De Ambachtsheerlijkheid Kortenhoef

Met z1t den ha1zdel.
DE AMBACHTSHI=;:ERLI]KHEID
KORTENHOEF
DOOR
BERNARDUS JOANNES MARIA DE BONT,
AMBACHTSHEER VAN KORTENHOEF.
MSTERDAM.
1902.

DE AMBACHTSHEERLQKHEID
KORTENHOEF.

Niet in den handel.
DE AMBACHTSHEERLI]KHEID
KORTENHOEF
DOOR
B E R N A R D U S J 0 ANNE S M A R I A D E B 0 NT,
AMBACHTSHEER VAN KORTENHOEF.
--------~~~ ------
AMSTERDAM.
1902.

'l'yp. Arnst. Bock- en Steendrukkerij, Vfh. Ellerman, Harms & Co.

' ..
@_~
' ~~ ~ %· · ~ %,,,. ~ ,l'~ '"'" ~ · t· ~ ,.':,f~ %,, ~ ~"
~ -'~' m ~~~f~ciJ~f~ciJ~.~~~.~ciJ~.~ciJ~.~ciJ~.~ciJ~
u
Reeds v66r meer dan zevenhonderd jaar wordt van Kortenhoef
gewaagd, doch onder anderen naam. In de twaalfde eeuw wordt die
landstreek in een latijnsch charter r) genoemd Curtevenne; in de
dertiende eeuw Curtehoven, 2) en na dien tijd gaat de aloude naam
allengskens verloren en wordt hij veranderd in den thans nog bestaanden
naam Kortenhoef.
Curte kan beteekenen Of Kort, zijnde in middel- of oud-nederlandsch
Curt, Of wijst heen naar een persoon, die den frieschen naam draagt
van Curt, d. w. z. Coert. 3) Venne beteekent volgens Kiliaan »palus":
moeras, veen; ook »pascum": weide. De oorspronkelijke naam kan dus
de beteekenis gehad hebben van Korte Veen, zooals men spreekt van
Hoogeveen, Lageveen, Nederveen, Overveen, dorpen in ons land; of
wel van Coert's Weide of van Korte Weide. Daar evenwel in de oudste
geschiedenis van Kortenhoef van geen Coert of Curt als bezitter gesproken
wordt, zoo vermeen ik dat wij, zonder de geschiedenis geweld aan te
doen, ons kunnen bepalen tot het stellen van de vraag : heeft men met
het oud-nederlandsch woord Curtevenne willen uitdrukken, dat daar was
Korte Veen of een Korte Weide? Het antwoord op deze vraag is niet
I) Zie Bijlagen N°. L
2) Als hoven N°. 2.
3) Zie het Rituale Romanum: Nomina propria Frisica, sanctorum no minibus applicata.

6
met zekerheid te geven, doch zij wordt ons eenigszins minder moeilijk
gemaakt door het woord hovm of lzoej, dat venne vervangen heeft. In
oud-nederlandsch beteekent hoven of lzoef een zeker stuk bebouwbaar
land. Zoo spreekt men bijvoorbeeld van Egmond op den Hoej, op het
land, in tegenstelling van Egmond aan Zee. Waarschijnlijk zal dus het
tegenwoordige dorp Kortenhoef, dat wil zeggen de kom van de gemeente,
begrensd door 't Meentje, de Zand- en Kleizuwe, een kort stuk bebouwbaar
land geweest zijn.
N u wij den oorsprong van den naam Kortenhoef zoo goed mogelijk
tot zijne beteekenis hebben teruggebracht, zoo rest ons de vraag:
waarom wordt Kortenhoef genoemd een Ambachtslteerlfjkheid?
Om de vraag te kunnen beantwoorden: wat is een Ambacht, wat is
een Heerlfjkheid, is het noodzakelijk, dat wij ons nauwkeurig bekend
maken met de allereerste inrichting van de regeering in ons vaderland,
en een blik slaan op het ontstaan der erfelijke leenen en heerlijkheden.
Wij zullen hier ons alleen bepalen tot het Bisdom Utrecht, daar
Kortenhoef, waarover onze geschiedenis loopt, daaronder ressorteerde.
Nadat het Westersch Romeinsch Rijk, waartoe ook ons land behoorde,
vernietigd was, stichtte Clovis, die den christelijken godsdienst had aangenomen,
omtrent het jaar 500 het Frankische Rijk. Zijn afstammeling
Dagobert I trachtte door het invoeren van den christelijken godsdienst
de in zijn gebied wonende volkeren te beschaven. Hij stichtte daarom
in de stad Wiltenburg, thans Utrecht, een kleine kapel. Ruim driekwart
eeuw later, en wel in 695, werd de engelsche zendeling, de
H. Willibrordus, door Paus Sergius tot bisschop gewijd. Hij vestigde
zijn zetel te Utrecht, waarin hij voornamelijk steun vond bij Pepyn
van Herstal I) en later bij diens zoon Karel Martel, den stamvader
van Karel den Groote, wiens regeering in vele opzichten zoo gezegend
is geweest voor onze gewesten.
Karel Martel, die om zijne betoonde dapperheid den bijnaam ontving
I) Pepyn was »hofmeyer", dat is eerste ambtenaar van den Frankischen koning.

7
van Martel, dat is: strijdhamer, breidde zijn gezag uit en stict zijn
beer, den Frankischen koning, van den troon om zelf de regeering te
aanvaarden. Aan hem vooral dankte bet Utrechtsche Bisdom zijn
wereldlijke macht. Karel gaf niet alleen Friesland, maar ook de
tegenwoordige provincie Utrecht met Gooiland, Amstelland en Woerden,
te zamen gemeenlijk bet Sticht of Nedersticht genoemd, in leen aan de
opvolgers van den H. Willibrordus, onder beding dat zij hem als opperheer
zouden erkennen. Hoewel de bisschoppen, als leenmannen van bet
Duitsche Rijk, den Keizer ondergeschikt waren, oefenden zij in hunne
Ianden de souvereine macht uit, d. w. z. dat zij aan niemand rekenschap
verschuldigd waren. Zij hadden die Ianden, welke allodiale goederen
genoemd worden, in leen ontvangen en voerden daar het rechtsgebied
of de jurisdictie.
Het tegenwoordige dorp Kortenhoef, zijnde allodiaal goed, behoorde
derhalve aan de bisschoppen van Utrecht, die bet echter in het laatst
der elfde eeuw, met de gemeenten Ankenveen, Overmeer en Nederhorst
in leen gaven aan bet Kapittel van de S. Maria·Kerk te Utrecht.
Deze Kerk werd opgericht tegen het einde der elfde eeuw door
Conradus, den XXIIen bisschop van Utrecht. Wij lezen over deze
stichting bet volgende :
• Eindelijk heeft binnen de Stad Utregt, digt aan den vesten, Conrad us
»eene nieuwe Kerk ter eere van 0. L. Vrouwe van den grond opgehaalt
»naar de gelijkenisse van eene andere Kerke, die voorhenen bij de
»muuren van Milanen had gestaan en onder den naam van de
»H. Maagd Maria Gode was toegewijdt, welke Kerke door Conradus
»zelf, als hij het Ieger van Keizer Hendrik IV in ltalien volgde, was
»verbrand~. De schrijvers getuigen dat hij dezelve rijkelijk heeft be­
,giftigt en met een Kapittel voorzien." I)
Tot de giften, aan het nieuwe Kapittel geschonken, behoorde ook
o. a. Kortenhoef, dat nu feudaal goed werd, omdat bet door den
1) Van Heusen en Van Rijn.

8
leenman (Bisdom van Utrecht) aan een ander (Kapittel van S. Maria)
werd afgestaan. Of die afstand onder zeker beding heeft plaats gehad
is mij onbekend. Waarschijnlijk niet.
Kortenhoef werd door deze schenking eene Heerlfjkheid. Met Heerlfjkheid
is te verstaan een landbezit waaraan verleend zijn door den bezitter,
den Heer, zekere heerlijke rechten als jacht, visscherij, vogelerij, het
recht van den wind, tienden, tollen, cijnsen, pastorij, kosterij, enz. enz.
Toen nu Kortenhoef, afgescheiden van de groote allodiale bezittingen
van het Bisdom Utrecht, als feudaal goed onder de jurisdictie kwam
van het Kapittel van S. Maria, vereenigden zich de gemeente Kortenhoef
en de gehuchten Riethoven en de Rade, I) welke thans eene gemeente
uitmaken, tot een lichaam, welk samenvergaderd Iichaam den naam
ontving van Vrije-Ambacltt, 2) zijnde »ambacht" een oud-nederlandsch
woord, dat de beteekenis heeft van eene vereeniging van twee of meer
dorpen of gehuchten onder een rechtsgebied. Het hoofd van eene
dusdanige vereeniging werd genoemd de Ambachtsheer. Bij het uitgeven
van eene Heerlijkheid werden Of hoogheerlijke, of middelbare
of lage rechten verleend. Eene andere definitie van Ambaclztsheerlfjkheid
vinden wij in Tz'rion' s Tegenwoordige Staat:
»In het uitgeven der Heerlijkheden is nog daarenboven dit onderscheid,
dat de Heeren, die het regt verkrijgen tot het aanstellen van Baljuwen,
die ter hooger vierschaar zitten om Geregt te oeffenen over lijfstrafbaare
zaaken, den titel voeren van Halsheeren of Hooge Heeren; en dat de
andere Heeren, die het regt verkrijgen om Schouten aan te stellen, die
alleen het geregt en bestier oeffenen over burgerlijke zaaken, Ambachtsheeren
genoemd werden, naar het woord »ambacht", dat in zijn oorsprong
in het algemeen overeenkomt met dat van regtsgebied, doch 't welk door
het gebruik bepaaldelijk is toegekend aan die Heerlijkheden, waaraan
geen hooge, maar aileen middelbare en lage jurisdictie toekomt."
1) Racle beteekent Ring, scheicling tusschen twee gemeenten.
2) Vrij van 's Graven beden en schotponclen. Zie Tirion's Tegenwoorclige Staat.

9
Aan Kortenhoef waren geen hoogheerlijke, maar lage rechten toegekend,
zoodat de Ambachtsheer aileen den schout mocht aanstellen,
wiens werkkring was het hooren en onderzoeken van geschillen, van
kleine misdrijven, waartegen kleine schoutenboeten gesteld zijn (geen
mis

10
pakketten, welke deerlijk door den mot worden opgevreten en vernield,
hebben in 't algemeen betrekking op den polder.
Dank de weinige mij bekende archiefstukken en hetgeen ik hier en
elders vond, ben ik toch geslaagd enkele bijzonderheden te kunnen
mededeelen, welke ik thans hier laat volgen.
De Jstc Ambachtsheer
was, zooals wij hiervoor vermeld hebben het Kapittel van de S. Mariakerk
te Utrecht, dat nu eens de tienden, cijnsen en andere inkomsten
der Heerlijkheid verpachtte of in eigen beheer nam. Het oudste mij
bekende stuk, daarop betrekking hebbende, is van I3IO. Er zijn echter
oudere stukken, welke de grenzen en tienden nader regelen. Wij zullen
ze hier eenigszins toelichten en ze chronologisch als Bijlagen laten volgen.
De Heeren van Amstel, die leenmannen waren van den Bisschop
van Utrecht, bezaten vele goederen rondom Kortenhoef. Egbertus van
Amstel, die leefde van I I 3 I tot I I 72, I) niet tevreden zijnde met zijn
eigen bezitting, eigende zich enkele tienden toe van het Kapittel van
S. Marie. Reeds ten tijde van Bisschop Herbert had hij oneenigheid
daarover gehad, welke twist echter in der minne was beslecht. In I I 56
vergreep hij zich opnieuw en de Kanunniken met hun voorspreker
Hendrik Graaf van Gelder, dienden eene aanklacht in bij Keizer
Ferdinand. Niet alleen liep het geschil over de cijnsen en tienden,
maar ook over de hoegrootheid van de Ianden, toebehoorend aan het
Kapittel. De Keizer benoemde vier scheidsmannen, wonende in de
buurt van Kortenhoef, die, voorgelicht door de »eerlijkste landzaten
van die landstreek", de grenzen zouden regelen. Hunne namen waren
Wouter en Albrecht van der Aa, Hendrik van Loenersloot en Allard
Cultell, die onder eed beloofden, naar hun beste weten de geschillen
te onderzoeken. Zij verklaarden dat aan het Kapittel behoorden:
1) H1storie der Heeren v. Amstel, door Van Spaen.

II
1°. alle tienden van het nieuwe land (novae terra) I) van af Bruntesloot tot aan het
land van vVillem van Velzen en het huis van Wouter van der Aa en den dijk,
welken het Kapittel toebehoorde. Hiervan was uitgezonderd een stuk voorland.
2°. alle tienden van af het land van \Villem van Velzen en het huis van Wouter
van der Aa tot aan de »Hursceldrecht" 2) en den ban van \Veesp, tot de
Vecht en de krommingen dier rivier, welke het Keuijenlandt genoemd werden.
3°. de tienden van de landerijen van het gehucht Riethofen met zijn jurisdictie.
4°. de jurisclictie en de cijns aan de andere zijde van de Vecht, van af het water
genaamd Sidwinde tot aan Ovenneer.
5°- de gerechtigheid (jurisdictie), de cijns en alle tienden welke aan de kerk te
»Curtevenne" toebehooren.
Dit stuk, dat gegeven werd in I I 56, werd onderteekend door de
vorstelijke getuigen Arnold, aartsbisschop van Keulen, Hendrik, bisschop
van Luik, Godefridus, bisschop van Utrecht, Hendrik, graaf van Gelder,
Dirk, graaf van Holland en Dirk, graaf van Cleef 3). Het is voor de geschiedenis
van de Heerlijkheid Kortenhoef zeer belangrijk en doet ons zien:
I o. dat de oude naam was Curtevenne;
2°. de juiste grens der Heerlijkheid met hare tienden en jurisdictie;
3 o. dat in I I 56 de kerk van Kortenhoef tienden bezat.
De tienden sub 2 en 3 zijn door bet Kapittel van S. Marie verkocht
met de Heerlijkheid I 5 Januari I624 ))ende daartoe die thienden groff
ende small". Daar nu bij de herhaalde verkoopen der Heerlijkheid, ook
in I 895, het bezit der Ambachtsheerlijkheid is over gegaan )) met alle
hare ab- en dependentien, nyet daervan uytgesondert ofte gereserveert"
zoo behooren de tienden wel degelijk aan de opvolgende koopers.
Waar zijn de tienden gebleven, en wie bezit ze clandestinement?
Ziedaar twee vragen, welke na rijp onderzoek, voor de rechtbank
zouden moeten worden beantwoord.
Ook bet kerkgebouw, dat door bet pseudo-Kapittel van S. Marie
aan Godard van Reede verkocht is geworden, behoort den ambachts-
I) Waarschijnlijk aangeplempt land.
2) Holendrecht, een tak van de Amstel, uitloopende in het Geyn.
3) Zie Bijlagen I.

12
beeren. De regenten van bet S. Pietersgastbuis, in bunne boedanigbeid
van ambacbtsbeer, onderbieldcn nog in de I Se eeuw bet kerkgebouw.
Het tweede document is een latijnscb stuk I) van »secundo Nonas
Maji", zijnde 6 Mei 1235·
Het betreft de grensscbeiding der tienden van »Curtenboven", welke
aan bet Kapittel bebooren, en die van »Durscinrevenne'', d. w. z. Dorssewaard,
bet eigendom van Gysbrecbt van Amstel, wien men niet verwarren
meet met Gysbrecbt, die in den moord van Graaf Floris betrokken was.
Als getuigen traden op van de zijde van bet Kapittel : de Heeren
Hendrik van Nienburcb, Cbristiaan, Otto en Dirk van Zeist, Kanunniken
van Ste Marie.
Van de andere zijde:
HEER GYSBRECHT VAN AMSTEL.
HEER EGIDIUS VAN MYNDEN.
HEER GYSBRECHT DE JONGE VAN AMSTEL.
EGBERT VAN AMSTEL.
HEINO, Scbout van bet Kapittel van S. Marie.
WILLEM VAN AMSTEL.
WILLEM VAN MYNDEN.
VOLRICUS.
ALBERTUS.
ULRECUS.
GISELBERTUS.
LUBERTUS.
BERTHOLD US.
DIRCK VAN DRECHT.
HERMAN.
WILLEM.
LAMKINUS vAN NESSE.
Scbepenen en burgers van de
parocbie van S. Marie te Utrecht.
I) Inventaris der oudste charters te Utrecht n°, 91, Rijksarchief te Utrecht. Zie
Bijlagen n°. 2.

13
Dit stuk werd bekrachtigd door de zegels van het Kapittel van
S. Marie, van Gysbrecht van Amstel, van Egidius van Mynden en van
Ernest van Wlfin, I) ridders.
Het derde charter is van I 290 »feria secunda post Tiburcii" 2).
Het Kapittel beveelt dat schepenen en gemeenten van Kortenhoef
en Ankeveen gehoorzaam zullen zijn aan hun schout aldaar, Egidius
genaamd Block, aan wien het de waarneming der heerlijke rechten
over genoemde gemeenten heeft opgedragen.
Deze Egidius Block zal waarschijnlijk wel een voorvader geweest
zijn van Cornelis Block prior der Reguliere Kanunniken te Utrecht,
zoon van Egidius Block. Cornelis is vermaard als schrijver eener
beduidende klooster-kronijk 3). De gelijkluidendheid van naam doet
denken aan verwantschap. Immers de voornamen zijn in vele familien
erfelijk.
Zouden de Blocken in Vader Vondel ook van den bloede zijn?
Het vierde document is van I 3 IO op Sint Bonifaciusdag. In een
F euilleton van de Gooi- en Eemlander van 8 F ebruari I 896 lezen wij
over dit document:
»Bij brief van anno I 3 ro, op Sint Bonifaciusdag, gaf het Kapittel
het gerecht met cijnsen en tienden van Kortenhoeven en Tankenvenne
benevens het gerecht van Horstweerde en onse tienden, die men heet
»lndijkstiende" in pacht aan Sweder van Zuylen, heer van Abcoude,
ridder, voor den duur van zijn Ieven, voor een jaarlijksche pacht van
honderd pond goed geld »een goeder groten coninx tormijsen voer 12
penninge gherekent oft payment daervoer ;" de eene helft te betalen
»tot Kersavont of binnen veertien daghen daerna ombegrepen ende
dan a! betaelt ;" ende andere helft tot Paeschen, enz."
Het vijfde stuk is van I 334 op Kerstavond 4) waarbij het Kapittel
I) Wulven.
2) Inventaris Oudste charters te Utrecht n°. 441. Zie Bijlagen n°. 4·
3) Zie Ilistorisch Genootschap te Utrecht. Bijdr. en lllededeelingen XVI, bl. I vv.
4) Liber Pilosus blz. I46. Arch. van S. Marie te Utrecht. Zie Bijlagen n°. 5·

verpacht aan Peter, zoon van Herman, een akker, gelegen in bet
gerecht van » Cortehoeve," bcgrensd van boven aan een akker van
genoemden Peter, van onderen aan dicn van Jan Brunic, voor de som
van »viginti grossorum Turonenseum" (twintig Doornicksche grossen)
welke hij aan den rentmeester van het Kapittel moet betalen. De eene
helft in de eerste vijftien dagen na Sint Martinusdag in den winter;
de andere helft na S. Pietersstoel (den I 8 Januari). Deze pacht was
voor eeuwig. Mocht evenwel de pachter of zijne erven nalatig zijn in
bet betalen der pachtsom, dan verliezen zij alle recht op den akker.
Aan bet stuk hangt bet zegel van bet Kapittel.
Het zesde document I) is eene verklaring van Gijsbrecht, beer van
Abcoude en Gasebeke, ridder, die erkent »int jaer Ons Heren dusent
driehondert acht ende veertich, des Vridaghes na Sinte Philips ende
Sinte Jacopsdaghe" ontvangen te hebben gedurende zijn leven lang de
»gerechte, tinse ende tienden" van Kortenhoef en van Ankeveen van
het Kapittel van S. Marie voor een jaarlijksche pacht van ,hondert
ende seventich ghulden scilden (gouden schilden) goet van goude, van
volre wichte ende van goeden monte, jof (of) payment daervoer na
dier werde.'' Hij stelde als borgen:
HEER GI-IISEBRECHT VAN L OENRESLOET.
HEER SYMON VAN HAERLEM.
HEER VREDERIC UTTEN HAMME.
HEER JAN VAN BROECHUSEN.
STEPHEN VAN ZULEN.
HENRIC VAN BROECIIUSEN.
Ridders.
} Knapen.
Voor de geschiedenis der borgstelling
stuk zeer merkwaardig. Gijsbrecht belooft
bore montade 't Utrecht".
uit vroegere eeuwen is dit
de pacht te be tal en » binnen
1) Liber Pilosus der Kerk van S. Marie biz. 75· R ijksarch. te Vtrecht. Zie Bijlagen n°. 6.

s
Hij stelt aan als borgen de hierbovengenoemde ridders en knapen,
die, als hij verzuimt de pacht te betalen, >>sonder e(e)nich wedersegghen"
op de eerste aanmaning van het Kapittel »in ene herberghe binnen
Utrecht, daer si ons in wisen (wijzen)," zullen verschijnen. Hij die het
eerst gemaand zal worden, zal, zonder op een ander te wachten, den
herberg binnengaan, aldaar »maeltiden (eten) en slapen" en dezelve
niet verlaten voor dat aan het Kapittel betaald zijn de pacht en
»sulken coste alse si daden om mi ende om mine borghen in te
man en." Mocht een der borgen in dien tusschentijd in die »her berg he"
sterven, zoo verplicht zich Gijsbrecht een anderen borg »weder te
setten in des doden stede." Mocht een der borg en » sijn trouwe"
verbreken, dan »moghen hem die ander niet bescudden."
Deze brief is geteekend »mit gesamender hant ende elc voer al"
door Gijsbrecht van Abcoude en zijne borgers. V olgens mededeeling
in het Feuilleton voornoemd is, blijkens brief van r 349 op St. Odulphusdag,
»na doode van Gijsbrecht van Loenresloot, Gijsbrecht van
Sterkenburg (Starkenborch) in diens opengevallen plaats" getreden.
Na den dood van Beer Gijsbrecht van Abcoude, die de pacht slechts
gedurende zijn Ieven had, verpachtte bet Kapittel van St. Marie,
volgens brief van 1380 »Op den Mey-avont" r) »boer gerechten, tinze
ende tienden groet ende cleyne van Cortehoeven, Tankenvenne, Horstwerde,
Dorschervene 2) ende lndix-tienden aan Alfer van der Horst
»Knape" voor de jaarlijksche som van »hondert ende vijftien goede
oude gulden Vrancrycsche scilden," te voldoen binnen Utrecht zonder
eenige korting voor »waternoet" (watersnood) »donre, blicsem, haghel,
sne (sneeuw), reghen, herenscattinghe, roef, brand, oerloghe ofte van
anders enigherhande onghelde ofte onrade."
r) Liber Pilosus blz. 321-324. Zie Bijlagen n°. 7·
2) Door de verbeurtverklaring der goederen van Gijsbrecht van Amstel, naar aanleiding
van den moord op Graaf Floris V, kwam ,Dorsschevene,'' de Dorsschewaarcl, in andere
handen, en zoo het schijnt, in die van het Kapittel van St. Marie.

6
Alfer van der Horst nam de goederen 111
stelde als borgen :
pacht voor tien jaar en
RUTGHEER SCOUTENZOEN.
GHERYD LUBBRECHTZOEN.
GHISEBRECHT CLOETINC.
CLAES VAN DIEMEN.
WILLAM PETERSZOEN.
HENRIC OVER·NESSE.
}ACOB RUSSCHE.
DIDERIC HERE.
}OHAN VOET.
DIEDERIC VOET.
GEBROEDERS MEEUS.
HADEW AERSZOEN.
DIDERIC BERENZOEN.
I
I
De voorwaarden der borgstelling zijn bijna gelijkluidend met die
van I 348. De brief is bezegeld door allen, met uitzondering van
Gheryt Lubbrechtszoen, Ghisebrecht Cloetinc, Claes van Diemen,
Willam Peterszoen, Jacob Russche, Dire Here, Johan en Dire Voet, die
»Up dese tijd selve ghene zeghelen en hebben, so hebben wi ghebeden
enen eersamen man den officiaal des hoefs van Utrecht desen brief
over ons te bezeghelen met des hoefs zeghel voers."
Acht jaar later schijnt Alfer van der Horst van zijn pacht ontslagen
te zijn geworden, want in »'t jaer Ons Heren duzent driehondert acht
ende tachtich des Dinxdaghes na Jaers-dach I) worden de »gherechte,
tinse en tiende van Cortehoeven ende van Tankenvene ende gherechte
van Horstweerde" door het Kapittel van S. Marie verpacht voor
zeventien jaar aan Willam, beer van Abcoude ende van Duersteden,
I) Liber Pilosus van St. Marie. Biz. 210 - 212. Rijksarch. te Utrecht. Zie Bijlagen n°. 8.

17
voor »hondert ende vijftien goede oude gulden Vrancrycsche scilden,
ghoet van goude, van volre ghewichte ende van gherechte munte."
Evenals in den brief van 1348, belooft Willem van Abcoude dat hij
den inwoners van Kortenhoef geen schatting zal opleggen en nvaer
oec dat sake dat tot Muden (Muyden) een dam gheslagen worde,"
waardoor de tienden, gerechten en tinsen ))daarbi ghebetert worden,"
dan zal hij >ljaerlix betalen ghelike den andren pachte ten selven
terminen, die hiervoer bescreven sijn."
Tot zijn borgen stelt hij:
HEER JOIIAN VAN RIJNENSTEIN.
HEER ]OHAN VAN LYMDEKE.
ALFAER VAN DER HORST.
EERDT T AEDSE.
EERDT VAN STEENRE.
AELBAREN VAN DEN 0ERDE.
]OHAN VAN SCERPENZEEL.
]OHAN DIE BOLE DIRCSSOEN.
LODEWIJCK DIE WALE.
} Ridders.
Knapcn.
I Boege" van Utcecht.
Met bovenstaanden pachtbrief eindigen de mij bekende verpachtingen
van tienden, gerechten en cijnsen van de Heerlijkheid Kortenhoef door
het Kapittel van St. Marie, hare ambachtsheeren. Waarschijnlijk heeft
bet Kapittel, na afl.oop van dezen pachtbrief, de tienden en verdere
inkomsten zelf behcerd.
In het Rijksarchief te Haarlem bevindt zich een origineel charter, op
perkament geschreven, van 4 J uni I 3 So, waarin de officiaal van Utrecht
bevestigt de vroeger gegeven uitspraak in een geschil, destijds gehangen
hebbende tusschen Meester Godschalk, pastoor te Vreeland, rector cler
kapel van Kortenhoef, en fabriekmeesters der Heilige Stede te Amsterdam,
over eene uitkeering, waarvan nu eene nieuwe berechtiging was
gevraagd door Heer Arnoldus, gezegd Springer, opvolger van Meester
2

J8
Godschalk, omdat de bescheiden aangaande die zaak, door lang verloop
van tijd en door den oorlog waren weggeraakt.
Dit merkwaardig, weinig geschonden charter geeft mij aanleiding om
te spreken over
De voormalige R. K. Kerk van Kortenhoef.
Uit genoemd charter blijkt dat de Heerlijkheid v66r bet laatst van
de XIVe eeuw slechts een kapel en geen parochiekerk bezat: welke
kapel bediend werd door den pas to or van Vreeland. Eerst later, en
wel hoogstwaarschijnlijk in het begin der XVIe eeuw, werd de tegenwoordige
kerk met school en pastorie gebouwd. 1) De meeste kerken
hadden v66r de Reformatie hare eigen parochiale scholen en aan bet
ambt van koster was tevens dat van schoolmeester verbonden, hetgeen
bevestigd wordt uit een verslag van predikanten in de provincie Utrecht
v66r 1618. Wij lezen daarin hoe de predikant van Kortenhoef, waarschijnlijk
Rumoldus Joannes van Reckhoven, zich beklaagt over »den
coster, noopende de schole," die >>syn eijgen soon daerin wil dringen,
daer nochtans hij (predikant) daertoe aengenomen was." z) De koster
liet zich zijn recht niet ontnemen, en volgens eenige onder mij berustende
kopieen van archiefstukken hebben ook zijne opvolgers bet schoolmeestersambt
blijven uitoefenen.
De voormalige woning van bet tegenwoordige hoofd der school, den
Heer Garretsen, is ontegenzeggelijk de oude pastorie en school geweest.
Zij behoorden tot de kerk en maakten daarvan bet integraal deel uit.
V olgens mijne meening is derhalve die woning geen eigendom van de
gemeente, maar kerkelijk goed. De later aangebouwde school kan
een quaestieus bezit genoemd worden, daar zij door de gemeente
gebouwd is geworden.
1) Van Heusen en v. Rijn. In voce Kortenhoef.
2) Bijdr. tot de Gesch. van de Gemeenten der Ilervormclen ia de Prov. Utrecht voor 1618 .
.Bij Kemiak & Zoon. 1847.

19
Tot mijne verwondering evenwel gaf De Gooz~ en Eemlander van
Maart 1902 het volgend communique te lezen over deze quaestie.
»KORTENHOEF. De Raad dezer gemeente heeft besloten, behoudens
de vereischte hoogere goedkeuring, over te gaan tot den publieken
verkoop van het huis, voorheen gebruikt als onderwijzerswoning, met
het daaraan verbonden gebouw, hetwelk voorheen dienst deed als
openbare lagere school, en den daarbij behoorenden tuin, kadastraal
bekend sectie B, no. 1973 en 1974 en groot 12 A. 50 cA., onder
bepaling, dat van dien verkoop zal worden uitgezonderd een strook van
den tuin, grenzende aan de algemeene begraafplaats, ter lengte van
zo meter en ter breedte van I 7 M., waarvan de waarde is bepaald op
f 8o. De gunning zal 24 uren worden aangehouden en gedurende
dien tijd komt aan het bestuur der Ned. Herv. kerk alhier het recht
toe, voor den geboden prijs eigenaar te worden van het te verkoopen
onroerend, en de opbrengst van het verkochte gelijkelijk te verdeelen
tusschen de kerk en de gemeente.
Deze dading is getroffen, omdat de noodige gegevens, waaruit zou
kunnen worden bewezen, dat de bedoelde goederen het eigendom der
gemeente zijn, ontbreken, terwijl het kerkbestuur, van meening, dat het
huis en erf aan de kerk toebehoort, staande als zoodanig kadastraal
bekend, zijnerzijds niet in staat is titels over te leggen.
Nader vernemen wij nog, dat het in de bedoeling van het gemeentebestuur
ligt, eerlang de strook gronds, die van den verkoop wordt
uitgezonderd, bij de begraafplaats te trekken, daar deze vergroot client
te worden."
Indien bovenstaande mededeeling juist is, dan betwijfelen wij zeer of
de dading ooit »de hoogere goedkeuring" zal erlangen en wij betreuren
ten hoogste dat het kerkbestuur aldus zijn goed recht heeft prijsgegeven.
Volgens de kaart van Joost J ansz. doorgaans genoemd » Beeltsnijder"

20
of »Bilhamer," gemaakt in den jare 1575, r) stond de kerk geheel vrij,
dat wil zeggen, zij was niet van den weg gescheiden door de tegenwoordige
vaart, welke in de eerste jaren der zeventiende eeuw gegraven
zal zijn geworden door den ambachtsheer Godard van Reede, onder
wiens bestuur de meeste waterkeeringen en uitwateringen gemaakt zijn.
Er waren langs den weg wel slooten en tochten, doch v66r de kerk
lag een groot plein, dat zich uitstrekte tot even voorbij bet huis van
den beer B. van den Broeck. Waarschijnlijk waren kerk en kerkhof door
een lagen steenen muur van den openbaren weg afgesloten. Deze mijne
meening is gebaseerd op het woordje »Rooster," dat in den volksmond
nog gegeven wordt aan de steenen brug, die tegenwoordig toegang
tot de kerk geeft.
In de middeleeuwen, en ook later, waren gewoonlijk de kerk en het
kerkhof door een lagen steenen muur omsloten en men lag op den grond,
v66r den ingang der kerk, een ijzercn rooster, waarvan de staven
tamelijk ver van elkander geplaatst waren. Over de beteekenis van een
dusdanigen rooster bestaan drie lezingen.
Sommige historici zijn van gevoelen dat de rooster diende tot wering
van het vee, in het bijzonder van de varkens, die in den grond van
het kerkhof zouden komen vroeten. De wijd van elkander liggende
staven waren alsdan een beletsel voor den overtocht.
Anderen meenen dat die roosters dienst moesten doen als voetenkrabbers,
waardoor het slijk en de modeler, welke de kerkgangers, als
zij de allerellendigste wegen doorworstcld hadden, medebrachten, van
de voeten konden gekrabd worden.
Ook zijn eenigen van meening dat zij dienden om, alvorens de
gewijde aarde te betreden, het ongewijcle stof van de voeten te schrappen. z)
De eerste en tweede lezing zijn zeer aannemelijk, de derde is onzin.
I) Deze kaart were! eerst door Hannan Alhrtsz. van 'Vannenhuijsen en later in 1778 door
J oannes Le Francq van Berkley iu clruk uitgcgeven.
2) De Navorscher 1865 eu 1866.

ZI
Toen nu de vaart v66r de kerk gegraven is geworden heeft men op
de plaats waar vroeger de rooster zich bevond een brug gemetseld,
welkc in den mond des volks nag den ouden naam »rooster" behoudcn
heeft.
Volgens oude nag bestaande teekening en was deze brug overhuifd
en zij had een rondboog. In de vorige eeuw heeft men echter de overhuiving
afgebroken en de van steen gemetselde zijwanden vervangen
door een houten, waardoor aan het oorspronkelijke zeer zeker veel is
bedorven. Het overgeblevene is echter nag zeer schilderachtig en het
zoude te bejammeren zijn, indien de steenen brug met hare trapjes,
welke haag noodig moet gerestaureerd worden, afgebroken zoude
worden en plaats moest maken voor een »draai" of voor een houten
klepbrug.
Over eigendom en herstel wordt verschillend geoordeeld, daar de
autoriteiten het in deze brugquaestie oneens zijn. De kerkeraad en het
bestuur van het »Fonds der geabandonneerde landen" dringen elkander,
nu er reparatie noodig is, het eigendom op; en voornoemd bestuur,
dat steeds de brug onderhouden heeft en moet onderhouden, - immers
niet de kerk maar de polder hecft de vaart gegraven - maakt bezwaar
tegen de noodige reparatie, welke zeker niet gering is. Het is te hopen
dat het bestuur van den polder dat schilderachtig gedeelte van Kortenhoef
niet zal opoffcren voor eene momentane, betrekkelijk groote
uitgave. Wij zijn te zeer overtuigd van het schoonhcidsgevoel van
genoemd bestuur, als dat wij mogcn veronderstellen, dat de dubbeltjesquaestie
hier zoude kunnen zegevieren.
De kerk welke uit het eind der XVe, begin XVIe eeuw dagteekent,
bestaat grootendeels uit gebakken steen. Het priesterkoor, dat gebouwd
is volgens de Hcilige Linie, bevindt zich ten oosten, de vierkante toren
ten westen. De kerk heeft slechts een beuk en het priesterkoor is
smaller dan het schip. Het inwendige van de kerk is helaas door
zoogenaamde verbeteringen zeer bedorven. De gothieke vensters van
het schip zijn vervangen door half cirkelvormige hagen en een schot

22
scheidt schip van koor, waardoor alle proportien zijn verdwenen. De
koperen kronen zijn gelukkig gespaard en men heeft, bij de verandering
in de verlichting, die oude stukken niet al te zeer bedorven.
De kerk, alhoewel van buiten in zeer bedroevenden staat, is van
binnen minder onaanzienlijk. Zij heeft net geschilderde banken en
sedert 1893 een nieuw orgel. Over een dezer banken, en wel over
die met overhuiving, bestaat tusschen kerkeraad en den tegenwoordigen
ambachtsheer een geschil. Laatstgenoemde beweert, en terecht, dat die
bank is het eigendom van de ambachtsheerlijkheid en dat zij hem
wederrechtelijk wordt onthouden. In verschillende adressen heeft hij
zich aan Heeren Kerkvoogden gewend doch zonder eenig gevolg. Het
was hem niet te doen om bet gebruik van die bank; maar om zijn
goed recht. Immers hij verklaarde aan H.H. Kerkvoogden ~dat hij
gaarne bereid is tot zoolang hij of zijne opvolgers niet tot uw Kerkgenootschap
behooren, genoemde bank ter beschikking te stellen van
uw collegie, dat daarmede naar goedvinden kan handelen, op voorwaarde
evenwel dat uw geacht collegie hem schriftelijk mededeelt dat
het deze beschikking aanvaard".
De Kerkvoogdij antwoordde hierop bij hare missive van 21 Juli 1900
»dat het Kerkbestuur een geheel onpartijdig onderzoek(?) heeft ingesteld
naar dat genoemd recht, maar daaromtrent niets heeft kunnen ontdekken";
»dat bij den publieken verkoop van de Heerlijkheid ook van
geen recht op een bank in de kerk is melding gemaakt"; »dat zoolang
die rechten niet worden aangetoond, de Kerkvoogdij geen vrijheid kan
vinden om UHEd. het recht op bet gebruik van de aangewezene bank
te verleenen''.
N aar aanleiding dezer missive repliceerde de ambachtsheer in een
uitvoerig adres aan de Kerkvoogdij, waarvan de laatste alineas waren:
»dat van een »verleenen van recht" geen sprake is, maar wel van
een handhaven van recht'' ;
»dat hij om zijn recht te handhaven, de hulp van de rechterlijke
macht moet inroepen'';

23
»dat het gevolg van die inroeping is, dat staande uwen dienst hij met
den deurwaarder op gerechtelijke wijze zijn bank in bezit moet
nemen'';
»dat zy"ne godsdienstige principes en zy"n eerbied voor goddely"ke diensten
Item verbieden opsclzudding te veroorzakm in welk kerkgebouw ook";
»dat hij derhalve, zonder eenigen afstand te doen van zijn onbetwistbaar
recht, voorloopig zal berusten in uw onrechtmatig besluit en zich
ten allen tijde blijft reserveeren het recht op de bank".
Als een der bewijzen van eigendom legde hij nog het volgend
briefje over:
»Dominus Huygens en den secretaris hebbe mij geseijt dat eenen
W eduwe Lakeveld, moey van de booden van Cortenhoef en bij dezelve
wonende als commensaal de vrijheyt gebruijckt van UEds. plaets in de
Kerk aldaer te occupeeren en dewy! ik niet weet of daertoe van UEd.
permissie heeft bekoomen, soo versoecke in antwoord dezer d'Eer te
hebben van sulks te vernemen, om te weeten waarna mij te reguleeren
in 't mainteneeren van 't respect aan UEds plaets verschuldigd."
Dit briefje I) van schout C. Pook dato 16 Juni 1734 »aen Hoog­
Edele Heeren Ambachtheeren van Cortenhoef, regenten van 's Pietersgasthuys",
bewijst ten duidelijkst dat met » UEds plaets" bedoeld wordt
de bank en niet »een plaats", zooals de Kerkvoogdij belieft te beweren.
Immers de vijf regenten konden met hun allen toch niet »een plaats''
» occu peeren' '.
Ik vermeen in deze quaestie, welke ook mijn opvolger5 aangaat,
fair gehandeld te hebben en hoop dat nog eenmaal de Kerkvoogdij
op haar onwettig besluit zal terugkomen en zal inzien dat zij hier een
onrechtmatige daad heeft gedaan.
In de kerk hangt een wapenbord met »Obiit den XIX May
A 0 • MDCCI". Het daarop uitgesneden wapen kan ik vooralsnog niet
te huis brengen. Op een ander bord staat:
r) Sted. Arch. te Arnst. 's Pietersgasthuis.

Alhier in dese Kerck rust Elbert Mooy's gebeente,
Dewelcke hier als Scltout regeerde dees gemeente ;
Hoogheemraad bovendien en daarby Secretaris,
En door het Stigtsche Land een openbaar notaris,
Baljuw tot Loene en geheim Schrfjver aldaar.
Ses ampten syn door hem aileen genoome waar,
Dewelke hij ook heeft getrouwelijk volbragt,
Alsoo het nageslagt daardoor mag zijn geagt.
Gerust den X I van vVynmaand
Anno 173 r.
De vervaardiger van deze rijmelarij is niet bekend, wel de naam
van den schrijver: I. Roos Scripsit.
Ofschoon enkele grafzerken door kerkbanken, welke op haar geplaatst
zijn, onzichtbaar zijn, zoo treft men in de open ruimten o. a. de volgende
aan:
Dit graft hoort toe Cornelis Splinter.
Anno 1648.
Dit graft lzoort toe fan Luyten.
Anno 1648.
I-leyndriek Pietersett Coopman. 1)
Anno 1666.
Hier rust Elisabeth va1t Niewael weduwe van
Salicher Michiel Loeveren.
1675·
Rfjck Loevere Majoor Generaal over de steeden en forten
aan de Vecht etc. Schout tot Cortenhoef.
1682.
I) Hij was aannemer van den aanleg van 's Graveland.

25
F. G. Dorland.
1717
Op een zerk met fraaie omlijsting en timmermansgcreedschap staat:
enz. enz.
Gerrit Gerritz, timmerman.
In het koor hangen naamborden van predikanten. De eerste predikant
was Gerrit Janszoon. Hem werd in rs8r bij Resolutie van de Staten
van Holland r) toegestaan te »mogen voortgaan ende continueren in
de predicatien van de suyvere leeringe des goddelijken woords, soo
wanneer (hij) wederroepinge" zal gedaan hebben van zijne »voorgaende
leere van de Roomsche religie'' en behoorlijk zal zijn »geexamineert''. 2)
Hij was een afvallig priester, die wel met de Kerk gebroken, doch al
hare leerstcllingen nog niet overboord had gegooid. Hij werd om zijne
katholieke gevoelens door de Staten als predikant afgezet. Zijn opvolger
was Rumoldus Johannes van Reekhoven, die beroepen werd in r6oo
en in 1627 »verplaets werd tot Anckeveen". 3) Tijdens zijne bediening
verklaarde hij aan de Synode »dat hij tame lick gehoor heeft, I 4 com­
» municanten; claechde seer verhindert te worden in den loop des
»H. Evangelii, om eenige vrucht te doen, door den schout en de secre­
»taris of coster, beyde als groote ergernisse gegeven hebbende; voechde
»daarby, dat de Schout weder ter Kercken begint te comen, maar den
>>Coster even hardneckich blijft, so dat hij predicant geen dienst van
»hem heeft, ja, hij door syn aanzien velen ergernisse geeft; claechde
»oock, dat men driemael het Ave Maria dept, 's morgens, 's middags
~ende 's avonts. 4)
1) Zie Registers dier Resolutien. Konl. Bibl. te 'sIlage.
2) Arch. Gesch. Aartsb. Utrecht, Dl. 2 1 biz. 27.
3) Rijksarch. Utrecht. Kerkenregister tot Cortehouff n°. 292.
4) Bijdr. tot de Gesell. van de Gemeenten der Hervormden in de Prov. Utr. v66r 1618.
Bij Kemink en Zoon 1847.

z6
Uit dezen klaagbrief blijkt dat de inwoners van Kortenhoef nog al
eenigen tijd gedraald hebben alvorens zij tot den Hervormden godsdienst
overgingen.
De tegenwoordige predikant is Domine J. van Bruggen.
De toren, welke zoo liefelijk zijn ranke spits hoven het groen gebladerte
der boomen verheft, is in tegenstelling der kerk, waarvan het
dak verlaagd is, zooals blijkt uit de sporen dat het in den toren heeft
achtergelaten, nog in ongeschonden toestand. In den toren haugen
twee luidklokken. De kleinste is gegoten in 1498 en draagt in gothisch
schrift het volgend opschrift:
Ave · Gratia · Pima · Dominus · Tecum · Amen · I 498.
Zeer begrijpelijk is het, dat het kapittel van Ste Marie, ter eere van
zijne allerheiligste patrones, de Groetenis van den Engel Gabriel aan
Maria op de klok liet gieten.
De grootste klok is van r641 en prijkt met het wapen van Van Reede,
gequartileerd met dat van Oem van Wijngaerden; als hartschild het
wapen van Vreeland. De andere zijde der klok vertoont het wapen van
Kortenhoef (in goud) een paardenhoef van (sahel). Rondom leest men:
Verbum · Domini · Manet · In · Aeternum · 7olzannes · Dop
Me · Fecit · z6p · Peter · Van · Der · Lee · Schoudt
Heinrick · Heinricksen · De · 7mzge · Kerckmeister
Heinrick · :Jansen · C!aerbo!t · Buermeister ·
Deze klok is meer dan waarschijnlijk door Godard van Reede aan
de kerk geschonken ter gedachtenis aan zijne eerste vrouw Emerentia
Oem van Wijngaarden, want niet het wapen van Godard, maar dat
zijner vrouw siert de klok.
In den toren, daar waar het uurwerk zich bevindt, staan twee stijlen
van het voormalig koorhek. Deze fraai besneden eikenhouten stijlen
do en dienst als schraagbalken. V oorwaar een groot vandalisme.

27
De torcn bchoort, zooals alle torens welke bestondcn voor den Napoleontischen
tijd, aan de Gemeente. Zij moet zorgen voor zijn onderhoud
en alle kosten van reparatien dragen. Het uurwerk en de klokken
zijn haar eigendom en zij heeft daarover de vrije beschikking. Daar
de toren nu zeer bouwvallig is en de inkomsten van de Gemeente
zeer gering zijn, zoo verboden Burgemeester en W ethouderen in
November I 898, dat de klok geluid zoude worden, tenzij dat aan de
Gemeente voor het gebruik der klokken een subsidie werd gegeven.
Dit voorwaardelijk verbod was billijk. Immers bij herstel van touw,
klokkenstoel enz. moest de Gemeente in haar zakken tasten en zij
krijgt van de kerkvoogdij hoegenaamd geen tegemoetkoming. Was de
toren het eigendom van de kerk, dan zou bet verbod terecht onrecbt·
matig kunnen genoemd worden, docb nu bij eenmaal aan de Gemeente
beboort, zoo zijn de redenen waarom bet luiden verboden werd, zeker
zeer gegrond. Over deze quaestie vinden wij in de Kerk Ct. van
November 1898 bet volgend scbrijven van HH. Kerkvoogden van
Kortenhoef:
»Daags voor den eersten Zondag in November is bericbt ingekomen
van HH. Burg. en Weth., dat zij in hun scbrijven aan de kerkvoogdij
geen onvoorwaardelijk verbod badden bedoeld, maar, wanneer geen
subsidie werd verleend voor bet gebruik der klokken, zou bet luiden
verboden worden, - welke lezing er niet uit op te maken was.
»Door een aantal ingezetenen was in den loop der week een verzoekschrift
ingezonden aan HH. Gedcputeerde Staten om bet besluit
van den Raad niet goed te keuren.
»Om rust en vrede op den komenden Zondag te bewaren is een
subsidie aan bovengenoemde HH. in vooruitzicbt gesteld, ingeval bet
blijken mocbt, dat de kerk geene recbten kon doen gelden op bet
gebruik der klokken.
» Hiermede is de opgewondenbeid in de gemeente grootendeels
geweken en zijn de klokken als naar gewoonte geluid in afwacbting,
welke adviezen zullen worden ingewonnen."

28
Indicn ik gocd ben ingelicht, betaalt het kerkbestuur thans eenc
kleine subsidie aan de gemeente.
De grond, waarop de tegenwoordige pastorie staat, is door kerkvoogden
gekocht van de weduwe van Domine Carel Huygens, overleden
I 742.
De akte luidt:
Maria de Hondekoeter, weduwe van Dominus Carel Huyghens verkoopt
aan Jacob Abramze Streefkerk, als oudste kerkmeester tot
Kortenhoef voor de kerk aldaer, een perceeltie lands synde een boomgaartie
met syn beplanting, synde vry allodiael goed en met geen
overgclden beswaerd; belendende ten suyde de .kerk, en ten noorde
de wed. Jacob van Vliet; strekkende uyt de vaert oostwaerts tot op
den Boomgaerd van de wed. Elbert Mooij, en dat met syn banwerke
naer toe en aen behoorende voor de somma van f 230.-. I)
Toen de ambachtsheer Heerenman Van Zuijdwijck de Heerlijkheld
gekocht had, stelde hij eene memorie op, waarin hij aan den sccretaris
van het kapittel van S. Marie zes vragen deed. z) Een dier vragen
betrof het
Jus Patronatus
of juister gezegd, het ')us praesentationis. De secretaris schreef daarop
hct volgend briefje: dck heev vier dagen gesogt, doch niet connen
uitvinden hoe dat het Capittel is gccomen aen de Heerlyckheden van
Cortenhoeff ende Anckeveen. Van 't jus patronatus vinde ick in liber
collasiones niet met alle, maer hebbe gevonden een req(ueste) en
nominatie van kerek- en buijrmeesters van Cortenhoeff daerby 't
capittel 't jus patronatus van Cortenhoeff competeren is, van de
I 3 December I 590.'' z)
Dit briefje getuigt dat de secretaris »Zich niet veel moeiten gegeven
1) Rijks-arch. Haarlem.
2) Stukken betreffe.1de de Heerlykheicl en het Jus patronatus in Cortenhoef en Ankeveen,
specteerende aau S. Marie. Rijksarch. Utrecht n°. 292.

29
heeft den ambachtsheer deugdelijk in te lichten." Hij schijnt mU een
ongeletterd man, die geen gebruik wist te maken van de oude archieven.
Trouwens als hU schrijft: »ik heev vier dagen gesogf', dan gevoelt men
a! aanstonds dat hij de echte navorscher niet is. »Vier dagc" is voor
een snuffelaar, die het voorrecht heeft een groot belangrijk archief tot
zijne beschikking te hebben, geen dag.
AI heeft de secretaris van het kapittel dan ook niet kunnen ant·
woorden op de vraag: »Hoe die van Ste Marie zijn ghecomen aen (de)
Heerlykheyd van Cortehoef, wanneer en (op) wat conditie ?" zoo is
toch zijne mededeeling dat 't cap(itte)l 't jus pratonatus van Cortehoeff
competereeren(d) is van de I 3 December I 590" hoogst belangrijk voor
de geschiedenis. Jammer is het echter, dat het stuk van I 3 December
I 590, voor zoover mij bekend, niet meer op het rijksarchief te Utrecht
aanwezig is. Den I 5 F ebruari I 708 was het met nog andere charters
in handen van Silvester Heereman, ambachtsheer van Kortenhoef, die
het volgend rec;;u I) gaf:
»lck ondergeschrevene ambagtsheer van Cortehoeff bekenne de bovenverhaelde
carthres (charters) uyt handen van den secretaris des capittels
te hebben. Ten oirconde onderteekent in Utrecht den I 5 February I 708.
SILVESTER HEEREMAN D(ominus) Cortehoeff."
Tot die >> bovenverhaelde" charters behoorde ook een » Requeste van
Nicolaes Maertenzoon, pastoor van Cortehoeff, aen de Heeren Deken
ende Capitulle van Ste Marie 't Utrecht, ambachtsheeren van Cortehoeff
versoeckende collatie van die(n) tijd dat hy aldaer op het versoeck van
de Buerm(eesteren) en Kerkm(eesteren) door Meester Cornelis van
Grevezwaert geinstitueert was."
Uit dit request, waarbij Nicolaes Maertenzoon aan zijnc collatoren
het collatiegeld vraagt, blijkt ook dat het kapittel bet :Jus praesentationis
bezat. En claar nu de Heerlijkheid door het Kapittel verkocht
I) Rijksarch. Utrecht n°. 293·

is »met al hare appendentien ende dependentien ende toebehooren niet(s)
daervan vuytgesondert ofte gereserveert," I) zoo hebben de opvolgende
ambachtsheeren bezeten en bezitten zij het onbetwistbaar recht van
presentatie en patronaatschap. Den I 6 November I 7 3 8 had den trouwens
de ambachtsheeren nog het recht van begeven der predikantsplaats. z)
DE ROOMSCH-KATHOLIEKE KERK.
Het juiste tijdstip waarop de katholieken van Kortenhoef hunne kerk
hebben moeten ontruimen, staat niet opgeteekend. Waarschijnlijk vond
zulks eerst plaats na I593, want wij lezen uit een »Verbaal der visitatie
der Kercken ten platten Iande" 3) dat in I 593 »de Kercke tot Cortehoeve
noch besmet was met d'outaeren". De laatste pastoor was
Nicolaas Maertenszoon 4). Hij werd opgevolgd door Jan Gerritsz, een
apostaat, die, zooals hiervoor verhaald, wel afvallig was geworden,
maar toch door de Staten niet vertrouwd werd wat betrof zijne »suyvere
leeringe des goddelijken woords". Zij dwongen hem tot »weclerroepinge"
van zijne » voorgaende leere van de Roomsche religie". Jan Gerritsz
schijnt evenwel aan dat bevel niet ten volle voldaan te hebben, want
toen de Synode hem ontsloeg, vond zijn opvolger de kerk nog
»hesmet met d'outaeren".
De katholieken van Kortenhoef, die door »de ommekeer in de
religie van alle geestelijke verzorging daar ter plaatse verstoken waren,
werden nu gedwongen hun godsdienstplichten elders waar te ncmen,
en wel te Ankeveen, waar 1de pare! der priesteren," Meester Adrianus
van Oorschot" 5), zijn zendelingswerk in het geheim volbracht. Na zijn
1) Rijksarch. Utrecht n °. 292.
2) Archief Arnst. S. Pietersgasthuis.
3) Bijdr. en Mecled. v. h. I-Iist Gen. (Utrecht 1884) VII, 229 vv.
4) Hij trof een accoord met de »buynneesteren" van Kortenhoef over •de bedieninghe
van de pastorijs in clato den 13 Decembrio 1590". Rijksarch. Ulrecht, n°. 292.
5) Ilist. ofte Beschr. van 't Utrechtsche Bisd., I, 327.

3I
dood nam Bartholdus Ingels, de wakkere Amsterdamsche priester, zijn
verheven werk over. Ingels, als verwant aan de katholieke ambachtsvrouwe
van Ankeveen, nam zijn intrek op den huize Ingelenburg en
het was daar dat de katholieken van Ankeveen, kortenhoef en omliggende
plaatsen de troost- en genademiddelen hunner H. Kerk mochten
ontvangen. Toen in 1758 het door Pastoor Ingels ingerichte kerkgebouw
bouwvallig was geworden, werd te Ankeveen de thans nog
bestaande kerk gebouwd. De kerk werd zonder schuldenlast gebouwd
en de kosten bestreden niet alleen door de Ankeveensche katholieken,
maar ook door giften »buyten de gemynte ingekomen voor de kerk'',
onder anderen van »Dekker van Cortenhoef". r)
Kortenhoef bleef onder Ankeveen tot I 8 I o, to en bet tot een zelfstandige
static werd verheven. Na ruim twee eeuwen hadden de
katholieken van Kortenhoef weder een eigen kerk, tenminste als men
bet armzalig schuurkerkje van voorheen met den naam van kerk mag
bestempelen. Ruim zestig jaar vergaderden de katholieken in dat
nederig bedehuis, waaraan de pastorie verbonden was, tot dat eindelijk,
dank zij de wilskracht en den rusteloozen ijver van den tegenwoordigen
herder, den alom beminden en geeerden pastoor W. J. van Soest, een
nieuw bedehuis verrees, dat zeker onder de schoonste van den omtrek
gerekend mag worden.
De eerste pastoor was :Joannes Takke. Zijne opvolgers waren:
WILHELMUS SMITS.
ANTHOON 'T HOEN.
PETRUS BROUWER.
CORNELIS VAN DEN NIEUWENDIJK.
HERMANUS VAN MILTENBURG.
THEODORUS WAGENAAR.
I) Zie het belaugrijk opstel van Pastoor B. H. Pel te Ankeveen, in het Archief voor de
Gesch. v. h. Aartsb. Utr., Dee! 24.

ANTON BERNARDUS URBANUS.
JOANNES BAALE.
N. F. MERLET.
P. J. ROMEYNDERS.
GAUGERICUS HILIIORST.
}OANNES VAN DEN BOSCH.
C. B. VERHEUL.
WILL EM VAN KA TS.
HERMANUS PEET.
WILl-lELMUS ]OANNES VAN SOEST,
die den r 3 J uli I 902 zijn zilveren feest als pastoor van Kortenhoef
plechtig gevierd heeft.
De IIcle Ambachtsheer
was Godard van Reede.
Bij de invoering der Reformatie werden de bezittingen van de
kapittels, kanunnikdijen en andere kerkelijke goederen wederrechtelijk
aan hare bestemming onttrokken, en met de provenuen van stichtingen,
tot godvruchtige doeleinden geschonken, werden de eersten en de
rijksten in den laude begiftigd, die, evenmin als de thans nog bestaande
ridderschap van de Balye van Utrecht, zich niet schaamden om de
renten van geestelijke goederen zich te Iaten uitbetalen. De aloude
S. Mariakerk te Utrecht onderging hetzelfde lot, dat aan a! de katholieke
kerken van ons vaderland beschoren was. Door een zeer kleine
minderheid, welke het heft in handen had, werd de meerderheid gekneveld
en vervolgd en van hare kerkgebouwen en geestelijke goederen
beroofd. Die roof was wederrechtelijk. De eertijds zoo overheerlijke
gebouwen ze staan thans venvaarloosd, schreiend om erbarming. De
kerkelijke goederen zijn verdwenen en van de rijke proostdijen, kanunnikdijen,
fundatien enz. is bijna geen cent meer over. Zij die genoemcle

33
bezittingen zich toeeigenden of de provenuen dier fundatien zich lieten
uitbetalen, verrijkten zich met het geld gegeven ad pias causas en
stoorden zich niet aan het Noblesse Oblige.
Ook op het geroofde van het Kapittel van S. Marie rustte geen
zegen. De pseudo »Deecken ende Cap(itte)le(n) der Kercke van
S. Marien 't Utrecht" ambachtsheeren van Cortenhoef, Ankeveen en
Overmeer, verkoopen reeds »opten IX January 1624" de Heerlykheid
Kortenhoef »tot verlichtenisse van swaere lasten ende commeren daer
inne onse kercke soo deur den langdurige oorloge, als herdecken van
deselve onse kercke van haer dacke geheel gebloot geweest sijnde."
Zij verkoopen aan Meester Peter Dierhout advokaat in den Hove van
Utrecht als lasthebber van Jonker Godart van Rheden, heer tot Nederhorst
>dye ambachtsheerlickheyden van Cortenhoef ende Anckeveen
opten Utrechtste bodem ofte gront ghelegen met alle haere appendentien,
dependentien ende toebehoiren niet daervan uytgesondert ofte
gereserveert. In sulcke vougen ons d'selve competeeren ende tot noch
toe by ons gepossedeert syn. Ende daertoe die thienden groff als
small, onder welcke coop begrepen is het recht van stellen van schoudt,
scheepenen en secretaris ende eenighe visscheryen. Ende dit voor de
som van 9000 Carolusgulden tot CC st. 't stuk gereeckent," r)
Deze Godard van Reede, van wien ik een zeer schoone afbeelding
bezit, werd geboren 30 September I 588. Hij was de zoon van Gerard
van Reede, pseudo-kanunnik van S. Maarten en lid der Staten van
Utrecht, en van Machtelt van Diert. Reeds op twaalfjarigen leeftijd
werd Godard begiftigd met de Kanunnikdy van S. Maarten, en huwde
in eerste echt Emerentia Oem van Wyngaerden, overleden 1632;
in tweede echt Catharina van Utenhoven. In r6r8 werd Godard
beschreven onder de ridderschap van Utrecht en nam als zoodanig
1) De1e brief wordt aangehnald in Inveutaris der Charters Kapittel van S. Marie. 3e
Afcleeling 530 :\L 2455· Rijksarchief te Utrecht.
z) De Navorscher 18gi, Biz. 323.
3

34
zitting in de vergadering der Algemeene Staten. In 1646 verscheen
hij als gevolmachtigde van Hun Hoogmogenden op de vredesonderhandelingen
te Munster en stierf den 25 Juni I648.
Godard heeft ontegenzeggelijk vee! ten koste gelegd aan de verbetering
van den Kortenhoefschen polder, welke in zeer nauw verband
stond met het Horstermeer. Zijn vader Gerard van Reede had den
19 Februari I6I2 van de Staten van den Lande van Utrecht octrooi
gekregen tot bedijking en droogmaking van genoemd meer. De lijdensgeschiedenis
dezer droogmakerij en de geschillen over de uitwatering
van den Kortenhoefschen polder vullen een groot deel van het archief
te Utrecht. Wij zullen in deze studie ons aileen bepalen tot de
mededeeling dat »hoewel de bedijkers (Gerard en consorten) misschien
niet in alle deelen aan de opgelegde voorwaarden hadden voldaan,
het toch niet mag worden ontkend dat zij zich groote opofferingen
getroost hcbben om hun werk tot een goed einde te brengen." I)
Zij maakten o.a. de vaart van Naarden tot Kortenhoef. Ook de sluis
aan het Meertje is een overblijfsel van het ondernomen werk van den
n en ambachtsheer.
De liide Heer van Kortenhoef
was Gerrit Schaep, zoon van Symon en van Elisabeth Matthysdr-Burgh.
Hij werd geboren den I I en Maart I 594 te Amsterdam en was doctor
in de beide Rechten. De bevallige Marie Spieghel, dochter van Laurens
Jansz. Spieghel en van Neeltje Isaacs Ouderogh, wier schoonheid
Vondel tot een lofdicht inspireerde, 2) was zijne gemalin, bij wie hij
echter geen kinderen verwekte.
Gerrit Schaep was in 1624 Raad in de Amsterdamsche Vroedschap,
1) Overzicht der Geschiedenis van den Polder Kortcnhoef. !harlem, Joh. Enscbede en
Zonen, 1891. Niel in den handel.
2) Spiegel van Maria Spiegel.

35
om vervolgens in I637 de burgemeesterlijke waardigheid te bekleeden.
Hij was gecommitteerd Raad van Holland, van den Raad van Staten
en in 1644 gezant van Denemarken. Hij overleed in I 666. Gerrit
wordt gehouden voor den stichter van de buitenplaats Schaep-en-Burgh te
's Graveland, I) aldus genaamd naar zijne ouders. Hij schijnt zeer
muziekaal geweest te zijn. Bij de blijde inkomste van Prins Frederik
Hendrik te Groningen componeerde hij een b[eest-musyck." z)
IVclen Heer van Kortenhoef.
Na den dood van Gerrit Schaep werd met de Heerlijkheid verleid
Coenraad Burgh, Meester in de Rechten, zoon van doctor Albertus
Burgh en van Anna Wolferts van Diemen. Hij werd te Amsterdam
geboren. In I649 was hij schepen en raad der stad Amsterdam en
in 1666 werd hij benoemd tot thesaurier-generaal der Unie, welke
betrekking hij waarnam tot aan zijn dood, den 8 November 1699 .
Coenraad was gehuwd met Christina Hooft, c:le dochter van den
bekenden Pieter Corneliszoon Hooft, drossaard van Muiden. Zij lieten
vijf kinderen na, waaronder den
Vden Heer van Kortenhoef.
Coenraad Burgh Coenraadszoon, die den ro November 1699 bet
overlijden zijns vaders bekend maakte , A en Schout, Burgemeesters,
Schepenen ende gherechte tot Cortenhoef."
Eersame, Vromen ende discreten I
Dewyle bet God Almachtigh belieft heeft, onsen waerden vader
Heer Coenraad Burgh in syn Weledels Ieven beer van Cortenhoef,
1) Arnst. Jaarb. 1889.
2) IIerdrukt in 1884 ter gelegenheid van eene maskerade te Groningen.

aad en thesaurier-generaal der Vereenigde N ederlanden op Sondagh,
zynde den achsten deses seer schielyk, door een overval s' avonts
tusschen tien en elfe uuren in den ouderdom van 8 I jaren tot sich te
roepen, so en hebben wy niet willen naerlaten U lieden van dit ons
verlies kennisse te geven, waarmede wij U lieden stellen in de bescherminghe
Godes en blijve Eersame, vrome, discrete,
U lieden toegenegene vriend,
C. BURGH. I)
De schrijver van bovenstaanden brief is geboren in I 6 57. Hij trouwde
in I700 Anna Maria Bicker Jacobsdr. Was in I689 Raad en in I690
Schepen der stad Amsterdam. In I 70I werd hij benoemd tot Gouverneur
van Curac;;ao. Op zijn reis derwaarts leed hij met zijn vrouw schipbreuk,
waarin beiden omkwamen op de Fransche kust, den 23 Januari
I 701. z) Na den dood van Coenraad werd de Heerlijkheid verkocht aan den
VIden Heer van Kortenhoef,
Jonkheer Sylvester Heereman van Zuijdwijk, 3) zoon van Dirck en
Jonkvrouwe Anna Maria Ramp. Hij werd geboren te Amsterdam den
6en November 1677 en woonde te Utrecht, alwaar hij den gen Juli I7IZ
is overleden. Zijn lijk werd begraven in den Dom, en zijne wapens boven
zijn graf opgehangen. Sylvester was, na het Kapittel van S. Marie, de
eerste katholieke ambachtsheer. Den zzen April I7IZ ondertrouwde hij
Margaretha Catharina Cromhout van Amsterdam. Wegens ingevallen
ziekte en dood van Sylvester is het huwelijk niet voltrokken. 4) Hij
verleidt met de Heerlijkheid zijne zuster Catharina, zijnde de
1) Gerechts-kast Kortenhoef.
2) Dietsche Warancle. IIIe Deel. Biz. 263.
3) Zie mijn geslacht Heereman van Zuijclwijk , in De Kalholiek Dl. CXVI. Blz. 43 - 60.
4) Vriendclijke mededeeling van l'asloor J. II. Hofman le Schalkwijk.

37
I ste V rou we van Kortenhoef,
Van Catharina is weinig bekend. Haar portret berust bij Baron Heereman
van Zuijdwijk op het kasteel Surenburg bij Rheine. Reeds in 1717
schonk zij de Heerlijkheid aan het St. Pietersgasthuis te Amsterdam.
Zijne regenten waren de
VIIde Heeren van Kortenhoef,
die aldus in een brief verwelkomd werden door den »substituut-coster
ende schoolmeester tot Kortenhoef":
Hoogh Agtbare Heeren mijne hooghgenegen Patroonen, Regenten
van S, Pietersgasthuis ende ambachtsheeren van Kortenhoefl
Mijnen onderdanigen plicht herinnert mij UEd. gehoorsaemsten knegt,
met schuldigen respect en ootmoedighsten eerbied U als mijn door de
Voorsienigheyt Gods gewordene nieuwe Ambagtsheeren te komen gratileeren,
wenschend uijt grond der zielen dat den Alderhoogsten genadelijk
gelieve Uwe Achtbaarheden te zegenen en te vervullen soowel met
wijsheyd en genade als met Liefde en Barmhertigheydt, om onder Gods
heylighe Besturinge over UEd. onderdanen tot Cortenhoef soo een heylsaam
regiment te voeren, dat Liefde en Vrede mag onderhouden, dat
Gods kerk behulpsame hand geboden en bij UEd. de ware vrught der
Geregtigheyd bewaerd worde en gelijk ik niet en twijfelen of God in
den Heme! sal onse kerkelijke gebeden genadiglijk verhooren, alzoo
overgeven mij, naast God, aan UEd. dierbare genegentheyt en Protectie,
verblijvende nae ootmoedighe groetenisse.
UEd. Hoogh agtbare Heeren mijne hooggenegene Patroonen,
Devote en onderdanighsten dienaar Abraham van Zuylen,
subst. coster ende schoolmeester.
Cortenhoef, 28 October 1717. r)
1) Stadsarch. te Amsterd. S. Pietersgasthuis.

Deze »devote" koster was vromer met de pen dan in zijn gedrag,
want den I6en Juli 1720 schrijft Domine Huyghens »Bram spadt uyt in
a lie godloosheyd. I)
In IJI8 houden regenten hun blijde inkomen te Kortenhoef. Eenige
dagen vooruit en wel den 22en Mei I 71 8, schrijft de schout C. Mooy
aan de ambachtsheeren:
» . . . . dat ick van UEds. aenstaende overcompste aen onse geregten
sal kennis geven en bij provisor order stellen tot de drie tonnen bier
alsdan voor de gemeente uijt te tappen. Omtrent het verdere tractement
dat mijne Heeren alsdan houdt goed vinden te doen, of ik een
visje of wat anders sal besorgen en wat soort wijn. Dan of mijne Heeren
daervoor sorgen sal want tot Cortenhoeff is op een moment soo alles
niet te becomen."
Hierop bestelden de heeren: »4 schotels watervis en 2 met sausvis,
brood en wat dun bier, de rest sullen wij zelven doen suppleeren." Zij
noodigden ter tafel de >>schout, en de tegenwoordige regeering onzer
dorpe, benevens den predicant, de buurmeesters, schepenen, kerkmeesteren,
weesmeesteren en brandmeesteren." Het feest had plaats in
de herberg van Jacob Willems van Vliet, waarschijnlijk het tegenwoordige
cafe en logement van den Heer W. Beyer. De gasten en de
ambachtsheeren schijnen zich kostelijk geamuseerd te hebben, want
eenige dagen na het feest werden aan de regenten teruggezonden, onder
anderen: »een hoed en I8 lege bouteiljes," met de bemerking »onze
mannen hadden nogh smaeck in wijn."
Ruim een halve eeuw bleef de Heerlijkheid in bezit van het S. Pietersgasthuis,
doch de hooge lasten noodzaakten de Regenten haar ten
gelde te maken. In IJ52, den 29en Januari, vroegen zij advies aan den
advokaat Wantenaer te Utrecht of zij de verlaten landen »ten profijte
van het dorp mogen laten verveenen, ten eynde niet te kort te komen
aan de lasten van de verlaten landen, van de reparatie der kerk" enz.
1) Deze en volgende mecledeelingen zijn geput uit het Stadsarch. te Arnst. S. Pietersgasthuis.

39
Het antwoord op dezen brief heb ik niet kunnen vinden, doch waarschijnlijk
zal het advies wei gunstig geluid hebben, want tegenwoordig
zijn de meeste »verlaten Ianden" tot aan den bodem uitgeveend. Ook
de besognes aan het ambachtsheerschap verbonden zullen zeker er wel
toe bijgedragen hebben om de regenten te bewegen tot den verkoop.
Onophoudelijk worden de Ambachtsheeren lastig gevallen over het gedrag
van den schout »die het bieraccijns niet openbaar verpacht, maar
geeft aan zijn zwager Van der Vliet, hetgeen ten nadeele is van de
de gemeente ;" - over den gemeente-secretaris Neeff »Wiens papieren
wegens fraude verzegeld worden;" - over den brievenbesteller, die
»door de dronkenschap de brieven twee a drie dagen te laat bezorgd ;"
enz. enz.
Na al die miseres besloot het deftig Amsterdamsch college van
Regenten de Heerlijkheid aen den paal te slaan. Zij werd gekocht door
Meester Abraham Calkoen, den
VIII sten Heer van Kortenhoef,
Abraham Calkoen was baljuw en dijkgraaf van Amstelland en woonde
te Amsterdam. In zijn geslacht bleef de Heerlijkheid tot 2 Januari I832.
toen zijne erven haar verkochten aan den
lXden Heer van Kortenhoef,
Jan Coenraad Duuring, particulier, wonende te Amsterdam aan de
Keizersgracht tusschen Binnen-Amstel en Utrechtschestraat. Hij kocht
de Heerlijkheid, welke toen nog bestond uit >> I 8 bunders, 94 roeden,
3 ellen water, weiland, woeste gronden rietland en bosch'', voor f I IOO.·­
plus f 700.- afslag, te zamen dus voor f I Soo. -- I). In den korten
tijd van zijn beheer schijnt hij door het bouwen van enkele huisjes in
r) Dagregister Deel r8 no, r688.

40
de Gemeente, het bewijs te hebben willen geven dat hem de belangen
der ingezetenen ter harte gingen.
Den I I Februari 1839 verkocht de notaris Eduard Baek op zijn
last de Heerlijkheid voor f I625.- plus afslag f8oo.- te zamen voor
/2425.- r) aan den
Xden Heer van Kortenhoef,
Abraham Nicolaas van Pellecom, geboren te Arnhem in I783 en
overleden te Boxtel den 29en September 1849· Hij was gedurende »een
derde eeuw'' predikant te Kortenhoef en werd in I 8 ro naar elders
beroepen. In 1839 woonde hij te Schiedam als »emeritus-predikant
van Geertruydenberg" en verhuisde later naar Boxtel.
Een maand na den aankoop der Heerlijkheid en wel op den
I zen Maart I 809, hield hij zijn feestelijke intocht. De ontvangst door
zijne oud-parochianen schijnt zeer hartelijk geweest te zijn, getuige
onderstaande proclamatie z), welke hij, geheel bewust van .zijne waardigheid,
v1er dagen later aan zijne »Dierbaare Ingezetenen" uitvaardigde:
Seclert een derde eeuw was ik door de hartelijkste toegenegenheicl aan Ulieclen
verbonden en rnogt wederkeerig die achting van Ulieden genieten, waarop rnijne
liefcle Uwaarts mij eenige aanspraak gaf. Een scheicling bijkans dertig jaren is
niet in staat geweest, die onderlinge liefde te verkoelen, des bewust, hielcl ik mij
overtuigd, clat de nieuwe betrekking tot U,· welke ik aanvnard had, U tot genoegen
was, en dat ik bij rnijne kornst tot U welkom zou zijn. Mijne verwachting is niet
te leur gesleld. De algemeene bewijzen van achting en verkleefclheid, welke ik
van U allen zoncler onderscheid van rang,· stand, jaren of godsclienst-belijdenis op
den 12en clezer rnogt ondervinden, hebben rnij diep en gevoelig getroffen. Nimmer
gaat die clag uit rnijn geheugen. IIij was een cler aangenaarnsten en gelukkigsten
van rnijn Ieven. Daarvoor betuig ik U allen rnijnen opregten clank, doch ik vrees
I} Dee! 351, 19 1 307, Nos. 32. 3, 92. Hyp. Kant. te Arnst.
2) Archief Polderbestuur,

4I
slechts, dat ik in alles niet volkomen aan uw hooggespannen verwachting 1 die
welligt mijne krachten aan mijnen goeden wil geevenredigd acht, zal kunnen
beantwoorden. Dit intusschen beloof ik U plechtig dat ik naar mijn vermogen aile
mijne krachten zal inspannen, om, waar ik slechts kan, den bloei en voorspoed
clezer gemeente, en het geluk en genoegen der mij zoo dierbaare Ingezetenen te
helpen bevorcleren, waartoe de Almagtige zijnen zegen en bijstancl verleene. Gegeven
te Kortenhoef den 16en Maart 1839· De Ambachtsheer voornoemcl. Get. van Pellecom
van Kortenhoef.
Deze proclamatie getuigt duidelijk dat de ambachtsheer geheel van
zijne waardigheid was bewust. Dat bewustzijn was zoo sterk dat bij
zijn wapen in dat der Gemeente liet opnemen.
Door een verzuim van bet »plaatselijk bestuur der Heerlijkbeid en
Gemeente Kortenboef'' was verzuimd aan den Hoogen Raad van Adel
de bevestiging aan te vragen van bet wapen van Kortenboef. Waarscbijnlijk
beeft de nieuwe ambachtsbeer genoemd Bestuur op dit verzuim
gewezen, want een maand na de blijde inkomste werd de teekening
van bet nieuwe wapen aan den Hoogen Raad ingezonden, waarop
de . bevestiging is verkregen. Het is . jammer, dat door eene kleine
ijdelbeid van den emeritus-predikant bet aloude wapen van Kortenhoef
veranderd is geworden en thans gekwartierd is met dat van Van
Pellecom.
Domine van Pellecom, ofscboon een man van buitengewone geestvermogens
en een verdienstelijk schrijver, r) was tegenover de katbolieken
zeer onverdraagzaam en verdedigde met hand en tand de zoogenaamde
recbten van de afgeschafte Staatskerk. Men boudt hem voor
den schrijver van het pamflet »De Jezuieten, de troon der Nederlanden
en het Concordaat ''
Z. M. de Koning benoemde hem tot ridder in de orde van den
Nederlandscben Leeuw.
I) In mijn Kortenhoefsch archief berust o. a. zijn Lof cler schilclerkunst, met inschrift »den
WelEerw. Heer G. J. Gimberg 1 Precl1kant te Kortenhoef van zijn medebroeder den schrijver.

42
Bij zijn dood waren zijne kinderen erfgenaam der Heerlijkheid. Zijn
zoon werd Burgemeester van 's Graveland en Kortenhoef. Geldelijke
omstandigheden waren oorzaak dat zijne laatste levensjaren voor hem
diep rampzalig waren. In 1895 verkochten zijne kinderen de Heerlijkheid,
welke gekocht werd door den tegenwoordigen
Xlden Heer van Kortenhoef,
Bernard us J oannes Maria de Bont, Commandeur in de orde van het
H. Graf te Jerusalem en in die van den H . Gregorius den Groote; zoon
van Doctor Bernardus Henricus Cornelius en van Mechteldis Francisca
Elisa Schmitz, geboren te Utrecht den 5en September I845 en gehuwd
met Elisabeth Henriette Margareta Reijffert, dochter van Doctor Marcus
Henricus en Maria Magdalena Hendriks.
Den I 6en J uli I 896 werd hij door de inwoners van Kortenhoef op
plechtige en hartelijke wijze ingehaald. De architect Jac. van Straaten
bouwde voorhem een landhuis, waarin de geschilderde wapens der
vorige ambachtsheeren zijn aangebracht. Het landhuis is gelegen aan
de zoogenaamde Heerlijkheid, eene vaart welke op oude kaarten genoemd
wordt Den Soetm lnval en aan den
Tol,
waarover wij enkele bijzonderheden willen mededeelen.
In I696 was de Zuwe van af de Kortenhoefsche vaart tot aan de
Vecht in zoodanig verval dat zij bij slecht weder niet meer begaanbaar
was. De schout Rijck Louvre, maakte met » buermeesters ende gerechten"
een accoord waarbij hij zich verbond de Zuwe in goeden staat
te brengen en te onderhouden, mits de Staten van Utrecht hem toestonden
een tol te mogen plaatsen. Bij resolutien van 2 5 J uni I 697 en
van 10 Juni 1698 werd het verzoek van genoemden schout ingewilligd
door Gedeputeerde Staten. Rijck Louvre bouwde het thans nog
•

43
..
in wezen zijnde tolhuis en hief een tolrecht op de voorwaarden bij
resolutie van de Staten vastgesteld. I)
De schout-tolgaarder ligt begraven in de protestantsche kerk, zooals
blijkt uit de zerk, welke zijn graf dekt en waarop gebeiteld staat:
Ryck Loevere, Majoor-Generaal over de steden en
forten oan de Vecht. Schout tot Cortenhoef.
Zijn nalatenschap schijnt niet schitterend te zijn geweest, want zijne
vrouw, Zusanna Lutgens, zuchtte nog jaren lang onder de schuldenlast
»van 't gunt (hctgeen) den boedel van den schout Loevere ant dorp
schuldigh was". Den 24en Februari I 705 deed zij afstand van den to!
ten behoeve van de »gemeene geerfdens," zooals men uit n°. I I z) van
achterstaande Bijlagen kan zien.
Deze resolutien zijn voor de ambachtsheeren van Kortenhoef, Vreeland
en Nederhorst zeer belangrijk, daar zij voor hen vrijdom van
tolrecht bevatten.
Ten slotte nog een enkel woord over bet dorp, dat zeer schilderachtig
gelegen is en voor een kunstenaarsoog veel aantrekkelijks bezit.
Het »Rechthuis" van den beer Beijer is dan ook verrijkt met een
aantal schetsen in olieverf door verschillende hollandsche en buitenlandsche
schilders, in vriendschappelijke herinnering den waard aangeboden.
Men vindt er schetsen en teekeningen van Gabriel, Wijsmuller,
Verster, Heyl, Wiggers, Poggenbeek, Kruseman van Elst, mevrouw
Terpstra en anderen.
Het schilderachtigste gedeelte is echter De Wy"de Blik; gezien van
de tolbrug op de Zuwe. Overweldigend schoon is daar die watermassa
met haar tal van grooter en kleiner eilandjes, bier met gras
I) Extract uit de Resolulien van Gecleputeerde Staten van Utrecht, beruslende in de verzameling
Rijks-archieven te Utrecht. Zie Bijlagen n°. 9 en 10.
2) Rijks-archief te Haarlem .
•

44
begroeid, daar met riet bewassen, ginds met rijshout beplant. Bier
en daar een kerktoren in het verschiet, terwijl visscherschuitjes en
bootjes, geladen met ruigt en riet, op dien wijden waterplas dobberen.
Kalm en rustig is die plek ; aangrijpend hetgeen zij te aanschouwen
geeft bij het Iicht der zon, als zij bloedrood in purperen en gouden
wolkgevaarten ondergaat.
Doch niet altijd kalm zijn hare wateren. Storm en noodweer
veranderen plotseling die rimpellooze watervlakte in een holle zee;
onstuimige baren en golven, voortgezweept door een krachtigen zuidwestenwind,
bedreigen dam en dijk en beuken in woeste vaart op de
nog hicr en daar liggende »drooglandjes", welke den eersten aanval
van het machtig element hebben kunnen keeren, doch thans machteloos
in de onpeilbare diepte verzinken. En als storm en regen en onweer
zich verheffen, dan is het uit met het droomen onder den helderen
heme!, en wee den onhandigen roeier die niet in veilige haven is.
Dan kunnen de ingelanden klagen :
Groote plas, groote plas,
'k Wou dat je leeggemalen was,
Want je komt mij aile dagen
Brokken van mijn »droogland" vragen.
De Kortenhoefers zijn een nijverig volk, dat met landbouw en visscherij
den kost verdient. Bet laatste bedrijf wordt in den laatsten tijd minder
voordeelig door het aantal hengelaars, die in de Kortenhoefsche plassen
hun vischlust botvieren. Een verbod van eigenaren om niet te mogen
visschen zonder bijzondere vergunning zoude hier zeker van pas zijn
en voorkomen, dat tallooze kleine vischjes vernietigd werden en het
vischwater werd · uitgemoord. Ook het visschen met den » kaaskop" is
een strooperij, welke gerechtelijk verboden moest worden.
Dit instrument heet eigenlijk de koddeket, en het heeft waarschijnlijk in
de wandeling den bijnaam van Kaaskop gekregen door zijne gelijkenis
met den vorm waarin de Edammer kaas gemaakt wordt.
Bet is een halfronde uitgeholde bol van omstreeks 2 5 centimeter

45
doorsnede, aan de balzijde voorzien van een steel, om er op den waterspiegel
stooten mee te kunnen geven. In de balzijde zijn eenige gaatjes
ter grootte van bijna een centimeter geboord om de lucht door te laten.
De visscher geeft een harden doch korten stoot met het werktuig
op het water, zoodat iedermaal eene soort van ontploffing ontstaat,
vergezeld van een pijnlijk gefluit veroorzaakt door de lucht die door de
gaatjes ontsnapt.
Wanneer men bij stil weder op een kwartier afstand van den visscher
is, kan men reeds duidelijk de dof donderende stooten hooren en men
denkt, als dit hoven het water zulke verbazend angstige geluiden teweegbrengt,
hoe is het dan wel bene den gesteld?
Wie zal het ons zeggen anders dan de visschen? Mij hebben ze het
eens gezegd.
Varende in een schuitje kwam ik eens voorbij een visscher die op
eene niet zeer diepe plaats aan 't plompen was. De visscherij met den
kaaskop heet men plompen.
Ik wilde het moordwerk van nabij gadeslaan en voer vlak bij den
visscher. Toen de Iichte netjes, die kris en kras door het water worden
uitgezet klaar stonden, begon de kaaskop zijn werk.
Men kon den visch in alle richtingen zien wegschieten, ja enkelen
kwamen _ met den Imp tegen mijne schuit terecht en lieten zich dan,
voor een oogenblik machteloos naar beneden zinken om weder opnieuw
een zet terzijde te doen, waardoor alles zonder uitzondering in de
netjes terecht moet komen.
De schrik maakte de visch zinneloos en totaal tot verdediging onmachtig.
Het gebruik van den kaaskop, kan mijns inziens moeielijk den toets
aan de wet van I 857 doorstaan. In artikel z 5 lezen wij dat het
verboden is
l' • . • c. te visschen elders dan in de rivieren, stroomen, meren en
plassen wanneer het water met ijs bedekt is, tenzij met toestemming
van onzen commissaris in de provincie,
»d. visch te vangen door vergif of bedwelmendc micldelen."

Eene uitspraak van den Hoogen Raad heeft onder bedwelmende
middelen het slaan op bet water gerangschikt, zelfs bet slaan met polsstokken,
dat op geen stukken na de verschrikkelijke beroering onder
den visch teweegbrengt van den kaaskop, heeft;. veroordeeling tot in de
hoogste instantie uitgelokt.
Onze visscherij wordt met die moordtuigen doodgevischt en met
den dag dooier. De hoofdzaak moet en kan voor een groot dee! bij
de justitie en bij ons wetboek van strafvordering gezocht worden.
Kortenhoef heeft tijden gekend van bloei, maar ook van verval. In
1748 telde bet 203 huizen r), in 1841 slechts 86, door 141 gezinnen
bewoond z). Thans is er weer eene kentering te bespeuren en gaat
. de gemeente merkbaar vooruit, ofschoon zij nog niet kan bogen op
haar scheepstimmerwerf, koren-pelmolen en haarspinnerij 3) van voorheen.
Moge de zegen des Allerhoogsten rusten op de Heerlijkheid Kortenhoef
met hare nijvere bevolking!
1) Tirion's Tegenwoordige Staat van Utrecht. 1772.
2) Van der Aa. Aardrijkskundig Woordenboek.
3) De spinnerij werd in 1841 wecler opgericht tot ondersteuning van behoeftigen. Reeds
vroeger had zij aldaar bestaan.

B IJ LAG EN.
N°. I.
Keizer Fredrik I beslist het geschil tusschen de Kanunniken van
s. Maria te Utrecht en Egbert van Amstel, in 't jaar I I s6.
In den naam der heilige en onverdeelde Drie-eenheid, Amen. Ik,
Fredrik, door Gods genade Roomsch Keizer, V ermeerderaar des Rijks,
doe kond beide aan nakomelingen en tijdgenooten, dat wij den twist,
die tusschen onze broeders, de Kanunniken van S. Maria, en Egbertus,
Dienstman van S. Maarten, geweest is, beslecht, en de klacht, die zij
voor ons hebben gebracht, bij wijzen raad onzer vorsten, ter neder
gelegd hebben. Want naardien de gemelde broeders, met hunnen
advocaat, Henrik, Graaf van Gelder, aan ons geklaagd hadden, dat
gemelde Egbertus zich, opnieuw, had toegeeigend het recht van eenige
novalen, cijnzen en tienden, hetwelk hij voor Bisschop Herbert goeder
gedachtenis erkend had hun toe te behooren; en zij, ten bewijze hiervan,
wettige getuigen hadden bijgebracht; zoo is hij ten laatste genoodzaakt
geworden het (aangenomen) bewind af te staan, en alles, waarover de
broeders geklaagd hadden, aan de Kerk, aan den advocaat, en aan de
broeders, in onze tegenwoordigheid, over te geven. Doch, alzoo er

daaren hoven geschil ontstaan is over de uitgestrektheid der grenzen,
zoo hebben wij, bij raad der vorsten, en met toestemming van beide
partijen, de voorzienige mann en van die landstreek, \N outer van der A,
Albrecht van der A, Henrik van Londersloethe en Alard Culiell, bij
eede doen beloven, dat zij, op gedaan onderzoek, naar hun beste kennis,
en nasporing bij de eerlijkste landzaten, die zij onder eede zouden moeten
hom·en, de grenzen regelen zouden. En dezen, tot ons zijnde wedergekeerd,
hebben verklaard, dat de gansche tienden van het nieuwe
land, van Brunthesloithe af tot aan het land van Willem van V elzen,
het huis van Wouter, en den Dijk toe, den broederen toebehoort, een
stuk voorland, gemeten met de korte roede van elf voeten, uitgenomen.
Voorts, van het land van Willem en het huis van Wouter af tot aan
Hursceldrecht en de banne van Wisepe, en tot tegen den stroom (de
Vecht) tot aan de plaats waar de kromten zijn, Kui (of het Keuijenland)
geheeten; en daar die kromten niet zijn, hebben zij verklaard, dat de
tienden, volgens de maat van 't gemelde voorland, den broederen
toekomen. Ook hebben zij verklaard, dat de tienden der landerijen,
Retfelt (Rietveld) genaamd, en de gerechtigheid en cijns aldaar den
broederen toekomen. Voorts, hebben zij verklaard, dat aan de andere
zijde van den stroom, van het water Sidwinde af tot aan de Meer, die
Vuermere genaamd wordt, de gerechtigheid en cijns, en in Curtevenne
de gerechtigheid, de cijns en de geheele tienden der Kerk toebehooren.
Wij hebben derhalve de Kerk en de broeders door ons gezag in dit
alles bevestigd, en opdat niemand zich vermete hierop na dezen eenige
inbreuk te doen, hebben wij bevolen, dit geschrift met ons zegel te
bekrachtigen. Het overige, hetwelk hij (Egbertus) van de Kerk van
S. Maria, tegen den wil der broederen, hoogmoedig en hardnekkig
onder zich houdt, stellen wij ter beslissing van de Bisschoppelijke
rechtbank. Gedaan te Utrecht, in 't jaar van des Heeren Menschwording
duizend eenhonderd zes-en-vijftig, in 't vijfde jaar onzer
Koninklijke en in het eerste onzer Keizerlijke Regeering, in tegenwoordigheid
dezer vorstelijke getuigen, de eerwaardigen Arnold, Aarts-

49
bisschop van Keulen, Henrik, Bisschop van Luik, Godefrid, verkoren
Bisschop van Utrecht, en de Graven Henrik van Ghelre, Dirk van
Holland, en Dirk van Cleve.
(Uit een afsclzrijt, hetwelk £n de archieven der
Domkerk van Utrecht bezvaard wordt Bij
WAGENAAR, blz. 103.)
No.2.
Notum sit omnibus presentium litterarum inspectoribus, quod de
consensu Capituli Beate Marie Trajectensis et Dni Giselberti militis de
Amstelle, per justam limitationem terre factam, separati sunt termini
decimarum de Curtenhoven ejusdem Capituli a terminis decimarum de
Durscinrevene predicti Dni Giselberti de Amestelle, interposito jurejurando;
ut supradictorum terminorum decimarum per limitationem discreta
separatio usque ad hominis vitam et terre situm firmiter observetur.
Presentes autem huic limitationi interfuerunt ex parte Capituli mernorati
Dni Henricus de Nienburch, Christianus, Otto, et Theodericus de Seist
canonici B. Marie Trajectensis; et ex altera parte ipse Dnus Giselbertus
de Amestelle, Dnus Egidius de Minden, Dnus Giselbertus junior de
Amstelle rnilites, filii predicti Dni Eg. de Minden, Ecbertus de Amestelle,
Heino scultetus Dominorum de Sta Maria et scabini, videlicet
Willelrnus de Amestelle, Willelrnus de Minden, Volcricus, Albertus,
Ulricus, Giselbertus, Lubertus, Bertoldus, Theodericus de Drecht, Herimannus,
Willelmus, Lamkin us de N esse et omnes cives parochice illius
et alii quam plures. Acta sunt hec anno Dni millesimo ducentesimo tricesirno
quinto, secundo Nonas Maji. Ut autem ea que predicta sunt tam
presentibus quam futuris rata et inviolabilia permaneant, presens scriptum
sigillorum ecclesie B. Marie Trajectensis, Dni Giselberti de Amestelle,
4

I
so
D"i Egidii de Minden et Dni Ernesti de Wlfin militum appensio, ne
existit communitum. Datum predito die et anno.
C\iaar het oorspronkelijk charter, berustend in het Rijksarchief te Utrecht n°. 91. Het
charter is nog voorzien van de zegels van 't kapittel van S. Marie eo van heer Gijsbert van
Amstel, doch merkelijk geschonden. De andere ontbreken. (Vriendelijke mededeeling van
den ZeerEerw. Heer J. H. Hofman.)
Inventaris van het Arc!tief der Gemeente Kortenlzoej, berustende in de
»Regtkas" dier Gemeente, staande in het koor der Hervormde Kerk.
No.
I. Diverse oude boeken.
2. » kerkestukken.
3. » kerkerekeningen.
4· Kwitantien van de kerk.
5. Oude kwitantien.
6. Kwitantien van de landspenningen.
7· » » kerk.
8. » 40e penning.
9· » » » verlaten landen.
IO. , den polder.
I I. Oude kwitantien en specificatien.
I 2. Omslag van het familiegeld.
I 3· Rekening » » >>
I4. Consumptie-zittingen.
I 5. Reparatien van de Zeedijkspolder.
I6. Stukken van den Zeedijk.
I 7. Stukken van den Zeedijk.
I 8. Koopconditien.

No.
19. Aanschrijving van den Zeedijk.
20. Rekeningen van de veenlieden.
2 I. Omslagen van den polder.
22. » ~ de dorplasten.
2 3. Rekwesten.
24. Nominatien.
2 5. H uwelijkszaken.
26. V erpacht-conditien.
2 7. Bandingsrollen.
28. Aanschrijvingen.
29. Rekening van de verlaten Ianden.
30. Omslagen van de binnenlandsche kosten.
3 r. Generale rekening van de Zeedijksgelden.
32. Rekening van Staten-penningen.
33· Aanteekeningen van 't slagturven.
34· Schouw-cedullen.
35· Specificatie van den polder.
36. Memorien.
37· Rekeningen van het logeergeld.
38. Gaden.cedullen.
39- Kohieren van zes cedullen van het huisgeld.
40. Visitatien van de veenlieden.
41. Consenten tot begraven van drenkelingen.
42. Ultzetting van de ontgronding.
43· Rekeningen » »
44- Attestatien.
45 - Rekening van het gemaal wegens de thuisleggers.
46. Lijsten van extra ordinaire middelen.
47. Exploiten.
48. Papieren van Schout Louvre in 't Gerecht.
49· Diverse polderstukken.
50. Stukken van de veenlieden.
51
4*

No.
5 I. Actens van indemniteit.
52. Inventarissen.
53· Papieren behoorende tot de obl. van de veenlieden.
54· Bestekken.
55. Molenbrieven.
56. Resolutien.
57. Resolutieboeken.
58. Rekeningen van de slikgelden.
59· Zet-cedullen van 't Redemptiegeld.
6o. Estimatien.
61. Concept-minuut transporten.
62. Registers van patenten.
63. Slagturven en borgtochten van de veenlieden.
64. Lijsten van de brandspuit.
6 5. Boedelrekeningen en in ventarissen.
66. Diverse papieren van 't gemaal.
67. Lijsten van weer bare mannen, huisgezinnen etc.
68. Papieren van het bakkersgemaal.
6g. Rekening van verhoogen der kerk.
70. » » collecte voor brand.
71. Weesboeken.
72. Aanschrijvingen en publicatien.
73. Arrondissements-bevolking en bulletins der wetten.
74· Diverse oude wetten.
75· Kerkeboeken.
76. Extract resolutieboeken.
77· Taxatielijst.
78. Een doos met oude transporten.
79· Schalen en gewicht.
So. Een slot, sleutels en bakjes.
(Ri:fksarchief te Haarlem.)
52

53
N°. 4·
Officialis curie Trajectensis universis presentia visuris et audituris
salutem et agnoscere veritatem. Noverint universi, quod nos litteras
decani et capituli ecclesie Beate Marie Trajectensis sigillo ejusdem
ecclesie sigillatas, non abolitas, non concancellatas, nee in aliqua parte
viciatas vidimus, in hec verba:
Decanus et Capitulum ecclesie Beate Marie Trajectensis scabinis et
communitati in Curtenhoven et Tankenvene, necnon universis presentia
visuris et audituris salutem in Dno. Universitatem vestram scire volumus,
presentibus protestando, jurisdictionem nostram in Curtenhoven et in
Tankenvene ad Egidium dictum Block et ad nullum alium pertinere
nee ab ipso E(gidio) posse r) ad alium posse transferri, secundum formam
litterarum dicto Egidio a nostro Capitulo concessarum ; et si
aliquis preterquam dictus E(gidius) jurisdictionem predictam sibi presumpserit
usurpare, nullum warandiam a nostro Capitulo se noverit
habiturum et in nostrum prejudicium et contra nostram agere voluntatem.
Quare universitatem vestram exoramus, precipimus nichilominus et
mandamus, quod nulli alii, quam dicto Egidio in hys que ad jurisdictionem
prcedictam pertinent, pareatis, scientes quod quicumque oppositum
fecerit, contra ipsum, quantum de jure poterimus, procedemus. Datum
anno Dni MCC nonagesimo, feria secunda post Tiburcii.
In cujus rei testimonium et munimen, de consensa dicti Egidii sigillum
curie Trajectensis duximus presentibus apponendum. Datum anno et
die predictis.
Inventaris oudste charters, R ijksarchief te Utrecht N°. 441.
den zeereerw. heer J. II. Hofman.)
(Vriendelijke mededeeling van
1) Dit »posse" is blijkbaar een vergissing; doch 't staat in den tekst, manr is door sti pjes
onderteekend.

Capitulum ecclesie Beate Marie Trajetensis universis presentia visuris
facimus manifestum, quodnos locavimus Petro filio Hermanni agrum ...
quondam situm in jurisdictione nostra de Cortehoeve, inter agros Petri
jam dicti a parte superiori et Johannis Brunic a parte inferiori, pro
annuo pacto viginti grossorum Turonensium regalium, singulis annis
camerario nostro, pro una media parte infra quindenam post festum
Beati Martini hyemalis et pro alia parte media infra quindenam post
festum Beati Petri ad Cathedram solvendorum, etiam de herede in
heredem perpetuo possidendam; ita tamen, quod si Petrus Hermanni
predictus vel sui heredes pactum prefatum terminis antedictis solvere
neglexerint, extunc cadent ab omni jure, quod ipsis in locatione agri
predicti fuerat acquisitum; nichilominus tamen pactum preneglectum
solvere tenebuntur- - In quorum omniam testimonium sigillum ecclesie
nostre antedicte presentibus est appensum. Datum anno Domini
MCCCXXXIV in vigilia Natalis Domini.
Liber Pilosus. Biz. 146. Rijksarch. Utrecht. (Vriendelijke meclecleeling van den ZeerEerw.
Heer J. II. Hofman.)
Aile denghenen, die desen brief sullen sien of horen lesen, doe ic
verstaen Ghisebrecht, here van Apcoude ende van Gasebeke, ridder,
dat ic in pachte ontfanghen hebbe tot minen live, van eersamen luden
den deken ende den ghemenen capite! der kerken van Sinte Marien
t'Utrecht, hore gerechte, tinse ende tienden van Cortehoeven ende van
Tankenvene, hoer gherechte van Horstwerde ende Indijx-tiende, also
alse si gheleghen sijn ende hem ende horen goedshuse vors van ouds
toebehoert hebben ende noch doen, elx jaers om hondert ende seventich
ghulden scilde, goet van goude, van volre wichte ende van goeder

55
monte, jof payment daervoer na die werde, dat binnen Utrecht in der
tijt der betalinghe ghenge ende ghave is, vrij ghelt, sonder afcorten
van onghelde of van enigherhande onghevalle dat daer op vallen mochte.
Dien vorseyden heren jof horen cameraer te betalen ende vriliken te
leveren op minen cost, op minen anxt ende op minen arbeyt, binnen
hore montade t'Utrecht, die ene helft tot Kers-avonde naest comende
ende die ander helft tot Paeschen daernaest comende, of binnen viertien
daghen na elken termine voers onbegh(r)epen, ende ummer tot
elken termine vorseit al vol betaelt, ende also voert jaerlix also langhe
alse ic !eve : ende na minre doet comen dese voerghenoemde gherechten,
tinse ende tienden vrij ende los weder an den heren vorghenoemt,
horen vrijen wille (daer)mede te doen, behoudenlike hem hore
pensie, die hem daeraf dan verscenen ware. Oec soe hebbe ic gheloeft
ende ghelove desen voerg. heren, dat ic hore luden, die in desen voerg.
gherechten woenachtich sijn ende hem toebehoeren niet bidden, noch
bescatten, noch in enigher manieren beswaren en sel, noch ymant van
minen weghen, vorder dan ic mijns selfs luden doc. Ende waer oec dat
sake dat tot Muden een dam gheslaghen worde ende die vorg. gerechten,
tinse ende tienden daerbi ghebetert worden, dat sonde staen
tot vier lude segghen, twe(e) die de heren daertoe namen ende twe(e)
die ic daerteghens nomen sel, ende wes dat si segghen dat ic dien
heren vors. daervoer gheven sel jaerlix tot die pachte die hiervoer
bescreven is, dat sel ic hem dan jaerlix betalen ghelike den andren
pachte ten selven terminen, die hiervoer bescreven sijn, also langhe
alse ic leve. Ende waer oec dat sake, dat ic die betalinghe des pachts
tot enighe termine vorseyt in enighen jare versumede, of dat ic mi
jeghens den heren voerg. in enighen vors. ponte verbrake, so sel ic
ende mine borghen, die ic hierop hebbe gheset mit ghesamender hant
ende elx voer a!, eersamen lude alse haer Ghisebrecht van Loenresloet,
haer Symon van Haerlem, haer Vrederic uten Hamme, haer Jan van
Broechusen ridders, Stephen van Zulen ende Henrie van Broechusen
knapen, tot maninghe der heren vors. of hoers boden incomen leysten,
-

sonder enich wedersegghen, in ene herberghe binnen Utrecht, daer si
ons in wisen; ende wie dat eerst ghemaent worde, die soude eerste
incomen sonder verbeyt der ander, aldaer des daghes rechte maeltiden
terene(n) ende des nachts te slapene(n), ons selven te winnen, niemant met
sinen andele quite te Iaten ende uter herberghe niet te sceyden, desen
voerg. heren den deken ende capite! en ware eerste voldaen van horen
versetene pachte ende van allen ponten voers., daer si ghebrec in badden,
ende mede van sulken coste alse si daden om mi ende om mine
borghen in te manen. Ende soe wie van ons dan laghe van andre scout
of selve niet leyste en mochte, die sel voer hem legghen enen anderen
goeden man. Ende waer dat enich van minen voers. borghen bier binnen
storve, so sel ic binnen viertien daghen daerna enen anderen borghe
also goet weder setten in des doden stede; of ic ende dieghene die
van minen borghen te live blive sellen daervoer incomen leysten alse
voers. is, also langhe (h)ent ic enen anderen borghe, also goet, weder
gheset hebbe in des doden stede. Ende waer oec dat iemant van ons
hyrof sijn trouwe verbrake, dat God verbieden moete, daermede en
moghen hem die ander niet bescudden. Ende dese voerg. heren en
dorven niemant trouweloes scelden of mit enighen rechte verwinnen, si
ne willen 't doen, noch men sel's hem niet verghen. I) - Alle dese
voers. voerwarden hebbe ic Ghisebrecht here van Apcoude ende van
Gasebeke, ridder, principale sacwoude voers., ende wi Gisebrecht van
Loenresloet, Symon van Haerlem, Vrederic uten Hamme, Johan van
Broeckhusen, ridders, Stephen van Zulen ende Henrie van Broechusen,
knapen, borghen voerg., gheloeft ende gheloven mit gesamender hant
ende elc voer a!, witteliken ende wei vast ende stade te houden ende
te voldoen mit goeden trouwen, sander arghelist ende sander enich
weder segghen of wedertale, mit gheesteliken rechte of mit weerliken
rechte of mit anders enigherhande feyte. - In orconde des briefs,
1) De lezing: »berg hen" is ook mogelijk.

57
beseghelt mit onsen seghelen. Ghegheven in 't jaer Ons Heren dusent
drehoudert achtendeviertich, des Vridaghes na Sinte Philipes ende Sinte
J acobs-daghe.
Liber Pilosus. Biz. 75· Rijks-archief te Utrecht. (Vriendelijke mededeeling van den Zeer­
Eerw. Heer J. H. Hofman.)
N°. 7·
Alle denghenen die de sen brief zellen zien of horen lesen, doe ic
verstaen Alfer van der Horst, knape, dat ic in pachte ontfanghen
hebbe van eersamen luden den deken ende capitel der kerken van
Sinte Marien t'Utrecht, tot tien jaren toe naestcomende na der daten
des briefs, hoer gerechten, tinze ende tienden, groet ende cleyne, van
Cortehoeven, Tankenvene, Horstwerde, Dorschervene ende Jndix-tienden,
(mit) egghen ende eynden, also alse ghelegen zijn ende si horen Goedshuze
van Sinte Marien voers. van outs toe behoert hebben ende toebehoren,
elx jaers om hondert ende vijftien goede oude gulden
Vrancrijcsche scilde, goet van goude, van volre ghewichten ende van
gherechter munten, oft paeyment daervoer, daer men ze in elker tijt
der betalinge om copen mach in der wissel binnen Utrecht, vrijs
ghel(t)s, te betalen ende vri ende commerloes te leveren binnen
Utrecht in hore montaden op minen cost, anxt ende arbeyt den
voers. heren van Sinte Marien ofte hoers cameraers indertijt, alse die
ene helfte tot Korsavont, nu naestcomende ende die ander helfte tot
Paeschen daernaest comende ofte binnen viertien daghen na elken
termine voers. onbegrepen, ende also voert jaerlix deze voers. tien
jaren uut, zonder enigherhande ofcortinghe ofte verminringhe des voers.
pachts van de cost ofte van enigherhande ongheval ofte onghelde, bet
waer van tientrechte, waternoet, donre, blicsen, haghel, sne, reghen,
herenscattinghe, roef, brant, oerloghe ofte van anders enigherhande

ss
onghelde ofte onrade, dat daerop vallen mochte in enigherwijs, in
wat manieren dattet toecomen mochte. Ende t'enden den tien jaren
voers. zelen die voerseide gherechten, tinze ende tienden vri ende los
wedercomen aen den deken ende capittel voers., horen vrien willen
daermede te doen, behoudelike denzelven deken ende capite! voerscr.
horen pacht, die hem dan van den voers. goede verscenen ware. V oert
so sijnt vorwaerden, waer dat zake dat ic binnen desen voers. tien jaren
oflivich worde so soude dese voerscr. pacht comen op minen ousten
ghetruweden zoen of ik en hadde mer en had ic ghenen zoen, so
zoude dieselve pacht com en op mine outste ghetruwede dochter; ende
waer 't dat ic gheen zoen nochte dochter en hadde, so zou 't comen
op minen naesten ghetruweden erfnaem, also dattet ummer op enen
erfenaem bliven zel die tien jaren uut voers. Ende ic noch mine erfenamen
en zellen dezen voers. pacht niemant vercopen noch wechgheven,
noch bespreken, noch versetten, noch verzellen, noch verwandelen, nochte
uutgheven in een deel ofte al, nochte in gheenrehande manieren, buten
volcomen wil ende consente des dekens ende capitels voers. Ende waer
oec dat zake dat ic of mine erfenamen ghebraec mijns (in gebreke
bleef), die betalinge des pachts voers. tot enigherhande voers. terminen
versumeden, of dat ic of mine erfnamen voers. tieghens den voers. heren
enich punten verbraken, so viel wi van dezen pachte voers. ende van
allen rechte ende toezegghen, dat wi aen desen voers. goede had den;
ende datselve goet quaem dan vri ende ledich weder aen den deken
ende capite! voers., horen vrien wille daermede te doen, also verre
alse sij 't aennemen wouden, sonder yemant wedersegghen ende sonder
vervolghe mit enighen rechte, behoudeliken ummer den deken ende
capite! voers. hoers versetens pachts in allen denselven manyeren ende
vorwaerden alse hiervoer bescreven staen. Ende waer dat ic of mine
erfenamen, ghebrake mijns, desen voers. pacht tot elken voers. termine
jaerlix niet en betaelden nochte en voldeden of enich van desen punten
ende voerwaerden voerghenoemt verbraken, het waer in een deel of al,
so soude wi ende onze borghen, die wi hierop hebben gheset, alze

59
~
Rutgheer scoutenzoen, Gheryd Lubbrechtzoen, Ghisebrecht Cloetinc,
Claes van Diemen, Willam Peterszoen, Henrie Over Nesse, Jacob
Rusche, Dideric Here, Johan Voet, Diederic Voet, ghebroeders Meeus
Hadewaerszoen ende Dideric Berenzoen, te maninghe des dekens ende
capitels voers. of hoers ghewaerden boden in comen leysten, sonder
enich wederzegghen, in een herberghe binnen Utrecht, daer men ons
in wijst; alse so wie dan eerst ghemaent wert, die sel eerst incomen
leysten, sonder enich verbeit der ander aldaer, des daghes rechte
maeltiden te eten, in der herberghen voers. ons selven te winnen ende
uut der herberghen niet te sceiden, den deken ende capitel voers. en
waer eerst van horen voers. pacht ende van allen punten voers., daer
si ghebrec in hadden al voldaen, ende mede van zulken coste alsi deden
om ons ofte enich van minen borghen voerscr. in te manen ; ende so
wie van ons laghe voer ander scout, ofte selve niet leysten en mochte,
die sel voer hem selven legghen enen anderen goeden man. Ende
waer 't dat enich van minen voers. borghen storve binnen desen
voers. tien jaren of eer ic hem al voldaen hadde in allen manieren,
als hier bescreven staet, so sel ic of mine erfename, ghebrake mijns,
binnen viertien daghen na siere doet enen anderen borghe also goet
ofte beter weder setten in siere stat, of ic ente ghene, die van minen
borghe te live bliven, sellen daervoer in comen leysten alse voers. is,
also langhe ent ic of mine erfename, ghebrake mijns, enen anderen
borghe also goet ofte beter weder hebbe gheset in des doden steden.
Ende so wanneer enich van ons borghen voers. sijn twaeleften deel van
den voers. pacht, die tot enich voers. termijn onbetaelt ware, betaelde
ofte van enighen voers. punten, daer ghebrec in ware, van sinen twalefstendeel
voldede, mit alsulken coste alse daerom ghedaen ware, om ons
in te manen, daer waer hi dan tot dier tijt mede qwijt alse voer sijn
aendeel van der tijt voerleden; mer van den pacht van allen toecomender
terminen ende van den anderen punten voers. bleve hi nochtans
den voers. heren verbonden, alse voers. is. Maer wanneer den deken
ende capite! voers. dit voers. goet vrij ende los weder aenghecomen

6o
is, hetsi fends den voers. tien jaren ofte hierbinnen mit horen willen,
of dat die voers. pacht anders yment overghegheven worde bi wille
ende consente des dekens ende capitels voerg., so sijn alle deze voers.
borghen van al dier losten ende borchtochten voers. claerliken qwijt,
also verre als hem dan van horen verscenen pacht ende van allen
horen vorwaerden voers. al voldaen waer, ende anders niet; en de daer
hem niet of voldaen en waer, daer soude wi of voldoen in allen manieren
ende vorwaerden, alse hiervoer bescreven staet. Ende waer oec dat
yemant van ons hierof sijn truwe verbrake, dat God verbieden moete,
daermede en mach hen die ander niet bescudden; noch die deken ende
capitel voers. en sijn nymant sculdich trouweloes te scelden, noch te
verwinnen mit enighen rechte, sine willen 't doen, noch men sels hem
niet verghen.
Alle dese voers. vorwaerden ghelove ic Alfer van der Horst, knape,
principale zacwoude ende wi borgen voerghenoemt ghelovent mit hem
witteliken ende wel, vast ende stade te houden ende vol te doen bi
onser trouwen sonder enich arghelist; ende vertien mede alre were
ende wederwoerde, die wi of yemant van ons hier wederzegghen ofte
proven moghen mit gheesteliken rechte, ofte mit waerliken rechte, ofte
mit ander enigerhande feyte ofte zaken, in wat manieren dattet toecomen
mochte. - Ende opdat alle deze voers. voerwaerden vast ende
stade ende onverbroken bliven, so hebbe wi Alfer van der Horst,
Rutgher scoutenzoen, Henrie Over Nesse, Meeus Hadewaertszoen ende
Dideric Berenzoen voerghenoemde dezen brief bezeghelt mit onsen
zeghelen; ende want wi Gheryd Lubbrechtzoen, Ghisebrecht Clotinc,
Claes van Diemen, Willam Peterszoen, Jacob Rusche, Dire Here, Johan
V oet en de Dire V oet voerghenoemt op dese tijd sel ve ghene zeghelen
en hebben, so hebben wi ghebeden enen eersamen man den officiael
des hoefs van Utrecht dezen brief over ons te bezeghelen mit des
hoefs zeghel voers. in orconde der waerheyt; ende wi officiael des
hoefs van Utrecht voers. hebben om bede wille Gheryd Lubbrechtszoens,
Ghisebert Cloetinx, Claes van Diemen, Willam Peterszoens, Jacobs

6r
Rusch en, Dircs Heren, Jan Voets en Dircs V oets voerghenoemde desen
brief over hem bezeghelt mit ons hoefs zeghel. - Jn orconde ende
kennisse der waerheyt ghegheven in 't jaer Ons Heren dusent drehondert
ende tachtich op den Mey-avont.
Liber Pilosus. Biz. 321-24. Rijksarch. Utrecht.
zeereerw. heer J. II. Hofman.)
(Vriendelijke mededeeling van den
N°. 8.
..
Allen denghenen die dezen brief zellen zien of horen lezen, doe wt
verstaen Willam here van Abcoude ende van Duersteden, dat wi in
pachte ontfanghen hebben, van eersamen luden den deken ende capite!
der kerken van Sinte Marien t'Utrecht, hoer gherechte, tinse ende tiende
van Cortehoeven ende van Tankenvene, boer gerechte van Horstweerde
ende Indijcstiende (mit) egghen ende eynden, also alsi ghelegen sijn
ende hem ende horen Goedshusen voers. van outs toebehoert hebben
eude noch toebehoren, tot zeventien jaren toe, die ingaen zullen opten
Mey-avont nu naest comende, elx jaers om hondert ende vijftien goede
oude gulden V rancrijcsche sci Ide, ghoet van goude, van volre ghewichte
ende van gherechter munte, oft payment daervoer, daer men ze
in elker tijt der betalinghe om copen mach in der wissel binnen Utrecht
( . . . genoegzaam zooals in den voorgaanden brief van r 3 So). Voert
hebben wi gheloeft ende gheloven mit goeden trouwen voer ons ende
voer onze erfnamen den deken ende capite! voers alse dat wi noch
niemant van onzer weghen die Jude in den voers. gerechte bescatten
nochte bezwaren en zelen vorder dan des Ghestichts recht is van Utrecht,
ende dat wi nemen zellen den tins, smalen tiende ende boeten aen
zulker paye, ofte die waerde daervoer, in alle diese manieren, dattet
van outs den deken ende capittel voers. toebehoert heeft ( ... a\s in den
voorgaanden. HU verbindt zich als zijn voorganger tot ,Jeisting" en

62
zet tot zijne borgen) haer Johan van Rijnensteyne, haer Johan van Lymbeke,
ridders, Alfaer van der Horst, Eerst Taedse, Eerst van Steenre,
Aelbaren van den Oerde. Johan van Scerpenzeel, Johan die Bole Dircssoen
en de Lodewyck die Wale knapen ( . . . verder als in den voorgaanden.
Zij beloven den leistings-plicht trouw na te komen) wi Johan
van Rijnensteyne, Johan van Lymbeec, ridders, Alfaer van der Horst,
Eerst Taedse, Eerst van Steenre ende Aelberen van der Oerde voers.
mit hem mit ghesamender hant elc voer al ende onghescheyden, ende
wie Johan van Scerpenzeel, Johan die Bole ende Lodewyck die Wale,
borgers t'Utrecht, gheloven 't mede alse goede borghen, alse elc mit neghen
d(}Cl van den voerzeyden ghelde ende ghelofte hem selven te quiten ...
(verder als in den voorgaanden.) Ghegheven in 't jaer Ons Heren
duzent driehondert achte ende tachtich des Dinxdaghes na Jaers-dach.
Liber Pilosus van S. Marie. Biz. 210-12. Rijks-arch. Utrecht. (Vrienclelijke meclecleeling
van den ZeerEerw. IIeer J. H. Hofman.)
CHARTER BETREFFENDE DE KAPEL VAN KORTENHOEF.
I. 4 J uni I 3 So. De Officiaal van Utrecht bevestigt de vroeger gegeven
uitspraak in een geschil, destijds gehangen hebbende tusschen Mr. Godschalk,
pastoor van Vreeland, rector der kapel van Kortenhoef en
fafriekmeesters der heilige stede te Amsterdam, over eene uitkeering
en waarvan nu eene nieuwe berechting was gevraagd door Beer Arnoldus
Pietersz. gezegd Springer, opvolger van Mr. Godschalk, omdat de
bescheiden aangaande die zaak, door lang verloop van tijd en door den
oorlog, waren weggeraakt.
Charter; perkament; origineel. Weinig geschonden.
2. Protocol van rentebrieven, van I556-I595 en van I650-I66s.
3· Protocol van plechten en andere gerechtelijke akten, van
I698-I8II.
4· Bandingrechtsrollen, van I 6 59, I 66o, I 68o, I 686 tot I 7 I 6, I 7 3 I
tot 1748, I767 en I793·

63
._
'
5· Vierschaarsrol, van I December I623 tot I Maart I632.
6. Gerechtsregister, van 5 September I 63 I tot I 5 October I 658.
7. Procedure van Buurmeesteren, Schepenen en Ingelanden van
Kortenhoef, tegen Rijck Loevere, Schout aldaar, over het doen van
rekening A 0 • I686.
8. Stukken, meest van gerechtelijken aard, I r en I ge eenw.
9· Transport akten, I7e en 18e eeuwen.
I o. V oorwaarden van verkoopingen van roerende en onroerende
goederen, van I 593 tot I 8 I 3·
I 1. Weesboeken, van 3 I Mei I 62 I tot 2 5 Maart I So I.
I2. Bewijsakten wegens vo6gdij, IJ" en I8e eeuw.
(Rfjksarchief Haar!em.)
N°. 9·
Veneris den 25 Junij I697·
Op de requeste van Rijck Louvre, schout ende waarsman van Cortehouff
vertonende dat de wegh op de Suwe van Cortehouff na de Vecht
soodanigh in vervall was gekomen dat deselve bij regenachtigh weer
niet konde gereden worden, dat hij suppliant met buermeesters ende
gerechten op approbatie van haar Ed. Mo. na voorgaende ratificatie
van de geerfdens op den 30en Julij 1696 hadde opgerecht het annexe
accoord of contract tot makinge van de voors. wegen, dat op den dagh
van ratificatie bij eenige wierd ingesproocken ; ende alsoo gemelte wegh
diende te worden gemaeckt, soo versochte hij suppliant eenige heeren
uyt haar Ed. Mo. Collegie daar voor hij suppliant ende de contrahenten,
mitsgaders den poldermeester van Hilfersum ende vordere geerfdens ofte
hare gecommitteerden mochten worden gehoort om een nader of ander
middel te beramen tot bet maken van de voors. zuwen, ofte dat haar
Ed. Mog. et concept-accoord na verhoor van den suppliant ende verdere

geinteresseerdens, geliefden te approberen ende een ider te ordonneren
daar na te gedragen den 9en Septembar 1696 alhier nogh gedient. Is
geappointeert.
De Gedeputeerden etc. gehoort het rapport van de heeren van
Heemstede ende andere haar Ed. Mo. Gecommitteerden accorderen
den suppliant de gabelle over de zuweweg van Cortehouff na de Vecht
wordende geheven, mits geen boger gabel vorderende als van outs
betaalt is geweest ende daar voor aen de kerck van Cortehouff jaarlijcx
uijtkerende de somme van dertigh gulden, ende authoriseren die van
den gerechte van Cortehouff voors. om over de gemelte wegh jaarlijcx
de schourde exactelijck te voeren.
(Ri.fksarclziej Utrecht. Extract uit Resolutien Ged. Staten van Utrecltt.)
Gehoort zijnde het nader rapport van de heeren van Heemstede
en de andere haar Ea. Mo. Gecommitteerden den 9en Septembris I 696
ende zsen Junij I697· Is na deliberatie goedgevonden aen Rijck Louvre,
schout van Cortehouff, te consenteren gelijck aen deselven geconsenteert
word bij desen de gabelle op de zuwen van Cortehouff te vorderen ende
ontfangen in maniere als volght :
dat van ider wagen, cheze of ander rijtuijgh voor 't gebruijck van
den zuwenwegh sal worden betaelt by t'openen van den boom ider
reys eene stuijver.
Dogh bij nacht of na sons ondergangh dubbeld.
Voor ossen of koejen of paerden ider vier penningen.
Schapen ende verkens twe penningen.
Dat van de voors. gabelle exempt sullen zijn de Ed. Mo. heren
Staten 's lands van Utrecht ende alle de heren comparerende ter
dagvaart van de provintie van Utrecht mitsgaders de heren raden

65
:
van t'Hoff van Justitie procureur-generaal ende de maarschalcken,
mitsgaders de ambachtsheren van Cortehouff, V reland en de N ederhorst.
dat voor de voors. gabelle den voornoemden schout Louvre of sijns
rechts hebbende, in plaatse van gehoefslaagdens verplicht sal of sullen
zijn jaarlijx ende alle jaar op een sekere hooghte ende peijl, bij die
van den gerechte aen de brugge in de zuwen leggende te doen slaen
of tekenen, deselve zuwenwegh te doen maken ende uijt de schouwe
te houden van die van den gerechte van Cortehouff op de boete
daartoe staende volgens haar Ed. Mo. appointement van den z 5 en
Junij 1697.
dat niemand den boomwachter sal mogen injurieren off qualijck
handelen, maar bij het openen van den boom sijn stuijver sal moeten
betalen op pene van vijf en twintig gulden te verbeuren, d'eene helft
ten behouve van de kerck van Cortehouff ende d'ander helfte ten
behouve van de boomwachter.
dat den schout Louvre of sijns rechthebbende jaarlijcx ende alle
jaar sal moeten betalen aen de kerck van Cortehouff een somme van
dertigh gulden, sullende ingaen na dat den toll daarvan sal worden
genoten.
dat daarentegens den voors. schout Louvre de gemelte zuwenweg
sal mogen beweijden ende met hout of bomen bepoten, ende die
vermogen te doen kappen soo hij te rade sal vinden, mits de wegh
onderhoudende op de schouwe van die van den gerechte van Cortehouff
als voors. is.
Ende ordonneren haar Ed. Mo. d'ingesetenen van Cortehouff ende
allen anderen sigh na de voors. articulen te reguleren.
Ende permitteren den voornoemden schout Louvre om dese articulen
tot Cortehouff voors. te mogen doen publiceren ende affigeren opdat
een ider sigh daarna kan gedragen.
( Rijksarcltief Utrecht. Extract uit Resoluticn Ged. Staten van Utrecht.)

66
Wij Barent Udo Schout, Dirck Abrabamsz. Kool en Klaas Willemsz.
Manten, Schepenen tot Kortenhoeff, en den Wel Ed. Heere Zilvester
Heereman, heere van Kortenhoeff etc. syn geregte, doen cont enz. dat
voor ons gecompareert ende verschenen is Juff. Zusanna Lutgens in
qualiteit als Wede en boedelbouster van Ryck Loevere in syn Ieven
scbout alhier en verclaarde in dier qualiteit te cederen en te transporteeren,
aen en ten behoeve van de gemeene geerfdens van Cortenhoef
een huys en d'actie van coop tot het erf (waeraen geen cooppenningen
resteren) staende naest en aen de Zuwe, met het regt dat den
boedel van den Scbout Loevere beeft tot bet water en lant daer annen,
gelegen binnen de twee roeden breete, langs de Zuwe mitsgrs tot den
tol, welcke Haer Ed. Moge op de voors. Zuwe hebben geheven, volgens
resolutie van haer Ed. Mog. van dato den 25 Juny 1697 en 10 Juny
1698 daervan zynde, en verder nogb anders niet, op de lasten van
het onderhouden van de Zuwe en uytkerende aen de Kerck van
Kortenhoef jaerlycxs dartig gulden, mitsgaders op de lasten van z}{ veri
acker en 't ongeld op de Ianden annex de Zuwe staende of zodanige
als bet selve volgens den blaffer, manualen en cautieboecken mogt
subject zyn, voorts met sodanige servituyten enz. bekennende de
compute van de volle cooppenningen voldaen te syn by uytwisseling
van eene quitantie van gelycke somme door de gecommitteerdens van
de geerfdens aen haer verleent, in mindering vant gunt den boedel van
den Schout Loevere ant dorp schuldigh was, renuncieerende enz.
Kortmhoef 24 Feb. 1705.
( Ri:fksarchief H aarlem.)

67
Schouten te Kortenhoef
(voor zoover mi:f bekend).
CLAES HEYNENSOEN in 1465.
DAAM VAN 0UTSHOORN in I594·
SPLINTER VAN LYENRODE in I 624.
PIETER VAN DER LEEU in I641.
HUYBERT VAN SCHADYCK in I669.
RIJCK LOEVERE in I 680.
BARENT Uno in I705.
ADOLF WINCKLER in I 7 I 5.
ELBERT MOOY obiit I 7 3 I.
CLAES POOCK in I 7 3 I.
KRYN HOOGEVEEN in I748.
'}'

" •