22EST010

In 2010 verscheen een boek met een pittige
boodschap: “Helft van ziektegevallen in
Nederland vermijdbaar”. De auteur van het
boek, getiteld ‘Ziekte in Nederland’, was niet de
eerste de beste: prof. dr. Johan Mackenbach,
hoogleraar Maatschappelijke gezondheidszorg
aan het Erasmus MC in Rotterdam. Volgens
Mackenbach had wetenschappelijk onderzoek
ondubbelzinnig aangetoond dat de gemiddelde
Nederlander bijna tien jaar langer in goede
gezondheid zou kunnen leven. “Het lijkt wel of
we deze waarheid in Nederland niet onder ogen
willen zien”, vertelde hij in het persbericht dat
het ErasmusMC uitbracht bij de verschijning van
zijn boek. “In plaats van onze tijd, energie en
geld aan preventie te besteden, laten we iedere
dag de wachtkamers van huisarts en specialist
volstromen om al die onnodige ziektegevallen
zo goed mogelijk te behandelen.” De meeste
mensen denken dat ziekten als kanker, beroerte
en diabetes type-2 er nu eenmaal bij horen,
maar niets is minder waar. Dát is het punt
dat Mackenbach - intussen met pensioen als
hoogleraar (‘met emeritaat’) - destijds wilde
maken. “Deze en andere ziekten zijn meestal het
gevolg van de verkeerde keuzes die we maken,
als individu én als samenleving”, vatte hij de
problematiek in één zin samen.
59 PROCENT IS ‘CHRONISCH’ ZIEK
Heeft zijn boek geholpen? Niet echt, is de pijnlijke
vaststelling. Laten we er een ander boek bij
pakken dat dit jaar is verschenen: ‘De Grootste
Slopers van je Gezondheid en hoe je aan die
slopers kunt ontsnappen’. De auteur is geen
professor, maar ‘autodidact’: Wim Zeegers. Zijn
boek gaat over de overvloed aan hoog bewerkte
voedingsmiddelen met veel suikers (in al haar
vormen en soorten) én geraffineerde plantaardige
oliën, die “zowel afzonderlijk als in combinaties
tot chronische ziekten leiden”. Zeegers
presenteert cijfers afkomstig van de website
VZinfo.nl, waarop het RIVM informatie verschaft
over “volksgezondheid en zorg”. Op 1 januari
2016 rapporteerde VZinfo.nl dat 8,8 miljoen
mensen in ons land leden aan een chronische
aandoening. Op 1 januari 2020 waren dat er al
10,2 miljoen. “Dit komt overeen met 59 procent
van de Nederlandse bevolking”, aldus Zeegers.
De gezondheidstoestand van de bevolking is
verder achteruitgegaan tussen 2010 en 2020.
Ofwel: de ‘volksgezondheid’ is verslechterd.
Het begrip ‘volksgezondheid’ verwijst daarnaast
naar “het geheel aan activiteiten ter bevordering
van de gezondheid van de bevolking”, aldus
‘Leefstijlverandering kan ons als
maatschappij weerbaarder maken’
Wikipedia. “Het gaat dan vooral om collectieve
maatregelen voor de publieke gezondheid, zoals
het voorkómen van ziekten en het verlengen van
de levensverwachting.” Ook daarmee gaat het dus
niet goed.
ANDERE ‘EPIDEMIE’
We weten allemaal wat gebeurde begin 2020:
de pandemie diende zich aan. Het bood
een uitgelezen kans voor het Ministerie van
Volksgezondheid (Welzijn en Sport) om een
voorlichtingscampagne op touw te zetten
over hoe je als individu je immuunsysteem
kunt ondersteunen met goede voeding,
lichaamsbeweging, ontspanning en voedingssupplementen
zoals vitamine D en zink. Het
was een unieke gelegenheid om de Nederlander
wat meer zelfredzaamheid bij te brengen.
Maar in plaats daarvan werd de passiviteit ten
aanzien van de eigen gezondheid versterkt.
De Covid-19 uitbraak liep de ziekenhuizen
al snel over de schoenen, met draconische
overheidsmaatregelen als resultaat (“in het belang
van de volksgezondheid”). Zelfs de sportscholen
werden gesloten. De overmatige druk op de
ziekenhuissector hadden we echter grotendeels
te danken aan die andere ‘epidemie’: die van
overgewicht en diabetes type-2. Want overgewicht
en ‘onderliggend lijden’ zijn de belangrijkste
voorspellers gebleken voor ziekenhuis- en icopnamen
(en sterfte) vanwege Covid-19.
RUIM ÉÉN MILJOEN DIABETES-
PATIËNTEN
De opmars van het coronavirus verraste de
overheid, om begrijpelijke redenen. Het virus
was onzichtbaar, en stak overal de kop op. Maar
die andere epidemie kennen we al jaren, niet
alleen op straat maar ook in de wachtkamers.
Toch toonde gedurende een halve eeuw vrijwel
niemand bij de overheid of in de medische
wereld (Mackenbach en nog enkele anderen
uitgezonderd) zich écht gealarmeerd. We
passeerden in ons land geruisloos de barrière van
één miljoen diabetespatiënten en alles bleef zoals
het was: supermarkten bleven verkopen wat ze
wilden en artsen konden blijven voorschrijven
wat ze wilden. Toch kan het haast niet anders of
in de Haagse torens van het Ministerie van VWS
en bij het medisch establishment krabt men zich
inmiddels achter de oren. Ja, waar jarenlang
voor is gewaarschuwd heeft zich uiteindelijk
écht voltrokken: als je de ongezondheid van de
bevolking op haar beloop laat en je nauwelijks
interesseert voor begrippen als ‘weerstand’ en
‘leefstijl’, kom je op een kwade dag op de koffie…
De vraag rijst wat er eerder was, en daarmee
dé oorzaak: een zwakke weerstand of een
virusinfectie?
PROCES IS OMKEERBAAR
Overgewicht speelt een belangrijke rol bij
het ontstaan van diabetes type-2. Van de
mensen bij wie de ziekte wordt vastgesteld,
heeft slechts 15 procent een normaal gewicht.
De dag van de diagnose is de afsluiting van
de zogenaamde ‘prediabetische’ fase. Deze
fase kan tien jaar duren en begint met een
geleidelijke afname van de gevoeligheid
van de lichaamscellen voor het hormoon
insuline. Gelukkig is dit proces omkeerbaar
of in elk geval te vertragen. Onderzoek heeft
oktober 2022
39