Kulturarv som varer, boka om pilotprosjektene

Perler i Nordsjøløypa
Spor av Kaisess: Glesvær kafé
husa Kaisess i 2006, noko heng att i
lampene i taket.
78
Russarstegen
Krigshistoria går rett forbi Gjerdet gard. Russarstegen er ein ferdsleveg
bygd av russiske krigsfangar opp mot Fjell festning, som no er museum.
Kring 2000 sovjetiske krigsfangar gjekk som slavar her og traska opp for
å byggje ein av dei største festningsverka i Nord-Europa. Fjell festning
var ein av dei viktigaste forpostane til den tyske okkupasjonsmakta. Det
enorme kanontårnet var henta frå den havarerte kryssaren «Gneisenau».
Inne i fjellet vart det bygd to kilometer med gangar med plass for 200 mann.
Så lenge Olga og dei andre i familien budde på Gjerdet, fekk russarfangane
ein matbit i det dei gjekk forbi. Men tyskarane kverrsette snart huset.
– Alt vart måla militærgrønt, golva også. Då krigen var slutt, snudde
dei golvborda, som var nedslitne av tunge militærstøvlar. Vi har vurdert å
snu dei attende, men vi lèt dei vere slik, seier Grethe.
Luftskip og Kaisess
På enga nedafor husa på Gjerdet ligg ei stor oransje åme. Gitte Sætre er
prosjektleiar og kurator på Luftskipet, eit mobilt galleri. Ho inviterer
kunstnarar til å seie noko om kulturminna på den staden skipet landar, no
sist på Gjerdet gard.
– Kva ynskjer vi å ta vare på inn i framtida? Dette er som ei
tidsmaskin. Samtidskunst har eit uttrykk som opnar for debatt. Det
er viktig å få kunsten ut av galleria, meiner ho. Han må snakke til nye
menneske, dei som ikkje går på kunstutstillingar. Kunsten må ut i
røyndomen, ikkje isolere seg på sida av samfunnet.
– Her inne kan dei som er opptekne av kulturminne og elles
er samfunnsinteresserte, brått få seg ei overrasking, medan dei
kunstinteresserte får opp auga for kva kulturminne kan fortelje, er
visjonen til Gitte inne i det tomme Luftskipet; 50 kvadratmeter galleri
bygd av stål og offshoreduk. Den fyrste utstillinga, Biblioteket, presenterte
kunstnaren Woojung Chun. Kva som skal skje neste gong Luftskipet
landar ein eller annan stad, er hemmeleg.
Kaisess er også ein måte å kople lokale kulturminne saman med
kunstnarar på og vert arrangert ulike stader for å skape aktivitet. Jon
Steinar Midlang driv Glesvær kafé, der det framleis finst kunstspor etter
Kaisess sommaren 2006, dei heng i taket og i nokre av vindauga.
– Det var vel delte meiningar om dette, men artig var det, seier Jon
Steinar, som har plukka ned verka litt etter litt, for å sleppe lyset inn att
gjennom vindauga.
Då Kaisess i Trellevik gjekk av stabelen i april 2010, var den lokale
skulen ein viktig samarbeidspartnar. Skulen har ofte nytta kulturminne
som utgangspunkt for undervisning. Det vart etablert eit samarbeid med
Perler i Nordsjøløypa
Luftskipet: Eit mobilt galleri
som brått landar ved ei perle i
Nordsjøløypa, med Gitte Sætre som
kaptein.
79