de manuel maría a ferrín - Real Academia Galega

Discurso Darío Xohán.qxd 31/3/06 09:13 Página 42
heroico, e aínda produce asombro; pero o traballo desta, despois da catástrofe
asasina que destruíra todo o conquistado —agás a súa memoria magnificada,
persistente e frutífera—, non foi menor en mérito, e a longo andar
foi aínda meirande en resultado. Ademais dos escritores de creación, entre
os cales hai varios magníficos ensaístas, outras persoas desta nova xeira
cultural foron decisivas tamén na lideira do ensaio: Ramón Lugrís, que
nisto é mágoa que desaparecese, pois non escribía nada mal, López Nogueira,
Cipriano Jiménez, Nemesio Barxa, Valentín Arias López, A l f o n s o
Álvarez Gándara, por non citar outra vez a Alonso Montero... Incluso na
igrexa católica, tan refractaria no seu conxunto orgánico á lingua nacional,
cregos ou laicos coetáneos de Manuel María ou de Ferrín construíron
unha densa e brillante prosa de tema relixioso en galego: penso en Chao
Rego ou en Torres Queiruga, ou no Vidán Torreira do Misal galego e doutras
notables traducións.
Sería inxusto non dicir aquí que na construción da moderna prosa de ensaio
si tiveron un papel destacadísimo, e mesmo reitor, algunhas persoas
formadas antes da Guerra Civil, moi especialmente as do núcleo dirixente
de Galaxia. Penso, naturalmente, en Del Riego, Piñeiro, García-Sabell ou
Illa Couto, en Carballo Calero, Fernández de la Vega ou Rof Carballo, ademais
do grande Otero. Tense dito que o ensaio se transformou nas súas
mans, durante un certo tempo, no xénero literario dominante; mais isto non
o podo crer, pois o ensaio xamais é dominante nunha literatura, pola simple
razón de que en rigor non é literatura 10 . Pode, iso si, ser dominante na produción
editorial, que é cousa ben distinta, e certamente foino tempo abondo
na produción de Editorial Galaxia.
Se eu puidese falar, aínda que fose por enriba, da actividade política de
moitas das persoas que levo mencionadas, coma Ferrín, Beiras, Camilo,
Álvarez Gándara, e introducir no meu discurso outras que non saíron, estreitamente
vencelladas cos membros da xeración literaria, coma Bautista
Álvarez, Luís González Blasco ou Xosé Antón Arxona, ou coma o Antón
Moreda que hoxe envellece plenamente lúcido no Manicomio de Castro,
aló na Terra Chá, tamén diriades con Pondal: certo, esta é unha Grande Xeración;
unha xeración que nos fixo e nos segue facendo, unha xeración que
de non ser ela tan grande, Galiza sería moito máis pequena.
10. Ou, dito dun xeito menos escandaloso, non forma parte da espiña dorsal da literatura, constituída,
na fin das contas, pola poesía lírica, épica e dramática nas súas multiformes manifestacións. Existe,
porén, certo tipo de ensaio de alta tensión lingüística ou poética que si parece literatura plena: tal é o
caso de moitos textos de Otero Pedrayo, pero non o dos outros autores aquí citados.
42