2009 Thema Plaats - Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
2009 Thema Plaats - Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
2009 Thema Plaats - Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Hoi aardrijkskunde!!<br />
Peter Frans<strong>en</strong>, doc<strong>en</strong>t aardrijkskunde<br />
04<br />
Dat zoud<strong>en</strong> de kinder<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> hun leerkracht moet<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong><br />
als deze e<strong>en</strong> lesactiviteit ‘ruimte’ introduceert. Datzelfde gevoel<br />
zou de leerkracht moet<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> die deze lesactiviteit<br />
ontwerpt of uitvoert.<br />
De vraag is of beid<strong>en</strong> dat<br />
ook zo ervar<strong>en</strong>? Kinder<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> leerkracht<strong>en</strong> vind<strong>en</strong><br />
geografische onderwerp<strong>en</strong><br />
heel boei<strong>en</strong>d. Ze lez<strong>en</strong><br />
met grote interesse<br />
in boek<strong>en</strong> <strong>en</strong> tijdschrift<strong>en</strong><br />
over aardrijkskundige onderwerp<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> heel<br />
graag naar geografische<br />
programma’s, bijvoorbeeld<br />
bij National Geographic,<br />
Klokhuis, Willem<br />
Wever <strong>en</strong> Discovery. Toch vind<strong>en</strong> vel<strong>en</strong> aardrijkskunde op school<br />
e<strong>en</strong> saai vak! De stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> op de pabo beam<strong>en</strong> dat. De wijze <strong>van</strong><br />
aanbied<strong>en</strong> door de juf of meester (het hoe <strong>en</strong> wanneer) is daarvoor<br />
erg bepal<strong>en</strong>d. De drie c<strong>en</strong>trale didactische vrag<strong>en</strong> daarbij<br />
zijn: Waar gaat het in de aardrijkskunde om? Hoe geef je aardrijkskunde?<br />
En wanneer geef je wat?<br />
‘Leerling<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>tijds geografisch wereldbeeld’<br />
staat er in de kerndoel<strong>en</strong> (http://tule.slo.nl). Om dit wereldbeeld<br />
te verkrijg<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> ze veel ‘plaatjes’ over ruimtelijke verschijnsel<strong>en</strong><br />
in hun hoofd krijg<strong>en</strong>. Kinder<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> zich geleidelijk<br />
te oriënter<strong>en</strong> op de wereld om h<strong>en</strong> he<strong>en</strong>, dichtbij <strong>en</strong> veraf. Hoe is<br />
de ruimte ingericht? Welke spreiding <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>hang is er tuss<strong>en</strong><br />
de ruimtelijke verschijnsel<strong>en</strong>? M<strong>en</strong>s <strong>en</strong> natuur hebb<strong>en</strong> invloed op<br />
de inrichting <strong>van</strong> ruimtes op verschill<strong>en</strong>de schaalniveaus (eig<strong>en</strong><br />
omgeving, Nederland, Europa, wereld). De kinder<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> daarbij<br />
verschill<strong>en</strong> <strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> <strong>en</strong> ler<strong>en</strong> zich daarbij e<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> gefundeerde m<strong>en</strong>ing te vorm<strong>en</strong>.<br />
Dit alles vraagt <strong>van</strong> de leerkracht dat die de kinder<strong>en</strong> leert om<br />
gericht naar e<strong>en</strong> ruimte te kijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> daaraan de juiste vrag<strong>en</strong> te<br />
stell<strong>en</strong>. Daarvoor raadpleegt de juf of meester verschill<strong>en</strong>de informatiebronn<strong>en</strong>.<br />
Van concreet naar abstract zijn dat de eig<strong>en</strong><br />
omgeving, beeld<strong>en</strong>, kaart<strong>en</strong> <strong>en</strong> informatieve tekst<strong>en</strong>.<br />
Leerkracht <strong>en</strong> leerling bekijk<strong>en</strong> de ruimte door verschill<strong>en</strong>de<br />
‘brill<strong>en</strong>’, bestaansdim<strong>en</strong>sies, zoals de economische, sociale,<br />
politieke, culturele, natuurlijke <strong>en</strong> historische bril. Dit geeft<br />
e<strong>en</strong> multiperspectief beeld <strong>van</strong> e<strong>en</strong> ruimte. Ze stell<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal<br />
geografische vrag<strong>en</strong> die elkaar opvolg<strong>en</strong>. Deze geografische<br />
vierslag bevat de kernvrag<strong>en</strong>: Wat? (waarnem<strong>en</strong> <strong>en</strong> beschrijv<strong>en</strong>),<br />
Waar? (herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> toepass<strong>en</strong>), Waarom? (verklar<strong>en</strong>) <strong>en</strong> Wat<br />
vind ik daar<strong>van</strong>? (waarder<strong>en</strong>). Daarmee daag je uit tot onderzoek<strong>en</strong>d<br />
ler<strong>en</strong>. Het gaat dan echt om aardrijkskunde (in k<strong>en</strong>nis én<br />
vaardighed<strong>en</strong>) <strong>en</strong> blijft niet beperkt tot het reproducer<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
begripp<strong>en</strong> met behulp <strong>van</strong> e<strong>en</strong> goed geheug<strong>en</strong>.<br />
Als we de bestaansdim<strong>en</strong>sies, geografische informatiebronn<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> de geografische vierslag met elkaar combiner<strong>en</strong>, ontstaat<br />
er e<strong>en</strong> geografische kubus. Daarmee kan de inrichting <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
ruimte <strong>en</strong> daarbinn<strong>en</strong> de spreiding <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>hang <strong>van</strong> ruimtelijke<br />
verschijnsel<strong>en</strong> in beeld word<strong>en</strong> gebracht. In het praktische<br />
handboek voor het aardrijkskundeonderwijs op de basisschool<br />
‘Aardrijkskunde is overal’ wordt niet alle<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemd waar het<br />
in de aardrijkskunde om gaat, maar staan ook veel voorbeeld<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> toepassing daar<strong>van</strong> in de praktijk. Stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> op de pabo gebruik<strong>en</strong><br />
dit handboek bij het bepal<strong>en</strong> <strong>van</strong> vakdidactische keuzes<br />
in hun lesactiviteit<strong>en</strong>. Veel leerkracht<strong>en</strong> in het basisonderwijs<br />
zou ik deze ondersteuning ook toew<strong>en</strong>s<strong>en</strong>.
Change language