afkortingenlijst | 897

evragingssysteem)
PWO
SERV
SID-in
SOVO
SPA
STLUK
SWOP
SWOT
TEMPUS
Trialoog
TRIS
TSO
UA
UAB
UGent
UH
UNIZO
VKW
VlaJO
VLHORA
VLIR
VLOR
VOKA
projectmatig wetenschappelijk onderzoek
Sociaaleconomische Raad van Vlaanderen
studie- informatiedagen
Sociale Voorzieningen, bijvoorbeeld SOVOArte, de dienst voor sociale
voorzieningen van De Artevelde Hogeschool
onderzoek naar de tevredenheid van Studenten, Personeel en de bezigheid van
pas-Afgestudeerden
Hogeschool Sint-Lukas Brussel
Systeem voor Waarderingen en Ontwikkeling van het Personeel
letterwoord, duid op een system waarbij ‘Strengths’, ‘Weaknesses’,
‘Opportunities’ en ‘Threats’ in de organisatie worden geanalyseerd
programma van de Europese Commissie om de hervormingen in het hoger
onderwijs in Oost-Europ en de voormalige Sovjet-landen te ondersteunen.
intercommunautaire uitwisseling voor hoger onderwijs, project van het Prins
Filipsfonds, van de Koning Boudewijnstichting
Transnationale Institutionale Samenwerking (een Instrument van kwaliteitszorg)
Technisch secundair onderwijs
Universiteit Antwerpen
Universitaire Associatie Brussel
Universiteit Gent
Universiteit Hasselt
Unie voor zelfstandige ondernemers
Vereniging van Christelijke werkgevers
Vlaamse jonge ondernemingen
Vlaamse Hogescholenraad
Vlaamse Interuniversitaire Raad
Vlaamse Onderwijsraad
netwerk van ondernemingen van Het Vlaams Economisch Verbond met de
plaatselijke Kamers van Koophandel.
898 | Afkortingenlijst

VQF
VTE
VTO
VUB
WENK, Wenk, W&K
XIOS
ZAP
ZER
ZOSA
Vlaams kwalificatie framework
voltijds equivalenten
Vorming, Training en Opleiding
Vrije Universiteit Brussel
Hogeschool voor Wetenschap & Kunst
XIOS Hogeschool Limburg
zelfstandig academisch personeel
zelfevaluatierapport
Zelfonderzoek Studieattitudes
Afkortingenlijst | 899

900 | Nota’s

Nota’s
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
Nota’s | 901

..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................
902 | Nota’s