Theoretische onderbouwing colleges multiculturaliteit op de ...

4. De interactie met de leerlingen
De interactie tussen de docent en de leerlingen is een meerwaarde voor het leren, en ook de
interactie tussen de leerlingen onderling is bij het leerproces zeer van belang. Het eigen leren en dat
van anderen vormen je in je identiteitsontwikkeling. In alle leertheorieën komt dit naar voren, ook bij
het cognitivisme! Daarom is het belangrijk dat de docent ook de diversiteit van de leerlingen met hen
kan bespreken. Wat zijn de spanningen van diversiteit tussen de leerlingen en docent die hierbij een
rol spelen? Welke spanningen kunnen zich hierbij voordoen? Wat zijn de spanningen om de
diversiteit van de leerlingen te kunnen bespreken?
4.1 Beeldvorming
Beeldvorming en het ‘Wij – Zij denken’ zorgen voor spanningen bij het bespreken van diversiteit in
klassen van het Voortgezet Onderwijs. Beeldvorming is onderdeel van het omzetten van individuele
kenmerken naar stereotyperingen van het individu naar een groep. Als de stereotypering negatieve
gevoelens en uitingen oproept, spreek je van vooroordelen. Dit levert het Wij – Zij gevoel op. De
vooroordelen kunnen vervolgens leiden tot discriminatie. Al betekent discriminatie letterlijk ‘verschil
maken’, de handeling is vaak negatief. De volgende stap in deze ontwikkeling is dat mensen elkaar
ongelijk behandelen op basis van kenmerken van bepaalde groepen. Dat noem je racisme. Dan zijn
mensen angstig en voelen ze zich bedreigd. 18 Hoe kijk je als leerling en docent? Deze perceptie levert
dan spanning op. Maar ook hierbij speelt de cultuur van de leerlingen een rol. Wat weet jij als docent
daar van de culturen af?
11
De leerling is een individu aan wie je als docent iets wilt leren en de manier waarop je dat doet heeft
met je visie te maken. Beeldvorming heeft vaak een sterke politieke lading en kan leiden tot
misverstanden, spanningen en conflicten. Dat is onwenselijk in je interactie met de leerlingen en
collega’s. Daarbij gaat het juist om het wederzijds begrip, vertrouwen en sociale cohesie in de klas en
het team. 19 De uitdaging bij het spreken over diversiteit van en met de leerlingen is dat je kunt
corrigeren, om een objectief beeld te krijgen van de multiculturele dimensies en de rol van de
beeldvorming die daarbij hoort. 20 Soms gaat het niet om de feiten, maar om de emoties die een rol
bij het onderwerp en beeldvorming spelen. 21 Maar feiten kunnen wel een rol spelen bij discriminatie,
uitsluiting, visies op bepaalde conflicten en geloofskwesties. Emoties komen dan ook aan de orde bij
de beeldvorming.
Als een docent geen kennis heeft van de cultuur van de leerlingen kan dat weerstand 22 opleveren.
Sommige docenten willen alleen hun vak geven. En deze docenten sluiten aan bij de eerdere kennis
van de leerstof bij leerlingen, maar zijn vaak onwetend over de belevingswereld van de leerlingen.
Uit onderzoek van Stichting Vredeseducatie Utrecht in 2003 over ‘Antisemitisme op school?’ blijkt
dat bijvoorbeeld bij de beeldvorming van docenten over hun islamitische leerlingen. 23 De meeste
18 http://www.multicultureelopleiden.nl/samenleving/diversiteit/vooroordelen-discriminatie/
19
Prof. dr. Pels, Trees, e.a., Socialiseren, Leren, Presteren, Over motivatie van leerlingen in het voortgezet
onderwijs, November 2011
20
Arslan, Zeki, e.a., De docentenhandleiding ‘Jouw klas, mijn klas’, in het kader van het project Kies Kleur in
Groen, uitgave FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken, 2012
21 http://www.forum.nl/beeldvorming/Beeldvorming_onderzoek
22
Korthagen, F. & Lagerwerf, B. (2008). Leren van binnenuit. Soest: Nelissen
23
Jan Durk Tuinier, Chris Blanken en Geu Visser, Antisemitisme op school?