er echter steeds meer on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len met een hoog volume en een lage risicograad. Ditzijn vaak <strong>de</strong> typische gebie<strong>de</strong>n waar<strong>in</strong> taakherschikk<strong>in</strong>g op zijn plaats is.Het herschikken van taken maakt je ook alert op <strong>de</strong> vraag of en waar er <strong>in</strong> <strong>de</strong> medischeopleid<strong>in</strong>gen sprake is van overeducatie. Meer <strong>in</strong> het algemeen geldt voor <strong>de</strong>opleid<strong>in</strong>gen dat <strong>de</strong> noodzakelijke ontwikkel<strong>in</strong>g naar meer efficiency <strong>in</strong> <strong>de</strong> zorg ookzijn beslag dient te krijgen <strong>in</strong> <strong>de</strong> verbeter<strong>de</strong> doelmatigheid bij het mo<strong>de</strong>rne oplei<strong>de</strong>n.In het MOBG-project ‘Mo<strong>de</strong>rniser<strong>in</strong>g Medische Vervolgopleid<strong>in</strong>gen’ (uitgevoerddoor <strong>de</strong> KNMG-Colleges <strong>in</strong> samenwerk<strong>in</strong>g met <strong>de</strong> NFU) wordt dit voor alle specialismenuitgewerkt en geïmplementeerd.De vraag komt op hoe men <strong>de</strong> positie van <strong>de</strong> NP of PA voor patiënten en collega’sdui<strong>de</strong>lijk kan maken, zodat zij niet tussen wal en schip belan<strong>de</strong>n. Opgemerkt wordtdat NP’s op an<strong>de</strong>re zorggebie<strong>de</strong>n aangegeven hebben daar bij aanvang onzeker overte zijn en een aantal maatregelen getroffen hebben om hun bekendheid te vergroten.Het blijkt dus van belang om daar dui<strong>de</strong>lijk aandacht aan te beste<strong>de</strong>n.Evenals an<strong>de</strong>re artsen blijken ook veel neurologen zich ‘e<strong>in</strong>dverantwoor<strong>de</strong>lijk’ teachten voor <strong>de</strong> zorgverlen<strong>in</strong>g, ook wanneer <strong>de</strong>ze door an<strong>de</strong>ren gegeven wordt.Opgemerkt wordt dat voor <strong>de</strong> e<strong>in</strong>dverantwoor<strong>de</strong>lijkheid die artsen voelen voor eendoor een an<strong>de</strong>r uitgevoer<strong>de</strong> behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g door <strong>de</strong> <strong>in</strong>tre<strong>de</strong> van <strong>de</strong> Wet BIG geen wettelijkegrondslag meer bestaat. De belangrijkste voorwaar<strong>de</strong> is <strong>de</strong> <strong>de</strong>skundigheidvan <strong>de</strong>gene die <strong>de</strong> han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gen uitvoert. Een <strong>de</strong>elnemer geeft uit eigen ervar<strong>in</strong>g eenvoorbeeld van toepass<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> Wet BIG met betrekk<strong>in</strong>g tot <strong>de</strong> ver<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g van takenvan anesthesieme<strong>de</strong>werkers en operatieassistenten. Het uitgangspunt bleek daar telkenste zijn: ‘<strong>de</strong>skundig = bekwaam’.De discussie wordt afgerond met <strong>de</strong> opmerk<strong>in</strong>g dat <strong>de</strong> term ‘e<strong>in</strong>dverantwoor<strong>de</strong>lijk’<strong>in</strong> juridische z<strong>in</strong> niet bestaat, en dui<strong>de</strong>lijk on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n dient te wor<strong>de</strong>n van het‘zich verantwoor<strong>de</strong>lijk voelen voor <strong>de</strong> patiënt’ van artsen. In juridische z<strong>in</strong> zijn allezorgverleners b<strong>in</strong>nen hun <strong>de</strong>skundigheidsgebied zelf verantwoor<strong>de</strong>lijk.Aan het slot van <strong>de</strong> bijeenkomst luidt <strong>de</strong> conclusie dat taakherschikk<strong>in</strong>g b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong><strong>neurologie</strong> van toenemend belang is. De gepresenteer<strong>de</strong> voorbeel<strong>de</strong>n tonen aan dater op dit gebied veel gebeurt, op meer<strong>de</strong>re <strong>de</strong>elgebie<strong>de</strong>n b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> <strong>neurologie</strong>. De<strong>neurologie</strong> als geheel staat nog aan het beg<strong>in</strong> van het <strong>de</strong>nken hierover. Het wordtnoemt van groot belang genoemd om van <strong>de</strong> lokale en lan<strong>de</strong>lijke ontwikkel<strong>in</strong>genkennis te nemen en te bezien, welke gevolgen zij hebben. De conferentie heeft daar<strong>in</strong>een goe<strong>de</strong> functie gehad, juist ook door <strong>de</strong> kle<strong>in</strong>schalige opzet. De volgen<strong>de</strong> stapzal zijn <strong>de</strong> verbred<strong>in</strong>g van het <strong>de</strong>nken over <strong>de</strong>ze ontwikkel<strong>in</strong>gen, me<strong>de</strong> aan <strong>de</strong> handvan het rapport dat uitkomt over het project. De capaciteitsbereken<strong>in</strong>gen van hetCapaciteitsorgaan blijken <strong>in</strong> <strong>de</strong> loop van <strong>de</strong> jaren dichter te komen bij wat <strong>de</strong> <strong>neurologie</strong>zelf als voorkeur heeft.10. CONCLUSIES UIT HET PROJECTIn dit hoofdstuk volgen een aantal conclusies uit <strong>de</strong> verkenn<strong>in</strong>gen. Het beg<strong>in</strong>t met eensamenvattend overzicht van <strong>de</strong> opvatt<strong>in</strong>gen van <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers over <strong>de</strong> overdraagbaarheidvan medische han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gen aan NP en PA, en over <strong>de</strong> verwachte of <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls vastgestel<strong>de</strong>effecten daarvan. Vervolgens wordt aandacht besteed aan <strong>de</strong> gevolgen vantaakherschikk<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong> competenties van NP’s en PA’s, en aan <strong>de</strong> gevolgen voor <strong>de</strong><strong>in</strong>houd en organisatie van <strong>de</strong> opleid<strong>in</strong>gen van neurologen, NP’s en PA’s, en <strong>de</strong> afstemm<strong>in</strong>gdaartussen. Deze afstemm<strong>in</strong>g v<strong>in</strong>dt plaats tegen <strong>de</strong> achtergrond van <strong>de</strong> eigen ontwikkel<strong>in</strong>genb<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> medische en niet-medische opleid<strong>in</strong>gen, en hun effecten op <strong>de</strong>competenties en beschikbare capaciteit van artsen en niet-artsen.10.1 Overdraagbaarheid van medische han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>genAandoen<strong>in</strong>gen en benodig<strong>de</strong> capaciteitOp basis van veran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> <strong>de</strong> bevolk<strong>in</strong>gssamenstell<strong>in</strong>g (CBS-gegevens) engegevens over <strong>de</strong> neurologische patiëntenpopulatie is - op basis van alleen <strong>de</strong>mografischeontwikkel<strong>in</strong>gen - berekend dat <strong>de</strong> totale vraag naar neurologische zorg <strong>in</strong> <strong>de</strong>perio<strong>de</strong> 2004-2015 met 11% zal toenemen, met uitschieters tot een toename vanmeer dan 40% voor epilepsie-, Park<strong>in</strong>son- en <strong>de</strong>mentiepatiënten (zie 5.2). De doorneurologen gewenste toename van 15% meer patiëntgebon<strong>de</strong>n tijd zal tot een groeivan <strong>de</strong> zorgvraag van 28% lei<strong>de</strong>n wanneer hieraan geheel wordt tegemoet gekomen,en tot een groei van 19%, wanneer dit voor <strong>de</strong> helft gebeurt. Volgens een publicatievan <strong>de</strong> NVN zou<strong>de</strong>n enkele trends en ontwikkel<strong>in</strong>gen op het gebied van <strong>de</strong> zorgvraagen het zorgaanbod kunnen lei<strong>de</strong>n tot meer dan 1000 benodig<strong>de</strong> neurologen <strong>in</strong>2015, en een benodig<strong>de</strong> <strong>in</strong>stroom <strong>in</strong> <strong>de</strong> opleid<strong>in</strong>g van meer dan 90 assistenten perjaar (tabel 7.6).Naar <strong>de</strong> bereken<strong>in</strong>g van het Capaciteitsorgaan zou een <strong>in</strong>stroom <strong>in</strong> <strong>de</strong> opleid<strong>in</strong>g van 49assistenten <strong>in</strong> 2006 volstaan, om een evenwicht te bereiken <strong>in</strong> 2016, wanneer taakherschikk<strong>in</strong>gnaar NP’s en PA’s gerealiseerd wordt. Zon<strong>de</strong>r taakherschikk<strong>in</strong>g is een<strong>in</strong>stroom van 59 assistenten vereist om het gewenste evenwicht te bereiken (zie 7.5).B<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> <strong>neurologie</strong> wordt <strong>de</strong> wens tot taakherschikk<strong>in</strong>g naar NP en PA vooral<strong>in</strong>gegeven door <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>gen:■ <strong>de</strong> <strong>neurologie</strong> heeft zich ontwikkeld van een vooral diagnostisch tot een therapeutischvak, waar<strong>in</strong> steeds meer behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gsmogelijkhe<strong>de</strong>n zijn ontstaanvoor patiënten. Deze behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gen bev<strong>in</strong><strong>de</strong>n zich vaak op het snijvlakvan behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g en begeleid<strong>in</strong>g, zijn te protocolleren en zijn vaakarbeids<strong>in</strong>tensief;■ door <strong>de</strong> toenemen<strong>de</strong> samenwerk<strong>in</strong>g met an<strong>de</strong>ren, artsen en niet-artsen, is ereen toenemen<strong>de</strong> behoefte aan samenhang en afstemm<strong>in</strong>g tussen <strong>de</strong> gespecialiseer<strong>de</strong>trajecten van zorgverlen<strong>in</strong>g, en aan voorlicht<strong>in</strong>g aan patiënten enfamilie;108109
■ten gevolge van <strong>de</strong> vak<strong>in</strong>hou<strong>de</strong>lijke ontwikkel<strong>in</strong>gen en nieuwe diagnostischemogelijkhe<strong>de</strong>n is er meer behoefte aan neurologische capaciteit tenbehoeve van complexe aandoen<strong>in</strong>gen, zoals <strong>in</strong> <strong>de</strong> vorm van behan<strong>de</strong>ltrials.Volgens <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers aan het project spelen zowel NP’s als PA’s een belangrijke(toekomstige) rol op het gebied van <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van arbeids<strong>in</strong>tensieve, protocollairebehan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gen – on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re door het hou<strong>de</strong>n van polikl<strong>in</strong>ische spreekurenvoor gediagnosticeer<strong>de</strong> patiënten - en op het gebied van afstemm<strong>in</strong>g tussen behan<strong>de</strong>laarsen voorlicht<strong>in</strong>g aan patiënten (coörd<strong>in</strong>atie/casemanagement).Daarmee dragen zij <strong>in</strong> belangrijke mate bij aan <strong>de</strong> verhog<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> kwaliteit vanzorg en kunnen zij het uitdijen<strong>de</strong> werkterre<strong>in</strong> van <strong>de</strong> neuroloog voor een groot <strong>de</strong>elopvangen en overnemen.Gebie<strong>de</strong>n b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> <strong>neurologie</strong>, die volgens een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers voornamelijkvoor overdracht aan NP’s en PA’s <strong>in</strong> aanmerk<strong>in</strong>g komen, betreffen <strong>de</strong> aandoen<strong>in</strong>genmet <strong>in</strong>tensieve behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gstrajecten en grote volumes. Hierbij kan gedachtwor<strong>de</strong>n aan Park<strong>in</strong>son, Epilepsie, vasculaire aandoen<strong>in</strong>gen en het Lumbosacraalsyndroom.Een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers is van men<strong>in</strong>g dat nagenoeg alle activiteiten – met uitzon<strong>de</strong>r<strong>in</strong>gvan <strong>de</strong> (polikl<strong>in</strong>ische) <strong>in</strong>itiële diagnostiek – voor alle neurologische aandoen<strong>in</strong>genaan een PA (on<strong>de</strong>r supervisie van een neuroloog) overgedragen kunnenwor<strong>de</strong>n, vanaf <strong>de</strong> SEH tot aan <strong>de</strong> nazorg. Men acht het niet mogelijk om <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong>activiteiten aan een NP over te dragen, omdat <strong>de</strong> complexiteit van neurologischepatiënten te groot is. Daarmee dragen PA’s <strong>in</strong> belangrijke mate bij aan zowel <strong>de</strong> verhog<strong>in</strong>gvan <strong>de</strong> kwaliteit van zorg als aan capaciteitsw<strong>in</strong>st voor <strong>de</strong> dagelijkse activiteitenvan <strong>de</strong> neuroloog op <strong>de</strong> SEH, <strong>de</strong> af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g en <strong>de</strong> polikl<strong>in</strong>iek.NP en/of PAEnkele <strong>de</strong>elnemers spreken hun voorkeur uit voor het <strong>in</strong>schakelen van een NP,omdat het veelal gaat om een traject van behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g voor aandoen<strong>in</strong>gen die eenmeer gecompliceerd beloop laten zien, gekoppeld aan een <strong>in</strong>tensieve begeleid<strong>in</strong>gen behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g: een NP zou hiertoe bij uitstek gekwalificeerd zijn. Een mogelijkerol van een PA wordt door hen vooral gezien als die van een uitvoerend specialistop <strong>de</strong>elgebie<strong>de</strong>n (diagnostiek of behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g), dan wel wordt door hen om an<strong>de</strong>rere<strong>de</strong>nen niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> overweg<strong>in</strong>gen meegenomen.Een tweetal <strong>de</strong>elnemen<strong>de</strong> ziekenhuizen heeft <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls besloten het aantal neurologischeNP’s uit te brei<strong>de</strong>n, ten behoeve van an<strong>de</strong>re neurologische aandoen<strong>in</strong>gen.Een van hen heeft besloten ook NP’s <strong>in</strong> te schakelen op het gebied van <strong>de</strong>neurochirurgie, <strong>in</strong> het an<strong>de</strong>re ziekenhuis zijn al NP’s werkzaam b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> neurochirurgie.De diagnostische fase is b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> <strong>neurologie</strong> volgens alle <strong>de</strong>elnemers <strong>de</strong> meestcomplexe fase. Het toetsen en <strong>in</strong>terpreteren van <strong>de</strong> gegevens en het formuleren van<strong>de</strong> juiste conclusie op basis van <strong>de</strong> anamnese en het on<strong>de</strong>rzoek, vergen een bijzon-<strong>de</strong>re <strong>de</strong>skundigheid; een neuroloog beschikt hiertoe zowel over veel neurologischekennis en ervar<strong>in</strong>g, als over een bre<strong>de</strong> geneeskundige opleid<strong>in</strong>g.Volgens een <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers ontbreekt <strong>in</strong> <strong>de</strong> NP-opleid<strong>in</strong>g een bre<strong>de</strong>geneeskundige basis, maar is die <strong>in</strong> <strong>de</strong> PA-opleid<strong>in</strong>g voor een belangrijk <strong>de</strong>el welaanwezig. Een PA kan daarom aan <strong>de</strong> hand van anamnese, lichamelijk on<strong>de</strong>rzoek,neurologisch on<strong>de</strong>rzoek en aanvullend on<strong>de</strong>rzoek een aanvullen<strong>de</strong> diagnose stellenof <strong>de</strong> diagnose wijzigen en het behan<strong>de</strong>lplan daarop zelfstandig aanpassen; een NPzou daartoe niet voldoen<strong>de</strong> opgeleid zijn. De PA kan daarom werkzaam zijn op <strong>de</strong>SEH en als zaalarts, een NP niet.Volgens enkele an<strong>de</strong>re <strong>de</strong>elnemers is het gezien <strong>de</strong> bre<strong>de</strong> zorgvraag, <strong>de</strong> complexiteiten grote risico’s van neurologische aandoen<strong>in</strong>gen op <strong>de</strong> SEH niet mogelijk omals NP of PA zelfstandig op <strong>de</strong> SEH te functioneren, zoals een (ervaren) arts-assistentof neuroloog. Voor <strong>de</strong> zaalartsfunctie geldt groten<strong>de</strong>els hetzelf<strong>de</strong>; <strong>de</strong>ze functiezou alleen door een NP of PA vervuld kunnen wor<strong>de</strong>n wanneer er sprake is van eenbeperkte categorie aandoen<strong>in</strong>gen. Van belang hiervoor zou ook kunnen zijn of heteen algemeen of aca<strong>de</strong>misch ziekenhuis betreft.Eén van <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemen<strong>de</strong> ziekenhuizen overweegt <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls een PA <strong>in</strong> te schakelenop <strong>de</strong> algemene neurologische polikl<strong>in</strong>iek.(Voorbehou<strong>de</strong>n) han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>genWat betreft voorbehou<strong>de</strong>n han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gen is het volgens <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers mogelijk dat<strong>de</strong> NP of PA <strong>de</strong>ze uitvoert, als het gebeurt <strong>in</strong> opdracht van <strong>de</strong> arts. Dit geldt ookvoor het voorschrijven van medicatie, mits hij/zij zelfstandig en <strong>de</strong>skundig genoegis.Een NP of PA is volgens hen werkzaam b<strong>in</strong>nen het medisch dome<strong>in</strong> en daarbijbehoort het verrichten van (voorbehou<strong>de</strong>n) medische han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gen.10.2 Effecten van herschikk<strong>in</strong>gDe <strong>de</strong>elnemers aan het project noemen <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> effecten van taakherschikk<strong>in</strong>gbelangrijk.KwaliteitEen belangrijk doel van taakherschikk<strong>in</strong>g is kwaliteitsverbeter<strong>in</strong>g.■ Er zijn veel nieuwe mogelijkhe<strong>de</strong>n voor (protocollaire) (na-)behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gen er is <strong>in</strong> toenemen<strong>de</strong> mate behoefte aan <strong>in</strong>tegratie van behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g enbegeleid<strong>in</strong>g. NP’s en PA’s vervullen daar<strong>in</strong> een belangrijke rol.■ NP’s en PA’s kunnen zich richten op medische basiszorg, bijvoorbeeld watbetreft diagnostiek en behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g van modificeerbare vasculaire risicofactorenvoor CVA-patiënten.■ <strong>Taakherschikk<strong>in</strong>g</strong> leidt tot meer tijd voor patiënten en dat leidt tot meerkwaliteit van zorg. Daarnaast is het van belang om oog te hebben voorafstemm<strong>in</strong>g en waar mogelijk <strong>in</strong>tegratie van zorgactiviteiten.110111