Innoveren, participeren!

agenderend
1
Uitvoering
De ontwikkelingen hebben ook gevolgen
voor het beleidsinstrumentarium. Voorheen
werd het cultuurbeleid voor een belangrijk
deel uitgevoerd door middel van het toekennen
van subsidie aan een instelling. De door
het rijk gesubsidieerde instellingen moesten
als het ware uitvoering geven aan de
beleidsprioriteiten van de minister. Het is de
bedoeling dit type beleid steeds meer te gaan
uitvoeren aan de hand van programmabudgetten.
Instellingen hebben daarbij de keuze
wel of niet mee te doen. Dit is vergelijkbaar
met de huidige situatie bij andere overheden.
Wanneer langs deze weg ook het niet-gesubsidieerde
deel van het culturele bestel meer in
beeld komt, zullen andere instrumenten nodig
zijn voor de ontwikkeling en de uitvoering van
het beleid. De Raad heeft oog voor de ratio
achter deze ontwikkeling. Toch is een waarschuwing
op zijn plaats voor een te ver terugtredende
overheid. Cultuurbeleid was niet
voor niets lange tijd instellingenbeleid. Juist
in de cultuursector is in de loop van de tijd een
goede betrokkenheid-op-afstand ontstaan
– niet in de laatste plaats door een rijksoverheid
die zich verantwoordelijk voelde voor
vaak kwetsbare kunst- en cultuurinstellingen
en tegelijkertijd besefte dat inhoudelijke
bemoeienis uit den boze was. Die betrokkenheid
mag door een bestelgeoriënteerd beleid
niet verloren gaan.
Die betrokkenheid blijft behouden door een
intelligente vorm van decentraliseren en
deconcentreren. Instellingen die zowel door
het rijk als door een gemeente of provincie
worden gefinancierd, hebben te maken met
verschillende subsidiesystemen. Het overdenken
waard is bijvoorbeeld een model waarbij
de afrekening van het aandeel dat het rijk
in de totale subsidie aan een instelling voor
zijn rekening neemt, via stad of provincie
verloopt. De desbetreffende instelling hoeft
slechts eenmalig en eenduidig af te rekenen en
verantwoording af te leggen. Stad of provincie
rekent af met het rijk. Een voorwaarde is
uiteraard dat het rijk en de andere overheden
hun beleidsprogramma’s nauwgezet op elkaar
afstemmen. Zo moet het ook mogelijk zijn
om de zogenoemde Geldstroom Beeldende
Kunst en Vormgeving in samenspraak met de
desbetreffende andere overheden te verdelen
over lokale of provinciale particuliere instellingen,
die op hun beurt zorgen voor verdere
distributie van de middelen en daarover
verantwoording afleggen aan de stedelijke of
provinciale overheid.
Wanneer de culturele, maatschappelijke en
bestuurlijke ontwikkelingen en de daaruit
volgende aanbevelingen uit deze cultuuragenda
en de verschillende sectoragenda’s in
ogenschouw worden genomen, moet worden
geconcludeerd dat het huidige instrumentarium
van de rijksoverheid onvoldoende
mogelijkheden biedt om daar invulling aan te
geven. Zo vragen veel aanbevelingen, bijvoorbeeld
die voor een innovatieprogramma en
die voor het borgen van een digitaal publiek
domein, om verregaande samenwerking en
ontschotting tussen verschillende onderdelen
van de rijksoverheid. Cultuur is een factor
van betekenis op veel terreinen, maar dit
krijgt door de verkokering van de rijksoverheid
onvoldoende invulling. Ook binnen de
cultuur- en mediasectoren is behoefte aan
ontschotting – vooral als gevolg van het proces
van digitalisering. Er dienen zich steeds
meer interdisciplinaire vormen van cultuur
aan. Voor de nieuwe generatie makers is
het vanzelfsprekend om interdisciplinair te
werken. De cultuurfondsen zijn daar echter
nog steeds niet op ingericht. Een belangrijke
voorwaarde bij de inrichting van het nieuwe
Fonds voor Muziek, Theater en Dans is dan
ook dat dit fonds in staat is invulling te geven
aan die interdisciplinariteit, net zoals de overige
fondsen dat, uiteraard, zouden moeten
kunnen. Bestuurlijke samenwerking heeft
in de afgelopen jaren meer vorm gekregen
door convenanten en programma’s. Beide
instrumenten staan echter onder druk. Met
de herziening van de Cultuurnotasystematiek
mag het kind niet met het badwater worden
weggegooid. De gezamenlijke afspraken
tussen rijk, gemeenten en provincies kunnen
een meer eigentijdse invulling krijgen en een
programma als het Actieplan Cultuurbereik
verdient voortzetting. Overigens zijn er nog
vele intelligente vormen van decentraliseren
en deconcentreren mogelijk, zoals zojuist
geschetst.
Ten slotte: cultuur en media bevinden zich
voor een belangrijk deel ook in het private
domein. Marktpartijen nemen in sommige
sectoren, zoals film en letteren, belangrijke
functies voor hun rekening. Het bedrijfsleven
is een logische partner bij innovaties, maar
ook hoe langer hoe meer bij andere opgaven
waar culturele instellingen voor worden
gesteld. Makers willen steeds vaker op hun
ondernemerschap worden aangesproken. Dit
alles vraagt om uitbreidingen van het instrumentarium,
dat nog te eenzijdig gericht is op
subsidies.
34