Innoveren, participeren!

eschrijvend
1
25
Sociaal Cultureel Planbureau
(SCP), In het zicht van de toekomst.
Sociaal en Cultureel
Rapport 2004, Den Haag, 2004,
p. 62.
24
Onder meer in de tijdbestedingsonderzoeken
van het
Sociaal en Cultureel Planbureau
(SCP).
23
Arnold Heertje Mien, je kunt
toch nieuwe bakken: Einstein en
de economische wetenschap,
Amsterdam, 1999. Afscheidsrede,
Amsterdam, 3 mei 2006.
cultuurdeelname aan de hand van bezoekcijfers
problematisch. De kwaliteit, in de vorm
van inspiratie, beleving, inzicht, visie en
ervaring die cultuurparticipatie mensen biedt,
en waarin een groot deel van de kracht van
cultuur schuilt, blijft immers buiten beschouwing.
De benadering van cultuurbeleving
louter als een vorm van vrijetijdsbesteding
levert een vergelijkbare methodologische
moeilijkheid op. 24 Het verengt het zicht op
de werkelijke maatschappelijke effecten van
cultuurdeelname en verschaft daardoor het
beleid een kompas dat lang niet altijd de juiste
richting aangeeft.
6 De wereld
Uniformiteit en diversiteit
Mobiliteit en immigratie, vervaging van
fysieke, staatkundige, sociale, economische
en culturele grenzen, intensiever contact
tussen culturen en volkeren en steeds nauwere
handelsbetrekkingen hebben geleid
tot een gemeenschappelijke, internationaal
gedeelde wereldcultuur. “Geen Japanner
beschouwt klassieke muziek nog als exotisch,
geen Nederlander rock en blues als uiting van
Amerikaans cultuurimperialisme”, aldus het
SCP, dat echter “op een wat hoger niveau van
cultuur”, met name in de sfeer van het cultureel
erfgoed, nog wel wat “nationalistische preoccupaties”
signaleert. 25 Wellicht komt hier een
spanning aan de oppervlakte tussen de groei
naar mondiale culturele uniformiteit en een
rijkgeschakeerde culturele diversiteit, vooral
op lokaal en regionaal niveau, die met elkaar
een veel rijkere culturele wereld vormen.
Deze spanning dwingt kunstenaars en instellingen
tot nadenken over uitgangspunten en
vormgeving van nationaal, maar vooral ook
van internationaal cultuurbeleid – nu en in
de toekomst. Wat doen we waar, met wie,
waarom en hoe? Sluiten de concepten en
instrumenten die we gebruiken nog steeds
in voldoende mate aan bij de veranderende
praktijk van internationale uitwisseling en
samenwerking?
Europa
In het proces van Europese eenwording is
aan de cultuur een belangrijke rol toebedeeld.
Kennis van en deelname aan de culturele praktijken
van verschillende Europese herkomst
vergroten wederzijds begrip en waardering,
en kunnen op die manier bijdragen aan de
totstandkoming van nieuwe politieke en
economische overeenkomsten en verbanden.
Voor het culturele klimaat in de landen van de
Europese Unie is het nog belangrijker dat er
goede mogelijkheden zijn om kennis te maken
met en zich te verhouden tot culturele diversiteit
in de naaste omgeving en verbindingen
te leggen met de groeiende diversiteit, thuis
en in de rest van de wereld. Een uniforme
Europese cultuur ligt niet in het verschiet.
Daar verandert de omstandigheid weinig aan
dat beslissingen die medebepalend zijn voor
de manier waarop in de lidstaten (en dus ook
in Nederland) wordt samengeleefd, steeds
meer in het Brusselse hoofdkwartier worden
genomen, en in de hele Unie van kracht zijn.
De Europese culturele diversiteit lijdt evenmin
onder gemeenschappelijke stimuleringsprogramma’s
als Cultuur 2007.
Het is tijd dat Nederland zich actiever mengt
in het debat over de vraag hoe cultuur kan
bijdragen aan het succes van het Europese
avontuur en gebruik gaat maken van de mogelijkheden
en instrumenten die de Europese
Unie biedt voor onderlinge culturele samenwerking.
Hoewel ‘Brussel’ ook voor het
culturele klimaat steeds belangrijker wordt,
speelt Europa tot dusverre voor cultuurinstellingen
in Nederland nauwelijks een rol van
betekenis bij de vormgeving van hun activiteiten.
Het cultuurbeleid ontbeert een duidelijke
visie op wat Nederland wil bereiken in
Europees verband. Bijgevolg kent Nederland
ook geen stimuleringsbeleid voor Europese
culturele samenwerking. Naast een attitudeverandering
in het culturele veld is verruiming
van de mogelijkheden om in EU-verband
Europees cultuurbeleid te voeren wenselijk,
onder de premisse dat het subsidiariteitsprincipe
van kracht blijft en dat Europese
culturele initiatieven eerst en vooral van
onderop tot stand blijven komen. Daarvoor
is een groter Europees cultuurbudget nodig
dan het huidige. De Raad roept de regering
op daaraan mee te werken. Onder de voorwaarde
van een transparante besteding kan
de EU laten zien dat ze ook voor de kunsten,
het erfgoed en de media meer kan zijn dan
een bureaucratische entiteit die vooral last
veroorzaakt.
Mondiaal
De grenzen houden niet op bij Europa. In
zijn advies over auteurscontractenrecht van
november 2006 heeft de Raad erop gewezen
dat de markt voor tal van goederen en diensten
een wereldmarkt is. Behalve dat dit ertoe
heeft geleid dat burgers over de hele wereld
toegang hebben tot een grotere variatie aan
keuzes, steekt ook hier het gevoel van onzekerheid
de kop op over de zin en de betekenis van
culturele waarden die de basis vormen van
lokale, regionale en nationale gemeenschappen.
De centrale vraag is hoe samenlevingen
22