Buiten de Orde 2017 #1

Mini-thema Baj
Hij creëerde zijn werk ‘Monument voor Bakoenin’ – verwijzend
naar de anarchist Michail Bakoenin – tijdens een collectieve tentoonstelling
in Berlijn, midden jaren negentig. Dit werk werd tentoongesteld
in Monte Verità, in het Italiaanssprekende deel van
Zwitserland, waar vele jaren eerder anarchisten een kunstenaarskolonie
hadden opgezet.
Enrico Baj was ‘satraap’ van het Collège de ‘Pataphysique (opgericht
ter ere van Alfred Jarry, schrijver van het toneelstuk ‘Uburoi’)
en als zodanig vaak het slachtoffer van staatscensuur. Hij
voelde zich aangetrokken tot Jarry’s sarcastische en absurdistische
geschriften, en richtte in 1963 het Instituut voor Patafysica
op met de fotograaf Man Ray. Ook heeft hij samengewerkt met
Marcel Duchamp, die de steunpilaar was van Dada en de surrealistische
beweging.
Met toestemming van Duchamp maakte Enrico Baj een herhaling
van diens een parodie op de Mona Lisa. Andere werken van
Baj zijn onder andere ‘Nixon Parade’, ‘Berluskaiser’ (een verwijzing
naar de politicus-oplichter Berlusconi), ‘Apocalypse’ en de
‘Generaals’ – allen werken die zijn overgoten met anarchisme en
antimilitarisme. Tevens schreef hij een dozijn boeken, allemaal
bijtend-satirisch.
Boeken van zijn hand zijn onder andere Automitobiografia, geschreven
in 1983, en Kiss Me, I’m Italian, uit 1997. Na in de naoorlogse
jaren verbonden te zijn geweest met de radicale kunstbeweging
COBRA, werd zijn kunst in latere jaren vruchtbaarder, en
werd deze, net als bij veel grote kunstenaars, verder verrijkt. In
1951 stichtte hij met Sergio Dangelo de ‘Arte nucleare’ beweging.
Enrico Baj overleed op 16 juni 2003 te Nice. In zijn overlijdensbericht,
dat in The Guardian verscheen, werd zijn toewijding aan het
anarchisme angstvallig vermeden.
door Nick Heath
vertaling: Peter
Bron
libcom.org
Over de afbeelding op de omslag
De afbeelding op de omslag is een schilderij, getiteld: Generaal. Het
werd voltooid in 1961. Het is een collage op olieverf met passementen,
textiel en medailles. Als verklaring van dit stuk dient een fragment
van een stuk van Baj zelf, getiteld Baj over Baj:
(…) In 1957 was ik de initiatiefnemer van een pamflet met de aanmatigende
titel ‘Tegen de stijl’. Arman, Hundertwasser, Klein,
Saura , Restany en diverse Italiaanse kunstenaars hebben dat ondertekend.
Dit pamflet verklaarde tegen stijl te zijn. Maar laten
we bezien in welke geest. We stelden vast dat er vooral in Italië
(…) een neiging bestond naar stereotype herhaling van modellen.
Met andere woorden, een neiging om steeds opnieuw flessen te
schilderen, zoals Morandi, of figuren in Etruskische stijl, zoals
Campigli, of om steeds dezelfde grafische vorm te herhalen, zoals
Capogrossi. Deze neiging komt duidelijk tot uiting in het gebruikelijke
gedrag van de homo economicus, die alsmaar hetzelfde etiket
wil terugvinden. Juist dat herhalingskarakter wil men zo graag als
‘stijl’ kenmerken. Welnu, stijl moet iets zijn dat veel complexer en
diepzinniger is, een levensstijl. Anders vervalt de schilderkunst in
routine, en om tegen dit fenomeen te strijden heb ik dit pamflet
opgesteld. Zoals alle schilders ben ik geïnteresseerd in het formele
en technische aspect, dat wil zeggen door de uitvinding van
vormen en hun uitdrukkingsmiddelen. Het verlangen om mijn
woordenschat aan techniek en vormen te verrijken helpt me om
zelf van de ene naar de andere periode over te gaan. Als ik hout
gebruik, ben ik natuurlijk geneigd om objecten te maken die van
hout zijn, zoals meubels die op mensen lijken.
Hoe dan ook in mij bestaat ook een ander element van verandering:
het kritische en polemische element, dat juist het schilderen
als daad aangaat. Maar dat zich ook kan keren tegen het leven of
de maatschappij, of het nu haar politieke, militaire of technologische
kanten zijn. Juist daarom is er in mijn oeuvre die gemeenschappelijke
noemer, die je een ‘monstruositeit’ zou noemen, de
generaals zijn monsters, de spiegelmensen, de meccanomensen
en assemblages zijn monsters, de meubels voor bankiers zijn
monsters, de dames zijn monsters. Vanaf de jaren vijftig komen
2016 - 4 5