Nl - Bureau fédéral du Plan

Balans van de vooruitgang en uitdagingen sinds 1992
2.1 Naar een inclusieve samenleving streven
In België werd sinds 1992 vooruitgang geboekt in de richting van een meer inclusieve samenleving. De
gemiddelde levensstandaard is aanzienlijk gestegen, zoals blijkt uit de stijging van het beschikbaar inkomen
van de gezinnen, tegen constante prijzen, tussen 1992 en 2009. Dat inkomen steeg in die periode
met gemiddeld 1,2% per jaar of met 22% in minder dan twintig jaar. Die stijging vond plaats zonder toename
van de inkomensongelijkheid (anders dan in de meeste OESO-landen; zie tabel 3). Ze ging samen met
een daling van het aantal personen met een risico op armoede of sociale uitsluiting tijdens de voorbije vijf
jaar.
Die daling van het aantal personen met een risico op armoede of sociale uitsluiting moet gerelativeerd worden.
Enerzijds leven in België in 2009 nog meer dan twee miljoen mensen met een risico op armoede of
sociale uitsluiting, ondanks de afname sinds 2004 (van 2.257.000 tot 2.145.000 personen). Anderzijds is
die daling toe te schrijven aan slechts één van de drie indicatoren waarmee die multidimensionale armoede-indicator
is samengesteld (zie tabel 6). Het gaat om het aantal mensen die leven in een gezin met een
zeer lage werkintensiteit. De twee andere samenstellende indicatoren, namelijk het aantal personen met
een risico op financiële armoede en het aantal personen in een situatie van materiële ontbering, zijn toegenomen.
En voor die beide indicatoren was het aantal vrouwen in 2009 hoger dan het aantal mannen 1 .
Tabel 3
Meting en evolutie van de inkomensongelijkheid in België
De Europese Unie meet de inkomensongelijkheid meestal met twee indicatoren: de Gini-index en de S80/S20-ratio.
De Gini-index beschrijft de inkomensverdeling binnen een populatie. Hij is gelijk aan 0 bij een volkomen gelijke inkomensverdeling,
dus als alle inkomens gelijk zouden zijn. In het andere uiterste, een situatie van volkomen ongelijkheid, bedraagt
hij 100; dan zou één persoon al het inkomen hebben en de rest geen inkomen.
De S80/S20-ratio beschrijft de inkomensverdeling tussen de 20% rijksten en de 20% armsten. Die ratio wordt berekend als
de verhouding tussen het totale inkomen van de 20% van de bevolking met het hoogste inkomen en het totale inkomen van
de 20% van de bevolking met het laagste inkomen.
De beschikbare Belgische gegevens voor die twee indicatoren komen uit de Europese enquête European Union Statistics
on Income and Living Conditions (EU-SILC). Volgens die bron verminderde de inkomensongelijkheid in België tussen 2003
en 2009. De Gini-index, berekend voor het beschikbaar inkomen, bedroeg 28,3 in 2003 en 26,4 in 2009. De S80/S20-ratio,
eveneens voor het beschikbaar inkomen, was respectievelijk 4,3 en 3,9; dus in 2009 hadden de 20% rijksten 3,9 keer meer
inkomen dan de 20% armsten, terwijl dat in 2003 nog 4,3 keer meer was (Eurostat, 2011). Ook valt op te merken dat een
recente OESO-studie heeft aangetoond dat de inkomensongelijkheid tussen het midden van de jaren 1980 en het einde
van de jaren 2000 in de meeste OESO-landen is toegenomen, behalve in vijf landen, waaronder België (OECD, 2011).
Ook al is Beginsel 5 uit de Verklaring van Rio erop gericht “de verschillen in levensstandaard te verminderen”, toch bepalen
de strategieën inzake duurzame ontwikkeling die zijn aangenomen door het federale België, de Europese Unie of de
Verenigde Naties, geen wenselijk niveau van inkomensongelijkheid. Die strategieën bevatten echter wel de verbintenis de
armoede uit te roeien. Bijgevolg werd een indicator over risico op armoede of sociale uitsluiting opgenomen bij de
25 sleutelindicatoren die verbonden zijn met precieze ontwikkelingsdoelstellingen. Maar die indicator houdt rekening met
de inkomensverdeling en meet de armoede niet op een absolute wijze. Een van de indicatoren waarmee die indicator is
samengesteld, meet immers de financiële armoede ten opzichte van een drempel die ligt op 60% van het
mediaaninkomen.
Andere evoluties tasten de stijging van de levensstandaard van de gezinnen aan, zoals de forse toename
van de schuldgraad van de gezinnen sinds ongeveer twintig jaar. Die schuldgraad steeg van 57,6% van
het beschikbaar inkomen van de gezinnen in 1992 tot 87,2% in 2009, vooral door de stijging van de consumptiekredieten
en de hypothecaire leningen. De daling van de rentevoeten heeft zeker tot die schuldstijging
bijgedragen, maar ook de gewijzigde familiebanden en de langere levensduur (zie C.2.1) verklaren
die evolutie. De risico's van overmatige schuldenlast die ermee samengaan (zie ook C.2.7), zouden de armoedesituatie
kunnen verergeren.
Ook al is het opleidingsniveau van de jongeren sinds 1992 verbeterd, hun toegang tot de arbeidsmarkt is
duidelijk achteruitgegaan. Het aandeel van de jongeren tussen 18 en 24 jaar dat hoogstens lager secundair
onderwijs heeft voltooid en dat geen onderwijs of opleiding volgt, is immers gedaald van 18,1% in 1992
1. Die twee indicatoren zijn volgens geslacht verdeeld, maar de derde (het aantal mensen die leven in een gezin met een zeer lage werkintensiteit)
is dat niet. Bijgevolg is de multidimensionale armoede-indicator aantal personen met een risico op armoede of sociale uitsluiting
niet volgens geslacht beschikbaar.
Federaal rapport inzake duurzame ontwikkeling 2011 15