Revista do II Encontro de Embarcacións Tradicionais de Galicia

Perspectivas históricas e actualidade das embarcacións tradicionais
O ~1charife:vnha modalidade tradicional de pesca cooperativa
servan falan de que a modalidade de pesca con alcharife
ou redes similares era bastante común no sistema fluvial
atlántico implicado nos ciclos biolóxicos deste peixe; sendo
probable a suposición de que se trata dunha tecnoloxía
pesqueira chegada do Sur na época medieval. Con inde-
pendencia de cales foran as súas orixes e do alcance da
súa difusión, o que convén resaltar é que o sistema de pes-
ca con alcharife non era igual en todas partes e que, en
cada lugar e en cada comunidade, dábanse peculiarida
des e variacións que abrigan tomar con cautela calquer
intento de xeralización. Dito isto, de eiquí en diante
centrarémonos mais ben nalgunhas consideracións relati-
vas á captura do sable co alcharife na comunidade
maritíeira guardesa.
Os alcharifes foron redes de barrido con base na
praia concebidas pra seren largadas desde un barco e
recollidas logo tamén desde terra. O arte armábase con
tres panos consecutivos, flotados con cortiza e Iastrados
con pequenos pandvllos de area en forma de fuso. Un dos
panos era nomeado manga de terra, chamado así porque
a corda desta banda era aguantada en terra por parte dos
homes que quedaban na praia mentras a gamela largaba
o aparello. O Copio ou pano central, como calquer oufto
copio, facía de saco de recollida de peixe e, por último, a
rede remataba coa manga do alto, seguida tamén da súa
correspondente cordada que ía amarrada á gamela no seu
remate. Mentras algúns dos homes do grupo de pescado-
res que quedaban na praia suxetaban a corda da manga
de terra, esta gamela, normalmente con dous tripulantes a
II ENCONTRO DE EMBARCACIÓNS TRADICIONAIS.ÇALICIA 95
bordo ía largando o aparello ao son da corriente, facendo
un arco que fechaba coa volta do barco á orilla. Unha vez.
en terra, a corda da manga do alto pasábase aos homes
que estaban á espera dela; empuxando despois todos xuntos '
por ámbalas dúas cordas, pra sacar a rede do río e dar
conta do peixe capturado nese lance. Non acababa de
recollerse un alcharife cando xa vitía tras deste outro -ou-
outros- e isto acontecía ao mesmo tempo que novas
gamelas se preparaban xa pra sair ou largar. Os lances
sucedianse pois uns aos outros, cunha cadencia
que fai recordar o movemento das
palas dun muitío de auga. As faenas proseguían
namentras as condicións da marea
permitiran facer lances no lugar.
O que acabamos de describir deixa ver
xa que a pesca co alcharife no tramo final
do Mitío levábase a cabo sobre a base
dunha organización cooperativa do
traballo: os esc adores xuntábanse en gru-
pos de compatíeiros que eran cotíecidos co
nome de quebradas. O feito de que a "e"
guardesa fechase en "o" na fonoloxía da
ribeira portuguesa, chamándose alí cobra-
das, da moito que pensar xa sobre o senti-
do etimolóxico da verba. Mais, aparte das
cavilacións linguísticas que sempre son in-
teresantes pero que demandan un traballo riguroso de pes-
quisa dialectal ainda por facer, está o feito da existencia
mesma deses grupos de pescadores voluntariamente aso-
ciados. Como calquer outro colectivo de xente, as qvebra-
das tifian unha organización interna, unhas normas de
traballo e reparto, un sistema de reclutamento e exclusión,
etc. que merecen ser recordadas xunto coa maneira en que
se regulaba a utilización dos poucos portos onde era posi-
ble a práctica desta modalidade de pesca. -.
A complexidade desta organización cooperativa do
traballo en quebradas enténdese mellor cando se miran
as faenas de captura desde o punto de vista das ventaxas
que supotíia esta forma asociativa frente ás modalidades
de traballo individualizado propias de outros sistemas de
-
pesca utilizados tradicionalmente no río pola comunidade .
marifieira guardesa; unha comunidade onde, nos tempo
do alcharife , o modo de producción mais extendido era de
marcaddos rasgos precapitalistas. Basta mentar, como
exemplo, que o feito de contar xa de antemán co esforzo
de outros compatíeiros, permitía o emprego de redes máis
grandes o que revertía Ióxicamente nunha maiores posibi-