rotary-contact-469-NL-online

INTERVIEW
worden de internationale wapenbeheersingsakkoorden
zowat allemaal
bevroren of zelfs geëlimineerd.
Het New Strategic Arms
Reduction Treaty (New START),
het laatste overblijvende bilateraal
verdrag op vlak van nucleaire wapenbeheersing
tussen de VS en
Rusland, is begin 2023 door Rusland opgeschort. Het ziet
er dus naar uit dat de nucleaire supermachten zich voor het
eerst sinds de jaren ’70 gaan onttrekken aan elke vorm van
maximumlimiet en van wederzijdse controle.
Het aantal kernmogendheden blijft trouwens toenemen.
Iran staat dicht bij de ontwikkeling van een kernbom,
daarvoor is enkel nog een politieke beslissing nodig.
Saoedi-Arabië zal dan allicht volgen, wat tot een
nieuwe wapenwedloop in het Midden-Oosten kan leiden.
Daarover verneem je amper iets in onze media, terwijl het toch
een zeer verontrustende ontwikkeling is. Waarom liggen we
vandaag minder wakker van kernwapens dan in de jaren ’80?
Ik kan er moeilijk de vinger op leggen. De wereld was alleszins
‘simpeler’ in die periode, met twee grote machtsblokken die
duidelijk tegenover elkaar stonden. Mensen hadden schrik.
Vandaag leven we in een multipolaire wereld. Bovendien zijn er
de voorbije decennia heel wat mondiale uitdagingen bijgekomen,
zoals klimaat en migratie. De angst is diffuser geworden.
Een bijkomend element is dat er weinig transparantie heerst
over de opslag van kernwapens op ons grondgebied. Iedereen
weet dat er op de basis van Kleine Brogel kernkoppen liggen,
maar regeringsverantwoordelijken communiceren daar niet
over – in het belang van de nationale veiligheid. Ik kan dat
voor een stuk begrijpen, maar op den duur verdwijnt het
onderwerp dan ook uit het publieke debat, gezien journalisten
toch geen antwoorden krijgen op vragen daarover…
Volgens sommigen hebben we de decennialange vrede
in West-Europa na WO II net te danken aan het afschrikkingseffect
van kernwapens.
Dat is louter een theorie, die niet te bewijzen valt. Er zijn in elk
geval veel andere factoren die kunnen verklaren dat er sinds
1945 niet meer is gevochten in West-Europa. Bijvoorbeeld
de herinnering aan de Eerste en Tweede Wereldoorlog, of de
opgang van internationale organisaties en de Europese Unie.
In mijn ogen blijven kernwapens veeleer een niet te verantwoorden
veiligheidsrisico. Tijdens de Cuba-crisis stonden we
op de rand van een kernoorlog, en vandaag wordt de dreiging
volgens mij ook flink onderschat.
U bent niet alleen academicus, maar ook actief in de
vredesbeweging, onder meer bij Pax Christi.
In essentie gaat het daar om een beweging van mensen die
vrede hoog in het vaandel voeren en kleinschalige acties op
touw zetten om dat onderwerp wat meer in de aandacht
te brengen. Denk aan het versturen van postkaarten naar
beleidsmakers of het ophangen van affiches. De impact
daarvan is beperkt, dat weet ik ook, maar toch hoop ik dat
het mensen aan het denken kan
zetten. Met Pax Christi hebben
we in verschillende Vlaamse
centrumsteden een flashmob
gehouden, om meer daadkracht
te vragen voor een diplomatieke
en onderhandelde oplossing voor
de huidige conflicten in Oekraïne
en het Midden-Oosten. Daarnaast doen we ook lobbywerk bij
de federale overheid, bijvoorbeeld om de kernwapens weg te
halen uit ons land en het VN-Verbodsverdrag op kernwapens
te ondertekenen.
Nadat u de Alumni Award kreeg toegekend, heeft u
meegewerkt aan een educatieve Global Grant. Wat
hield die precies in?
In overleg met PDG Emma Groenen is inderdaad het idee
ontstaan voor een educatief project rond de bedreiging van
kernwapens voor de vrede. De jongeren van vandaag weten
immers zeer weinig over dit thema, in tegenstelling tot bijvoorbeeld
het klimaat. We hebben, samen met leerkrachten, een
programma van een halve dag ontwikkeld voor middelbare
scholen. We startten met een informatief luik, aan de hand
van een interactieve PowerPoint-presentatie. Dan volgde er
een rollenspel, waarbij de leerlingen zich moesten inleven in
de positie van bijvoorbeeld de Amerikaanse president, een
vredesactivist of een Rode Kruis-medewerker. Ten slotte vroegen
we hen hun eigen mening te verwoorden. Het is dus een
heel concrete vorm van vredeseducatie, die wordt gesteund
door een tiental Rotaryclubs. We hebben in dat kader ook een
conferentie georganiseerd voor een honderdtal Rotariërs,
met onder meer voormalig NAVO-baas Willy Claes. Om het
project duurzaam voort te zetten, hebben we een ‘teach the
teacher’-programma uitgewerkt. We leggen momenteel de
laatste hand aan het materiaal, zodat leerkrachten zelfstandig
aan de slag kunnen gaan met deze thematiek.
Ziet u ondanks de toegenomen dreiging op het wereldtoneel
toch nog een teken van hoop?
Begin 2021 is het VN-verdrag voor het verbod op kernwapens
officieel in werking getreden. Met dat verdrag wordt het bezit
van kernwapens illegaal onder het internationaal recht. Een
belangrijke kanttekening: de grote kernmachten ondertekenden
het verdrag niet en ook België sluit zich er (nog) niet bij
aan. Het initiatief komt van enkele Europese ‘middle powers’,
zoals Oostenrijk, Zwitserland en Noorwegen, maar ook van
landen als Mexico, Zuid-Afrika, Brazilië en Indonesië. Twee
derde van de wereld heeft er zich achter geschaard, al is het
nog niet overal geratificeerd. Een vijftigtal landen deed dat al
wel. Het zwakke punt van het verdrag is dat het momenteel
louter landen verbindt die op dit moment geen kernwapens
bezitten. Toch kunnen we het interpreteren als een krachtige
vorm van protest tegen het gebrek aan vooruitgang inzake
nucleaire ontwapening. Zo heeft bijvoorbeeld de KBC-bank
naar aanleiding van dit verdrag beslist om niet meer te investeren
in bedrijven die kernwapens aanmaken.
Steven Vermeylen
© aapsky / Adobe Stock
16