Magazine Leef! #40

De meeste Noordwijkers zijn bekend met de
transformatie die de gemeente doormaakte van
vissersdorp naar bad- en congresplaats. Minder
inwoners weten dat Noordwijk ooit het (inter)
nationale centrum was van de kruidenteelt.
Waarschijnlijk weinigen zijn op de hoogte van
de culinaire revolutie die zich in en rond
Noordwijk heeft voltrokken. Hoog tijd om
dat hiaat op te vullen.
Culinaire revolutie
rond Noordwijk
TEKST HARM DRAGT
BEELD BURO BINNEN EN
MONICA STUUROP
MENKO WIERSEMA
50
Die culinaire revolutie vond plaats in de 17e eeuw en had
een ongekend grote omvang. Oud raadslid Menko Wiersema
houdt er lezingen over en is dus de aangewezen persoon voor
een toelichting. “Hier is het onderbelicht gebleven maar in
het buitenland is die revolutie onderkend en beschreven. De
Amerikaanse culinair historicus Rachel Laudan noemt wat
hier plaatsvond één van de acht mondiale keukenrevoluties
die de basis legde voor ons huidige eten. Leiden, in die tijd de
tweede stad van Nederland werd in 1651 door de Fransman
Jean Nicolas Parival in zijn populaire reisgids ‘Les Délices de
la Hollande’ omschreven als een ‘stad in het groen omringd
door buitenplaatsen en lusthoven, moestuinen, orangerieën,
polders waar je het lekkerste bier en brood en de lekkerste
boter van Holland kon vinden’.” De stad en de gebieden er
omheen noemde hij ‘De Tuin van Holland.”
Veelzijdigheid alom
Wanneer je op een rij zet wat er allemaal hier in het midden
van de zeventiende eeuw bedacht en verbouwd werd duizelt
het je. Niet in de laatste plaats vanwege producten die je hier,
eeuwen terug, niet zou verwachten. Zoals het verbouwen
van ananas op Leeuwenhorst. De geestgronden rond
Noordwijk en Rijnsburg werden hét centrum voor de teelt
van artisjokken, klein fruit en asperges. De gronden langs
de Zwarteweg in Noordwijk werden het aspergecentrum
van Europa. Honselaarsdijk, de Hortus Botanicus in Leiden
maar ook de buitenplaats Leeuwenhorst omvatten grote
tuinen waar luxe groenten en allerlei fruit werden verbouwd.
Op Leeuwenhorst waren de eerste verwarmde kassen te
vinden. Daar werden de eerste ananas en de eerste orchidee
in Europa gekweekt. In de orangerie werden onder meer
limoenen, citroenen en appels gekweekt. Noordwijk kreeg
een prominente positie in het veredelen. In Rijnsburg (De
Klei) werden voor het eerst in de wereld massaal aardappelen
geteeld en op de (Leidse) markt gebracht. Het was ook de
plek waar bloemkool werd verbouwd. In de regio waren
honderden boeren actief met het maken van boter en kaas.
Daarnaast ontstaat de eerste gespecialiseerde veeteelt rond
Leiden, waarin het koeien ras Blaarkoppen een belangrijke
plaats innam. De melkproductie per koe groeit van 800 naar
meer dan 2000 liter per jaar. De veestapel zorgt voor meer
vlees voor de inwoners maar ook voor de bemanningen van
de VOC. Kafsvlees werd een belangrijk product kijkend naar
de nieuwe keuken.