Buiten de Orde 2017 #1

Mini-thema Baj
zit rond de dood van Pinelli, is er geen twijfel meer op het einde:
‘ondergane geweldpleging’.
De vrouw en twee dochters van Pinelli, verdrietig en radeloos,
staan apart, vóór het werk, en de uitbeelding van de vrouw verwijst
ook formeel duidelijk naar Picasso’s Guernica. In het midden
valt de anarchist Pinelli neer, met links anarchistische kameraden
met vlaggen, stil en schreeuwend toekijkend, wegkijkend
in tranen. Rechts herkennen we opnieuw zijn ‘Ultra Corpi’, de
door hem reeds lang belachelijk gemaakte politieagenten en ander
militair volk.
Baj werkt soms meerdere jaren aan een kunstwerk, dat in die periode
verschillende gedaanteveranderingen kan ondergaan. Een
interessant voorbeeld is zijn ‘Apocalypse’, gemaakt tussen 1978
en 1983. Ook hier komen dezelfde elementen terug die in zijn vorige
werken, soms apart, soms samen, aanwezig waren, namelijk
agressie, geweld en sociale onrechtvaardigheid. 21
Plaatsgebrek maakt dat we snel over de latere carrière gaan. Baj
maakte nog enkele werken met duidelijk politieke verwijzingen,
zoals ‘Nixon Parade (Watergate)’ in 1974, en een ‘Berluskaiser’ voor
een boek samen met de schrijver Eduardo Sanguineto. 22
Wat betreft Bajs anarchistische affiniteiten is er nog de inzending
die hij maakte voor een internationale tentoonstelling in 1996: ‘Bakunin
– ? Ein Denkmal! Kunst – Anarchismus’. 23 Op de vraag aan
kunstenaars uit Duitsland en daarbuiten naar hun idee wat een
Bakoenin-memoriaal zou moeten zijn, antwoord Baj o.a.: ‘Naar
mijn mening moet een monument een gedenk-teken zijn. Dat wil
zeggen, het moet verwijzen naar een historische gebeurtenis of
persoonlijkheid, dus een echt referentiepunt, en er geen abstractie
van maken. (…) Aan de voet of de zijkanten van de hele opbouw
moet de vlag van de anarchisten worden gemonteerd, met hun A.
De letter A moet gekleurd uitgevoerd worden in hoog reliëf.’
Wat hier wel opvalt, zeker als we naar de andere inzendingen kijken,
is de vrij traditionele manier waarop Baj dit aanpakt. En het
eerlijke ‘de vlag van de anarchisten met hun A’ geeft misschien
ook aan dat hij zichzelf niet helemaal tot de beweging rekent,
maar zo zien we, er toch wel sympathie voor heeft.
In juni 2003 sterft Enrico Baj in het Italiaanse dorpje Vergiate
waar hij al enkele jaren woonde. Laten we hopen dat er blijvend
aandacht zal worden gegeven aan de kritische basis van zijn oeuvre,
en dat men zijn werk niet zal trachten te ontdoen van de politiek-ideologische
inhoud die hij er dikwijls, soms open, soms
verborgen, inlegde. Want dit gebeurt al te dikwijls zodat kritische
kunstenaars beter ingepast worden binnen een soort kunsthistorische
opeenvolging van ongevaarlijk gemaakte avant-gardes.
door Erik B
Noten en bibliografie
Vanwege de omvang van het notenappraat en de bibliografie is
besloten deze niet af te drukken onder dit artikel. Beide zijn opvraagbaar
bij de redactie. Stuur een mail naar redactie@buitendeorde.nl.
23.04.17 Kunst-Anarchistische dag BAJ-eenkomst
Enrico Baj: Play as protest
Gratis entree voor 1 persoon
Kunst – Muziek – Lezingen – Rondleiding – Kinderprogramma – Documentaire – Eten – Anarchisme
Check voor een gedetailleerd programma onze website:
www.vrijebond.org
Cobra Museum voor Moderne kunst
Sandbergplein 1
1181 ZX Amstelveen
www.cobra-museum.nl
“De enige valide manier
om je tegen het systeem
te verzetten is door
middel van vreugde.”
12
Buiten de Orde