Villa d'Arte 5

exposities
doen denken) onderdeurtje van
de Flaviërs, werd in 81 tot keizer
uitgeroepen. Wie geïnteresseerd
is in een romantische impressie
van zijn leven kan terecht bij Louis
Couperus’ roman De komedianten
uit 1917. Naast een levendig beeld
van Rome in het voorjaar van 96
beschrijft hij Domitianus treffend,
in lijn met de negatieve antieke
overlevering: ‘Zijn lichaam was ziek
en zijn ziel. Hij was in zich gek van
angst, achterdocht, twijfel, berouw.
[…] Hij was onverwacht gekomen
in het Theater omdat hij dezen dag
van feest te bang was geworden in
het Palatium.’
Populaire keizer
Domitianus wist bij zijn benoeming
dat overleven synoniem was aan
het concentreren van de macht in
zijn persoon. Gesteund door het leger
zette hij de Senaat en daarmee
de elite buitenspel. Tegenstanders
liet hij vermoorden. In Rome
realiseerde hij een monumentaal
bouwprogramma en organiseerde
hij spelen en ander vermaak
om zich populair te maken bij de
inwoners van de stad. Er kwamen
tempels voor Jupiter, Juno en Minerva,
voor zijn vergoddelijkte vader
en broer en voor de godin Isis. Hij
liet de beroemde ereboog op het
Forum Romanum voor zijn broer
bouwen en voltooide de bouw van
het Colosseum (toen nog Amfitheatrum
Flavium geheten) door er
de bovenste toeschouwersring op
te plaatsen en dieren- en gladiatorenverblijven
onder de arena te
bouwen. Waar nu Piazza Navona is,
verrees een stadion voor atletieken
poëziewedstrijden, waaraan
voor het eerst ook ongetrouwde
vrouwen deel mochten nemen. Die
aanpak wierp lang vruchten af. Als
keizer was Domitianus bijzonder
succesvol. Hij was geliefd bij het
volk en het leger, zijn regeringsperiode
verliep rustig en als hij zijn leger
moest laten ingrijpen langs de grenzen
van het rijk, was hij succesvol.
Hierdoor kon Domitianus zich volop
inzetten voor kunst, architectuur,
literatuur en sport.
Keizerinnen en prinsessen
als influencers
De tentoonstelling zoomt ook in
op de vrouwen aan het hof van
Domitianus. Met name zijn echtgenote
Domitia Longina en nicht
(en minnares) Julia Titi hadden
niet alleen achter de schermen
invloed op de keizer; ook waren ze
de grote influencers van hun tijd,
wier luxueuze kleding en ingenieuze
haardracht door de elite massaal
werd gekopieerd.
De dood van een god
De relatie tussen de Senaat en
Domitianus was echter ronduit
slecht: de keizer werd gevreesd en
gehaat, omdat hij zijn tegenstanders
zonder pardon liet vermoorden.
Volgens de antieke bronnen
ontpopte hij zich tot een paranoïde
tiran met grootheidswaanzin. Hij
ontving zijn gasten soms in de
tempel van Jupiter, waarbij hij zelf
als de oppergod plaatsnam. Hij
liet zich zelfs hoogmoedig tot ‘God
op aarde’ benoemen, zijn grootste
misrekening. Met de moord op
Domitianus op 18 september 96
kregen zijn vijanden onder de elite
en de buitenspel gezette senatoren
uiteindelijk het laatste woord.
‘ Hij liet zich zelfs
hoogmoedig tot
‘God op aarde’
benoemen’
Links
Flavisch
damesportret
© Musei
Capitolini,
Rome, NC0434
Onder
Piazza Navona
via Google
Earth
Rechterpagina
Rechtsboven
Colosseum
© Nathalie
de Haan
Linksonder
Zilveren spiegel
© Badisches
Landesmuseum,
Karlsruhe
6840 © Thomas
Goldschmidt
190