De Wilde Roos - uitgave mei 2017

“How did we lose the people?”, vroeg Milliband. Dat is een belangwekkende
vraag en Milliband gaf overtuigende antwoorden. Maar
een andere vraag is relevanter: “How did the people lose us?” Het
antwoord op de eerste vraag kon worden samengevat in de bekende
stelling dat de sociaal democratie slachtoffer is geworden
van haar eigen succes, omdat de emancipatie van de arbeider
heeft geleid tot vervaging van grenzen tussen klassen. Dat moest
welhaast resulteren in scepsis ten opzichte van een ideologie van
de sociaal democratie gebaseerd op klasse tegenstellingen. Het
antwoord op de tweede vraag - ‘Hoe komt het dat de mensen
ons kwijtraakten?’ - was niet gelegen in scepsis, maar in geloof: een
nieuw geloof, voortgesproten uit een overwinningsgevoel. De Val
van de Muur in 1989 was in het Westen gevierd als een overwinning
op de ideologie van het communisme en de centraal geleide
economie. Het bewijs leek te zijn geleverd dat politieke en economische
vrijheid onverbrekelijk met elkaar zijn verbonden. Dat
leidde tot de conclusie: democratie en een volledig vrije markt
kunnen niet zonder elkaar. Die overtuiging werkte in de hand dat
de betekenis van de staat en de publieke sector werd gerelativeerd.
Maar het geloof in de wenselijkheid van een ongebreidelde
markt leidde er ook toe dat het zicht werd verduisterd op de
kapitalistische krachten die marktpreferenties en marktmechanismen
bepalen en sturing geven aan politieke processen binnen de
staat.
18