Villa d'Arte 5

exposities
Net na het middaguur slaakte de
44-jarige keizer Domitianus die dag
een zucht van verlichting, omdat
de voorspelling van astrologen dat
hij die ochtend zou sterven, niet
was uitgekomen. Wat hij volgens
de overlevering niet wist, was dat
ze hem over de tijd voorlogen: het
was nog steeds ochtend toen ze
hem vertelden dat het middag
was. Dat alles was onderdeel van
een even complex als ingenieus
complot, waarin naar verluidt zelfs
zijn echtgenote betrokken was. Zijn
kamerheer Parthenius kondigde
aan dat er bezoek was en Domitianus
ging nietsvermoedend naar
zijn slaapkamer om zich om te
kleden. Daar werd hij opgewacht
door Stephanus, vertrouweling van
Domitianus’ nicht Flavia Domitilla,
wier echtgenoot Domitianus had
vermoord. Hij had een dolk verborgen
onder een verband om zijn
arm en bracht de eerste van zeven
steekwonden toe. Hij kreeg hulp
van andere hoflieden, Clodianus,
Maximus en Satur, en een paar man
uit de gladiatorenschool.
Damnatio memoriae
Na de vernederingen en moordpartijen
op leden van Senaat en
elite volstond Domitianus’ dood
niet voor de samenzweerders achter
zijn dood. De Senaat legde hem
postuum de grootst denkbare straf
op: damnatio memoriae, waarin
de herinnering aan hem voor altijd
zou worden uitgewist. Portretten
werden kapotgeslagen, inscripties
met zijn naam werden weggekrast.
Het beeld van een god op aarde
werd ook in de literatuur omgewerkt
tot dat van een gestoorde
tiran. Schrijvers als Martialis, die
tijdens Domitianus’ leven de keizer
in woorden bewierookten, doopten
hun pen daarna in vitriool. De
damnatio memoriae had ongekend
succes: deze grandioze keizer in het
spoor van Nero raakte in de eeuwen
daarna en tot op heden vrijwel
volstrekt vergeten.
Topstukken uit de gouden tijd
van het Romeinse rijk
In de expositie is een keur aan topstukken
te zien uit de eerste eeuw
na Christus, de hoogtijdagen van
het Romeinse rijk. Naast zeldzame
bewaard gebleven portretten en
standbeelden van Domitianus en
leden van de keizerlijke dynastie
van de Flaviërs (Vespasianus, Titus,
Domitia Longina en Julia), zijn er
ook fragmenten van muurschilderingen
en mozaïeken uit chique
villa’s en paleizen, beelden van
goden en godinnen, sieraden van
goud en edelstenen, luxe glaswerk,
servies en grafmonumenten van
de elite. Ook alledaagse zaken,
zoals schoenen en schrijfstiften van
Domitianus’ soldaten, liggen in de
vitrines. Projecties en (3D-)reconstructies
geven een beeld van het
leven in Rome, in de eerste eeuw na
Christus een stad met spectaculaire
nieuwe monumenten.
opmerkelijkste en ingrijpendste uit
de geschiedenis van Rome en de
wereld zoals we die kennen. Onder
Vespasianus vond de historische
verwoesting van Jeruzalem plaats
in 70 na Christus. Negen jaar later
volgde de legendarische uitbarsting
van de Vesuvius, waarbij Pompeï
en Herculaneum door vulkanisch
materiaal werden bedolven.
Domitianus mag dan vergeten zijn,
de vele gebouwen die hij in Rome
liet bouwen zijn nog steeds beeldbepalend
voor het centrum van
Rome: het stadion (Piazza Navona),
het Colosseum, het paleis op de
Palatijn en tal van tempels. Deze
kleurrijke tentoonstelling vertelt
het verhaal van zijn leven, zijn tijd
en zijn betekenis met de vaart van
een thriller.
Vergeten maar
dominant aanwezig
Alle roem van Caesar, Augustus
en Nero ten spijt is de periode van
de Flavische dynastie een van de
God op Aarde. Keizer Domitianus
Rijksmuseum van Oudheden
17 december 2021 t/m 22 mei 2022
Rapenburg 28, Leiden
Info: rmo.nl
191