Jaarverslag 2011

Gert-Jan van der Vossen:‘Commissariaat is geen leuk bijbaantje meer’ De kwaliteit van het toezicht in de corporatiesector is vo
Gert-Jan van der Vossen, vennoot van de Holland Consulting Group, de laatste jaren met sprongen vooruitgegaan. ‘Goed gaat h
overal, maar het gaat wel steeds beter. Vergeet niet: de meeste misstanden stammen uit de periode 2005-2008, toen er maatschap
‘Commissariaat
druk op corporaties ontstond veel meer te investeren. Toen
is
zijn er
geen
gekke dingen gebeurd. Nu zitten de toezichthouders er
veel strakker in.’Nee, Gert-Jan van der Vossen - zelf commissaris bij diverse corporaties - is er niet van geschrokken dat toezich
persoonlijk aansprakelijk zijn gesteld voor de financiële schade door fraude bij woningcorporatie. Integendeel. ‘Twintig ja
was ik betrokken bij onderzoek naar faillissementen en toen werden commissarissen ook al keihard aansprakelijk gesteld. Mis
leuk
het voor
bijbaantje
de corporatiesector een nieuw fenomeen, maar het is
meer’
naïef te denken dat, als er fouten worden gemaakt, je als verantw
commissaris niet aansprakelijk zou kunnen worden gesteld. Voor een commissaris die te goeder trouw handelt is er niet voor n
aansprakelijkheidsverzekering.’ Toch erkent ook hij dat het leven van een toezichthouder bij een woningcorporatie er niet een
is geworden. ‘Het is interessant en boeiend werk. Maar sinds een jaar of vijf is wel voor iedereen duidelijk dat het niet zomaar
leuk bijbaantje is, maar echt een parttime hoofdfunctie. Met een avondje vriendelijk met elkaar van gedachten wisselen ben je
komt veel meer bij kijken. Ik zie mijn commissariaten in ieder geval als een van de vakmatige activiteiten die ik uitoefen, en wa
een beloning op maatschappelijk niveau ontvang. Het vraagt veel aandacht en betrokkenheid, en brengt bovendien de nodige ri
Gert-Jan
van der
Vossen
zich mee.’ Integrale benadering Die risico’s strekken veel verder dan de aansprakelijkheidstelling. ‘Omdat een corporatie geen
eigenaar heeft heb je als Raad van Toezicht (RvT) behalve met het bestuur ook met de stakeholders van doen, de belanghebben
directe omgeving van de corporatie. Probleem is dat zij toch steeds vanuit hun eigen belang handelen. Een integrale benadering
uitstek het domein van de RvT. Het is aan de RvT om te begrijpen hoe de diverse belangen liggen, hoe de onderlinge afhankelij
zijn, hoe de processen verlopen en welke risico’s er aan verbonden zijn. Dat vereist diepgaande kennis van de organisatie en zijn
Je opereert als collectief en bent dus met elkaar verantwoordelijk. Maar als een van de leden van de RvT zijn taak niet serieus n
onvoldoende toezicht houdt op de onderdelen die hem zijn toegewezen zit niet alleen hij met een probleem als het fout gaat, m
ik.’De toevoeging van een derde partij aan het toezichtmodel, bijvoorbeeld in de vorm van aandeelhouders, vindt Van der Vosse
lastige. ‘Want wie maak je dan aandeelhouder? Alle stakeholders streven hun eigen doelstellingen na. Gemeenten hebben wel e
van spreken, niet in de laatste omdat veel gemeentelijke woningbedrijven zijn opgegaan in de huidige woningcorporaties. Tege
waait er echter een politieke wind door de gemeenten. In vier jaar tijd kunnen de voorkeuren zomaar veranderen, bijvoorbeeld
van het verkoopprogramma, de plannen en de stedelijke vernieuwing. Dat is vervelend, omdat de planningshorizon van de corp
langer is dan die vier jaar. ’Spiegel voorhouden Hij ziet daarom meer in een objectieve maatschappelijk toezichthouder, die van
overheid is aangewezen. ‘Een zelfstandig bestuursorgaan, zoals het Centraal Fonds, die jaarlijks een audit doet, en een toezicht
heeft met de hele RvT. Want eerlijk gezegd is het gewoon hartstikke nuttig als iemand van buiten de organisatie een spiegel vo
het geval van een wat zwakkere RvT kan hij dan toch een aantal prikkels inbrengen zodat de boel weer in beweging komt.’Verd
Van Vossen dat het wat eenvoudiger moet worden om te wisselen van de samenstelling van de RvT. ‘Daar worden al wel wat pog
gedaan, maar die gaan mij niet ver genoeg. Ga nu eens werkelijk onderzoeken of de competenties die de RvT nodig heeft allema
aanwezig zijn, of de commissarissen wel voldoende tijd hebben om het toezicht voldoende vorm en inhoud te geven en of zij van
niveau zijn. Soms zou je best wel eens afscheid van iemand willen nemen, maar gebeurt dat niet omdat het niet in de traditie zi
eigenlijk zou je, net zoals er van een bestuurder na een bepaalde fase afscheid kan worden genomen, ook afscheid moeten kunn
van de leden van de RvT.’ Bijvoorbeeld als de integriteit in het geding is. ‘Vooropgesteld: integriteit moet bij iedere organisatie
hoofdrol spelen. Maar omdat je als corporatie met publieke middelen omgaat moet je daar nog zorgvuldiger in zijn. Onbetwist
zelfs. Het vraagt van alle betrokkenen een bepaald gedrag en een manier van opereren, waarbij iedereen zich realiseert waar de
heden zitten. Je moet die ook regelmatig met elkaar doorspreken: hoe gaan we met bepaalde situaties om? Waar ik wel bang vo
voor metaalmoeheid. Als je het voor de achtste maal in drie jaar over de relatie met aannemers hebt, komt dat de mensen op een
moment toch de strot uit. Het is dan ook de taak van de RvT na te gaan hoe levend het thema is. Binnen de organisatie, maar oo
de grenzen van de raad.’Gelukkig gaat het steeds beter, vindt Van der Vossen. ‘Natuurlijk, er komen behoorlijk ernstige misstan
buiten. Maar de meeste daarvan stammen uit de periode 2005-2008, toen er maatschappelijke druk op corporaties ontstond om
te investeren. . Toen zijn er gekke dingen gebeurd. Nu zitten de toezichthouders er gelukkig veel strakker in.’Betrouwbare info
Toch zijn ook zij ook in die situatie afhankelijk van de kwaliteit van de informatie die hen wordt aangereikt. Daarover heeft V
Vossen echter geen klagen. ‘Er is zo langzamerhand een heel palet aan verschillende instrumenten ontstaan waar je gebruik van
maakt. De reguliere informatie vanuit de organisatie, de rapportages van het Centraal Fonds, contacten met de medewerkers en
stakeholders, de media, internet. En soms is een externe audit op een specifiek onderwerp op zijn plaats. Bijvoorbeeld als iets n
loopt, of bij een vermoeden van fraude. Verder denk ik dat het goed zou zijn als de commissarissen als toehoorder bij een bestu
dering kunnen gaan zitten. Zodat ik kan zien, horen en voelen wat er allemaal aan de bestuurstafel ter sprake komt en hoe de b
ming verloopt.’ Ook de relatie met de politiek is voor hem geen issue. ‘Eerlijk gezegd is het praktijk aan het worden dat wat er
Haag komt eerst wordt gewogen. Als er een wet wordt aangekondigd die nog door het parlement moet worden geloodst bestede
aandacht aan als het echt actueel is. Dat is anders dan vijf jaar geleden. Als de politiek toen een keer zuchtte sprong iedereen m
Dat is niet meer de realiteit. Ik denk ook dat het heel gezond is dat de antenne weliswaar op Den Haag is gericht zodat signalen
nieuwe ontwikkelingen kunnen worden opgepikt, maar dat we er niet meer zo overspannen op reageren. In dat verband vervul
brancheorganisaties een goede, kanaliserende rol’ Dat laat onverlet dat diezelfde politiek sinds een aantal jaren wel voortduren
verdiencapaciteit van de woningcorporaties aan het inperken is. Van der Vossen: ‘Dat vind ik misschien wel het grootste risico
moment. Als ik de situatie van nu vergelijk met vijf jaar geleden dan is de wereld ingrijpend veranderd. Het is gevaarlijk dat de
het aandurft om de fundamenten onder de corporatie als revolving fund weg te slaan, zonder daar eerst een brede maatschappe
discussie over te voeren. Het kan allemaal best anders, hoewel ik denk dat we op dit moment een zeer fijnzinnig stelsel hebben
dan eerst met elkaar de discussie aan over de effecten en de wenselijkheid ervan.’