Instorten torenkraan, Rotterdam-Alexander, 10... - Onderzoeksraad ...

Beschouwing
Het bezwijken van de torenkraan in Rotterdam
Dit rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid is het resultaat van een onderzoek naar het
bezwijken van een torenkraan aan de Prinsenlaan in Rotterdam op 10 juli 2008. Deze torenkraan
stond bij een torenflat in aanbouw en leek schijnbaar zonder aanleiding te zijn bezweken. De machinist,
die op 96 meter hoogte in de kraan zat, is hierbij om het leven gekomen. De vallende kraan
heeft een flinke ravage veroorzaakt op het bouwterrein. Het mag een wonder heten dat er niet meer
slachtoffers zijn gevallen, op de bouwplaats, of op nabijgelegen voetpad en kinderspeelplaats.
De toedracht van het voorval
Uit onderzoek blijkt dat het bezwijken van de torenkraan te wijten is aan een optelsom van tekortkomingen.
De flexibiliteit van de configuratie van de mast en de horizontale arm van de kraan (giek)
was groter dan door de constructeur berekend. Hierdoor boog de kraan verder door dan verwacht.
De loopkat, het wagentje op de giek waar de hijskabel aan hangt, liep daardoor van een helling
naar beneden. Aan deze kraan werd, op 10 juli aan de Prinsenlaan, een van de zwaarste lasten tot
dan toe gehesen. De loopkat bracht de last langs de, naar beneden hellende, giek in positie. Deze
helling vroeg om extra vermogen van de motor die de loopkat bediende. De motor was hier niet op
berekend. Daarnaast was een aantal instellingen in de aansturing van de motor niet juist. Hierdoor
leverde de motor minder dan zijn maximale vermogen en werd de rem niet juist gebruikt. Op dat
moment ging het fout. De loopkat reed onbestuurbaar de helling af naar het uiteinde van de giek. De
gehesen last werd te zwaar voor de kraan, waardoor de kraan verder doorboog en bezweek.
Het onderzoek naar dit voorval leert dat tekortkomingen in het ontwerp van de kraan niet zijn onderkend
en niet zijn aangepakt. Het op structurele wijze zoeken naar tekortkomingen in het ontwerp aan
de hand van risicoanalyses in de ontwerpfase is geen gemeengoed. Voorvallen tijdens het gebruik
van de torenkraan zijn voor de fabrikant vaak onvoldoende aanleiding tot aanpassingen van het ontwerp.
Daarnaast is er geen vangnet dat helpt tekortkomingen aan het licht te brengen. Vergelijkbare
tekortkomingen kunnen zich, ook bij andere fabrikanten en andere types kranen, opnieuw voordoen.
Publieke veiligheid
Eens in de anderhalf jaar vindt een voorval plaats met een torenkraan, waarbij meerdere doden
en gewonden vallen. Niet alleen mensen op de bouwplaats lopen gevaar, maar ook toevallige voorbijgangers
en mensen die in de omgeving wonen, werken en recreëren. In Rotterdam is, in 2003,
een torenkraan op een gebouw aan de overkant van de straat terecht gekomen. Dit gebouw stortte
gedeeltelijk in. Eén persoon kwam om het leven en één persoon werd zwaar gewond. In 2007 is in
Utrecht een torenkraan omgevallen, die stond opgesteld tussen verschillende universiteitsgebouwen.
De kraan is op één van deze gebouwen beland. Zes medewerkers van de universiteit zijn gewond
geraakt door vallend puin. In beide gevallen was de ravage groot.
De grootte van torenkranen maakt de straal van het gebied, waar een vallende kraan terecht komt,
vaak groter dan 100 meter. De Onderzoeksraad acht de kans op slachtoffers bij het bezwijken van
een torenkraan daarom reëel, vooral als deze staat opgesteld in de buurt van plaatsen waar veel
mensen komen. Deze situatie is momenteel aan de orde van de dag. Voorbeelden zijn de Zuid-as in
Amsterdam en de stationsgebieden van Den Haag en Rotterdam.
Vanwege het grote risico dat mensen letterlijk boven het hoofd hangt, verwachtte de Onderzoeksraad
dat de betrokken partijen er alles aan doen om de kraan correct te laten functioneren. De
Onderzoeksraad verwachtte dat risicobeheersing en veiligheidsmanagement op het gebied van het
7