Seksualisering: “Je denkt dat het normaal is…” - Aletta

Al met al zijn er veel aanwijzingen voor (negatieve) invloed van met name
genderstereotiepe seksuele beelden op de attitudes en het gedrag van jongens en meisjes,
maar niet meer dan dat. Er is geen ‘bewijs’. De literatuurstudie van de APA Taskforce
(2007) schetst een verontrustend beeld van de Verenigde Staten, maar het is niet gezegd
dat de beschreven verbanden ook gelden voor Nederland, waar een veel liberaler seksueel
klimaat bestaat (Braeken, Rademakers & Reinders, 2002). Bovendien zijn jongens in de
APA-studie geheel buiten beschouwing gelaten. Nederlandse cross-sectionele studies
tonen slechts een verband aan met eerder seksueel actief worden of met attitudes over
seks. Hierbij is onduidelijk wat de richting is van het gevonden verband: zo is het goed
mogelijk dat jongeren die al verder zijn op seksueel gebied dan hun leeftijdgenoten vaker
seksueel getinte media-uitingen opzoeken, en dus niet eerder seksueel actief worden omdat
zij seksueel getinte media-uitingen zien.. Bovendien zijn dergelijke verbanden niet zonder
meer negatief te noemen, omdat ze niets zeggen over seksueel risicovol gedrag of
grensoverschrijding. Van het beschikbare experimentele onderzoek is weliswaar duidelijk
wat de kip is en wat het ei, maar er zijn slechts attitudes gemeten. Het is de vraag in
hoeverre de gemeten attitudes zich laten vertalen in daadwerkelijk seksistisch of seksueel
intimiderend gedrag.
Daarnaast is het zo dat seksualisering zich niet alleen in de media manifesteert, hoewel de
maatschappelijke discussie anders doet vermoeden. Denk bijvoorbeeld aan de invloed van
ouders, die wellicht veel waarde hechten aan het uiterlijk van hun dochter of die meebetalen
aan plastische chirurgie, of aan de druk van de vrienden- en vriendinnengroep om er goed
uit te zien. Tot slot, er is nog weinig onderzoek naar, en inzicht in, de beleving van jongeren.
Daar gaat deze onderzoeksrapportage over.
2.1.1. Verkennend onderzoek in Nederland
In november 2008 hebben de Rutgers Nisso Groep, het Nederlands Jeugdinstituut en
MOVISIE het onderzoek ‘Seksualisering: Reden tot zorg? Een verkennend onderzoek’ (De
Graaf et al., 2008) uitgebracht aan het ministerie van OCW. In het rapport wordt verslag
gedaan van vier Nederlandse deelstudies naar de rol van seksualisering in het leven van
jongeren: 1) een literatuurstudie, 2) secundaire analyses op bestaande data, 3) een
kwantitatieve studie (panelonderzoek) onder 1294 jongeren en hun ouders en 4) een
kwalitatief onderzoek (focusgroepen) onder 28 jongeren en 20 professionals.
De studies leverden elkaar aanvullende – en soms uiteenlopende – inzichten op. Ze
verschilden van elkaar, zowel methodisch als voor wat betreft de groepen jongeren die
eraan hebben deelgenomen. Kwantitatief onderzoek is bij uitstek een methode die geschikt
is om statistische verbanden te berekenen en moet in principe representatief zijn voor een
grote groep. Kwalitatief onderzoek geeft vooral inzicht in de belevingswereld van de
betrokkenen - in dit geval jongeren - en daarmee in de verbanden die jongeren vanuit hun
eigen context zelf leggen. Aan het kwantitatieve onderzoek bleken achteraf vrijwel
uitsluitend autochtone jongeren deelgenomen te hebben met een, naar het zich liet aanzien,
relatief gunstige gezinsachtergrond. Het is daarom niet, hoewel dat wel de opzet was,
representatief voor ‘de’ jongeren in Nederland. Er heeft immers slechts een zeer beperkt
aantal allochtone jongeren in geparticipeerd. Waardoor er op basis van dit
onderzoeksgedeelte geen uitspraken gedaan kunnen worden over mogelijke verbanden
tussen seksualisering en seksueel en psychosociaal welzijn van ‘de’ jongeren in Nederland.
De RNG en E-quality voeren daarom in 2009 een kwantitatief vervolgonderzoek uit.
Utrecht, maart 2009 * Seksualisering: “Je denkt dat het normaal is…”. Onderzoek naar de beleving van jongeren 3