Gezondheid Hoezo in belang van ‘volksgezondheid’? Het is vooral de laatste jaren een populair begrip: ‘volksgezondheid’. Maar wat is dat precies? En hoe verhoudt het zich tot jouw eigen, individuele gezondheid? Méér dan ooit zijn er redenen om je gezondheid in eigen hand te nemen. 38
In 2010 verscheen een boek met een pittige boodschap: “Helft van ziektegevallen in Nederland vermijdbaar”. De auteur van het boek, getiteld ‘Ziekte in Nederland’, was niet de eerste de beste: prof. dr. Johan Mackenbach, hoogleraar Maatschappelijke gezondheidszorg aan het Erasmus MC in Rotterdam. Volgens Mackenbach had wetenschappelijk onderzoek ondubbelzinnig aangetoond dat de gemiddelde Nederlander bijna tien jaar langer in goede gezondheid zou kunnen leven. “Het lijkt wel of we deze waarheid in Nederland niet onder ogen willen zien”, vertelde hij in het persbericht dat het ErasmusMC uitbracht bij de verschijning van zijn boek. “In plaats van onze tijd, energie en geld aan preventie te besteden, laten we iedere dag de wachtkamers van huisarts en specialist volstromen om al die onnodige ziektegevallen zo goed mogelijk te behandelen.” De meeste mensen denken dat ziekten als kanker, beroerte en diabetes type-2 er nu eenmaal bij horen, maar niets is minder waar. Dát is het punt dat Mackenbach - intussen met pensioen als hoogleraar (‘met emeritaat’) - destijds wilde maken. “Deze en andere ziekten zijn meestal het gevolg van de verkeerde keuzes die we maken, als individu én als samenleving”, vatte hij de problematiek in één zin samen. 59 PROCENT IS ‘CHRONISCH’ ZIEK Heeft zijn boek geholpen? Niet echt, is de pijnlijke vaststelling. Laten we er een ander boek bij pakken dat dit jaar is verschenen: ‘De Grootste Slopers van je Gezondheid en hoe je aan die slopers kunt ontsnappen’. De auteur is geen professor, maar ‘autodidact’: Wim Zeegers. Zijn boek gaat over de overvloed aan hoog bewerkte voedingsmiddelen met veel suikers (in al haar vormen en soorten) én geraffineerde plantaardige oliën, die “zowel afzonderlijk als in combinaties tot chronische ziekten leiden”. Zeegers presenteert cijfers afkomstig van de website VZinfo.nl, waarop het RIVM informatie verschaft over “volksgezondheid en zorg”. Op 1 januari 2016 rapporteerde VZinfo.nl dat 8,8 miljoen mensen in ons land leden aan een chronische aandoening. Op 1 januari 2020 waren dat er al 10,2 miljoen. “Dit komt overeen met 59 procent van de Nederlandse bevolking”, aldus Zeegers. De gezondheidstoestand van de bevolking is verder achteruitgegaan tussen 2010 en 2020. Ofwel: de ‘volksgezondheid’ is verslechterd. Het begrip ‘volksgezondheid’ verwijst daarnaast naar “het geheel aan activiteiten ter bevordering van de gezondheid van de bevolking”, aldus ‘Leefstijlverandering kan ons als maatschappij weerbaarder maken’ Wikipedia. “Het gaat dan vooral om collectieve maatregelen voor de publieke gezondheid, zoals het voorkómen van ziekten en het verlengen van de levensverwachting.” Ook daarmee gaat het dus niet goed. ANDERE ‘EPIDEMIE’ We weten allemaal wat gebeurde begin 2020: de pandemie diende zich aan. Het bood een uitgelezen kans voor het Ministerie van Volksgezondheid (Welzijn en Sport) om een voorlichtingscampagne op touw te zetten over hoe je als individu je immuunsysteem kunt ondersteunen met goede voeding, lichaamsbeweging, ontspanning en voedingssupplementen zoals vitamine D en zink. Het was een unieke gelegenheid om de Nederlander wat meer zelfredzaamheid bij te brengen. Maar in plaats daarvan werd de passiviteit ten aanzien van de eigen gezondheid versterkt. De Covid-19 uitbraak liep de ziekenhuizen al snel over de schoenen, met draconische overheidsmaatregelen als resultaat (“in het belang van de volksgezondheid”). Zelfs de sportscholen werden gesloten. De overmatige druk op de ziekenhuissector hadden we echter grotendeels te danken aan die andere ‘epidemie’: die van overgewicht en diabetes type-2. Want overgewicht en ‘onderliggend lijden’ zijn de belangrijkste voorspellers gebleken voor ziekenhuis- en icopnamen (en sterfte) vanwege Covid-19. RUIM ÉÉN MILJOEN DIABETES- PATIËNTEN De opmars van het coronavirus verraste de overheid, om begrijpelijke redenen. Het virus was onzichtbaar, en stak overal de kop op. Maar die andere epidemie kennen we al jaren, niet alleen op straat maar ook in de wachtkamers. Toch toonde gedurende een halve eeuw vrijwel niemand bij de overheid of in de medische wereld (Mackenbach en nog enkele anderen uitgezonderd) zich écht gealarmeerd. We passeerden in ons land geruisloos de barrière van één miljoen diabetespatiënten en alles bleef zoals het was: supermarkten bleven verkopen wat ze wilden en artsen konden blijven voorschrijven wat ze wilden. Toch kan het haast niet anders of in de Haagse torens van het Ministerie van VWS en bij het medisch establishment krabt men zich inmiddels achter de oren. Ja, waar jarenlang voor is gewaarschuwd heeft zich uiteindelijk écht voltrokken: als je de ongezondheid van de bevolking op haar beloop laat en je nauwelijks interesseert voor begrippen als ‘weerstand’ en ‘leefstijl’, kom je op een kwade dag op de koffie… De vraag rijst wat er eerder was, en daarmee dé oorzaak: een zwakke weerstand of een virusinfectie? PROCES IS OMKEERBAAR Overgewicht speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van diabetes type-2. Van de mensen bij wie de ziekte wordt vastgesteld, heeft slechts 15 procent een normaal gewicht. De dag van de diagnose is de afsluiting van de zogenaamde ‘prediabetische’ fase. Deze fase kan tien jaar duren en begint met een geleidelijke afname van de gevoeligheid van de lichaamscellen voor het hormoon insuline. Gelukkig is dit proces omkeerbaar of in elk geval te vertragen. Onderzoek heeft oktober 2022 39